1-3. a) Tubansania tuli bakandwa ba kikizi? b) Buni bwatukulule Yehowa ku lukuo?

KENGELA tangi bubuno: Wasungibwa ku bwiti buutakitile. Bakubeka mu kikando kalamo kobe kansania. Ntuli na kilemanizio buno ukakandulwa. Ntuli na kilemanizio ku nkungu zikuvwa, nu takuli kiunakita lingo. Kuzinda, wazimizia kilemanizio kinsania. Tondo, busi bumozi wungwa buno kuli muntu kishembe unakukandula nu alaga buno akukasie! Unijungwa buni?

² Tubansania tuli bakandwa ba lukuo. Tatuli na butunakita kwa kuténa lukuo. Tondo Yehowa enatukulula ku lukuo. Nu alagile buno, mwiti witu “muzinda” “kuzikibwa” eli lukuo.​—1 Bakorinto 15:26.

³ Kengela busi buntukakua lingo lukuo boba. Kitondo kyatubobelezia nunse! Tondo Yehowa ntekazindya tugu lukuo, ekasubizia lingo bakuzi ku kalamo. Kengela bwisulilwa bwa kitondo kikyo ku gulé. Yehowa alaga buno “kisi kyayukye babo bakule” bekasubya lingo mu kalamo. (Isaya 26:19) U kikumanwa na Biblia “iyukilo kutuka ku bakuzi.”

4. a) Kikizi kinatubobelezia gaba umozi ku bantu ba kikanga kitu aba mwida witu akua? b) Sola miina ma biida ba Yesu.

⁴ Ndi muntu umozi wa kikanga kitu aba mwida witu akua, tukuungwaga kabebe nunse mu mutima nu nti twatamba nunsengania. Tatunema kumusubania lingo ku kalamo. Tondo Biblia byatubobelezia nunse.  (Sanzula 2 Bakorinto 1:3, 4.) Tulole léno musumo umozi walosia buno Yehowa nu Yesu bekutunda lebelebe kusubania batundwa beitu bakule ku kalamo. Yesu endaga kutabangela Lazaro nu babeto bage, Marta nu Maria. Babo bantu basatu babezaga biida ba Yesu. Biblia byatenda bunee: “Yesu atundaga Marta nu muto wage Maria nu Lazaro.” Tondo busi bumozi, Lazaro akule.​—Yoana 11:3-5.

5, 6. a) Gamonine Yesu, babetu nu bilemba bya Lazaro bikujungwa bubi nu kuléla, buni bwakitile? b) Kabamba ka buni twabobelezibwa kwa kumenya buno Yesu ijungwile kabebe ku mutima gakule Lazaro?

⁵ Yesu endile kubobelezia Marta nu Maria. Gongule Marta buno Yesu es’avwa, atukile mu mwino nu kwenda kumukulumania. Abogile-bogile kwa kumona lingo Yesu, tondo amubwide bunee: “Songo wabezaga gano, songo mubitu [mubuto, NWT] wane ntanakule.” Ku makengelo mage Yesu abasile mbusa. Kusila, Yesu amonine Maria ekulila. Kwa kumona bantu beingi bajungwa bubi, ijungwile kabebe mu mutima nu alilile. (Yoana 11:21, 33, 35) Ijungwile nuwe kabebe ku mutima anga bukwijungwaga muntu wakwélwa na mutundwa wage.

⁶ Mu lukita luluno, twabobelezibwa kwa kumenya buno Yesu nuwe ajungwile bubi mu mutima. Bubo bwalosia lebelebe buno Yesu asomba lukuo. Nu lingo, kubuno Yesu asusania nunse Yehowa, kasi Yehowa nuwe ekusombaga lukuo. (Yoana 14:9) Yehowa enazindya lukuo milyalya, unu bwekakita bwigi gano.

7, 8. a) Kabamba kakizi Marta ntatundaga buno batikye ikozi lya zibaga nsénda za Lazaro? b) Yesu akitile kikizi ku Lazaro?

⁷ Nsinda za Lazaro zabezaga zazibwa n’ikozi nene ga mwingilo. Gabasile Yesu lwabusio lwa nsinda, atendile  bunee: “Tikyazi ikozi.” Tondo Marta ntatundaga buno batikye ikozi, kubuno mubili wa Lazaro wabezaga use wakita bindi binazi mu nsinda na gakule. (Yoana 11:39) Ntamenyaga bikizi byakite Yesu ku mubuto wage.

⁸ Batikizye ikozi, nu Yesu atendile ku Lazaro bunee: “Basa kumbuga!” Marta nu Maria bimonine kitondo kya kuangamia: Lazaro atuka mu nsenda. (Yoana 11:43, 44) Yesu ayukizie Lazaro kutuka ku bakuzi! Lazaro abezaga lingo mu kalamo gamozi na kikanga nu bilemba byage. Benemile kumukumbatela lingo nu kwezezia nage. Muganogano munene nunse!

9, 10. a) Nazi u wakasile Yesu magala ma kuyukya bakuzi? b) Kabamba ka buni misagu za kuyukibwa kutuka ku bakuzi zili za kilemanizio kweitu?

⁹ Ndi Yesu enayukizie bakuzi ku magala mage wenyene? Nu kilo. Lwabusio lwa kuyukia Lazaro kutuka ku bakuzi, Yesu asegile ku Yehowa. Nu Yehowa amukasile magala ma kumuyukia. (Sanzula Yoana 11:41, 42.) Ta Lazaro wenyene u wayukizibwe. * Biblia byatendela lingo muganogano wa mukinga wa miaka 12 wabezaga musambi nunsania. Ise Yairo, ntamenyaga lingo buni bwenamusakéla. Asegile ku Yesu buno amwonie. Nu abezaga mwana wage wa ngomo. Gasambalelaga Yesu musagu, bamulume bavule kumubula bunee: “Mukinga wobe alekana kalazi. Kubuni kuukukutia musozi lingo?” Tondo Yesu abwide Yairo bunee: “Ntukue boba,  katizia tugu.” Kuzinda, Yesu endile gamozi na Yairo kwage. Gababezaga bwigi na numba za Yairo, Yesu amonine nu ungwile bukulila bantu. Ababwide bunee: “Kubuni kumukukita kazege, nu kulila? Wozo mukinga ntalekana, tondo eiyombeka tugu.” Babuti ba wozo mukinga bibuzizye nunse buni u bwisulilwa bwa bitondo byatendile Yesu. Yesu asegile ku bantu babezaga mu numba buno batuke kumboga. Endile na Yairo nu mukazi wage ku busyo bwazombekizibwe mwana. Amubobelezizye, amukatile ku kuboko nu kumubula: “Mukinga, nkukubula bunee: ‘Zanzuka!’” Kazanga kongo, azanzukile nu kwenda. Babuti bage babogile-bogile nunse buno Yesu ayukya mwana wabo kutuka ku bakuzi! (Marko 5:22-24, 35-42; Luka 8:49-56) Kutukila busi bubo, gabalolaga tugu mukinga wabo, nti bakengela byabakitile Yehowa kutingila Yesu.

¹⁰ Bantu bayukizibwe na Yesu bakule lingo. Tondo zezo misagu za kuyukibwa kutuka ku bakuzi zili za mutali kweitu kubuno zatukasa kilemanizio kisoga kya buno: Yehowa ekutunda kuyukya bakuzi, nu ekabukita.

11. Kabamba ka buni musagu wa kuyukibwa kwa Lazaro watitikizya buno byatenda Musambazi 9:5 bili bulili?

¹¹ Biblia byatenda buno bakuzi “tabeizi kena.” (Musambazi 9:5) Musagu wa kuyukibwa kwa Lazaro watitikizya bubo. Gabezaga mu nsenda, Lazaro “ntamenyaga kyampi.” Anga bubo bwatendile Yesu, Lazaro abezaga anga muntu wazombama.​—Yoana 11:11.

12. Kabamba ka buni tunatitikizya buno Lazaro ayukizibwe kutuka ku bakuzi?

¹² Bantu beingi beimonine bwayukizibwe Lazaro na  Yesu. Aba bitamba bya Yesu bamenyile buno Yesu akitile gozo muganogano. Kubuno Lazaro abezaga mu kalamo, bubo bwatitikizizie buno ayukizibwe. (Yoana 11:47) Bantu beingi bavule kumona Lazaro wayukizibwe. Gabamumonile ko, bakatizizie buno Yesu asingilwe na Kalaga. Tondo bitamba bya Yesu tababogile bogile na bubo. Banukatile lwango lwa kwita Yesu nu Lazaro.​—Yoana 11:53; 12:9-11.

13. Kabamba ka buni twakatizia buno Yehowa ekayukya bakuzi?

¹³ Yesu atendile buno ‘‘bansania beli mu nsenda zikukengelwa” bekayukibwa kutuka ku bakuzi. (Yoana 5:28, NWT) Bubo bwisulilwa buno bantu bansania bekukengelwa na Kalaga bekasubya ku kalamo. Tondo, buno muntu ayukizibwe na Yehowa kutuka ku bakuzi, Yehowa atunganana kukengela binsania kwele. Ndi bunakulungana? Lebelebe. Kuli ma miliare ma nkeninkeni. Aba bubo, Biblia bya tenda buno Yehowa izi naa nkeninkeni kw’izina lyage. (Sanzula Isaya 40:26.) Kubuno ekukengela meina ma nkeninkeni insania, kasi ekakengela nkita insania zabezaga na bantu bekayukya kutuka ku bakuzi. Kwa kutalekela, kubuno we uwabumbile binsania, eli na magala ma kusubya bakuzi ku kalamo.

14, 15. Byatendile Yobu, byatwigisya kikizi ku kabamba k’iyukilo lya bakuzi?

¹⁴ Yobu abezaga mulandania ku Yehowa. Abuzizye bunee: “Ndi muntu akua, ndi analama lingo?” Abwide lingo Yehowa bunee: “Ukammana nu nkakwitabila, kubuno ukutunda kummonako lingo, nne kibumbwa kyobe.” Yobu akatizyaga iyukilo lya bakuzi. Amenyaga buno Yehowa ekuléndéla kwa nkasa nkungu z’ekayukya bakuzi.​—Yobu 14:13-15.

¹⁵ Wijungwa buni gawamenya buno kukaba iyukilo  kutuka ku bakuzi? Kumenya buno Yehowa atunda lebelebe kusubizya bakuzi ku kalamo, kwatubobelezia. Mango uniibuzia bunee: “Ndi bantu ba kikanga kyane nu bilemba byane bekayukibwa nubo kutuka ku bakuzi?” Banazi u bekayukibwa kutuka ku bakuzi? Nu kuni kukalama babo bekayukibwa na Kalaga? Tumone buni bwatenda Biblia.

16. Buni bukaba kalamo ka bantu bekayukibwa gano ga kisi?

¹⁶ Bantu bayukizibwe wakalazi, balamile lingo gamozi na bikanga byabo nu biida babo gano ga kisi. Unu bwabe mu nkungu za galwabusyo, tondo mu nkungu zezo bukaba busoga nunse kutinga bwabede wakalazi. Ku buni? Kubono bantu bekayukibwa kutuka ku bakukuzi gano ga kisi bekalama milyalya. Nu bekalama mu kisi kyengokana na kikino ky’ono lelo. Takukaba lingo bita, aba bwiti nu nsambo.

17. Banazi u bekayukibwa kutuka ku bakuzi?

¹⁷ Banazi u bekayukibwa kutuka ku bakuzi? Yesu atendile buno “bansania beli mu nsinda zikukengelwa bungwe ku iyuki lyage.” (Yoana 5:28, 29, NWT) Nu Kulolesibwa 20:13 lya tenda bunee: “Kitatenge kyatumpwide bakuzi babezaga mukyo, lukuo nu kiziki kya bakuzi Hadese byabasizie bakuzi babezaga mubyo.” Ma miliare ma bantu balame lingo. Musengwa Paulo nuwe atendile buno kukaba “iyukilo kutuka ku bakuzi, ku bantu beisanana nu bateisanana.” (Sanzula Misako 24:15.) Bubo bwisulilwa buni?

18. Banazi u bantu “beisanana” bekayukibwa kutuka ku bakuzi?

¹⁸ Gesamba “beisanana”, kuli bakambi ba Yehowa balamile lwabusyo lwa kuvwa kwa Yesu ga kisi. Anga,  Noa, Abrahamu, Sara, Musa, Rutu nu Esteri bekayukibwa kutuka ku bakuzi nu kulama gano ga kesé. Baebrania sula 11 zatendela bamozi gesamba balume nu bakikulu babo. Ndi bakambi ba Yehowa bekukua mu bino bindi, bekayukibwa nubo kutuka ku bakuzi? Lebelebe, kubuno beli gesamba “beisanana.”

19. a) Banazi u bantu “bateisanana”? b) Yehowa ekakasa “bateisanana” kiziki kya kukita buni?

 ¹⁹ Gesamba “bateisanana”, kuli ma miliare ma bantu bakule wakalazi betamonine kiziki kya kumenya Yehowa. Yehowa ntekubaebéléla. Ekabayukya kutuka ku bakuzi nu kubakasa kiziki kya kumumenya nu kumukumbamina.

20. Banazi u tabekayukibwa kutuka ku bakuzi?

²⁰ Ndi bubo bwisulilwa buno bakuzi bansania bekayukibwa kutuka ku bakuzi? Nu kilo. Yesu atendile buno bantu bamozi tabekayukibwa. (Luka 12:5) Nazi uli na bwangato bwa kusombola buno muntu kishembe ekayukibwa aba ntekayukibwa? Yehowa eli Ngatu Munene uli na magala mansania. Tondo, akasile Yesu nuwe magala ma kuba “ngatu [. . .] kwatula [. . .] beli na kalamo nu bakuzi.” (Misako 10:42) Banazi u tabekayukibwa? Bansania beli babi nu betekutunda kugaluka.​—Sanzula mukanda 19.

21, 22. a) Babo bekuyukibwa nu kwenda mwigulu bekukaswa mubili wa lukita lukizi? b) Nazi u mutangi kuyukibwa kutuka ku bakuzi nu kulama mwigulu?

²¹ Biblia bya tenda lingo buno bantu bamozi bekenda kulama mwigulu. Gayukizibwa muntu kutuka ku bakuzi nu kwenda mwigulu, ntekuyukibwaga na mubili wa bunakantu. Ekukasagwa mubili wa muuza, u tukutenda buno, mubili wa banzelo.

²² Yesu u mutangi kuyukibwa kutuka ku bakuzi nu kwenda kulama mwigulu. (Yoana 3:13) Kusila bindi 3, ayukizibwe na Yehowa kutuka ku bakuzi. (Nimbo 16:10; Misako 13:34, 35) Ntayukizibwe na mubili wa bunakantu. Musengwa Petro isula buno “eitilwe ku mubili,  nu alamizibwe lingo na muuza [na mubili wa muuza NWT].” (1 Petro 3:18) Yesu ayukizibwe nu kuba lingo mwanzelo uli na magala! (1 Bakorinto 15:3-6) Tondo Biblia bya bula buno bango bantu bekuyukibwa kutuka ku bakuzi nu kwenda kulama mwigulu.

23, 24. a) Banazi u beli “lusumba lukeke” lwatendile Yesu? b) “Lusumba lukeke” luli na kiganzilo kya bakristo banga?

²³ Lwabusio lwa kukua, Yesu atendile ku basengwa bage bunee: “Nenda kumulongekela biziki.” (Yoana 14:2) Bubo bwalosia buno bamozi ku beigisibwa bage benayukizibwe nu kwenda kulama mwigulu gamozi nage. Benabede bantu banga? Yesu atendile buno benabede “lusumba lukeke.” Kasi tabenabede beingi. (Luka 12:32) Musengwa Yoana akasenne kiganzélo kyabo: amonile Yesu “abezaga emana gantata ga mwiduko wa Sayuni [mwigulu], nu gamozi na bantu 144 000.”​—Kulolesibwa 14:1, NWT.

²⁴ Mu nkungu nkizi babo bakristo 144 000 benayukizibwe? Bulingilingi na Biblia, iyukilo lyabo linalingile mu nkungu zinabede Yesu Mukota mwigulu. (1 Bakorinto 15:23) Tukulama mu nkiko zongo lelo, nu beingi gesamba babo bakristo 144 000 bese bayukizibwa nu kwenda mwigulu. Gaba umozi ku babo bikile ga kisi gabesamba akua, kazanga kongo nti ayukibwa nu kwenda mwigulu. Bwengukana na bubo, bantu beingi bekayukibwa nu kulama mu Paradizo ga kesé.

25. Twajigisye kikizi mu sula zalemba?

²⁵ Bwigi gano, Yehowa akulule banakantu ku lukuo. Lukuo talukaba lingo! (Sanzula Isaya 25:8.) Tondo babo bantu 144 000 bekalama mwigulu bekakita kikizi? Biblia byatenda buno bekaba bakota ba Bukota bwa Kalaga gamozi na Yesu. Sula zalemba zatwigisye bitondo byeingi bya Bukota bubo.