1-3. Zø pje nrre ra kjaji, ¿pje ra kjogꞹzꞹji ñe ja rga mbøxkꞹji e Jehová?

MA RO jyⱥxkʼⱥji ke bi pøtrʼꞹ na ntee ñe ro zintsʼiji a pjørꞹ zø dya pje bi tsjaa. Rgui mbeñe ke dya kja søø ri pedye ñe ke dya kja pje søø ri tsjage. Zø gi mbeñe ga kjanu gi ꞹnkʼe nguenrra kʼꞹ bʼꞹbʼꞹ dʼa ntee kʼꞹ nee ra mbøxkʼꞹ ñe pa̱ra̱ na joo ja rgi pedye a pjørꞹ. ¿Ja rgui søgema?

² Dya xo bʼꞹbʼꞹ na ntee kja ne xoñijomꞹ ke dya ra ndu̱u̱. Zø pje ra kjaji ngekʼua ra mimiji, ra sⱥjⱥ nu paa ma ra tu̱ji. Pe e Jehová søø ra mbøxkꞹji ngekʼua dya ra tu̱ji. Angeze mama: “Kʼꞹ rgi nguarꞹ ra ndo̱mpꞹji, nge e muerte. Ngekʼua dya kja xe ra tu̱ji” (1 Corintios 15:26).

³ ¡Mbeñe ja rgi søge ma dya kja ri chu̱u̱! E Jehová ra tsjaa kʼꞹ dya kja ra tu̱ji xo ñeje ra xosꞹ kʼo ya nrru̱u̱ ngekʼua ra yepe ra mimiji. ¿Ja rgi søge ma ra zⱥdʼⱥkʼo? E Jehová mama ra xosꞹ kʼo ya nrru̱u̱ (Isaías 26:19). Nge kʼo mama kja ne Biblia ke ra kjogꞹ, ra yepe ra mimi kʼo ya nrru̱u̱.

4. a) ¿Pje ra mbøxkꞹji ra sɇchiji ma tu̱u̱ naja in pjamilia o na ntee kʼꞹ ri joji? b) ¿Kjo nge kʼo mi joji e Jesús ngekʼua mi pa kjiñi?

⁴ Ma tu̱u̱ naja in pjamilia o na ntee ke i joji, me sichʼi kja in mꞹnkøji, dya ri søgøji na joo ñe dya pje ri nee ra kjaji. Dya pje søø ra kjaji ngekʼua ra nzhogꞹ nu kʼꞹ ya nrru̱u̱. Pe kʼo mama ne Biblia pjøxkꞹji ra søji na joo  (xørꞹ 2 Corintios 1:3, 4). Ra nuji pje go kjogꞹ mi jingua ke jitsʼkøji ke e Jehová ñe e Jesús nebi ke ra mimi na yeje kʼo ntee kʼo ri negøji. Ma e Jesús mi bʼꞹbʼꞹ kja ne xoñijomꞹ mi pa kjiñi e Lázaro ñe o kju̱bi angeze, kʼꞹ mi ngeje e Marta ñe e María. Nza jñiji mi joji na joo e Jesús. Ne Biblia mama ga kjaba: “E Jesús me mi sʼiya e Marta ko kʼꞹ nu kju̱jue ñe e Lázaro”. Pe na nu paa e Lázaro go nrru̱u̱ (Juan 11:3-5).

5, 6. a) ¿Pje go tsjaa e Jesús ma go jñanrra kʼꞹ nu pjamilia e Lázaro ñe kʼo ntee kʼo mi joji mi guɇji? b) ¿Pjenga mi na joo ke ri pa̱rgøji ja ma zøʼø e Jesús ma tu̱u̱ na ntee?

⁵ E Jesús go ma mbøsʼꞹ e Marta ñe e María ngekʼua ro zøbi na joo. Ma e Marta go mba̱ra̱ ma e̱je̱ e Jesús, o ma nrrꞹrꞹ. E Marta me mi mⱥjⱥ ba chjɇbi e Jesús, pe mi mbeñe ke e Jesús bi mezhe ngekʼua o xipji: “Nutsʼkʼe, in Jmutsʼꞹgø, nu ma ri bʼꞹbʼꞹge añekjua, dya ro nrru̱ma kʼꞹ in ninzhomꞹ”. Ma e Jesús go jñanrra ma guɇɇ e María ñe kʼo dyaja ntee, me ko zichʼi kja o mꞹbʼꞹ ngekʼua go guɇɇ (Juan 11:21, 33, 35). Me mi sichʼi o mꞹbʼꞹ e Jesús kʼꞹ go nrru̱u̱ e Lázaro, xo nge yo ri søgøji ma tu̱u̱ na ntee kʼꞹ ri sʼiyaji.

⁶ Nu kʼo go tsjaa e Jesús jitsʼkøji kʼꞹ angeze ñe e Jehová dya joo ga zøbi ma ri tu̱ji. Nujyo pjøxkꞹji ra søji na joo (Juan 14:9). Me na zɇzhi e Jehová ngekʼua ra tsjaa ke dya kja ra tu̱ji, na kjuana dya kja ra mezhe ra tsjaa ga kjanu.

7, 8. ¿Pjenga e Marta dya mi nee kʼꞹ ro ngꞹsʼꞹji kʼe nrrojo nu ja bi ngøtrʼꞹji e Lázaro, pe pje go tsjaa e Jesús?

⁷ Ma e Jesús go zⱥtrʼⱥ ja bi ngøtrʼꞹji e Lázaro, nu trʼoʼo mi kotrʼꞹ na nrrojo. E Jesús go mama: “Tsjꞹsʼꞹji ne ndojo”. Pe e Marta dya mi nee ke ro ngꞹsʼꞹji kʼe ndojo, nangeje  ya bi kjogꞹ nziyo paa kʼꞹ bi nrru̱u̱ e Lázaro (Juan 11:39). E Marta dya mi pa̱ra̱ ja rgua mbøsʼꞹ e Jesús e Lázaro.

⁸ E Jesús go xipji e Lázaro: “Nutsʼkʼe Lázaro, pedyege atjii”. Me go dyⱥtrjo e Marta ñe e María ma go jñanrrabi kʼo go kjogꞹ. “E Lázaro kʼꞹ ya bi ndu̱u̱ o mbedyekʼua. Mi mʼansʼa o manta. O jmii mi bøsʼꞹ naja bʼitu” (Juan 11:43, 44). ¡E Lázaro go yepe go mimi! Angeze nrro go jñanrra o pjamilia ñe kʼo ntee kʼo mi joji. Go ndabʼꞹji ñe go zopjꞹji. ¡E Jesús o tsjaa na milagro! ¡O xosꞹ e Lázaro!

9, 10. a) ¿Kjo nge kʼꞹ mi unꞹ zɇzhi e Jesús ngekʼua ro xosꞹ kʼo ntee? b) ¿Ja rga mbøxkꞹji ma ra xørꞹji ke go bʼꞹbʼꞹ ntee kʼꞹ go mimi na yeje?

⁹ ¿Kjo mi søø ro xosꞹtsjɇ e Jesús kʼo ya bi nrru̱u̱? Iyo. E Jesús ma dya bʼe mi xosꞹ e Lázaro, go dyøtꞹ e Jehová, nuʼma e Jehová go mbøsʼꞹ e Jesús ngekʼua ro søø ro xosꞹ e Lázaro kʼꞹ ya bi nrru̱u̱ (xørꞹ Juan 11:41, 42). Dya ngextrjo e Lázaro o xosꞹji kja yo añima. Kja ne Biblia mama ke mi bʼꞹbʼꞹ na xuntrʼi kʼꞹ mi sødye, angeze mi pɇsʼi 12 kjɇɇ. O tata kʼe xuntrʼi mi chju̱u̱ Jairo, angeze dya mi pa̱ra̱ pje ro tsjaa ñe go dyøtꞹ e Jesús ro ma jokʼꞹ o xuntrʼi, ngextrjo kʼe xuntrʼi kʼꞹ mi siji. Ma e Jairo ma zopjꞹ e Jesús, janzi ntee go chɇzhi ja mi bʼꞹbʼꞹ ñe o xipji: “In xuntʼi ya ndu̱kʼꞹ. Dya kja pje ni jyodʼꞹ ri xipji ne xøpꞹte”. Pe e Jesús go xipji e Jairo: “Dya ri su̱u̱. Ixti jñuntʼꞹ in mꞹbʼꞹ kʼꞹ ra kjapkʼo ra tetjo in xuntʼi ra bʼꞹbʼꞹtjo na yeje”. Nuʼma e Jesús go mebi e Jairo kja o ngumꞹ. Kja o ngumꞹ e Jairo mi ka̱ra̱ ntee kʼo mi guɇji. Nuʼma ma e Jesús go dyⱥrⱥ ñe go jñanrrakʼo, go xipjiji:  “Dya ri guɇji. Dya tu̱u̱ ne xuntʼi, i̱tjodyanu”. O tata ñe o nana kʼe xuntrʼi mi nee ro mba̱ra̱bi pje mi nee ro mamakʼo. E Jesús go xipji yo ntee ro mbedyeji atrjii, kjanu go zidyi nu tata ñe nu nana kʼe xuntrʼi go kjogꞹji amboo kʼe ngumꞹ. Nukʼua e Jesús o penchʼbʼi o dyɇɇ kʼe xuntʼi ñe go xipji: “Nutsʼkʼe xuntʼi, ri xitsʼi, ñanga”. ¡Mbeñe ja ba zøʼø o tata ñe o nana kʼe xuntʼi ma go jñanrrabi kʼꞹ go nanga ñe go nzhodʼꞹ angeze! Nge e Jesús kʼꞹ go tsjapꞹ ro mimi na yeje kʼe xuntʼi (Marcos 5:22-24, 35-42; Lucas 8:49-56). Ma ro kjogꞹ kʼo paa dya ro jyombeñebi kʼo go kjogꞹ o xuntrʼi, ñe ja gua mbøsʼꞹbi e Jehová ñe e Jesús. *

¹⁰ Ma go kjogꞹ kʼo paa, kʼo ntee kʼo bi xosꞹ e Jesús go yepe go nrru̱ji. Ma ri xørꞹjikʼo kja ne Biblia pjøxkꞹji ra enchʼeji kja in mꞹbʼꞹji ke e Mizhokjimi nee ra xosꞹ kʼo ntee kʼo ya nrru̱u̱ ñe ra tsjaa ga kjanu.

11. ¿Ja ga mbøxkꞹji Eclesiastés 9:5 ngekʼua ra pa̱ra̱ji pje o kjogꞹ ma o nrru̱u̱ e Lázaro?

¹¹ Ne Biblia mama ke “kʼo ya nrru̱u̱ dya kja pje pa̱ra̱ji”. Nge kʼo go kjogꞹ e Lázaro ma go nrru̱u̱ (Eclesiastés 9:5). Kʼua ja nzi ba mama e Jesús, ma go nrru̱u̱ e Lázaro ix mi chjenjui kʼꞹ ma i̱ji̱trjo (Juan 11:11). Ma mi oʼo e Lázaro nu ja bi ngøtrʼꞹji, angeze “dya kja pje [mi] pa̱ra̱”.

12. ¿Ja ga pa̱rgøji kʼꞹ na kjuana e Lázaro go yepe go mimi?

¹² Na punkjꞹ ntee go jñanrraji ma e Jesús go xosꞹ e  Lázaro. Xo ñe kʼo ntee kʼo mi ꞹmbꞹji e Jesús go jñanrrajikʼo. E Lázaro go yepe go mimi, nujyo jitsʼkøji ke kʼo ntee kʼo ya nrru̱u̱ ra yepe ra mimiji (Juan 11:47). Na punkjꞹ ntee go ma nuji e Lázaro ñe go ñenchʼeji kja o mꞹbʼꞹ ke Mizhokjimi bi pejñe e Jesús. Kʼo ntee kʼo mi ꞹmbꞹji e Jesús dya go nuji na joo kʼo go tsjaa angeze, ngekʼua go ñaji ja rgua mbøtrʼꞹji e Jesús ñe e Lázaro (Juan 11:53; 12:9-11).

13. ¿Pjenga ri pa̱rgøji ke e Jehová søø ra xosꞹ kʼo ya nrru̱u̱?

¹³ E Jesús go mama ga kjaba: “Ra e̱je̱ nu paa ma ra dyⱥtkⱥ in jñagø texe kʼo ya ndu̱u̱” ñe ra nangaji (Juan 5:28). Nujyo nee ra mama ke texe yo ntee yo mbeñe e Jehová ra yepe ra mimiji. Ni jyodʼꞹ kʼꞹ e Jehová ra mba̱ra̱ ja ma kjaa nzi na ntee ñe pje go tsjaji, ngekʼua ra søø ra tsjaa kʼꞹ ra mimiji na yeje. ¿Søø ra tsjaa Mizhokjimikʼo? Ja̱a̱, ne Biblia mama ke e Jehová pa̱ra̱ pje ni chju̱u̱ nzi dʼa seje zø me na punkjꞹkʼo (xørꞹ Isaías 40:26). * Angeze dya jyombeñe pje ni chju̱u̱ nzi na seje, ngekʼo dya na sʼɇzhi ra mbeñe texe kʼo ntee kʼo ya nrru̱u̱ ñe ra tsjapꞹ ra mimiji na yeje. Kʼo xenda na joo nge kʼꞹ e Jehová go dyⱥtrʼⱥ texe, ngekʼua ri pa̱rgøji ke angeze søø ra xosꞹ kʼo ya nrru̱u̱.

14, 15. ¿Pje go mama e Job ke ra kjogꞹ kʼo ntee kʼo ya nrru̱u̱?

¹⁴ E Job mi ⱥtⱥ Mizhokjimi ñe mi enchʼe kja o mꞹbʼꞹ ke kʼo ya nrru̱u̱ ra yepe ra mimiji. E Job go dyønꞹ e Jehová ga kjaba: “Ma ra ndu̱u̱ na ntee, ¿kjo xe søø ra mimitjo na yeje?”. Nuʼma e Job xe go xipji e Jehová: “Ri matrʼkꞹgø ñe nutsʼkø ra trjꞹntrʼkꞹ. Me ri mbenzgø,  nange ngetsʼkʼe gui dyⱥkⱥgø”. Ja̱a̱, e Job mi tebʼe ke ro sⱥjⱥ kʼe paa ma e Jehová ro xosꞹ kʼo ntee kʼo ya nrru̱u̱ (Job 14:13-15).

¹⁵ ¿Ja gi søge ma gi pa̱rge ke ra yepe ra mimi kʼo ya nrru̱u̱? Bʼꞹma i mange, “¿ra yepe ra mimi in pjamiliagø ñe kʼo ntee kʼo mi jogøbʼe?”. Me ri søgøji na joo ma ri pa̱rgøji ke e Jehová me nee ra xosꞹ kʼo ya nrru̱u̱. Ra xørꞹji pje mama ne Biblia kjo nge kʼo ra yepe ra nangaji ñe ja nge nu ra mimiji.

16. ¿Ja rga mimi kʼo ntee kʼo ra yepe ra mimi kja ne xoñijomꞹ?

¹⁶ Kʼo ntee kʼo go yepe go mimiji mi jingua go jñanrraji o pjamiliaji ñe kʼo ntee kʼo mi joji kja ne xoñijomꞹ. Ga kjanu ra kjogꞹ kʼo ntee kʼo ya nrru̱u̱, me rga joo ma ra kjogꞹkʼo. ¿Pjenga me rga joo ma ra yepe ra mimi kʼo ya nrru̱u̱? Nange ra søø ra mimiji texe yo paa kja ne xoñijomꞹ ma me rga zøø, dya kja ra ngeje nzakjadya, dya kja ra ndu̱ji, dya kja ra zødyeji, dya kja ra bʼꞹbʼꞹ chu̱ʼu̱ ni kjo ra pøtrʼꞹnte.

17. ¿Kjo nge kʼo ra yepe ra mimi?

¹⁷ ¿Kjo nge kʼo ra yepe ra mimi? E Jesús go mama ke “ra dyⱥrⱥji o jñaa texe yo añima, yo bʼꞹbʼꞹji kja o trʼoji [...] ra mbedyeji” (Juan 5:28, 29, NTD). Ñe kja Revelación (Apocalipsis) 20:13 (TNM) mama ga kjaba: “Ne mar go nzhøkꞹ yo ntee kʼo bi nrru̱jinu, ñe nu muerte ñe nu Hades go nzhøkꞹbi kʼo a bi nrru̱ji”. Ja̱a̱, na punkjꞹ ntee nrro ra yepe ra mimiji. Nu apóstol Pablo go mama ke kʼo ntee “kʼo o tsjaa na joo ñe kʼo o tsjaa na sʼoo” ra yepe ra mimiji (xørꞹ Hechos 24:15). ¿Pje nee ra mamayo?

18. ¿Kjo nge kʼo ntee “kʼo o tsjaa na joo” kʼo ra yepe ra mimi?

 ¹⁸ Kʼo ntee “kʼo o tsjaa na joo” nge kʼo go dyⱥtⱥji e Jehová ñe go mimiji kja ne xoñijomꞹ ma dya bʼe ma e̱je̱ e Jesús. Kʼo ntee nzakja e Noé, e Abrahán, e Sara, e Moisés, e Rut ñe e Ester ra yepe ra mimiji kja ne xoñijomꞹ. Nutsʼkʼe søø ri xørꞹ kja ne skuama Hebreos nu capítulo  11 kʼo go tsjaji. ¿Ja rga mbøsʼꞹ e Jehová yo ntee yo ⱥtⱥ angeze pe tu̱ji yo padya? Angezeji ra yepe ra mimiji nangeje nge kʼo ntee “kʼo o tsjaa na joo”.

19. ¿Kjo nge kʼo ntee “kʼo o tsjaa kʼo na sʼoo”? Ñe ¿pje ra søø ra mba̱ra̱ji ma ra yepe ra mimiji?

¹⁹ Kʼo ntee “kʼo o tsjaa na sʼoo” nge kʼo dya søø ro mba̱ra̱ji o Jñaa e Jehová. Go bʼꞹbʼꞹ ntee kʼꞹ je ga kjanu go kjogꞹji. E Jehová dya jyombeñe texe kʼo go nrru̱ji ñe dya o mba̱ra̱ji angeze. Ra xosꞹkʼo ngekʼua ra søø ra mba̱ra̱ji ja ga kjaa kʼo mama e Jehová ñe ra søø ra mbɇpiji angeze.

20. ¿Kjo nge kʼo dya ra yepe ra mimiji?

²⁰ ¿Texe kʼo a ro nuji jitsʼkøji ke ra yepe ra mimiji nrrexe yo ntee? Iyo. E Jesús go mama ke ro bʼꞹbʼꞹ ntee kʼꞹ dya kja ra yepe ra mimiji (Lucas 12:5). ¿Kjo nge kʼꞹ mama pje ma ntee ra yepe ra mimi ñe kjo nge kʼo iyo? E Jehová, pe angeze xo go ñʼeme e Jesús “ra jñꞹnpꞹ nguenrra kʼo ya [...] nrru̱u̱ ñe kʼo xe ri ka̱ra̱” (Hechos 10:42). E Mizhokjimi dya ra xosꞹ kʼo na sʼonte kʼo dya go nee ro jyɇziji kʼo na sʼoo (jñanrra nu nota 19 kja nu página 215).

21, 22. a) ¿Ja rga kjaa o kuerpo kʼo ra ma mimi ajensʼe? b) ¿Kjo nge kʼꞹ otrʼꞹ go xosꞹji ngekʼua ro mimi ajensʼe?

²¹ Ne Biblia mama ke bʼꞹbʼꞹ ntee kʼo ra xosꞹ Mizhokjimi ngekʼua ra ma mimiji ajensʼe. Ma ra kjogꞹkʼo, e Jehová ra unꞹ o kuerpo kʼꞹ dya ra nge nzakja kʼo pɇsʼiji yo ntee, o kuerpo angezeji ra ngeje espíritu.

²² Kʼꞹ otrʼꞹ go xosꞹ e Jehová ro mimi ajensʼe ngeje e Jesús (Juan 3:13). Ma ya bi kjogꞹ jñii paa kʼꞹ bi mbøtrʼꞹji e Jesús, e Jehová go xosꞹ (Salmo 16:10; Hechos 13:34, 35). Ma go yepe go mimi e Jesús, mi ngeje  espíritu. Nu apóstol Pedro go mama ke e Jesucristo “me go supjre ba nrru̱u̱ o kuerpo, pe go tetrjo kja espíritu” (1 Pedro 3:18, TNM). ¡Ma e Jesús go yepe go mimi mi ngeje na espíritu kʼꞹ me na zɇzhi! (1 Corintios 15:3-6). Pe kja ne Biblia mama kʼꞹ dya ngextjo e Jesús ro xosꞹji ngekʼua ro ma mimi ajensʼe.

23, 24. E Jesús go mama kʼꞹ ro bʼꞹbʼꞹ ntee kʼo ra ma mimi ajensʼe, ¿kjo ngeji ñe janzi søji?

²³ Ma dya bʼe mi tu̱u̱ e Jesús, go xipji kʼo mi treñe angeze: “Ra ma xaʼma nu ja ri bʼꞹbʼꞹgeji” (Juan 14:2). Nujyo nee ra mama ke janzi ntee kʼo mi jichi e Jesús ro xosꞹji ngekʼua ro ma mimiji ajensʼe nu ja ro bʼꞹbʼꞹ e Jesús. ¿Janzi ntee ro zidyiji ajensʼe? E Jesús go mama kʼꞹ janzitrjo (Lucas 12:32). Nu apóstol Juan go mama janzi ro zøji, angeze go jñanrra ke e Jesús mi bʼꞹbʼꞹ ajensʼe “kja kʼꞹ e tʼeje kʼꞹ ni chju̱u̱ Sión. Mi dyoji angeze ciento cuarenta y cuatro mil o ntee” (Apocalipsis 14:1).

²⁴ ¿Jingua ro mbꞹrꞹ ro xosꞹji yo ciento cuarenta y cuatro mil? Ne Biblia mama kʼꞹ ro ngeje ma e Jesús ro mbꞹrꞹ ro manda ajensʼe (1 Corintios 15:23). Nge yo na kjogꞹ yo padya, na punkjꞹ ntee ya moji ajensʼe, pe janzi xe bʼꞹntrjoji kja ne xoñijomꞹ. Yo xi bʼꞹbʼꞹji kja ne xoñijomꞹ, ma ra ndu̱ji ixta xosꞹji ngekʼua ra moji ajensʼe. Pe xo bʼꞹbʼꞹ na punkjꞹ ntee ke ra xosꞹji ngekʼua ra mimiji kja ne xoñijomꞹ kʼꞹ me rga zøø.

25. ¿Pje ra nuji kja nu xørꞹ kʼꞹ ba e̱je̱?

²⁵ Dya kja ra mezhe ma e Jehová ra tsjapꞹ ra mimi kʼo ya nrru̱u̱, nuʼma dya kja ra ndu̱ji (xørꞹ Apocalipsis 21:4). ¿Pje ra ma tsjaa kʼo ntee kʼo ra maa ajensʼe? Ne Biblia mama ke angezeji ra mandaji ko e Jesús kja na Reino ajensʼe. Kja nu xørꞹ nu ba e̱je̱ ra nuji pje ra tsjaji ma ra mandaji.