1, 2. ¿Ti diˈib të nyajtuknikäjpxpajtëm?

OKPAWINMAY ko mijts kyaj ti të xytyuundëgoy, per ta mjustisëpääty ets myaˈˈanëëmë ko japë mxëëw mjukyˈäjtën xyyajnaxäˈäny pujxndëgoty ets ko ninäˈä mgapëtsëmäˈäny. Ta mwinmay ko kyaj mbäät ti xynyekytyuny. Per ta xynyijawë ko ta tuˈugë jäˈäy diˈib mbäät myaˈˈawäˈätspëtsëmyëty ets ta mˈanëˈëmxëty ko mbudëkëyanëp. ¿Wiˈix mnayjyawëdët?

² Ëtsäjtëm nan të nyajtuknikäjpxpajtëmë oˈkën ets kyaj mbäät ti nekytyuˈunëm parë ngugakëm. Perë Jyobaa myëdäjtypyë mëjääw parë xyaˈˈawäˈätspëtsëˈëmëm. ¿Wiˈix ttunäˈäny? Të twandaˈaky ko “yajkutëgoyaampy, [...] ja oˈkën” (1 Korintʉ 15:26).

3. ¿Wiˈixë Jyobaa xyyaˈˈawäˈätspëtsëmäˈänëm?

³ Okwinmay wiˈix agujk jotkujk nnayjyawëyäˈänëm ko kyaj pën nyekyˈoogët. Jyobaa kyaj jeˈeyë dyajjëgaˈagäˈänyë oˈkën, nanduˈunën dyajjukypyëkäˈäny pënaty të yˈooktë. Pes të twandaˈaky ko oˈkpëty jyukypyëkäˈändë (Isaías 26:19).

4. 1) ¿Ti mbäät xyjotkujkmoˈoyëm ko yˈooky tuˈugë jiiky mëguˈuk o mëtnaymyaayëbë? 2) ¿Pënatyë nety mëdë Jesus oy nyaymyayëty?

⁴ Ko yˈooky tuˈugë jiiky mëguˈuk o mëtnaymyaayëbë mëk njantsy jyäˈäwëm ja jäj jëmuˈumën. Axëëk njantsy nyayjyäˈäwëm mët ko kyaj mbäät ti nekytyuˈunëm parë jatëgok jyukypyëkët. Per xyjyotkujkmoˈoyëm  extëmë Biiblyë jyënaˈany (käjpxë 2 Korintʉ 1:3, 4). Min nˈokˈijxëm tuˈugë ijxpajtën diˈib xytyukˈijxëm ko Jyobaa mëdë Jesus yajjukypyëkaampy ja jiiky mëguˈuk etsë mëtnaymyaayëbë. Ko Jesus jyukyˈajty yä Naxwiiny xëmë ijty tkuˈixë Lázaro mëdë myëgaˈaxëty, Marta etsë María. Jantsy oy ijty nyaymyayëdë, päätyë Biiblyë jyënaˈany ko mëkë netyë “Jesus tjantsy tsyoktë ja Martë esë Mariië esë Lasarë” (Fwank 11:3-5).

5, 6. 1) ¿Ti Jesus tyuun ko tˈijxy wiˈix ja Lázaro jyiiky myëguˈuk nyijëˈëy nyiyäˈäxëdë? 2) ¿Tiko xyjotkujkmoˈoyëm ko nnijäˈäwëm wiˈixë Jesus nyayjyäˈäwë?

⁵ Perë Lázaro ta ojts yˈooky. Jesus ta ojts nyijkxy parë tjotkujkmoˈoyaˈanyë Marta etsë María. Ko Marta tnijäˈäwë ko tamë Jesus kyäjpndëkë, ta pëyeˈegyë ojts tsyoony parë tjëjpäädëˈëgäˈäny. Jantsy jotkujk nyayjyäˈäwë ko nyaybyatë mëdë Jesus, per ta tˈanmääy: “Wintsën, koxyëp mijë nety mjaaty yää, kyajxyëp të yˈeeky ja nmëgaˈaxëts”. Marta wyinmääy ko Jesus kyaj mbäät ti tˈoktuunë. Ko Jesus tˈijxyë Marta jyëˈëy yaˈaxy ets ja jyiiky myëguˈugëty mët ja myëtnaymyaayëbëty, ta nanduˈun ojts jyotˈamutskë ets jyëëy yaxy (Fwank 11:21, 33, 35). Jesus mëk tjäˈäwë ja jäj jëmuˈumën diˈib yajjäˈäwëp ko yˈooky tuˈugë jiiky mëguˈuk diˈib mëk ntsojkëm.

⁶ Xyjyotkujkmoˈoyëm ko nnijäˈäwëm ko Jesus mëk tjäˈäwë ja jäj jëmuˈumën, diˈib xytyukˈijxëm ko nanduˈunë Tyeety mëk tjawë (Fwank 14:9). Jyobaa myëdäjtypyë mëjääw parë dyajjëgaˈagëdë oˈkën ets tim tsojk duˈun ttunäˈäny.

7, 8. 1) ¿Tiko Marta kyaj ttsojky ets yaˈˈagëëytyuˈudët ja jut mä Lázaro nyaxtëjkë? 2) ¿Ti miläägrë Jesus tyuun?

⁷ Jesus ta ojts nyijkxy mä netyë Lázaro të nyaxtëkë.  Të nety ja jut yajtukˈagëëytyuky tuˈugë mëj tsää. Päätyë Jesus jyënany: “Yajjëgaˈaktë tadë tsää”. Perë Marta ta ojts tjëjpkugäjpxë ets jyënany ko xuˈknëbë nety, mët ko tyaxk xëëwëp yˈoˈknë (Fwank 11:39). Marta kyaj nety tnijawë ti diˈibë Jesus tyunaampy.

⁸ Ko ja tsää dyajjëgaktë, ta Jesus mëk ojts kyajpxy: “¡Lázarë, pëtsëm jap!”. Ta ja Marta mëdë María duˈunyë wyëˈëmëtyaaytyë ko tˈijxtë ja “oˈkpë pyëtseemy, abity ja kyëˈë tyeky es ja wyiin jyëjp mët ja wyit” (Fwank 11:43, 44). ¡Lázaro të nety jyukypyeky! Ta jatëgok nyaybyatë mëdë jyiiky myëguˈuk etsë myëtnaymyaayëbëty. Nyaymyäjts nyaymyënaanëdë ets kyäjpx myaytyaktë. ¡Yëˈë tuˈugë miläägrë diˈibë Jesus tyuun ko Lázaro dyajjukypyejky!

9, 10. 1) ¿Pënë Jesus mooyë mëjääw parë dyajjukypyëkëdë oˈkpë? 2) ¿Wiˈix xypyudëjkëm ko ngäjpxëm mä yajmaytyaˈagyë oˈkpë jyukypyëjktë?

⁹ ¿Pënë Jesus mooyë mëkˈäjtën parë dyajjukypyëkëdë oˈkpë? Jesus yëˈë jawyiin myënuˈkxtakë Jyobaa mä tkayajjukypyëkynyëmë Lázaro, pääty mët yëˈëgyëjxmë Jyobaa myëjääw dyajjukypyejky (käjpxë Fwank 11:41, 42). Per kyaj yëˈëyë Lázaro dyajjukypyeky. * Extëm nˈokpëjtakëm, Biiblyë tmaytyaˈaky ko yajjukypyëjk tuˈugë kixyuˈunk diˈib 12 jyëmëjt, ja nyëëxë Jairo, diˈibë nety tukpäjk yˈuˈunkˈäjtypy. Jairo kyaj nety tnekynyijawë ti tyunëp, ta ojts tmënuˈkxtaˈagyë Jesus parë dyaˈˈagëdäˈägët ja nyëëx. Ets mientrësë nety myaytyaˈaky mëdë Jesus, ta jyäjttë näägë  yetyëjk diˈibë Jairo anmääyë: “Yëˈë mnëëx të yˈoˈknë. Katë xynyakyˈatsipy ja Wintsën”. Perë Jesus ta yˈanmääyë: “Katë mjotmayˈeeky. Mmëbëjkëts jeˈeyë”. Ta ojts nyëjkxtë mä Jairo tyëjk. Ko jam jyäjttë, ta Jesus tˈijxy ko jäˈäy jyantsy jëˈëy jyantsy yäˈäxtë kuwopy kukäˈätsypyëm, ta tˈanmääytyë: “¿Tiko [...] mjëˈëytyë? Yëˈë kixyuˈunk kyaj të yˈeeky, määbë dëˈën”. Waˈanë Jairo mëdë kyudëjk kyaj tjaygyujkëdë tiko duˈunë Jesus jyënany. Ta Jesus tkajxpëtsëëmdääy ja jäˈäyëty ets yëˈëyë ja tääk teety ojts dyajwëˈëmy mä nety ja kixyuˈunk yajpääty. Ta netë Jesus tkëˈëmëmäjtsë ja kixyuˈunk ets tˈanmääy: “Kixyuˈunk, mij nˈanmaapy, pëdëˈëk”. Okpawinmay wiˈix nyayjyäˈäwëdë ja tääk teety ko tˈijxtë ja nyëëxuˈunk pyëdëˈëky ets yoˈoytsyoony. ¡Të netyë Jesus dyajjukypyeky! (Markʉs 5:22-24, 35-42; Lukʉs 8:49-56). Seguurë ko Jairo mëdë kyudëjk, yëˈë jyamyajtstë ti netyë Jyobaa të tyukmëdunëdë mët yëˈëgyëjxmë Jesus, koogoo tˈijxtë ja nyëëxuˈunk.

¹⁰ Tyäˈädë jäˈäyëty diˈibë Jesus yajjukypyëjk ojts yˈooktë jatëgok. ¿Yëˈë duˈun yˈandijpy ko nëgoobë jyukypyëjktë? Kyaj, pesë tadë maytyaˈaky diˈib yajpatp mä Biiblyë, yëˈë xytyuknijäˈäwëm ko seguurë Jyobaa dyajjukypyëkäˈänyë oˈkpë.

11. Extëm jyënaˈanyë Eclesiastés 9:5, ¿wiˈix jyajtyë Lázaro ko yˈoˈky?

¹¹ Mä Biiblyë xytyukniˈˈijxëm ko “oˈkpë nitii tkanijawëdë”, extëm yajmaytyaˈagyë Lázaro (Eclesiastés 9:5). Jesus jyënany ko Lázaro duˈunë nety yajpääty extëm myaˈay (Fwank 11:11). Nuˈunë Lázaro yˈijty jutoty, nitii tkajäˈäwë.

12. ¿Wiˈix nnijäˈäwëm ko jantsy jukypyëjkë Lázaro?

¹² Mayë jäˈäy tˈijxtë ko Jesus dyajjukypyejkyë Lázaro.  Axtë ja myëtsipëty yˈëxkäjptë ko yëˈë Jesus diˈib tyuunë tyäˈädë miläägrë. Nipënë nety mbäät kyajënäˈäny ko kyaj tyëyˈäjtënëty ko Lázaro të jyukypyeky, pes tamë nety yajpääty (Fwank 11:47). May ja jäˈäy ojts tninëjkxtë ja Lázaro parë tˈixäˈändë pën të jyukypyeky, ets ta tmëbëjktë ko Dios yëˈë nety të tkexyë Jesus. Per ja Jesusë myëtsipëty, jotˈambëjktë, ta tˈëxtääytyë winmäˈäny wiˈix dyaˈooktëdë Jesus mëdë Lázaro (Fwank 11:53; 12:9-11).

13. ¿Tiko mbäät nˈijtëm seguurë ko Jyobaa yajjukypyëkaambyë oˈkpë?

¹³ Jesus jyënany ko “ja oˈkpëty diˈib të nyaxtëkëdë” pyëdëˈëgäˈändë (Fwank 5:28). Per parë Jyobaa dyajjukypyëkët tuˈugë jäˈäy, tsojkëp tjamyajtstäˈäyët wiˈix yˈixëty. ¿Mbäädëdaa tjamyajtstäˈäy? Okwinmayë tyäˈädë: Jam tsäjpotm miyonkˈam jyamëtyë mëtsäˈä etsë Biiblyë jyënaˈany ko Jyobaa nyijäˈäwëp ti txëwˈaty tuˈuk tuˈuk (käjpxë Isaías 40:26). Pääty, pënë Jyobaa jyamyejtsypy ti txëwˈaty tuˈuk tuˈugë mëtsäˈä, pes ninuˈun kyatsiptäˈägäˈänxëty tjamyajtstäˈäyët wiˈix yˈixëty pënaty yajjukypyëkaampy. Ets yëˈë yajkojtääy tukëˈëyë, pääty myëdäjtypyë mëjääw parë dyajjukypyëkëdë oˈkpë.

14, 15. Extëmë Job jyënany, ¿ti xytyukniˈˈijxëm mä ja oˈkpë jyukypyëkäˈändë?

¹⁴ Tuˈugë Dios mëduumbë diˈib xyëwˈäjt Job myëbëjk ko oˈkpë jyukypyëkäˈäny. Tëgok duˈun dyajtëëy: “Pën tuˈugë jäˈäy oˈkp, ¿mbäät jatëgok jyukypyeky?”. Ta tˈanmääyë Jyobaa: “Mijts xymyëgäjpxäämp ets ëjts atsowäämp. Mjantsy yˈixaampy jatëgok diˈibë mgëˈë të dyajkojy” (Job 14:13-15). Extëmë Job jyënany yëˈë xytyukˈijxëm ko Jyobaa jyantsy yajjukypyëkaambyë oˈkpë.

¹⁵ ¿Wiˈix mnayjyawëty ko xywyinmay ja oˈkpë jyukypyëkäˈändë?  Mëjwiin kajaa xyjotkujkmoˈoyëm ko duˈunë Jyobaa ttunäˈäny. Per waˈanë net mnayajtëyëty: “¿Ets nan jukypyëkäämbëts ja njiiky mëguˈuk mëdëtsë nmëtnaymyaayëbë diˈib të yˈooktë?”. Min nˈokˈijxëm wiˈixë Biiblyë jyënaˈany pënaty jukypyëkandëp ets mä tsyëënëyäˈändë.

16. ¿Wiˈix yˈixˈatäˈäny ja jukyˈäjtënë ko nety ja oˈkpë pyëdëˈëktë?

¹⁶ Ja jäˈäyëty diˈib jukypyëjktë tëëyëp ojts jatëgok nyaybyäädëdë mëdë jyiiky myëguˈuk etsë myëtnaymyaayëbë yä Naxwiiny. Nanduˈun tyunäˈäny jyatäˈänyëty mä tiempë myiny kyëdaˈaky, jeˈeyë ko ja pyëdëˈëgäˈändë mä nety kyaj nyekyjaˈˈatyë tsip, päˈäm etsë axëkˈäjtën, ets nan mbäät nëjkx jyukyˈattë winë xëëw winë tiempë.

17. ¿Pënaty jukypyëkandëp?

¹⁷ ¿Pënaty jukypyëkandëp? Jesus jyënany: “Ja oˈkpëty diˈibë të nyaxtëkëdë myëdowdëp kots ëj ngäjxët”, ta jyukypyëkäˈändë (Fwank 5:28, 29). Biiblyë nanduˈun jyënaˈany: “Ja mejny tkëyajky ja oˈkpë diˈibë nety myëdäjtypy, ets ja oˈkën mët ja jut tkëyäjktë ja oˈkpë diˈibë nety myëdäjttëp. Ta niduˈuk niduˈuk ojts yajpayoˈoytyë extëm të jyukyˈattë” (Apocalipsis 20:13, TNM). Duˈun jyukypyëkäˈändë miyonkˈamë jäˈäy diˈib të yˈooktë. Apostëlë Pablo ojts jyënaˈany ko “Dios dyajjikypyëkäˈäny tëgekyë oˈkpë diˈibë ijt oyjyaˈay es nandëˈën diˈibë ijt kaˈoyjyaˈay” (käjpxë Apostʉlʉty 24:15). ¿Pënaty yajmaytyakp?

18. ¿Pënaty yajtijp ja “oyjyaˈay” diˈib jukypyëkandëp?

¹⁸ ¿Pënaty yajtijp ja “oyjyaˈay”? Yëˈë pënaty myëduundë Jyobaa diˈib jukyˈäjttë mä nety kyajnëmë Jesus myiny  yä Naxwiiny. Yëˈëyëty jyukypyëkäˈändë yä Naxwiiny extëmë Noé, Abrahán, Sara, Moisés, Rut, Ester etsë wiinkpë Dios mëduumbë. Mä Ebreeʉsʉty kapitulo 11, jap yajmaytyaˈaky näägë tyäˈädë yetyëjk etsë toxytyëjk. ¿Etsë Dios mëduumbëty  diˈib tyam oˈktëp? Nan yëˈë yajtijtëp “oyjyaˈay” ets jukypyëkandëp.

19. ¿Pënaty yajtijtëp “kaˈoyjyaˈay” ets ti Jyobaa tukmëdunanëdëp?

¹⁹ ¿Pënaty yajtijtëp “kaˈoyjyaˈay”? Yëˈë miyonkˈamë jäˈäy diˈib të yˈooktë ets kyaj të tˈixyˈattë Jyobaa. Jyobaa Dios kyaj tjäˈäytyëgoyaˈanyë tyäˈädë jäˈäyëty, pääty dyajjukypyëkäˈäny ets tmoˈoyaˈanyë tiempë parë yˈixyˈatëdët ets myëdunëdët.

20. ¿Pënaty kyaj jyukypyëkäˈändë?

²⁰ ¿Yëˈëdën yˈandijpy ko niˈamukë oˈkpë pyëdëˈëgäˈändë? Kyaj. Jesus jyënany ko näägë jäˈäy yajpäättë Gehena, diˈib mä näägë Biiblyë të yajkäjpxnaxy “ayodakn” (Lukʉs 12:5). ¿Pënaty kyaj jyukypyëkäˈändë? Yëˈë axëkjäˈäytyëjk diˈib kyaj jyodëmbittë. Ets yëˈëyë Jyobaa diˈib myëdäjtypyë madakën parë twinˈixët pën diˈib yajjukypyëkaampy o kyaj. Yëˈë diˈib tuump Fes ets diˈib myëdäjtypy tukëˈëyë kutujkën, per nan të tmoˈoyë kutujkënë Jesus ets tyunët “extëmë fesën mët ja jiikypyë es mët ja eekypyë” (Apostʉlʉty 10:42; ixë notë 17).

21, 22. 1) ¿Wiˈix yajmoˈoytyë nyiniˈkx kyëbäjk pënaty jukypyëjktëp tsäjpotm? 2) ¿Pën tim jawyiin jukypyëjk jam tsäjpotm?

²¹ Biiblyë nanduˈun jyënaˈany ko ta oˈkpë diˈib jukypyëjktëp tsäjpotm. Ets duˈunë nyiniˈkx kyëbäjk yajmoˈoytyë extëmë anklës.

²² Jesus yëˈë diˈib tim jawyiin ojts jyukypyeky parë jyukyˈatët tsäjpotm (Fwank 3:13). Jyobaa yëˈë diˈib yajjukypyëjkë kyumdëgëk xëëw mä nety të yˈooky, per kyaj yajjukypyëjkë extëmë naxwinyëdë jäˈäy (Salmo 16:10; Apostʉlʉty 13:34, 35). Apostëlë Pablo nanduˈun ojts jyënaˈany: “Kyaj mbäät ndëjkëm tsäjpotm mët ja ntsuˈutsyˈäjt nbäjkˈäjtëm” (1 Korintʉ 15:50). Päätyë Jesus  jyukypyejky extëmë anklës diˈib kumëjääw (1 Korintʉ 15:3-6). Per kyaj nety yëˈë naytyuˈuk duˈun jyukypyëkäˈäny.

23, 24. ¿Pën diˈibë Jesus myaytyak tuk “mutsk kajpëˈëgë borreegë”, ets ninääk wyinëˈattë?

²³ Mä netyë Jesus yˈooganë, ta tˈanmääy ja yˈëxpëjkpëty: “Nnejxyëts ëj nˈokˈëxkukë mä miits mˈittët” (Fwank 14:2). Tyäˈädë yëˈë yˈandijpy ko näägë Dios mëduumbëty jyukypyëkäˈändë tsäjpotm parë mëdë Jesus yajpäädäˈändë. Jesus jyënany ko niwaanë tyäˈädë jäˈäyëty, ja ojts ttijy “tuk mutsk kajpëˈëgë borreegë” (Lucas 12:32, TNM). Apostëlë Juan ojts tnigajpxy ninääk wyinëˈattë tyäˈädë jäˈäy, ko tˈijxyë Jesus tsäjpotm tsuujoty kumäˈäyoty. Yˈijx ko Jesus ko “tyanë mä Syon Kopk. Jamë nety mëët mëgoˈpx ja juxytsyikxymyäjtaxk mil” (Diˈibʉ Jatanʉp o Apocalipsis 14:1).

²⁴ ¿Näˈä jyukypyëkäˈändë ja 144,000? Biiblyë jyënaˈany ko ja jyukypyëkäˈändë ko netyë Jesus të tyëkë anaˈambë jam tsäjpotm (1 Korintʉ 15:23). Jesus tam tyam yˈanaˈamnë tsäjpotm, ets ja 144,000 të nimay jyukypyëjknëdë, tam mëët yajpatnëdë. Per taanëm nääk yˈakwëˈëmdë yä Naxwiiny, ets ko yˈooktë, ta netyë jyukypyëktë jam tsäjpotm. Per ja nimaybyë oˈkpë, jaanëm jyukypyëkäˈändë yä Naxwiiny ko nety të jyëmbity jantsy tsuj.

25. ¿Ti nnijawëyäˈänëm mä jatuˈukpë kapitulo?

²⁵ Tim tsojkë Jyobaa dyajjëjptëgoyaˈanyë oˈkën, kyaj nyekyjaˈˈatäˈäny (käjpxë Diˈibʉ Jatanʉp 21:4). Per ¿ti tyunandëp 144,000 jäˈäy diˈib nëjkxtëp tsäjpotm? Biiblyë jyënaˈany ko anaˈamandëp mëdë Jesus. Mä ja tuˈukpë kapitulo nnijawëyäˈänëm wiˈix yˈixˈatäˈänyë tyäˈädë gobiernë.