1-3. (a) E zu awa bɔlɔkɔ ti nɛ? (b) Yehova na tɔ̃ngɔ e kaya kwá ngasia?

BINGA li mɔ hĩ: afa ngbanga bi ndo mɔ na ndo ye mɛ ta mɔ li ma. A nɛ hɛ̃ mɔ ya, mɔ na ngbãngɔ ka bɔlɔkɔ tee kwá tɛ mɔ. Ta zo ti singɔ na mɔ ka bɔlɔkɔ ni da ma. Ta mɔ na dangɔ bɛ kɔi ma, tanga mɔ na ye kɔi ti lingɔ ma. Mɔ hũ yako tɛ mɔ awɛ. Lá kɔi ko, mɔ ma yako zo kɔi lengbi ti singɔ na mɔ, ko lo ko kapa ya ni na lingɔ ni! Mɔ ma ngasia?

² E zu e du awa bɔlɔkɔ tɛ kwá. Ta e na lége ti kpɛngɔ lo ma. Kanda Yehova lengbi ti tɔ̃ngɔ e kaya kwá. Lo konga kapa ya kwá mɛ wa “kula ti nda ni gbɔ̃ tɛ e”, “na nwɔ̃ngɔ lo.”​—1 Kɔrinto 15:26.

³ Da bɛ mɔ na bi mɛ gbanda ta mɔ na dungɔ na mbɛtɔ tɛ kwá ma. Bɛ mɔ zu! Kanda ta Yehova na onzingɔ bo kwá ma. Lo na diringɔ na azi mɛ kpili lɛ la ngɛ̃́. Da bɛ mɔ na dengɔ bɛ mɛ mɔ na mangɔ ni. Yehova ko kapa ya “azi mɛ zanga ngunu kaya kwá” na diringɔ dungɔ lɛ la ngɛ̃́ fãni mɛndɛ̃. (Yisaya 26:19) Ni la Ngbangɔ ndo ili ni ya “songɔ kwá.”

4. (a) Ngoi mɛ zo kɔi ka ndasewa tɛ e bere kwa e kɔi kpi ko, ye mɛ alengbi ti sangɔ ngunu bɛ e nɛ? (b) Dikɔ ili akwa Yezo mɛ mɔ hĩnga?

⁴ Ngoi mɛ nyita e kɔi bere kwa e kɔi kpi ko, e ndo e ti na vundu gba, e ndo e nzɛ̃ nga mawoma. Ta e na ye  kɔi ti lingɔ ya lo diri lɛ lo ngɛ̃́ ma. Kanda Ngbangɔ ndo sa ngunu bɛ e (Di 2 Kɔrinto 1:3, 4.) E ba lɛlo kɔi mɛ afa ya Yehova na Yezo na gwɛ̃ ti diringɔ na azi mɛ e ndo e ye mɛ akpili, lɛ la ngɛ̃́ fãni mɛndɛ̃. Yezo ndo gwendó ngoi zu ti bangɔ Lazalo na ayata lo, Marta na Maria. Ala dundó akwa Yezo. Ngbangɔ tɛnɛ ya: “Yezo ndo yendó Marta na nyita lo Maria nga na Lazalo sĩ.” Kanda la kɔi ko, Lazalo kpindó.​—Yoanɛ 11:3-5.

5, 6. (a) Ngoi mɛ Yezo ĩ hũ vundu mɛ ayata Lazalo ti wali na akwa lo na ni ko, ye mɛ lo li nɛ? (b) Ndombali nɛ la hĩngangɔ ya Yezo mandó vundu ngoi mɛ Lazalo kpindó alengbi ti gbɔ̃ngɔ bɛ e nɛ?

⁵ Yezo gwendó ti gbɔ̃ngɔ bɛ Marta na Maria. Ngoi mɛ Marta ĩ ma ya Yezo ka talége ga ko, lo sindó ti nɛngɔ ya ni tengbi na lo. Lo ma dengɔ bɛ gba ngoi mɛ lo hũ Yezo, la lo tɛnɛ hɛ̃ Yezo ya: “Se mɔ du ndo ge ko, ale ta nyita mbi akpi ma.” Lo hũ tɛ lo ndó ya, Yezo ga ndani. So pɛni, Yezo hũ Maria so toto. Ngoi mɛ lo ĩ hũ vundu mɛ azi na ni ko, lo ma nga vundu, la lo to ngandó to. (Yoanɛ 11:21, 33, 35) Lo mandó vundu mɛ e ndo e ma ngoi mɛ nyita e bere kwa e kɔi akpi.

⁶ Hĩngangɔ ya Yezo ndo manga vundu se mɛ e ndo e ma ngoi mɛ zo tɛ e kɔi kpi ko, ando zu na bɛ e. Afa ya bɛ lo sĩ na kwá. Yezo nga mabere To lo, se ko bɛ Yezo sĩ na kwá ko, se mɛ bɛ Yehova asĩ nga na kwá la. (Yoanɛ 14:9) Yehova na ngunu ti onzingɔ kwá bwai na bwai, Ye mɛ ngbã dã lo li la.

7, 8. (a) Nda mɛ ta Marta yendó ya abilingi tɛ́nɛ ka nyɔ sɛndɛ ti kwá tɛ Lazalo azi ma nɛ? (b) Ye mɛndó Yezo li na Lazalo nɛ?

⁷ Avĩndó nyɔ̃ du ti sɛndɛ tɛ Lazalo na kota tɛ́nɛ. Ngoi mɛ Yezo ĩ si na nyɔ̃ du ti sɛndɛ ni ko, lo tɛnɛ hɛ̃ la ya: “ĩ bilingi tɛ́nɛ ni ĩ zi.” La Marta mɛ nyita wa kwáni  apa hɛ̃ Yezo ya, Gbia lo fũ wɛ ta sanga ma ahɔ lo ali na olo bi siɔ. (Yoanɛ 11:39) Kanda ta lo hĩnga tɛ lo ye mɛ Yezo ga li na ndombali nyita lo ma.

⁸ La ala bilingi tɛ́nɛ ni azi, la Yezo dɛ kɔngɔ ya: “Lazalo si!” Marta na nyita lo Maria hũndó ye mɛ ta ala dɛ hũ ma: wa kwáni Lazalo alo kai asi. (Yoanɛ 11:43, 44) Yezo sondó na Lazalo kaya kwá! Lazolo dirindó lɛ lo ngɛ̃́ fãni mɛndɛ̃, ndoni kɔi na ayata lo nga na akwa lo. Ala lengbindó ti bɔmbɔngɔ lo, pɔtɔngɔ tɛrɛ lo, tɛnɛngɔ nga tɛnɛ na lo. Adundó ye ti kpɛ̃nɛ nvɛ̃ni!

9, 10. (a) Zo mɛndó hɛ̃ Yezo ngunu ti songɔ azi mɛ kpili na? (b) Ndombali nɛ la tɛnɛ ti songɔ na azi kaya kwá adu ngbondoni na lo tɛ e nɛ?

⁹ Yezo ndo sondó na azi na ngunu tɛ lo nvɛ̃ni? Ipɔ. Uzu ti lo songɔ na Lazalo, lo vɔrɔndó Yehova. La Yehova hɛ̃ndó lo ngunu ti songɔ na Lazalo kaya kwá. (Di Yoanɛ 11:41, 42.) Ta Lazalo bo kɔi la Yezo so na lo kaya kwá ma. Ngbangɔ tɛnɛ nga tɛnɛ na ndombali nyingambi ti wali mɛ na bulu 12mɛndó tɛrɛ lo sɔ kpengbani. To lo, Yairo, mandó na ye ti lingɔ ya, lo ma nzɔ̃ni ma. Lo vɔrɔ tɛrɛ lo hɛ̃ Yezo ya lo sara lo. Lo bondó na nyingambi ko kɔi gɛgɛrɛ. Ngoi mɛndó lo dɛ tɛnɛ tɛnɛ na Yezo ko, azi mɛ ato la na kwa ala ga pa hɛ̃ Yairo ya: “Nyi mɔ akpi wɛ! Zia giangɔ bɛ wa hangɔ lo tɛ Nzapa.” La Yezo nɛ hɛ̃ Yairo ya: “Ta mbɛtɔ agbɔ̃ mɔ ma, ye bo lo tɛ mbi [wa lo na songɔ, NWT].” Na gesi Yezo na Yairo ala gwe ka da tɛ Yairo. Ala ĩ nɔ ĩsi ka tɛ Yairo ko, Yezo ahũ azi ndogɔ̃ ndo to to. Lo nɛ hɛ̃ azi ko ya: “[Ĩ zia, NWT] to, ta nyingambi olo akpi ma, lo la  langɔ.” Ngoi mɛndɛ̃ to nyingambi ko na ta lo ka gindó hĩngangɔ tɛnɛ mɛ lo ye tɛnɛngɔ. Yezo pa hɛ̃ azi zu mɛ ka yada ya, ala zu asi gegi. Lo mu bo to nyingambi na ta lo, ala li ka ndo mɛ akpã na kinda tɛ nyingambi da. Lo gbɔ̃ ti nyingambi ni, lo nɛ hɛ̃ lo ya: “Nyi wali, mbi nɛ hɛ̃ mɔ ya: Mɔ lo ndozu!” Bo na ngoi ni ko, nyi wali ko alo ndozu atonda dɔngɔ nɔ. Bɛ awa dũngɔ nyingambi adendó mawoma: Yezo sondó na lo kaya kwá! (Marko 5:22-24, 35-42; Luka 8:49-56) Bandangɔ na lá ko, ngoi zu ko ala ndo hũ nyi la ko, ala ndo dandó bɛ la na ye mɛ Yehova li hɛ̃ ala na lége tɛ Yezo. *

¹⁰ Azi zu mɛndó Yezo so na ala kaya kwá, ala dirindó kpili fãni mɛndɛ̃. Kanda tɛnɛ ti songɔ na azi kaya kwá adu ngbondoni na lo mɛ ya, ni ndo hɛ̃ e nzɔ̃ dangɔ bɛ: Yehova ye songɔ na azi mɛ kpili, lo nga na lingɔ ni.

11. Ndombali nɛ la tɛnɛ ti songɔ kwá tɛ Lazalo afa yangondo ya, tɛnɛ mɛ Mosakoli 9:5 atɛnɛ, adu bɛtani nɛ?

¹¹ Ngbangɔ tɛnɛ ya, azi mɛ kpili ta ala ndo “hĩnga bɛ ye kɔi ma.” (Mosakoli 9:5) Tɛnɛ ti songɔ kwá tɛ Lazalo afa yangondo ya, adu bɛtani. Ngoi mɛndó Lazalo kpi ko “ta lo ndo hĩngandó ye kɔi ma.” Ma se kondó Yezo tɛnɛ na ni, ali mabere ya Lazalo la langɔ.​—Yoanɛ 11:11.

12. Ye mɛ to e, e ye yako Lazalo asondó biani nɛ?

 ¹² Azi gba ahũndó ngoi mɛ Yezo asondó na Lazalo. Bɛse awakula tɛ Yezo hĩngandó nzɔ̃ni ya lo lindó kpɛ̃nɛ ni ko. Lazalo dirindó lɛ lo ngɛ̃́ fãni mɛndɛ̃, ni la afa yangondo yako lo sondó biani. (Yoanɛ 11:47) Azi butu butu ndo gandó ti bangɔ Lazalo. Ngoi mɛndó ala ĩ hũ lo ko, ala yendó ya Nzapa la to Yezo. Kanda ta bɛ awakula tɛ Yezo adendó ma. Ala mangbindó ti hongɔ Yezo na Lazalo.​—Yoanɛ 11:53; 12:9-11.

13. Nda mɛ elengbi ti yengɔ ya, Yehova na diringɔ na azi mɛ kpili lɛ la ngɛ̃́ fãni mɛndɛ̃́ nɛ?

¹³ Yezo pa ya “awa kwáni mɛ ka ya du sɛndɛ” ala lo gbanda kai asi. (Yoanɛ 5:28) Aye tɛnɛngɔ ya, azi zu mɛ kaya bingangɔ li tɛ Yehova, ala na diringɔ gbanda dungɔ lɛ la ngɛ̃́ fãni mɛndɛ̃. Kanda ti nɛngɔ ya Yehova diri na zo lɛ lo ngɛ̃́ ko, ayɔ ya lo hĩnga fãni mɛndɛ̃ akpale zu mɛ aba zo ni ko. Adu bɛta ni? Ĩi. Lo lindó amiliarɛ ti atongolo ka ndozu. Kanda Ngbangɔ tɛnɛ ya, Yehova hĩnga tongolo kɔi kɔi na ili lo. (Di Yisaya 40:26.) Seko ta bɛ lo ndo li na ili tongolo kɔi kɔi ma ko, lo nga na dangɔ bɛ lo na akpale zu mɛ aba azi mɛ lo na diringɔ na ala lɛ la ngɛ̃́. Na lo mɛ ya, lo la lo li aye zu, lo na ngunu ti diringɔ na azi zu mɛ kpili lɛ la ngɛ̃́ fãni mɛndɛ̃́.

14, 15. Tɛnɛ mɛndó Yɔbɔ tɛnɛ na ndombali songɔ kwá, ndo ha e na nɛ?

¹⁴ Yɔbɔ ndó wakwa ti mbilimbili tɛ Yehova. Lo hũndandó ndo ya: “Se kɔli kɔi . . . kpi, lo lengbi ti diringɔ dungɔ lɛ lo ngɛ̃́?” Na gesi lo tɛnɛ hɛ̃ Yehova ya: “Mɔ na ilingɔ, wa mbi na yengɔ. Mɔ na dungɔ na gwɛ̃ kpengbani ti kwa ti ti mɔ.” Yobo yendó ya songɔ kwá na dungɔ da. Lo hĩngandó ya Yehova ndo kũ na gwɛ̃  kpengbani ngoi mɛ lo na songɔ na azi mɛ kpili.​—Yobo 14:13-15.

¹⁵ Mɔ ndo ma ngasia na ndo tɛnɛ mɛ aba songɔ kwá nɛ? Hĩngangɔ ya Yehova na gwɛ̃ ti songɔ na azi mɛ kpili ndo gbɔ̃ bɛ e. Ngoi mɛndɛ̃ mɔ lengbi ti hũndangɔ tɛrɛ mɔ na ndo: ‘Ayata mbi nga na akwa mbi na songɔ gbanda nga?’ Azi mɛ na songɔ na? Wa azi mɛ na songɔ na dungɔ gbanda kawa? E ba tɛnɛ mɛ Ngbangɔ tɛnɛ.

16. Dungɔ lɛ ngɛ̃́ tɛ azi mɛ na songɔ kwá na dungɔ gbanda ngasia ge lɛ sese nɛ?

¹⁶ Na ngoi ti uzu, azi kondó aso na pɛ kwá ko, ala dirindó ka ndasewa tɛ ala ndoni kɔi na ayata ala nga na akwa ala. Se mɛ nga na dungɔ na ni, na bi mɛ na gangɔ la, kanda ni na dungɔ nzɔ̃ni mawoma. Ndombali nɛ? Na lo mɛ ya, azi mɛ na songɔ kwá na dungɔ lɛ la ngɛ̃́ bwai na bwai. Ala na dungɔ ka lɛ gegi mɛ a ɔngbi na olo e da. Ta to na dungɔ da ma, ta kpɔngbingɔ na dungɔ da ma, ta ngã nga na dungɔ da ma.

17. Azi mɛ na songɔ na?

¹⁷ Azi mɛ na songɔ na? Yezo tɛnɛndó ya “awa kwáni [zu, NWT] mɛ kaya du sɛndɛ ama gbanda legɔ mbi, ko ala lo gbanda kai asi.” (Yoanɛ 5:28, 29) Suma 20:13 atɛnɛ ya: “Ngu adiri na azi zu mɛndó kpili kaya ni, kwá na sɛndɛ diri na azi mɛ kaya ni, NWT.” Amiliarɛ tɛ azi na diringɔ lɛ la ngɛ̃́ fãni mɛndɛ̃. Toma polo tɛnɛ nga ya “anzɔ̃ azi na asiɔ azi mɛ kpili ko, ala so gbanda na pɛ kwá.” (Di Awa Pangɔ Kwa 24:15.) Ni ye tɛnɛngɔ ya nɛ?

18. “Anzɔ̃ zi” mɛ na songɔ la ana?

 ¹⁸ Ka popo tɛrɛ “anzɔ̃ azi,” awakwa tɛ Yehova mɛndó ala na dungɔ lɛ ngɛ̃́ uzu ti gangɔ tɛ Yezo ge lɛ sese. Azi mabere, Noa, Abrahama, Sara, Mɔizɛ, Ruta nga na Ɛstɛrɛ ala na songɔ gbanda ge lɛ sese. Aebreo shapitrɛ ti11atɛnɛ tɛnɛ na ndombali akɔli na awali ni ko. Wa awakwa tɛ Nzapa mɛ ndo kpili na ngoi tɛ e na songɔ nga? Ĩi, na lo mɛ ya ala nga kaya popo tɛrɛ “anzɔ̃ azi.”

19. (a) “Asiɔ zi” mɛ na songɔ la ana? (b) Nzɔ̃ tangɔ ligɛrɛ mɛ Yehova na hɛ̃ngɔ “asiɔ zi” la nɛ?

 ¹⁹ Ka popo tɛrɛ “asiɔ zi,” ni na amiliarɛ tɛ azi mɛ, ta ala luandó lége ti hĩngangɔ Yehova ma uzu ti nɛngɔ ya ala kpili. Ta bɛ Yehova li na ala ma. Lo na songɔ na ala, lo nga na hɛ̃ngɔ ala nzɔ̃ tangɔ ligɛrɛ ti hĩngangɔ lo nga na vɔrɔngɔ lo.

20. Azi mɛ ta na songɔ ma na?

²⁰ Afa ya azi zu mɛ kpili na songɔ kwá? Ipɔ. Yezo tɛnɛndó ya, ta azi mɛndɛ̃ na luangɔ songɔ kwá ma. (Luka 12:5, NWT) Zo mɛ fa ngbanga ti ndani tɛ azi mɛ alua songɔ kwá, na azi mɛ ta alengbi ti luangɔ songɔ kwá ma la na? Yehova la du wa fangɔ ngbanga mɛ aɔ awa fangɔ ngbanga zu. Kanda lo hɛ̃ nga hɛ̃ Yezo lo Gbia ti “fangɔ ngbanga tɛ azi mɛ adɛ lɛ la ngɛ̃́, nga na azi mɛ akpili wɛ.” (Awa Pangɔ Kwa 10:42) Azi mɛ ta na songɔ ma na? Adu azi mɛ Yehova na Yezo hũ ya ala asiɔ azi, mɛ ala kɛ̃ gbinyangɔ bɛ la.​—Ba Nɔti ti 19.

21, 22. (a) Tɛrɛ mɛ ngasia la azi mɛ na songɔ kwá ti gwengɔ ka ndozu na dungɔ na ni nɛ? (b) Zo ti uzu mɛ sondó ti luangɔ dungɔ lɛ ngɛ̃́ ka ndozu na?

²¹ Ngbangɔ tɛnɛ ya, azi mɛndɛ̃ na dungɔ ka ndozu. Se zo so kwá ti gwengɔ ndozu ko, ta lo so na tɛrɛ ti mi ma. Lo mu tɛrɛ ti nyingɔ, tɛrɛ mɛ mabere tɛ aangelo.

²² Yezo la zo ti uzu mɛ sondó ti luangɔ dungɔ lɛ ngɛ̃́ ka ndozu. (Yoanɛ 3:13) Yehova sondó na lo bi taa na pɛ kwá tɛ lo. (Nzembo 16:10; Awa Pangɔ Kwa 13:34, 35) Ta lo sondó na tɛrɛ ti mi ma. Toma Petro kambisa ya “azi hondó lo na tɛrɛ ti mi, kanda Nzapa  asondó na lo na tɛrɛ ti nyingɔ.” (1 Pɛtro 3:18, NWT) Yezo dirindó ti angelo mɛ na ngunu! (1 Kɔrinto 15:3-6) Wa Ngbangɔ tɛnɛ ya, azi mɛndɛ̃ na songɔ kwá ti gwengɔ ka ndozu.

23, 24. (a) Yezo tɛnɛ tɛnɛ mɛ aba “yakere tɛ azi” adu ana? (b) “Yakere tɛ azi” ni na awakristo kɛ̃?

²³ Uzu ti lo kpingɔ Yezo tɛnɛ hɛ̃ avalo ya: “Mbi gwe so lɛkɛngɔ ndo hɛ̃ ĩ.” (Yoanɛ 14:2) Tɛnɛ niko afa ya, ambanga ava lo, na songɔ kwá ti luangɔ dungɔ lɛ ngɛ̃́ ka ndozu ndoni kɔi na lo. Ala na dungɔ kɛ̃? Yezo tɛnɛ ya, ala na dungɔ “yakere tɛ azi.” Ta ala na dungɔ gba ma. (Luka 12:32) Toma Yoanɛ hɛ̃ndó nɔmbrɛ tɛ la: lo hũ Yezo “alo so ndo hɔtɔ mɛ ili ni la Siona [ka ndozu], ndoni kɔi na lo azi 144 000.”​—Suma 14:1.

²⁴ Ngoi mɛ wa la awakristo 144 000 ni alengbi ti songɔ kwá wa? Na bangɔ Ngbangɔ, songɔ kwá tɛ ala alengbindó ti bandangɔ na pɛ tingɔ tɛ Yezo Gbia ka ndozu. (1 Kɔrinto 15:23) E ndɛ na ngoi niko, gba tɛ awakristo 144 000 ni ko ala lua songɔ kwá ti ndozu ni wɛ. Atanga ni mɛ dɛ ge lɛ sese, se kɔi kpi ko, lo lua songɔ kwá ti gwengɔ ndozu mbala kɔi. Kanda, azi mɛndɛ̃ gba na songɔ kwá ti luangɔ dungɔ lɛ ngɛ̃́ ge lɛ sese.

25. Ye mɛ e na mandangɔ kaya shapitrɛ mɛ na gangɔ nɛ?

²⁵ Angbã dã Yehova na singɔ na azi ka gbɛ kwá. Ta kwá na dungɔ da ma! (Di Yisaya 25:8.) Ye mɛ azi 144 000 na lingɔ ka ndozu nɛ? Ngbangɔ tɛnɛ ya ala na lengɔ gbia ndoni kɔi na Yezo kaya Lo-Gbia tɛ Nzapa. E na mandangɔ aye gba mɛ aba Lo-Gbia ni kaya shapitrɛ mɛ na gangɔ.