1-3. ¿Por hanja gatꞌho yä jäꞌi ꞌñenä yä yꞌofadi, ꞌne te ma dä me̱fi rä Zi Dada Jeoba pa dä ñängägihu̱?

IMÄJINÄ ge ma dä tꞌe̱ntꞌäꞌi fadi po nꞌa rä delito näꞌä hixkä o̱tꞌe. Yä nzaya xiꞌäꞌi ge nunka ma gi po̱ni de gehni. Ya hinte tsa gi pe̱fi ꞌne joꞌo toꞌo dä maxꞌäꞌi. Pe nse̱kitho, bi zo̱ho̱ nꞌa rä jäꞌi näꞌä ja ndunthi rä bojä ꞌne prometeꞌi dä gu̱kꞌäꞌi de rä fadi, ¿te ma gi senti?

² Gatꞌho yä jäꞌi ꞌñenä yä yꞌo fadi de rä du. Hindi mporta toꞌogihu̱, hinto di ꞌmatꞌi de rä du. Pe rä Zi Dada Jeoba pe̱ꞌtsi rä tsꞌe̱di pa dä ñängägihu̱ ꞌne xä promete dä hñäki rä du. Rä Biblia enä: «Nuꞌä rä ngätsꞌi rä nkontra ma drä huati, go geꞌä rä du» (1 Corintios 15:26).

³ ¿Dä za gi imäjinä hängu rä johya ma gä pe̱ꞌtsihu̱ nu xti thäki rä du? Pe rä Zi Dada Jeoba hingä ho̱nse̱ xä promete dä hñäki rä du, ꞌnehe di promete dä umbäbi yä te mänꞌaki nuꞌu̱ yä jäꞌi xä du (Isaías 26:19).

4. a) ¿Toꞌo dä za dä hubgä mä mu̱ihu̱ ora tu nꞌa mä familiahu̱ o nꞌa mä amigohu̱? b) ¿Toꞌo xa bi ñꞌamigoui rä Hesu?

⁴ Ora tu nꞌa mä familiahu̱ o nꞌa mä amigohu̱, di sentihu̱ ndunthi rä u̱gi ꞌne rä dumu̱i ngeꞌä hinte tsa gä o̱tꞌehu̱ po gä koꞌspäbihu̱ rä te. Pe rä Biblia hubgä mä mu̱ihu̱ (hñeti 2 Corintios 1:3, 4). Ma gä handihu̱ nꞌa rä ejemplo näꞌä udi hängu ne rä Zi Dada Jeoba ꞌne rä Hesu dä koꞌspäbi rä te nuꞌu̱ mä jäꞌihu̱ xä  du. Nuꞌmu̱ rä Hesu bi mꞌu̱kua ha rä Xiꞌmhai, xa bi ñꞌamigoui Lázaro ꞌne nuꞌu̱ yä nju mi yä thuhu Marta ꞌne María. Rä Biblia enä: «Rä Hesu xi mri mädi gatꞌho nuꞌu̱ hñuu mri nku» (Juan 11:3-5).

5, 6. a) ¿Te bi me̱fi rä Hesu ora bi hyandi mi zoni nuꞌu̱ yä familia ꞌne yä amigo Lázaro? b) ¿Por hanja hubgä mä mu̱ihu̱ gä pädihu̱ te bi senti rä Hesu ora bi du rä amigo?

⁵ Rä Hesu bi ma bä nupäbi yä mfeni Marta ꞌne María. Mi bädi Marta ge rä Hesu ya mi yꞌo rä ꞌñuu, bi ma bä thädi. Marta xa bi johya mi nthe̱ui rä Hesu ꞌne bi ꞌñembäbi: «Mä zi Hmuuꞌi, nuꞌmu̱ gri ꞌmu̱hmäua hinxä duhmä mä ku». Marta mi mbeni ge rä Hesu ya hinte mi tsa dä me̱fi po geꞌu̱. Mꞌe̱fa, rä Hesu bi hyandi ge xa mi zoni María, nuꞌu̱ yä familia ꞌne yä amigo Lázaro. Mi hyandi rä Hesu hängu rä dumu̱i mi sentiꞌu̱, ꞌnehe bi hyatꞌi bi nzoni (Juan 11:21, 33, 35). Hää, rä Hesu ꞌnehe bi za näꞌä rä dumu̱i di thogihu̱ ora tu nꞌa rä jäꞌi näꞌä di mädihu̱.

⁶ ¿Hänge hubgä mä mu̱ihu̱ gä pädihu̱ ge rä Hesu ꞌnehe bi senti tenguꞌä rä u̱gi ꞌne rä dumu̱i? Koꞌmu̱ rä Hesu ri hñätsꞌi rä Zi Dada Jeoba, di pädihu̱ ge näꞌä ꞌnehe di ntiende xä ñho näꞌä rä dumu̱i di thogihu̱ (Juan 14:9). Rä Zi Dada Jeoba xa di u̱tsa rä du, hänge mänꞌitꞌho ma dä hñäki.

7, 8. a) ¿Por hanja Marta himi ne ge xä thäki näꞌä rä ndo̱do mi koti rä ntꞌagi Lázaro? b) ¿Te mä milagro bi yꞌo̱tꞌe rä Hesu?

⁷ Rä Hesu bi ma bä handi habu̱ xki tꞌagi Lázaro. Mi zo̱ni, bi hyandi ge näꞌä rä ntꞌagi mi joti ko nꞌa rä ndo̱do. Hänge rä Hesu bi ꞌñenä: «Hñäkhu̱ rä do». Pe Marta himi ne, ngeꞌä ya mi o̱tꞌe goho mä pa de xki tꞌagi Lázaro  (Juan 11:39). Marta himi pädi te ma xä me̱fi rä Hesu.

⁸ Mi thäki näꞌä rä do, rä Hesu bi ꞌñenä: «¡Lázaro, guä po̱ni!». Marta ꞌne María himi tsa dä gamfri mi hyandi hanja Lázaro bä po̱ni ko ngatꞌho nuꞌu̱ yä dutu xki ꞌmantꞌi (Juan 11:43, 44). Lázaro bi nangi de rä du pa bi mꞌu̱i mänꞌaki ha rä Xiꞌmhai. ¡Nuꞌu̱ yä amigo ꞌne yä nju xa bi johya mi hyandi näꞌä milagroꞌä!

9, 10. a) ¿Toꞌo bi umbäbi rä tsꞌe̱di rä Hesu pa bi gu̱tsꞌi yä jäꞌi de rä du? b) ¿Hanja faxkägihu̱ gä pädihu̱ de nuꞌu̱ yä jäꞌi bi nuhu de rä du?

⁹ ¿Toꞌo bi umbäbi rä tsꞌe̱di rä Hesu pa bi gu̱tsꞌi Lázaro de rä du? Rä Hesu mꞌe̱tꞌo bi xatuäbi rä Zi Dada Jeoba änte de xä gu̱tsꞌi Lázaro de rä du. Kongeꞌä di handihu̱ ge Jeoba go geꞌä bi umbäbi rä tsꞌe̱di (hñeti Juan 11:41, 42). Pe rä Hesu himbi gu̱tsꞌi ho̱nse̱ Lázaro. Rä Biblia pede de nꞌa rä jäꞌi mi rä thuhu Jairo. Näꞌä mi pe̱ꞌtsi ho̱nse̱ nꞌadä rä zi tꞌixu de gä 12 nje̱ya ꞌne xa mi hñeni. Hänge bi ma bä nuu rä Hesu ꞌne bi bäntebi dä yꞌo̱thebi rä tꞌixu. Pe oraꞌä, nse̱kitho bi zo̱ho̱ rꞌa yä ꞌme̱go ꞌne bi ꞌñembäbi Jairo ge ya hindä mfada rä Hesu ngeꞌä rä tꞌixu ya xki du. Pe rä Hesu bi ꞌñembäbi Jairo: «Ogi turimu̱i, ho̱nse̱ kamfrigi y nu ri tꞌixu ma gä daꞌäꞌi di ꞌmu̱i xä ñho». ꞌNepu̱ rä Hesu bi me̱ui Jairo ha rä nguu. Mi zo̱ni bi hyandi hanja yä jäꞌi xa mi zoni, hänge rä Hesu bi ꞌñembäbiꞌu̱: «Ogi zoñhu̱, ngeꞌä nu rä nxutsi hinxä du, ähätho». Zäi ge Jairo ꞌne rä ꞌme̱hñä himbi ntiende por hanja bi mängä njabu̱ rä Hesu. Mꞌe̱fa rä Hesu bi yꞌapäbi gatꞌho nuꞌu̱ mi ꞌmu̱hni ge xä ma de gehni, ꞌne bi ꞌñembäbi Jairo ꞌne rä ꞌme̱hñä dä yu̱tꞌi kongeꞌä habu̱  mi ꞌme̱ni näꞌä nxutsi. Nubye̱, bi mipäbi rä yꞌe̱ näꞌä nxutsi ꞌne bi ꞌñembäbi: «¡Zi nxutsi, nangi!». Näꞌä oraꞌä, «nuꞌä rä nxutsi bi yopä nte ꞌne bi nangi». ¿Dä za gi imäjinä hängu rä johya bi senti nuꞌu̱ yä dada mi hyandi näꞌä milagro bi ja rä Hesu? (Lucas 8:49-56; Marcos 5:22-24, 35-42). Zäi ge Jairo ꞌne rä ꞌme̱hñä nunka bi pumfri näꞌä bi me̱fi rä Zi Dada Jeoba ꞌne rä Hesu po geꞌu̱. *

¹⁰ Mäjuäni ge nuꞌu̱ yä jäꞌi bi gu̱tsꞌi rä Hesu, ko rä tiempo bi du mänꞌaki. Pe näꞌä di hetihu̱ ha rä Biblia de geꞌu̱, hubgägihu̱ mä mu̱ihu̱, ngeꞌä di pädihu̱ ge rä Zi Dada Jeoba pe̱ꞌtsi rä tsꞌe̱di pa dä gu̱tsꞌi nuꞌu̱ yä jäꞌi xä du.

11. Mi du Lázaro, ¿hanja udi ge xa mäjuäni näꞌä mää Eclesiastés 9:5?

¹¹ Rä Biblia udi xä ñho ge «nuꞌu̱ xä du, nuꞌu̱ hinte pädi» (Eclesiastés 9:5). Geꞌä bi thogi ko Lázaro. Rä Hesu bi mää ge Lázaro ꞌñenä mi ähä (Juan 11:11). Hänge ora Lázaro mi o ha rä ntꞌagi, ya hinte mi senti ꞌne nixi mi da ngue̱nda te mi thogi.

12. ¿Hanja di pädihu̱ ge Lázaro xa mäjuäni bi nangi de rä du?

¹² Nuꞌmu̱ rä Hesu bi gu̱tsꞌi Lázaro de rä du, ndunthi yä jäꞌi bi hyandi. Asta nuꞌu̱ yä jäꞌi mi u̱tsa rä Hesu bi hyandi nunä milagro ꞌne nuꞌu̱ himi tsa dä nega ge xki  thogi njabu̱ (Juan 11:47). Ndunthi yä jäꞌi bi ma bä handi näꞌä xki thogi Lázaro, ꞌne nuꞌu̱ bi mu̱di bi gamfri ge Äjuä go geꞌä xki me̱hni rä Hesu. Pe nuꞌu̱ yä nkontra rä Hesu xa bi nkue̱, hänge mi honi hanja dä hyo rä Hesu ꞌne Lázaro (Juan 11:53; 12:9-11).

13. ¿Hanja di pädihu̱ ge Jeoba beni xä ñho mi tengu kada nꞌa de nuꞌu̱ yä jäꞌi xä du ꞌne ge ma dä umbäbi yä te mänꞌaki?

¹³ Rä Hesu bi ꞌñenä ge «gatꞌho nuꞌu̱ o ha yä ntꞌagi» ma dä nuhu (Juan 5:28, nota, TNM). Jeoba ma dä gu̱tsꞌi de rä du gatꞌho nuꞌu̱ yä jäꞌi o ha rä mfeni. Pe, ¿Jeoba beni xä ñho mi tengu kada nꞌa de nuꞌu̱ yä jäꞌi? Rä Biblia mää ge ja yä miyontho yä tso̱o̱ ꞌne Jeoba pädi te yä thuhu kada nꞌa de geꞌu̱ (hñeti Isaías 40:26). Mu̱ rä Zi Dada Jeoba beni tengu kada nꞌa de nuꞌu̱ yä tso̱o̱, ¿hingä ma dä za dä beni kada nꞌa de nuꞌu̱ yä jäꞌi xä du? Hää. Rä Zi Dada Jeoba go geꞌä mä Hyokätehu̱, ꞌne pa geꞌä hinxä ñhei dä beni ꞌne dä umbäbi yä te mänꞌaki nuꞌu̱ xä du.

14, 15. ¿Te utkägihu̱ näꞌä bi mängä Job?

¹⁴ Mäyaꞌmu̱, bi mꞌu̱i nꞌa rä ꞌme̱go Äjuä mi rä thuhu Job. Näꞌä mi kamfri ge Äjuä pe̱ꞌtsi rä tsꞌe̱di pa dä gu̱tsꞌi nuꞌu̱ xä du. Nꞌa rä pa näꞌä bi ꞌñenä: «Mu̱ nꞌa rä jäꞌi dä du, ¿dä za dä me̱ꞌtsi rä te mänꞌaki?». ꞌNepu̱ bi ꞌñembäbi Jeoba: «Nuꞌi ma gi nzokägi, ꞌne nuga ma gä thädi. Xa ma gi ne gi hyandi näꞌä xkä hyoki ko ri yꞌe̱» (Job 14:13-15). Hää, Job mi pädi xä ñho ge rä Zi Dada Jeoba ma dä gu̱tsꞌi nuꞌu̱ yä jäꞌi xä du.

¹⁵ Xi nuꞌi, ¿te gi senti nubye̱ gi pädi ge Äjuä ma dä gu̱tsꞌi nuꞌu̱ yä jäꞌi xä du? Zäi ge gi johya. Pe zäi ge nubye̱ ꞌnehe gi ñꞌanise̱: «¿Toꞌo nuꞌu̱ ma dä nuhu de rä du? ¿Te ma dä thogi ko nuꞌu̱ mä familia ꞌne nuꞌu̱ mä amigo  xä du? ¿Habu̱ ma dä mꞌu̱i nuꞌu̱ ma dä nuhu de rä du?». Ma gä handihu̱ te thädi rä Biblia.

16. ¿Te mä mꞌu̱i ma dä me̱ꞌtsi nuꞌu̱ ma dä nangi de rä du?

¹⁶ Nuꞌu̱ bi nuhu de rä du, bi nuhu pa bi mꞌu̱i mänꞌaki ha rä Xiꞌmhai ko yä familia ꞌne yä amigo. Nuꞌu̱ yä jäꞌi ma dä nangi de rä du, ꞌnehe ma dä nuhu pa dä mꞌu̱i mänꞌaki ha rä Xiꞌmhai pe nuꞌu̱ ma dä me̱ꞌtsi rä oportunida de dä mꞌu̱i pa nzäntho ꞌne ya nunka dä du. Nuꞌu̱ ma dä me̱ꞌtsi nꞌa rä mꞌu̱i temäꞌentho ngeꞌä ha rä Xiꞌmhai ya hingä ma dä nja yä sufrimiento, yä gerra nixi yä ñheni.

17. ¿Toꞌo nuꞌu̱ ma dä nangi de rä du?

¹⁷ ¿Toꞌo nuꞌu̱ ma dä nangi de rä du? Rä Hesu bi ꞌñenä: «Gatꞌho nuꞌu̱ o ha yä ntꞌagi ma dä yꞌo̱de xtä ñäꞌä ꞌne nuꞌu̱ ma dä bo̱ni» (Juan 5:28, 29, nota, TNM). Apocalipsis 20:13 enä: «Rä ndehe bi da nuꞌu̱ yä jäꞌi xki duni, ꞌne rä du ꞌne rä ntꞌagi bi da nuꞌu̱ mi o de gehni». Hää, yä miyontho nuꞌu̱ yä jäꞌi ma dä nuhu de rä du. Rä apostol Pablo ꞌnehe bi ꞌñenä ge «ma dä nangi de rä du tanto yä justo ngu yä injusto» (hñeti Hechos 24:15, TNM). Pe, ¿toꞌo nuꞌu̱ tꞌembi «yä justo» ꞌne toꞌo nuꞌu̱ tꞌembi «yä injusto»? Ma gä handihu̱.

18. ¿Toꞌo nuꞌu̱ «yä justo» ma dä nangi de rä du?

¹⁸ Nuꞌu̱ «yä justo» geꞌu̱ nuꞌu̱ yä ꞌme̱go rä Zi Dada Jeoba bi mꞌu̱i mäyaꞌmu̱ änte de dä ꞌñehe rä Hesu nuua ha rä Xiꞌmhai; ngu Noé, Abrahán, Sara, Moisés, Rut ꞌne Ester. Ha Hebreos 11 hutsꞌi yä thuhu märꞌa de geꞌu̱. Pe, ¿te ma dä thogi ko nuꞌu̱ yä ꞌme̱go Äjuä xä du ha  nunä tiempo di ꞌmu̱hu̱? Nuꞌu̱ ꞌnehe, Äjuä handi ngu «yä justo» ꞌne ma dä gu̱tsꞌi de rä du.

19. ¿Toꞌo nuꞌu̱ «yä injusto» ꞌne te mä oportunida ma dä tꞌumbäbi?

¹⁹ ¿Toꞌo nuꞌu̱ «yä injusto»? Geꞌu̱ nuꞌu̱ yä miyontho yä jäꞌi xä du ꞌne nunka bi me̱ꞌtsi rä oportunida de dä bädi de rä Zi Dada Jeoba. Rä Zi Dada Jeoba hinxä  pumfriꞌu̱, ꞌne ma dä gu̱tsꞌi de rä du pa dä umbäbi rä oportunida dä bädi de geꞌä ꞌne dä me̱päbi.

20. ¿Toꞌo nuꞌu̱ hingä ma dä nangi de rä du?

²⁰ ¿Signifika ge ma dä nangi gatꞌho nuꞌu̱ yä jäꞌi xä du? Hinä. Rä Hesu bi mää ge rꞌa yä jäꞌi ya nunka ma dä nangi de rä du (Lucas 12:5, TNM). ¿Toꞌo ma dä desidi toꞌo dä nuhu de rä du ꞌne toꞌo hinä? Rä Zi Dada Jeoba, ngeꞌä go geꞌä rä Däta Nzaya de gatꞌho rä Xiꞌmhai. Jeoba ꞌnehe xä umbäbi rä autorida rä Hesu «pa dä hñämpä ngue̱nda nuꞌu̱ te, ꞌne nuꞌu̱ xä du» (Hechos 10:42). Hänge mu̱ nꞌa rä jäꞌi himbi ne bi arrepenti de yä pekado ꞌne himbi ne bi paatä rä mꞌu̱i, Jeoba ꞌne rä Hesu ma dä hyandi ngu nꞌa rä tsꞌomꞌu̱i jäꞌi ꞌne ya hingä ma dä gu̱tsꞌi de rä du. (Hyandi rä nota 19, «Gehena o nidu»).

21, 22. a) ¿Te mä ndoyꞌo ma dä hñäni nuꞌu̱ ma dä ma mähetsꞌi? b) ¿Toꞌo näꞌä rä mu̱di bi nuhu de rä du pa bi ma mähetsꞌi?

²¹ Rä Biblia ꞌnehe udi ge rꞌa yä jäꞌi ma dä ma mähetsꞌi. Pe nuya yä jäꞌi ya hingä ma dä tꞌumbäbi nꞌa rä ndoyꞌo ngu nuꞌmu̱ mi ꞌmu̱kua ha rä Xiꞌmhai. Nuꞌu̱ ma dä tꞌumbäbi nꞌa rä ndoyꞌo de gä espiritu ngu näꞌä pe̱ꞌtsi yä e̱nxe̱, pa njabu̱ dä za dä ma mähetsꞌi.

²² Rä Hesu geꞌä rä mu̱di jäꞌi bi du ꞌne bi nuhu ngu nꞌa rä espiritu (Juan 3:13). Hää, nuꞌmu̱ bi tho rä Hesu, rä Zi Dada Jeoba bi gu̱tsꞌi rä hñupaꞌä (Salmo 16:10; Hechos 13:34, 35). Rä Hesu ya himbi tꞌumbäbi nꞌa rä ndoyꞌo de gä ji ꞌne de gä ngo̱. Rä apostol Pablo bi ꞌñenä ge nꞌa rä ndoyꞌo de gä ji ꞌne de gä ngo̱ hindä za dä yu̱tꞌi ha mähetsꞌi (1 Corintios 15:50). Hänge rä Hesu bi  tꞌumbäbi nꞌa rä ndoyꞌo de gä espiritu näꞌä pe̱ꞌtsi ndunthi rä tsꞌe̱di (1 Corintios 15:3-6, TNM). Pe rä Hesu, hingä ho̱nse̱ꞌä ma dä ma mähetsꞌi.

23, 24. ¿Toꞌo ꞌne hängu rä ndunthi näꞌä «tꞌu̱kä taxo» bi no̱ni rä Hesu?

²³ Änte de xä tho rä Hesu bi ꞌñembäbi nuꞌu̱ yä de̱ni: «Ma gä ma pa gä hokꞌäꞌihu̱ habu̱ ma gi ꞌmu̱ihu̱» (Juan 14:2). Kongehnä rä Hesu bi ꞌñudi ge rꞌa yä kristianu ma dä nuhu de rä du pa dä ma dä ꞌmu̱i ha mähetsꞌi kongeꞌä. Pe, ¿xi hängu nuꞌu̱ yä jäꞌiꞌu̱? Rä Hesu bi ꞌñenä ge ho̱nse̱ nꞌa rä «zi tꞌu̱kä taxo» (Lucas 12:32). Mꞌe̱fa rä apostol Juan bi me̱ꞌtsi nꞌa rä visión habu̱ bi hyandi 144.000 nuꞌu̱ yä jäꞌi mi ꞌmahui rä Hesu (Apocalipsis 14:1).

²⁴ Pe, ¿xi hämꞌu̱ ma xä nuhu de rä du nuꞌu̱ 144.000? Rä Biblia enä ge mꞌe̱fa de dä mu̱di dä mända rä Hesu ha mähetsꞌi (1 Corintios 15:23). Mäpaya rä Hesu ya bi mända ha mähetsꞌi ꞌne ndunthi de nuꞌu̱ 144.000 ya bi nangi de rä du ꞌne ya bi ꞌmu̱hui rä Hesu ha mähetsꞌi. Tsꞌu̱tho nuꞌu̱ kohi ha rä Xiꞌmhai, ꞌne ora tu nꞌa de geꞌu̱, Äjuä nguntꞌä ju̱tsꞌi ngu nꞌa rä espiritu pa dä ma ha mähetsꞌi. Pe gatꞌho nuꞌu̱ märꞌa yä jäꞌi xä du, pe̱ꞌtsi rä humu̱i de dä nuhu de rä du pa dä mꞌu̱kua ha rä Xiꞌmhai.

25. ¿Te ma gä handihu̱ ha näꞌä ntheke xä ꞌñepu̱?

²⁵ Mänꞌitꞌho rä Zi Dada Jeoba ma dä huati pa nzäntho rä du ꞌne yä jäꞌi ya hingä ma dä du (hñeti Isaías 25:8). Pe, ¿xi te ma dä me̱fi nuꞌu̱ 144.000 ma dä ma ha mähetsꞌi? Rä Biblia udi ge nuꞌu̱ ma dä mända ko rä Hesu ha näꞌä Gobiernu xä hñutsꞌi Äjuä ha mähetsꞌi. Ha näꞌä rä ntheke xä ꞌñepu̱, ma gä pädihu̱ mä nꞌa tu̱i de näꞌä Gobiernuꞌä.