1-3. a) ¿Jasa presoʼayotikyuji? b) ¿Jasa oj skʼuluk ja Jyoba bʼa oj ya elkotik libre?

PENSARAʼAN lekbʼi ja weʼn lutjiya preso pe meyuka mul sok aljiwabʼ oj ajyan lutan man la chami. Mixa xa naʼa jas oja kʼuluk sok mixa jas xbʼobʼa kʼuluk. Pe lekbʼi x-aljiwabʼ ay maʼ wa skʼana oj skoltaya sok oj ya elan libre. ¿Jastal maʼ oja wabʼi?

² Kibʼanaltik ja keʼntiki lajansok presoʼaytik yuja chamelali. Mini jas xbʼobʼ jkʼuluktik bʼa oj sijpukotik. Pe ja Jyoba ayni yiʼoj ja ipal bʼa oj ya elkotik libre. ¿Jastal oj skʼuluk? Ja yeʼn skʼapunej «oj xchʼay snaajel ja chamel chʼaqueli» (1 Corintios 15:26).

³ ¡Pensaraʼan janekʼto gustoʼil oj kabʼtik yajni xchʼaya snajel ja chamelali! Pe ja Jyoba mi kechanuk oj xchʼaysnajel ja chamelali. Chomajkil, ojni skoltay ja matik chamta. Ja Jyoba ojni ya kʼejani, pes ja yeʼn wa skʼapa ja ‹matik chameli oj sakʼwuke› (Isaías 26:19). Pensaraʼan jas wa stojolan ja skʼapjelal it bʼa weʼna.

4. a) ¿Jasa oj ya kulan jkʼujoltik yajni ay maʼ wa xchamkujtik? b) ¿Matik waj jujuntik yamigoʼik ja Jesús?

⁴ Yajni wa xcham jun jpamilyatik ma jun kamigotik, jelni yaj xkabʼtik juntiro. Jelni xya tristeʼaxukotik, yujni mi jas xbʼobʼ jkʼuluktik bʼa yajel sakʼwuk. Pe jelni xyaʼa kulan jkʼujoltik ja jas wa xyala ja Biblia  (kʼuman ja 2 Corintios 1:3, 4). La kiltik jun sjejel bʼa wa sjeʼa ja Jyoba sok ja Jesús wani skʼanawe oj ya sakʼwuk ja matik chamelkujtiki. Yajni ja Jesús ti ajyi bʼa Luʼum, tikʼanxta wa xyulatay ja Lázaro sok ja smoj-alijelik ixuki, ja Marta sok ja María. Meroni yamigo sbʼaje. Ja Biblia wa xyala: «Ja Jesusi [...] jel yaj huax yab ja Marta soc ja [María] soc ja Lázaro» (Juan 11:3-5). Pe jun kʼakʼu, ja Lázaro chami.

5, 6. a) ¿Jastal yabʼ ja Jesús yajni yila wane okʼel ja spamilya ja Lázaro? b) ¿Jas yuj wa xyaʼa kulan jkʼujoltik ja syajal yabʼ ja Jesús?

⁵ Jaxa ja Jesús waj yayi kulan skʼujol ja Marta sok ja María. Yajni ja Marta yabʼ ojxa kʼotuk ja Jesús ja bʼa chonabʼi, waj stajani. Jelni gustoʼaxi yajni yila ja Jesús, pe tixta yala yabʼ: «Ja lec jacan to, seguro mi ni cham ja [jmoj-alijeli]». Ja Marta spensaraʼan mixani yoraʼiluk kʼoti. Tsaʼan, ja Jesús cha yila wan okʼel ja María. Yajni yila wane okʼeli, ja yeʼn syatsʼa sbʼaj ja skʼujoli sok cha okʼi (Juan 11:21, 33, 35). Ja Jesús yabʼ ja janekʼto syajal wa xkabʼtik yajni ay maʼ wa xchamkujtiki.

⁶ Wani xyaʼa kulan jkʼujoltik ja syajal yabʼ ja Jesús. Wa sjeʼakitik ja yeʼn sok ja sTati jelni yaj xyabʼye yajni ay maʼ wa xchami (Juan 14:9). Chomajkil, ja Jyoba ayiʼoj ja ipal bʼa xchʼayjel snajel ja chamelal sok skʼapunej ojxta skʼuluk.

7, 8. a) ¿Jas yuj mi skʼana ja Marta oj yawe eluk ja ton ja bʼa skʼejnal ja Lázaro? b) ¿Jas milagro skʼulan ja Jesús?

⁷ Ja Jesús waj ja bʼa mukan ja Lázaro. Lutan sok jun niwan ton ja stiʼ kʼeʼeni. Tixa yala ja Jesús: «A eluquex ja toni». Pe ja Marta mini skʼana, yujni chanexa kʼakʼu  chamel ja Lázaro (Juan 11:39). Ja Marta mini snaʼa ja jas ojxta skʼuluk ja Jesús sbʼaja Lázaro.

⁸ Yajni yawe eluk ja toni, ja Jesús awani: «Lázaro, ¡elan xa jan ja tihui!». Jelni chamyabʼjel ja jas yilawe ja Marta sok ja María: «Jaxa Lázaro ja maʼ chamel xa ni ajyi, ti el jana. Pero yuchʼubal ni lec ja yoc scʼaba soc jun cʼuutz» (Juan 11:43, 44). ¡Ja Lázaro sakʼwi! Sok cha ajyi soka spamilya sok ja yamigoʼiki. Spetsanile wa xbʼobʼ yil-e, wa xbʼobʼ stel-e sok loʼilanelsok. ¡Wajni jun milagro! Ja Jesús ya sakʼwuk ja Lázaro.

9, 10. a) ¿Maʼ yayi yip ja Jesús bʼa oj ya sakʼwuk ja chamwiniki? b) ¿Jas yuj wa skoltayotik skʼumajel sbʼaja sakʼwelaliki?

⁹ ¿Maʼ yayi yip ja Jesús bʼa oj ya sakʼwuk ja chamwiniki? Bʼajtanto oj ya sakʼwuk ja Lázaro, ja Jesús yayi orasyon ja Jyoba. Anto, yeʼn ja Jyoba ja maʼ yayi ja ipal bʼa yajel sakʼwuk ja Lázaro (kʼuman ja Juan 11:41, 42). Pe mini kechan yeʼn aji sakʼwuk ja Lázaro. * Jun sjejel, ja Biblia cha wa staʼa tiʼal bʼa jun yal akʼix bʼa ayiʼoj 12 jabʼil bʼa jel maloʼaxi. Ja stati sbʼiʼil Jairo sok mixa ay mas yuntikil. Mixani snaʼa jas oj skʼuluk ja Jairo sok spatayi skʼujol ja Jesús bʼa aya tojbʼuk ja yakʼixi. Yajni wanto loʼil soka Jesús, kʼot jujuntik winik sok yalawe yabʼ ja Jairo: «Ja hua huunini cham ta. Moc xa lomuc ahual yab que oj huajuc ja Maestro». Pe ja Jesús yala: «Mix cham acʼujol, [kechan]  cʼuan». Anto, tixa wajye ja bʼa snaj ja Jairo. Yajni ojxa kʼotuke, ja Jesús yila jel wane okʼel ja kristyano. Ja Jesús yala: «Mi lom la ocyex. Ja aqʼuix iti mi chameluc, quechan huan huayel». Bʼobʼta ja snantat ja yal akʼixi mi yabʼye stojol ja jas kʼan yal ja Jesús. Tsaʼan, ja Jesús yala yabʼ aʼeluke ja matik teyeʼi. Skʼanayi ja snantati bʼa oj wajukesok ja bʼa kwarto bʼay ja yal akʼixi. Ja Jesús takalxta syamayi ja skʼabʼ ja yal akʼixi sok yala yabʼ: «Nina, qʼuean». Janekʼto maʼ gustoʼaxiye ja snantat yajni yilawe sakʼwi sok och bʼejyuk. ¡Ja Jesús ya sakʼwuk ja yal akʼixi! (Lucas 8:49-56). Yajni ja Jairo sok ja xcheʼumi wa xyilawe ja yal yakʼixe, bʼobʼta wani xjul skʼujole ja jas kʼulajiyile yuja Jyoba stsʼakatal ja Jesús.

¹⁰ Ja matik ya sakʼwuk ja Jesús cha chamye yajni ekʼ ja tyempo. Pe skʼumajel sbʼaja sakʼwelaliki jelni skoltayotik yujni wa xyakitik jun meran smajlajel. Chomajkil, wa xya jkʼuʼuktik ja Jyoba wani skʼana oj ya sakʼwuk ja chamwiniki sok ojni skʼuluk.

11. Jastalni wa xyala ja Eclesiastés 9:5, ¿jasa ekʼ sbʼaj ja Lázaro yajni chami?

¹¹ Ja Biblia wa xyala «ja matik chamelexa mixato jas snaʼawe» (Eclesiastés 9:5). Jani jaw ja jas ekʼ sbʼaj ja Lázaro. Yajni tey bʼa kʼeʼeni, mini snaʼa ja jas wan ekʼeli. Jastalni yala ja Jesús, ja Lázaro lajansok kechan wan wayel (Juan 11:11).

12. ¿Jastal wa xnaʼatik merani sakʼwi ja Lázaro?

¹² Yajni ja Jesús ya sakʼwuk ja Lázaro, jel jitsan ja matik yilawe. Cha yilaweni ja skontraʼik ja Jesús. Mini  maʼ xbʼobʼ yal bʼa mi meranuk sakʼwi ja Lázaro (Juan 11:47). Chomajkil, jitsan kristyano waj yil-e ja Lázaro sok kʼe skʼuʼuke ja Jesús jani jekubʼal yuja Dyosi. Ja it mini lek yabʼye ja skontraʼik ja Jesús, ja yuj xchapawe oj smil-e ja yeʼn sok ja Lázaro (Juan 11:53; 12:9-11).

13. ¿Jas yuj wa xbʼobʼ jkʼuʼuktik lek ja Jyoba oj ya sakʼwuk ja chamwiniki?

¹³ Ja Jyoba yeʼn skʼulan yibʼanal ja jastiki, ja yuj ayni yiʼoj ja ipal bʼa yajel sakʼwuk ja chamwiniki. Jaxa Jesús yala ja matik chamelxa «oj eluque ja ba sqʼuejnalei» (Juan 5:28). Ja it wa xkʼan yal ja Jyoba oj ya sakʼwuk ja matik tey bʼa spensari. Pe tʼilani oj ya julskʼujol jastale mero. ¿Oj maʼ bʼobʼyuj ja jaw ja Jyoba? Pensaraʼan sbʼaja it: ja bʼa sutsatkʼinali ay jitsan miyonik kʼanalik, sok ja Biblia wa xyala ja Dyosi wa snaʼa ja sbʼiʼil jujune bʼa yeʼnle (kʼuman ja Isaías 40:26). Ta ja Jyoba wa xjul skʼujol ja sbʼiʼil jujune ja kʼanaliki, masni pasil oj julskʼujol jastale mero ja matik oj ya sakʼwuki.

14, 15. ¿Jasa wa sjeʼakitik ja jas yala ja Job sbʼaja sakʼwelali?

¹⁴ Jun yaʼtijum toj bʼa Dyos sbʼiʼil Job skʼuʼani sbʼaja sakʼwelali. Ja yeʼn sjobʼo: «Ta jun winik xchami, ¿oj maʼ cha bʼobʼ sakʼwuk?». Anto ja Job yala yabʼ ja Jyoba: «Weʼn oj paywanan, sok ja keʼn oj jakʼe. Wani xkʼankʼuni awuj yiljel jawa kʼulbʼeni». Ja it wa sjeʼakitik ja Jyoba mixa xyila ora oj ya sakʼwuk ja matik chameleʼi (Job 14:13-15).

¹⁵ ¿Jastal waxa wabʼ yajni waxa pensaraʼan sbʼaja sakʼwelali? Jelni xyaʼa kulan jkʼujoltik snajel ja Jyoba wa skʼana yajel sakʼwuk ja chamwiniki. Pe bʼobʼta oja jobʼa bʼaj: «¿Jasa oj ekʼ sbʼaje ja jpamilyaʼik sok ja kamigoʼik bʼa chamyeta? ¿Oj maʼ cha sakʼwuke?». La kiltik  ja jas wa xyala ja Biblia sbʼaja matik oj sakʼwuki sok bʼa oj ajyuke sakʼan.

16. ¿Jastalxa oj ajyuk ja sakʼanile ja matik oj sakʼwuke ja bʼa Luʼumi?

¹⁶ Ja matik sakʼwiye ja bʼa tyempo najate tini cha ajyiye soka spamilyaʼe sok ja yamigoʼe bʼa Luʼum. Jachni oj cha ekʼuk ja bʼa tyempo jakumi, pe masxa lek. ¿Jas yuj? Bʼajtan, yujni ja matik oj sakʼwuki ojni bʼobʼ ajyuke sakʼan tolabida ja bʼa Luʼumi. Sok xchabʼil, yujni jelxa tsamal oj ajyuk ja luʼumkʼinali. Pes mixa oj ajyuk guerraʼik, mulalik sok mixa maʼ oj koʼ chamel.

17. ¿Matik oj sakʼwuke?

¹⁷ ¿Matik oj sakʼwuke? Ja Jesús yala: «Ja maʼ chamel xa, oj yab ja jcʼumali ti ni oj eluque ja ba sqʼuejnalei» (Juan 5:28, 29). Chomajkil, ja Biblia wa xyala ama «chican jastal chamye. Anima ti chamye ba yoj mar [ma teye] ja ba lugar jau ja ba huax nolxi [ma wa xmukxi] ja maʼ chʼac ta chamuquei» ojni sakʼwukejani (Apocalipsis [Revelación] 20:13). Jachukniʼa, oj sakʼwuke jitsan miyon kristyano. Jaxa jekabʼanum Pablo yala: «Huax cʼuan ja maʼ huax chami, tʼilan oj cho sac-huuc, sea lec, ma malo» (kʼuman ja Hechos 24:15). ¿Jas kʼan yale?

18. ¿Machtik kʼotele ja matik ‹leki› bʼa oj sakʼwuke?

¹⁸ ¿Machtik kʼotele ja matik ‹leki›? Tini aye ja yaʼtijumik toj ja Jyoba bʼa ajyiye sakʼan bʼajtanto oj jakuk ja Jesús ja bʼa Luʼum. Ja yeʼnle tini oj sakʼwuke bʼa Luʼum. Jujuntik bʼa yeʼnle tey ja Noé, Abrahán, Sara, Moisés, Rut sok Ester. Ja bʼa kapitulo 11 bʼa Hebreos wa staʼa  tiʼal jujuntik bʼa yeʼnle. Pe jaxa matik wa xchamye ja bʼa jtyempotiki sok toj wajye soka Dyosi, ¿jasa oj ekʼ sbʼaje? Ja yeʼnle cha tini aye ja bʼa tsome matik ‹leki› sok ojni sakʼwuke.

19. a) ¿Machtik kʼotele ja matik «malo»? b) ¿Jasa oj skʼuluk ja Jyoba bʼa yeʼnle?

¹⁹ ¿Machtik kʼotele ja matik «malo»? Tini aye ja jitsan  miyon kristyano bʼa mi bʼobʼ snaʼe sbʼaj ja Jyoba yajni sakʼaneto. Anima chamyeta, ja Jyoba mi chʼayeluk skʼujol bʼa yeʼnle. Ja yeʼn oj ya sakʼwuk sok oj yayi tyempo bʼa oj najuk sbʼaj sok oj kʼotuke yaʼtijumik.

20. ¿Machtik ja mi oj sakʼwuki?

²⁰ Anto, ¿oj maʼ chʼak sakʼwuke yibʼanal ja chamwiniki? Miyuk. Ja Jesús yala jujuntik kristyano mi oj sakʼwuke (Lucas 12:5, TNM; kʼela ja nota 18). ¿Machtik ja mi oj sakʼwuki? Yibʼanal ja matik mi skʼanawe stukbʼesel ja sakʼanile. Pe ¿maʼ oj yal machun oj sakʼwuk sok machun miyuk? Yeʼnani ja Jyoba. Pes yujni yeʼn ja Mero Jwesi, pe chomajkil yaʼunejyi xchol ja Jesús bʼa «oj chʼac [skʼanyi] cuenta spetzanil ja cristiano, sea chamel xa ma sacʼan to» (Hechos 10:42).

21, 22. a) ¿Jas tikʼe kwerpoʼal wa x-ajiyile ja matik wa xwajye ja bʼa satkʼinal? b) ¿Machun waj bʼajtan ja bʼa satkʼinal yajni sakʼwi?

²¹ Chomajkil, ja Biblia wa xyala jujuntik ti oj wajuke bʼa satkʼinal. Ja yeʼnleʼi mini oj sakʼwuke sok jun skwerpoʼe jastal jbʼajtik, ojni sakʼwuke sok jun skwerpoʼe jach ikʼ ason.

²² Ja maʼ waj bʼajtan ja bʼa satkʼinal ja yajni sakʼwi, yeʼnani ja Jesús (Juan 3:13). Ja Jyoba ya sakʼwuk yajni ekʼelxa oxe kʼakʼu milubʼal, pe mixa ya sakʼwuk sok jun skwerpo jastal jbʼajtik (Salmo 16:10; Hechos 13:34, 35). Ja jekabʼanum Pedro xcholo ja Jesús «chamni soka sbʼakʼtel yiʼoji, pe sakʼwi jastal ikʼ ason» (1 Pedro 3:18, TNM). Ja Jesús sakʼwi jastal jun ikʼ ason bʼa jel ja  yipi (1 Corintios 15:3-6). Pe ja Biblia wa xyala mini kechanuk ja Jesús.

23, 24. ¿Matik kʼotele ja «chʼin kʼole» staʼa tiʼal ja Jesús, sok janekʼe?

²³ Yajni ojxta chamuki, ja Jesús yala yabʼ ja snebʼumanik toji: «Oj xa huaj chap ahuilex jun alugarex» (Juan 14:2). Ja it wa stojolan jujuntik snebʼumanik oj sakʼwuke sok oj wajukesok bʼa satkʼinal. Ja Jesús yala ja yeʼnle oj kʼotuke jun «chʼin kʼole», yujni jel tʼusane (Lucas 12:32, YD). Ja jekabʼanum Juan yala janekʼ meroʼe yajni yila bʼa jun nakʼsat ja Jesús ja bʼa satkʼinal. Ja Juan yila ja Jesús «ti ni tecʼan ecʼ ja ba huitz Sioni pero ay ni smoja. Ay jun nole lec ja cristiano, ciento cuarenta cuatro mil» (Apocalipsis 14:1).

²⁴ ¿Jas ora oj sakʼwuke ja 144,000? Ja Biblia wa xyala ojni sakʼwuke yajni kʼeta ya mandar bʼa satkʼinal ja Kristo (1 Corintios 15:23). Ja Jesús wanxa yajel mandar ja bʼa satkʼinal, sok tʼusan mi spetsaniluk ja 144,000 sakʼwiyeta sok tixa aye soka yeʼn. Pe aytoni jujuntik ja bʼa Luʼumi sok yajni xchamye, wegoxta oj sakʼwuke sok oj wajuke bʼa satkʼinal. Pe tʼusan mi yibʼanaluke ja kristyano ojni sakʼwuke ja bʼa tyempo jakumi sok ti oj ajyuke sakʼan tolabida ja bʼa Kʼachinubʼ bʼa Luʼum.

25. ¿Jasa oj jnebʼtik ja bʼa kapitulo jakumi?

²⁵ Ja Jyoba ojxta ya elkotik libre ja bʼa chamelali, sok oj xchʼaysnajel bʼa tolabida (kʼuman ja Isaías 25:8). Pe ¿jasa oj skʼuluke ja 144,000 ja bʼa satkʼinali? Ja Biblia wa xcholo ojni yaʼe mandar lajan soka Jesús. Ja bʼa kapitulo jakumi oj jnebʼtik mas sbʼaja gobyerno it.