1-3. 1) ¿Kʼu yuʼun xuʼ xkaltik ti ochemutik ta chukele? 2) ¿Kʼusi tspas Jeova sventa spojutik?

JNOPTIK noʼox ti yakal chavichʼ chapanel ta skoj ti oy amul ta alele. Vaʼun, chalboxuk ti tstikʼoxuk ta chukel xchiʼuk ti muʼyuk xa chalokʼ-oe. Chanop ti te xa bajal chalaj-oe xchiʼuk mu xa xanaʼ kʼusi chapas. Chʼabal xa spatobil avoʼonton chavaʼi aba, pe jaʼ to avaʼie oy buchʼu xuʼ tskoltaot xchiʼuk xuʼ tslokʼesot ta chukel, ¿kʼu van yelan chavaʼi aba?

² Li voʼotike xkoʼolaj ti ochemutik ta chukele, yuʼun xchukojutik li lajelale xchiʼuk mu kʼusi stakʼ jpastik yoʼ xijkol ta skʼobe. Pe li Jeovae oy sjuʼel sventa spojutik, ¿kʼusi van tspas? Li stuke jamal yaloj ti tslajesbe skʼoplal li lajelale (1 Korintios 15:26).

³ ¿Mi xnop avuʼun kʼu yelan chkaʼi jbatik mi laj skʼoplal li lajelale? Li Jeovae maʼuk noʼox tslajesbe skʼoplal li lajelale, yuʼun tskolta xtok li buchʼutik chamemik ta skoj lajelale. Xi jamal yaloj li Jeovae: «Ta xkuxiik li buchʼutik chamem avuʼune» (Isaias 26:19). Li Vivliae chaʼkuxesel chalbe sbi taje. Nopo noʼox avaʼi kʼu yelan chatabe sbalil li kʼusi yaloj tspas Jeovae.

4. 1) ¿Bu xuʼ jtatik spatobil koʼontontik mi oy buchʼu cham kuʼuntike? 2) ¿Buchʼutik lek laj yamigoin li Jesuse?

⁴ Mu xa noʼox tsʼikbaj xkʼuxul chkaʼitik kʼalal chcham junuk kutsʼ kalaltik o junuk kamigotike. Chopol tajek chkaʼi jbatik ta skoj ti mu xchaʼkuxi kuʼuntike. Pe  tspat koʼontontik ta melel li kʼusi chal Vivliae (kʼelo 2 Korintios 1:3, 4). ¿Kʼuxi jnaʼojtik ti tskʼan xchaʼkuxes kutsʼ kalaltik xchiʼuk kamigotik li Jeova xchiʼuk Jesuse? Jkʼeltik junuk skʼelobil. Kʼalal ay ta balumil li Jesuse, nopol noʼox chkʼot svulaʼan Marta, Maria xchiʼuk li Lasaroe, yuʼun lek laj yamigoin sbaik. Li Vivliae chal ti Jesuse skʼanoj tajek «li Martae, li smuke xchiʼuk li Lasaroe» (Juan 11:3-5). Pe cham li Lasaroe.

5, 6. 1) ¿Kʼu yelan laj yaʼi sba Jesus kʼalal laj yil ti ch-okʼik li yutsʼ yalal xchiʼuk yamigotak Lasaroe? 2) ¿Kʼu yuʼun tspat koʼontontik kʼalal jnaʼojtik kʼu yelan laj yaʼi sba li Jesuse?

⁵ Li Jesuse bat yoʼ bu oyik li Marta xchiʼuk Maria sventa tspatbe yoʼonton. Kʼalal laj yaʼi Marta ti poʼot xa ox xkʼot ta jteklum li Jesuse, bat snup ta be. Xmuyubaj tajek ti laj yilbe sat li Jesuse xchiʼuk xi laj yalbee: «Kajval, ti liʼuk onoʼox oyote, muʼyuk xcham jechuk li jmuke». Li Martae yakal ch-okʼ xchiʼuk la snop ti muʼyuk xa kʼusi stakʼ spas li Jesuse. Kʼalal laj yil Jesus ti yakal ch-okʼ li yutsʼ yalal xchiʼuk yamigotak li Lasaroe, toj kʼux laj yaʼi ta yoʼonton, vaʼun lik okʼuk ek (Juan 11:21, 33, 35). Li Jesuse laj yaʼibe xkʼuxul kʼalal oy buchʼu chcham kuʼuntik ti jkʼanojtik tajeke.

⁶ Tspat koʼontontik kʼalal jnaʼojtik kʼu yelan laj yaʼi sba li Jesuse, yuʼun chakʼ kiltik ti spʼajoj li lajelale xchiʼuk ti jaʼ jech chaʼi ek li Stote (Juan 14:9). Li Jeovae oy sjuʼel sventa slajesbe skʼoplal li lajelale xchiʼuk yaloj ta jamal ti poʼot tslajese.

7, 8. 1) ¿Kʼu yuʼun mu skʼan ox Marta ti akʼo sjamik li smukinal Lasaroe? 2) ¿Kʼusi skʼelobil juʼelal la spas li Jesuse?

⁷ Li Jesuse bat yoʼ bu yakʼojik li Lasaroe, li stiʼ smukinale makal ta mukʼta ton, jaʼ yuʼun xi laj yal li Jesuse:  «Lokʼesik li tone». Li Martae mu skʼan ti akʼo sjamik li mukinale, yuʼun oy xa ta xchanibal kʼakʼal slajel li smuke (Juan 11:39). Ti jech laj yale, jaʼ ta skoj ti mu snaʼ ti oy kʼusi poʼot tspas Jesus ta stojolal li Lasaroe.

⁸ Kʼalal laj xa ox slokʼesik li tone, xi tsots avan li Jesuse: «¡Lasaro, lokʼan tal!». Vaʼun oy kʼusi toj labal sba laj yilik li Maria xchiʼuk Martae, yuʼun «li vinik ti chamem toʼoxe tsʼotol ta pokʼ yok skʼob lokʼ tal» (Juan 11:43, 44). ¡Chaʼkuxi li Lasaroe! La xchiʼin yan velta li yutsʼ yalal xchiʼuk li yamigotake. Xuʼ tspikik, tsmeyik xchiʼuk chchiʼinik ta loʼil. ¡Labal sba li skʼelobil juʼelal la spas Jesuse! Yuʼun la xchaʼkuxes li Lasaroe.

9, 10. 1) ¿Bu la sta sjuʼel Jesus sventa xchaʼkuxesvan? 2) ¿Kʼu yuʼun tskoltautik li loʼiletik sventa chaʼkuxesele?

⁹ ¿Bu la sta sjuʼel Jesus sventa xchaʼkuxesvan? Kʼalal muʼyuk toʼox xchaʼkuxesoj Lasaro li Jesuse, baʼyel la skʼopon Jeova. Taje chakʼ ta ilel ti jaʼ ta sjuʼel Jeova ti chaʼkuxesvane (kʼelo Juan 11:41, 42). Pe maʼuk noʼox Lasaro ti laj yichʼ chaʼkuxesele, * yuʼun li Vivliae chalbe skʼoplal jun kʼox tseb ti yichʼoj 12 sjabilale xchiʼuk ti tsots ipaje. Li stot tsebe Jairo sbi xchiʼuk muʼyuk yan xnichʼnabtak. Li Jairoe tsvul tajek yoʼonton, jaʼ yuʼun tsots la skʼanbe vokol Jesus sventa xpoxtabat stsebe. Kʼalal yakal to ta loʼil li Jesuse, te talik jayvoʼ viniketik xchiʼuk xi laj  yalbeik li Jairoe: «¡Cham xa maʼ li atsebe! Altik xa chavakʼbe svokol li Jchanubtasvaneje». Pe xi albat yuʼun li Jesuse: «Mu xavat avoʼonton, jaʼ noʼox skʼan oyuk xchʼunel avoʼonton», jech oxal jmoj batik ti bu oy li tsebe. Kʼalal kʼot ta sna Jairo li Jesuse, laj yil ti yakal x-avetik ta okʼel ta skoj ti chat tajek yoʼontonike. Kʼalal och xa ox une, xi laj yale: «¿Kʼu yuʼun ti cha-okʼik xchiʼuk ti xavochlajetik tajeke? Muʼyuk chamem maʼ li uni tsebe, jaʼ noʼox chvay». Li stot smeʼ tsebe xuʼ van muʼyuk laj yaʼibeik smelolal kʼu yuʼun ti jech laj yal li Jesuse. Ta tsʼakale, li Jesuse la stak lokʼel li buchʼutik tee, laj yikʼbe batel li stot smeʼ ti bu oy li uni tsebe. Vaʼun, la stsakbe skʼob li uni tsebe xchiʼuk xi laj yalbee: «Xi chkalbote uni kʼox tseb: ‹¡Likan!›». ¿Mi xnop avuʼun kʼu to yepal xmuyubajik li stot smeʼ kʼalal laj yilik ti tots likel li stsebike xchiʼuk ti lik xanavuke? Yuʼun li Jesuse la xchaʼkuxes li tsebe (Markos 5:22-24, 35-42). Kʼalal tskʼel stsebik li Jairo xchiʼuk yajnile, chvul ta sjolik li kʼusi la spas Jesus ta stojolalik koliyal li sjuʼel Jeovae.

¹⁰ Akʼo mi chamik yan velta li buchʼutik la xchaʼkuxes li Jesuse, ta onoʼox spat koʼontontik ta melel. Jech xtok, chakʼbutik ta ilel ti oy tajek ta yoʼonton Jeova ti chchaʼkuxes li animaetike xchiʼuk ta onoʼox spas.

11. Jech kʼuchaʼal chal Eklesiastes 9:5, ¿kʼusi kʼot ta stojolal Lasaro kʼalal chame?

¹¹ Li Vivliae chal ti skotol «buchʼutik chamemike mu xa kʼusi snaʼik jsetʼuk» (Eklesiastes 9:5). Taje jaʼ jech kʼot ta stojolal li Lasaroe, yuʼun kʼalal te toʼox oy ta smukinale mu snaʼ kʼusi yakal chkʼot ta pasel ta spat xokon.  Jaʼ jech kʼot ta stojolal kʼuchaʼal laj yal li Jesuse, yuʼun xkoʼolaj ti ochem tajek svayele (Juan 11:11).

12. ¿Kʼu yuʼun jnaʼojtik ti laj yichʼ chaʼkuxesel ta melel li Lasaroe?

¹² Epal krixchanoetik laj yil ta satik ti chaʼkuxesat yuʼun Jesus li Lasaroe. Li yajkontratak Jesuse snaʼojik ek buchʼu ti chaʼkuxesvane. Mu buchʼu stakʼ xal ti muʼyuk chaʼkuxiem li Lasaroe, yuʼun laj yilik ti kuxule (Juan 11:47). Epal krixchanoetik ay skʼelik li Lasaroe xchiʼuk lik xchʼunik ti takbil tal yuʼun Dios li Jesuse. Pe muʼyuk lek laj yilik li yajkontratak Jesuse, jech oxal lik snop skʼopik sventa tsmilik li Jesus xchiʼuk Lasaroe (Juan 11:53; 12:9-11).

13. ¿Kʼu yuʼun xuʼ jchʼuntik ti chchaʼkuxes animaetik li Jeovae?

¹³ Li Jesuse laj yal ti «chkʼot yorail ti skotol li buchʼutik oy ta smukinalike» ta xchaʼkuxiik (Juan 5:28). Jaʼ xkaltik, li Jeovae ta xchaʼkuxes skotol li buchʼutik te oy ta snopbene. Jaʼ yuʼun, skʼan svules ta sjol kʼu yelan li jujun krixchanoe, pe ¿mi spas yuʼun taje? Nopbo skʼoplal liʼe, li ta vinajele oy epal miyon kʼanaletik xchiʼuk li Vivliae chal ti snaʼojbe sbi ta jujuntal li Jeovae (kʼelo Isaias 40:26). Mi snaʼojbe sbi jujun kʼanal li Jeovae, ¿mi jaʼ xa muʼyuk chvul ta sjol ti kʼu yelan jujun krixchano chchaʼkuxese? Tana, yuʼun oy sjuʼel xchiʼuk jaʼ la spas skotol li kʼusitik oye.

14, 15. ¿Kʼusi chakʼ ta ilel li kʼusi laj yal Job ta sventa li chaʼkuxesele?

¹⁴ Li Job ti jaʼ jun yajtunel Jeova ti xchʼunoj ti oy chaʼkuxesele, xi la sjakʼ jun veltae: «¿Mi xuʼ to xkuxi yan velta mi cham li jun krixchanoe?». Xi laj yalbe li Jeovae: «Voʼot chakʼopoj tal, vaʼun voʼon ta jtakʼbot. Chanaʼ tajek li yabtel akʼobe». Taje chakʼ ta ilel ti tskʼan chchaʼkuxes animaetik li Jeovae (Job 14:13-15).

 ¹⁵ ¿Kʼu yelan chavaʼi aba kʼalal chanopbe skʼoplal li chaʼkuxesele? Tspat tajek koʼontontik kʼalal jnaʼojtik ti tskʼan chchaʼkuxes animaetik li Jeovae, pe xuʼ van xi xajakʼbe abae: «¿Kʼusi yakal chkʼot ta stojolal li kutsʼ kalal xchiʼuk kamigotak ti chamemike? ¿Mi chchaʼkuxiik ek?». Jkʼeltik kʼusi chal Vivlia ta sventa li buchʼutik chchaʼkuxiike xchiʼuk ti bu chnakiike.

16. ¿Kʼu yelan li kuxlejal mi chaʼkuxiik li animaetik ta balumile?

¹⁶ Li buchʼutik chaʼkuxiik ta mas voʼnee, laj to xchiʼinik yan velta li yutsʼ yalalik xchiʼuk yamigotakik liʼ ta balumile. Taje jaʼ jech chkʼot ta pasel ta tsʼakal, jaʼ noʼoxe mas to toj lek. ¿Kʼu yuʼun ti jech chkaltike? Oy chib srasonal. Baʼyel, yuʼun xuʼ xkuxiik sbatel osil ta balumil li buchʼutik chchaʼkuxiike. Xchibal, chjel li kuxlejal ta balumile, yuʼun chlaj skʼoplal li paskʼopetike, li choplejale xchiʼuk li chameletike.

17. ¿Buchʼutik chchaʼkuxiik?

¹⁷ ¿Buchʼutik chchaʼkuxiik? Li Jesuse laj yal ti «skotol li buchʼutik oy ta smukinalike chaʼibeik yechʼomal ye, vaʼun chlokʼik tal» (Juan 5:28, 29). Xi to chal Vivlia ta Apokalipsis 20:13: «Li nabe la skolta lokʼel li buchʼutik te chamemike, jech ek li lajelal xchiʼuk li Mukinale la skoltaik lokʼel li buchʼutik te chamemike». Epal miyon krixchanoetik chchaʼkuxiik. Xi laj yal li jtakbol Pabloe: «Chchaʼkuxiik li buchʼutik tukʼike xchiʼuk li buchʼutik muʼyuk tukʼike» (kʼelo Echos 24:15). ¿Kʼusi smelolal li kʼusi laj yal Pabloe?

18. ¿Buchʼutik skʼoplal li buchʼutik tukʼike?

¹⁸ ¿Buchʼutik skʼoplal li «buchʼutik tukʼike»? Jaʼ te  skʼoplalik li tukʼil yajtuneltak Jeova ti kuxiik kʼalal muʼyuk toʼox talem ta balumil li Jesuse. Te skʼoplal li Noe, Abraan, Sara, Moises, Rut xchiʼuk Ester ti liʼ chnakiik ta balumile. Li ta kapitulo 11 ta Ebreose, chalbe skʼoplal junantik viniketik xchiʼuk antsetik ti laj xa kalbetik skʼoplale. Pe ¿kʼusi chkʼot ta stojolalik li yajtuneltak Jeova ti tukʼ yoʼonton chchamik ta jkʼakʼaliltike? Chchaʼkuxiik  ek, yuʼun te skʼoplalik li ta jtsop krixchanoetik ti tukʼike.

19. 1) ¿Buchʼutik skʼoplal li «buchʼutik muʼyuk tukʼike»? 2) ¿Kʼu yuʼun chichʼik chaʼkuxesel?

¹⁹ ¿Buchʼutik skʼoplal li «buchʼutik muʼyuk tukʼike»? Jaʼ te skʼoplal li smiyonal noʼox krixchanoetik ti chamemik xchiʼuk ti muʼyuk laj yaʼibeik skʼoplal li Jeovae, pe muʼyuk chʼayem ta yoʼonton li Jeovae. Jech oxal, ta xchaʼkuxesan sventa xojtikinik xchiʼuk sventa chlik tunikuk ta stojolal.

20. ¿Buchʼutik muʼyuk chchaʼkuxiik?

²⁰ ¿Mi jaʼ skʼan xal ti chchaʼkuxiik skotol li animaetike? Moʼoj, yuʼun li Jesuse laj yal ti mu skotoluk chchaʼkuxiike (Lukas 12:5; kʼelo nota 18, li ta pajina 215). ¿Buchʼutik muʼyuk chchaʼkuxiik? Jaʼ li chopol krixchanoetik ti yolbaj mu skʼan sjel li xkuxlejalike. Jaʼ stuk Jeova tskʼel buchʼu ta xchaʼkuxi xchiʼuk buchʼu muʼyuk, yuʼun jaʼ li Mukʼta Jchapanvaneje. Jech xtok, yakʼojbe yabtel Jesus «sventa xkʼot ta jchapanvanej ta stojolal li buchʼutik kuxulike xchiʼuk li buchʼutik chamemike» (Echos 10:42).

21, 22. 1) ¿Kʼu yelan chichʼ sbekʼtalik li buchʼutik chbatik ta vinajele? 2) ¿Buchʼu baʼyel chaʼkuxi sventa chkuxi ta vinajel?

²¹ Li Vivliae chal ti oy buchʼutik chchaʼkuxiik sventa xkuxiik ta vinajele. Li krixchanoetik taje maʼuk jech chichʼ sbekʼtalik kʼuchaʼal li voʼotike, yuʼun ch-akʼbat sbekʼtalik ti mu xvinaj ta kʼelele.

²² Li Jesuse jaʼ li buchʼu baʼyel laj yichʼ chaʼkuxesel sventa xkuxi ta vinajele (Juan 3:13). Chaʼkuxesat yuʼun Jeova kʼalal oxib xa ox kʼakʼal ti laj yichʼ milele, jaʼ noʼoxe  maʼuk jech laj yichʼ sbekʼtal kʼuchaʼal li krixchanoetike (Salmo 16:10; Echos 13:34, 35). Xi laj yalbe skʼoplal li jtakbol Pedroe: «Cham ta sbekʼtal, pe chaʼkuxesat yuʼun Dios ta vinajel» (1 Pedro 3:18). Li Jesuse chaʼkuxi kʼuchaʼal espiritu ti tsots sjuʼele (1 Korintios 15:3-6). Li Vivliae chal ti maʼuk noʼox chbat ta vinajel li Jesuse.

23, 24. ¿Buchʼutik skʼoplal li ‹uni jtsop chije› xchiʼuk jayvoʼik?

²³ Li Jesuse xi laj yalbe yajtsʼaklomtak kʼalal jutuk xa ox skʼan xchame: «Chbat jchapan avavilik» (Juan 14:2). Taje jamal chakʼ ta ilel ti oy yan yajtsʼaklomtak ti chkuxiik ta vinajele. Li Jesuse laj yal ti jaʼik «uni jtsop chij» ta skoj ti muʼyuk epike (Lukas 12:32). Li Jtakbol Juane akʼbat yil ti te oy ta vinajel li Jesuse xchiʼuk laj yil jayvoʼ chbatik ta vinajel, xi laj yale: «Laj kil te kotol ta vits Sion li Chʼiom Chije, te xchiʼuk li 144 mil ti tsʼibabil ta stibaik li sbie xchiʼuk li sbi Stote» (Apokalipsis 14:1).

²⁴ ¿Kʼusi ora chchaʼkuxiik li 144 mil yajtuneltak Jeovae? Li Vivliae chal ti jaʼ to chchaʼkuxiik mi lik ajvalilajuk ta vinajel li Jesuse (1 Korintios 15:23). Yakal xa ch-ajvalilaj ta vinajel li Jesuse, avie jutuk xa liʼ oyik ta balumil li 144 mile, yuʼun te xa xchiʼukik li Jesuse. Kʼalal mi chamike, ta ora noʼox chmuyik batel li ta vinajele. Li epal krixchanoetik ti maʼuk te skʼoplalik li ta 144 mile chchaʼkuxiik sventa xkuxiik sbatel osil ta Paraiso liʼ ta balumile.

25. ¿Kʼusi ta jkʼelbetik skʼoplal li ta yan kapituloe?

²⁵ Jutuk xa tajek skʼan sventa spojutik lokʼel ta lajelal li Jeovae, vaʼun chlaj skʼoplal li lajelale (kʼelo Isaias 25:8). ¿Kʼusi chbat spasik ta vinajel li 144 mile? Li Vivliae chal ti jmoj ch-ajvalilajik xchiʼuk li Jesuse. Li ta yan kapituloe jaʼ ta jkʼelbetik skʼoplal li Ajvalilal taje.