1-3. Die yen avwanre eje dia ọviẹn kẹ, mavọ yen Jihova che si avwanre vwo nu ẹdia yena?

VWẸ ẹro roro nẹ e mu we phiyọ uwodi rere wọ dia etiyin bẹdẹ fikirẹ umwemwu ru wo ruru-u. Uphẹn ru wo se vwo vrẹn nẹ uwodi na herọ-ọ. Wo vwo iphiẹrophiyọ-ọ, o ji vwo obo ru wo se ru kpahọ-ọn. Vwevunrẹ ẹdia nana, wọ da rhe riẹn nẹ o vwo ohwo ọvo ro vwo ẹgba ro vwo si we nẹ uwodi na, o ji ve kẹ wẹ nẹ o che ru ọtiọyen! Mavọ yen oma che ru we?

² Avwanre eje eviẹn vwọ kẹ ughwu. Otorobo rẹ avwanre ruru-u, avwanre cha sa djẹ vabọ-ọ. Ẹkẹvuọvo, Jihova vwo ẹgba ro vwo si avwanre nẹ obọ rẹ ughwu. O veri nẹ “ughwu hẹ ọvweghrẹ rọ ka uko rọ cha ghwọrọ.”—1 Kọrẹnt 15:26.

³ Vwẹ ẹro roro omavwerhovwẹn ro che rhe we wọ da riẹn nẹ oshọ rẹ ughwu rhe che mu we-e! Ọ dia ughwu ọvo yen Jihova che si no-o. Ọ je cha rhọvwọn ihwo ri ghwuru. Roro kpahen oborẹ ọyena che mudiaphiyọ kẹ wẹ. O veri nẹ ihwo ri “ghwuru” cha rhoma dia. (Aizaya 26:19) Ọnana yen oborẹ Baibol na seri nẹ evrẹnushi.

4. (a) Die yen sa kẹ avwanre uchebro ọke rẹ ohwo rẹ orua yẹrẹ ugbeyan avwanre de ghwu? (b) Amono yen igbeyan re ma kẹre Jesu?

⁴ Ohwo rẹ orua yẹrẹ ugbeyan re vwo ẹguọnọ kpahen de ghwu, ọ da ohwo mamọ. Ọ sa họhọ nẹ  avwanre vwo iphiẹrophiyọ-ọ. Avwanre cha sa rhọvwọn ohwo na rhivwin rhe-e. Ẹkẹvuọvo, Baibol na kẹ avwanre omamọ uchebro. (Se 2 Kọrẹnt 1:3, 4.) E jẹ e roro kpahen udje ọvo ro dje oborẹ owenvwe rẹ Jihova vẹ Jesu gan te rẹ ayen vwọ rhọvwọn ihwo rẹ avwanre vwo ẹguọnọ kpahen ri ghwuru. Ọke rẹ Jesu vwọ hẹ akpọ, ọke buebun yen ọ vwọ kọn bru Lazarọs kugbe iniọvo rọyen Meri vẹ Mata ra. Ayen uvi igbeyan rẹ Jesu. Baibol na tare nẹ, “Jesu guọnọ Mata vẹ oniọvo rọyen rẹ ọmọtẹ kugbe Lazarọs.” Ẹdẹ ọvo vwo te, Lazarọs de ghwu.—Jọn 11:3-5.

5, 6. (a) Die yen Jesu ruru ọke rọ vwọ mrẹ orua rẹ Lazarọs vẹ igbeyan rọyen ri vwerhoma? (b) Mavọ yen ọ vwọ dia emu rẹ uchebro rẹ avwanre vwọ riẹn oborẹ ughwu da Jesu te?

⁵ Jesu da yanran re bru Mata vẹ Meri uche. Ọke rẹ Mata vwo nyo nẹ Jesu cha, o de bro ra vwẹ idjerhe. Oma vwerhenrọ rọ vwọ mrẹ Jesu, ẹkẹvuọvo ọ da ta: “Ọ dianẹ wọ hẹ etinẹ nọ, oniọvo mẹ na e ghwu-u.” Mata rorori nẹ Jesu kri nọ. Ọyena vwọ wan nu, Jesu da mrẹ oniọvo rọyen Meri rọ viẹ. Jesu vwọ mrẹ nẹ ayen vwerhoma, ọ da da mamọ, ọ da viẹ. (Jọn 11:21, 33, 35) Obo rọ da avwanre te siẹrẹ ohwo rẹ avwanre de ghwu, eriyin ọ je da Jesu.

⁶ Rẹ avwanre vwọ riẹn nẹ ọ da Jesu kirobo rọ da avwanre siẹrẹ ohwo de ghwu na, ọyena nẹrhẹ ubiudu rẹ avwanre totọ. Kidie Jesu họhọ Ọsẹ rọyen. (Jọn 14:9) Jihova vwo ẹgba ro vwo si ughwu no bẹdẹ, o ji che ruo kẹrẹkpẹ.

7, 8. Diesorọ Mata guọnọre nẹ e mu oragha na nẹ asan re shi Lazarọs phiyọ-ọ, ẹkẹvuọvo, die yen Jesu ruru?

⁷ Ọke rẹ Jesu vwọ yan te ushi rẹ Lazarọs, a vwẹ oragha  vwo di unu rẹ ushi na. Jesu da ta: “E mu oragha na no.” Jẹ Mata guọnọre nẹ e muo no-o. Etiyin ason ẹne re rẹ orivwin rẹ Lazarọs vwọ hẹ evunrẹ ushi na. (Jọn 11:39) Ọ riẹn oborẹ Jesu guọnọ ruẹ-ẹ.

⁸ Jesu da ta kẹ Lazarọs: “Yanrhe.” Oborẹ Mata vẹ Meri rhoma mrẹ gbe ayen unu. “Ohwo ro ghwuru na da yanrhe, a vwẹ ukpoyibo gba abọ vẹ awọ rọyen.” (Jọn 11:43, 44) A rhọvwọn Lazarọs nẹ ushi! Ọ da rhoma vwẹ oma ba ihwo rẹ orua vẹ igbeyan rọyen. Ayen sa yọnrọn, djobọ te, je ta ota kẹ. Ọnana igbunu! Jesu rhọvwọn Lazarọs nẹ ushi rhe.

9, 10. (a) Ono yen kẹ Jesu ẹgba rọ vwọ rhọvwọn ihwo ri ghwuru? (b) Diesorọ ikuegbe rẹ evrẹnushi na vwọ ghanre kẹ avwanre?

⁹ Ẹgba rẹ obọ rẹ Jesu yen ọ vwọ rhọvwọn ihwo? Ẹjo. Tavwen Jesu ke rhọvwọn Lazarọs, ọ nẹrhovwo rhe Jihova, Jihova da kẹ ẹgba rọ vwọ rhọvwọn Lazarọs. (Se Jọn 11:41, 42.) Ọ dia Lazarọs ọvo yen a rhọvwọn nẹ ushi-i. Baibol je vuẹ avwanre kpahen ọmọtẹ rẹ ẹgbukpe 12 rọ muọga. Ọsẹ rẹ ọmọtẹ na, Jairọs guọnọre nẹ ọmọ na ghwu-u, ọtiọyena kọ rẹ Jesu nẹ o rhi sivwin ọmọ na. Ọyen ọmọ vuọvo rẹ ọshare na vwiẹre. Ọke rọ je vwọ ta ota kẹ Jesu, eshare evo da yanrhe, ayen da vuẹ nẹ, “Ọmọtẹ wẹn ghwu nure kidie wo rhe vwo kpokpo Oyono ọfa?” Ẹkẹvuọvọ, Jesu da ta kẹ Jairọs: “Wọ djẹ oshọ-ọ; takpi segbuyota, oma rọyen kọ gan.” O de nene Jairọs kpo uwevwin rọyen. Ọke rẹ ayen vwo siẹkẹrẹ uwevwin na, Jesu da mrẹ, ji nyo edo rẹ ihwo re viẹ. Jesu da ta: Ovwan “viẹ-ẹ; kidie o ghwuru-u ọ vwerhẹ.” Oborẹ Jesu tare na se gbe ọsẹ vẹ oni rẹ ọmọ na unu. Jesu da vuẹ ihwo  na nẹ ayen ro otafe, Jesu, ọsẹ vẹ oni rẹ ọmọ na da ro evunrẹ uvun rẹ ọmọ na hepha. Jesu da yọnrọn obọ rẹ ọmọ na, ọ da ta: “Ọmọtẹ na, me ta kẹ owẹ, vrẹn!” Vwẹ ẹro roro oma rọ cha vwerhen ọsẹ vẹ oni rẹ ọmọ na rẹ ayen vwọ mrẹ nẹ ọmọ na rhoma vrẹn kọ yan! Jesu rhọvwọn ọmọ rayen. (Mak 5:22-24, 35-42; Luk 8:49-56) Nẹ ẹdẹ yena yanran, ayen da mrẹ ọmọ na, kẹ ayen karophiyọ oborẹ Jihova ru kẹ ayen womarẹ Jesu. *

¹⁰ Ihwo rẹ Jesu rhọvwọnre rhoma ghwu. Ẹkẹvuọvo, oborẹ avwanre se kpahen ihwo nana pha ghanghanre kidie e kẹ avwanre uvi rẹ iphiẹrophiyọ. Jihova vwo owenvwe rọ vwọ rhọvwọn ihwo ri ghwuru, o ji che ru ọtiọyen.

11. Die yen Aghwogwho 9:5 yono avwanre kpahen Lazarọs?

¹¹ Baibol na djere phephẹn nẹ “ihwo ri ghwuru riẹn emu vuọvo-o.” Ọyehẹ obo re phia kẹ Lazarọs. (Aghwoghwo 9:5) Kirobo rẹ Jesu tare, ọ họhọre nẹ Lazarọs vwerhẹn. (Jọn 11:11) Ọke rọ vwọ hẹ evunrẹ ushi, Lazarọs “riẹn emu vuọvo-o.”

12. Mavọ avwanre ru riẹn nẹ evrẹnushi rẹ Lazarọs na ghene phia?

¹² Ọke rẹ Jesu vwọ rhọvwọn Lazarọs, buebun ihwo mrẹrẹ. Ivwighrẹn rọyen riẹnre nẹ Jesu yen rhọvwọn Lazarọs. Lazarọs hẹ akpọ, ọnana odjephia nẹ  evrẹnushi na ghene phia. (Jọn 11:47) Vwọ vrẹ ọyena, buebun rẹ ihwo je yanran ra mrẹ Lazarọs, ukuotọ rọyen, ko rhi mu ayen ẹro nẹ Ọghẹnẹ yen ji Jesu rhe. Ivun miovwon ivwighrẹn rẹ Jesu, ayen da jiroro rẹ ayen vwo hwe Jesu kugbe Lazarọs.—Jọn 11:53; 12:9-11.

13. Diesorọ o vwo mu avwanre ẹro nẹ Jihova cha rhọvwọn ihwo ri ghwuru?

¹³ Jesu tare nẹ “irivwi re hẹ evun rẹ ishi ejobi” che vrẹn. (Jọn 5:28) Ọnana mudiaphiyọ nẹ ihwo rẹ Jihova karophiyọ eje, che vrẹn nẹ ushi rhe. Ẹkẹvuọvo, tavwen Jihova ke rhọvwọn ohwo nẹ ushi rhe, kọ karophiyọ erọnvwọn ejobi ri shekpahen ohwo na. O se ghini ru ọtiọyen? Oduima buebun rẹ isio yehẹ ophephe na. Baibol na tare nẹ, Jihova riẹn odẹ rẹ isio na ọvuọvo. (Se Aizaya 40:26.) Ọ da sa karophiyọ odẹ rẹ isio ọvuọvo, o muẹro nẹ ọ sa karophiyọ kemu kemu ri shekpahen ihwo rọ cha rhọvwọn nẹ ushi rhe na. Ma rho, Jihova yen ma kemu kemu, ọtiọyena o vwo ẹgba rọ vwọ rhọvwọn ihwo nẹ ushi rhe.

14, 15. Die yen eta rẹ Job yono avwanre kpahen evrẹnushi na?

¹⁴ Job rọ dia ohwo rọ fuevun vwo esegbuyota kpahen evrẹnushi na. Ọ da nọ: “Ọ da dianẹ ohwo ghwuru, kọ je sa rhọ?” Ọ da ta kẹ Jihova nẹ, “Ku wo se, ki mi nyo we; ku wo rhẹro rẹ iruo rẹ abọ wẹn.” Job riẹnre nẹ Jihova hẹrhẹ ọke rọ cha vwọ rhọvwọn ihwo ri ghwuru na.—Job 14:13-15.

¹⁵ Ẹro vọ wo vwo nẹ iphiẹrophiyọ rẹ evrẹnushi na? Wọ sa vwẹ ẹro roro, ‘Kẹ ihwo rẹ orua mẹ kugbe igbeyan mẹ ri ghwure vwo, ayen ji che vrẹn nẹ ushi?’ Oma vwerhen avwanre, avwanre vwọ riẹn nẹ Jihova  cha rhọvwọn ihwo ri ghwuru na. E jẹ avwanre mrẹ oborẹ Baibol na tare kpahen ihwo ra cha rhọvwọn kugbe asan rẹ ayen cha dia.

16. Oka rẹ akpọ vọ yen ihwo ra cha rhọvwọn nẹ ushi rhe cha re avwerhen rọyen?

¹⁶ Vwẹ ọke rẹ awanre, ihwo ra rhọvwọn nẹ ushi rhoma nene ihwo rẹ orua rayen vẹ igbeyan rayen yerin vwẹ otọrakpọ na. Ọna yen obo re cha phia ọke rọ cha vwẹ obaro na, ẹkẹvuọvo evrẹnushi rọ cha na yen che me yovwin. Diesorọ? Kidie ihwo ra cha rhọvwọn nẹ ushi na che vwo uphẹn rẹ ayen vwọ dia bẹdẹ. Ayen cha dia evunrẹ akpọ rọ fẹnẹ ọ rẹ avwanre de yerẹn asaọkiephana. Ofovwin, umiovwo vẹ ọga rha cha dia-a.

17. Ihwo vọ yen a cha rhọvwọn nẹ ushi rhe?

¹⁷ Ihwo vọ yen a cha rhọvwọn nẹ ushi? Jesu tare nẹ “irivwi re hẹ evun rẹ ishi ejobi che . . . nyo urhuru rọyen ke cha yan phia.” (Jọn 5:28, 29) Ẹvwọphia 20:13 da rha vuẹ avwanre nẹ, “Abadi da vwẹ irivwi ri ghwu phiyọ kpahen otọ, ughwu kugbe [“Ushi,” NW] da vwẹ irivwi re hẹ evun rẹ ayen kpahen otọ.” E, oduima rẹ ihwo cha rhoma dia. Ọyinkọn Pọl je tanẹ a cha rhọvwọn, “te ihwo ọsoso te i ri jẹ ọsoso ẹdia.” (Se Iruo Rẹ Iyinkọn Na 24:15.) Die yen ọyena mudiaphiyọ?

18. Ihwo vọ yen “ihwo ọsoso” ra cha rhọvwọn nẹ ushi na?

¹⁸ “Ihwo ọsoso,” enana idibo rẹ Jihova re dia rọ tavwen Jesu ke rhe otọrakpọ na. A cha rhọvwọn ihwo kerẹ, Noa, Ebraham, Sera, Mosis, Rutu, vẹ Ẹsta nẹ ushi rhe rhe dia otọrakpọ na. Wo se se kpahen evo usun rẹ  eshare vẹ eya tiọyena vwẹ Hibru uyovwinrota 11. Kẹ idibo rẹ Jihova re fuevun ri ghwuru vwẹ ọke avwanre na vwo? Ayen jẹ “ihwo ọsoso,” ra je cha rhọvwọn nẹ ushi.

19. Ihwo vọ yen “i ri jẹ ọsoso ẹdia”? Uphẹn vọ yen Jihova cha vwọ kẹ ayen?

¹⁹ Iduima rẹ ihwo ri vwo uphẹn rẹ ayen vwo yono  kpahen Jihova tavwen ayen ki ghwu-u, yen “i ri jẹ ọsoso ẹdia.” Dede nẹ ayen ghwure, ayen chọrọ Jihova ẹro-o. Ọ cha rhọvwọn ayen, ayen che vwo uphẹn rẹ ayen vwo yono kpahen Ọghẹnẹ, ayen me je ga.

20. Diesorọ ọ vwọ dianẹ ọ dia ihwo eje yen a cha rhọvwọn nẹ ushi-i?

²⁰ Ọnana ko mudiaphiyọ nẹ kohwo kohwo ro ghwuru eje yen a cha rhọvwọn nẹ ushi? Ẹjo. Jesu tare nẹ a cha rhọvwọn ihwo evo-o. (Luk 12:5) Ono yen che brorhiẹn rẹ ihwo ra cha rhọvwọn nẹ ushi vẹ e ra cha rhọvwọ-ọn? Jihova yen che brorhiẹn na, ẹkẹvuọvo, ọ vwẹ Jesu vwo mu “o guẹdjọ rẹ ihwo ekpokpọ kugbe otu ri ghwuru.” (Iruo Rẹ Iyinkọn Na 10:42) Kohwo kohwo re guẹdjọ rọyen kerẹ orumwemwu rọ rhọnvwe wene-e, a cha rhọvwọn nẹ ushi-i.—Ni Eta rẹ Odjefiotọ 19.

21, 22. (a) Die yen o mudiaphiyọ a vwọ rhọvwọn ohwo kpo odjuvwu? (b) Ono yen ohwo rẹsosuọ a ton rhọvwọn nẹ ushi kpo odjuvwu?

²¹ Baibol na je vuẹ avwanre nẹ a cha rhọvwọn ihwo evo kpo odjuvwu. A da rhọvwọn ohwo kpo odjuvwu, ọ rha dia ugboma rẹ ohworakpọ yen a vwọ rhọvwọ-ọn. Ẹkẹvuọvo, a rhọvwerọn kpo odjuvwu kerẹ ohwo rẹ ẹwẹn.

²² Jesu yen ohwo rẹsosuọ a ton rhọvwọn nẹ ushi kpo odjuvwu. (Jọn 3:13) Ẹdẹ erha vwọ wan re vwo hwe Jesu nu, Jihova da rhọvwọn nẹ ushi. (Une Rẹ Ejiro 16:10; Iruo Rẹ Iyinkọn Na 13:34, 35) Ọ dia ugboma rẹ ohworakpọ yen a vwọ rhọvwọn Jesu-u. Ọyinkọn Pita de djekpahen Jesu nẹ, “e hwere ghwu vwẹ ugboma, ẹkẹvuọvo, ọ rhọre vwẹ evun rẹ [“ẹwẹn,” NW].”  (1 Pita 3:18) A rhọvwọn Jesu nẹ ushi kerẹ ohwo rẹ ẹwẹn ro vwo ẹgba mamọ! (1 Kọrẹnt 15:3-6) Ẹkẹvuọvo, Baibol na tare nẹ ọ dia Jesu ọvo yen cha mrẹ evrẹnushi tiọyena-a.

23, 24. Ihwo vọ yen “imigegede” rẹ Jesu ta ota kpahen na, ayen bro ihwo?

²³ Tavwen Jesu ki rhi ghwu, ọ vuẹ idibo rọyen re fuevun nẹ, “Me ra rhuẹrẹ asan kẹ ovwan.” (Jọn 14:2) Ọnana mudiaphiyọ nẹ a je cha rhọvwọn evo usun rẹ idibo rọyen rere ayen nene dia odjuvwu. Bro ihwo? Jesu tare nẹ ayen “imigegede” krẹn. (Luk 12:32) Ọyinkọn Jọn se uchunu rayen ọke rọ vwọ mrẹ Jesu ro “mudia vwẹ Ugbenu rẹ Zayọn [rọhẹ odjuvwu], ihwo uriori ujughwrẹ gbẹ ẹne” mudia kẹrẹ.—Ẹvwọphia 14:1.

²⁴ Ọke vọ yen a cha vwọ rhọvwọn ihwo 144,000 na? Baibol na tare nẹ, a cha rhọvwọn ayen vwẹ ọke rẹ Jesu da ton usuon phiyọ vwẹ odjuvwu re. (1 Kọrẹnt 15:23) Ọke yena yen avwanre hepha na, jẹ a rhọvwọn buebun rẹ 144,000 na kpo odjuvwu re. I ri chekọ vwẹ otọrakpọ na asaọkiephana de ghwe ghwu, ugege yena yen a cha vwọ rhọvwọn ayen kpo odjuvwu. Ẹkẹvuọvo, ihwo buebun ra cha rhọvwọn vwẹ ọke rọ cha obaro na, Iparadaisi vwẹ otọrakpọ na yen ayen cha dia.

25. Die yen avwanre che yono kpahen vwẹ uyovwinrota rọ vwọ kpahen ọnana?

²⁵ O rhe che kri-i, Jihova che si ihworakpọ eje vwo nẹ obọ rẹ ughwu, ughwu rha cha dia ọfa-a! (Se Aizaya 25:8.) Ẹkẹvuọvo, die yen ihwo ri che kpo odjuvwu na che ru vwẹ oboyin? Baibol na tare nẹ, ayen che nene Jesu sun vwẹ Uvie rọyen. Avwanre che yono kpahen Uvie yena vwẹ uyovwinrota rọ vwọ kpahen ọnana.