'Dho -a 'gü -wɔn -ta

'Dho -a 'gü -wɔn -nu 'sëëdhɛ -ta

ˈWƆN ˗GƆ ˈˈSAAGA

˗Mën ˈö ˗tɔ ˗Zlan ˗bha ˗Gblüdëdhɛ?

˗Mën ˈö ˗tɔ ˗Zlan ˗bha ˗Gblüdëdhɛ?

1. Bhɛɛwo ˗mɛɛn ˈö ˈsaa˗ ˈdhö˗ ˗ta, ˈö ˈkwa ˈdhö ˗a ˈˈdoo dɔ ˈwɔn ˗gɔ ˈö yö ˗a ˈgü?

BHƐƐWO ˈö ˈsaa˗ ˈdhö˗ ˗ta ˈwo˗ ˗dhɛ Yi Dë, ɛɛnˈˈ Dëmɛn ˗bha bhɛɛwo bhë, mɛn ˈˈmliɲɔn ꞊va ˗wa dɔ. Yesu ˗yö ˗bɔ bhɛɛwo ˈö bhë ˗a ˗ta kö ˈö bhɛɛˈˈ ˗kɔ ˗zɔn ˈö ˗bha ꞊klaŋ ˗nu ˗dhɛ. ˗Mën ˈö ꞊bhɛɛ ˗a ˗wɔn ˈgü? ˗Mën ˈö ˗kë bhɛɛwo bhë ˈö˗ ˗wɔn ˈdhö ˈˈgbɩɩ˗ kwa ˗bhaa ˈka ꞊dɛɛ?

2. Pë ˗wɔngbɩɩsü ˗yaaga ˗mɛɛn ˈö Yesu ˗ya pö ˈkwa bhɛɛˈˈ ˗an ˗wɔn ˈgü?

2 Yesu ˗ya ˗pö: “˗A ˗kë ˈˈdhʋ̈ ˗sü bha˗ ˈgü ˈka˗ pö ˈka bhɛaˈˈ ˗Zlan ˗dhɛ ˗kaa pö: ‘ˈYi Dë ˗Zlan ˈi ˗ya ˗sü ˈka dhang˗ ˗nu ˈgü, i ˈtɔ ˈö ˈˈslʋ̈ʋ̈slʋ̈ bha ˗yö bhɔ ˗dhɛ ꞊gban ˈˈpɛpɛ ˈgü [ɛɛnˈˈ ˗yö kë ˈˈslʋ̈ʋ̈slʋ̈]. I ˗bha ˗gblüdëdhɛ ˗yö nu, i dhɔɔbhaawɔn ꞊në ˗yö kë ˈˈkpʋng ꞊taa ꞊dhɛ ˗kɔ ˈö˗ ˈka dhang˗ ˈgü ˗a ˈdhö.’” (Matiö 6:9-13 ˗wo pö.) ˗Mën ˈö ˗kë ˈö Yesu ˗ya pö ˈkwa bhɛɛˈˈ pë ˗yaaga ˈwo bhë ˗an ˗wɔn ˈgü?​—˗Bhö kpɔɔˈˈ ˗zoto ˗a ˈˈpiʋ̈ ˗wɔn 20 ˗bha.

3. ˗Mën ˗nu ˈwo ˗gban ˗Zlan ˗bha ˗Gblüdëdhɛ ˗bha ˈö kwa ˗bhawɔn ˈdhö ˗an dɔ ˗sü ˗bha?

3 ˗Zlan ˈtɔ ˈö ˗kë Zoova ˈka bhë, ˈkwa kwa bo ˗a dɔ ˗sü ˈka. ˗A dhɔɔbhaawɔn ˈö ˗gban mɛnbhɩɩdhe waa ˈˈkpɔnŋtaadhɛ ˗bha, ˈkwa˗ ˈˈdoo dɔ. ˈˈKɛɛ ˗a pö ˈö Yesu ˗ya wo ꞊dhɛ: “I ˗bha ˗gblüdëdhɛ ˗yö nu” bhë, ˗a ˗gɛn ˈtɔ˗ ˗mën? Pë ˈö ˗Zlan ˗bha ˗Gblüdëdhɛ ˈdhö˗ ˈka, pë ˗nu ˈö ˗dho ˗an kë, waa ˗kɔ ˈö ˗dho ˗Zlan ˈtɔ kë˗ ˈka ˈˈslʋ̈ʋ̈slʋ̈, kwa ˗dho ˗an dɔ.

˗MËN ˈÖ ˗TƆ ˗ZLAN ˗BHA ˗GBLÜDËDHƐ?

4. ˗Mën ˈö ˗tɔ ˗Zlan ˗bha ˗Gblüdëdhɛ? De ˈö ˗tɔ ˗a ˗gɔdhiʋ̈mɛn?

4 Zoova ˗ya mɛnkɔɔnmɛn ˗nu kpö do ˈbha ˗ya dhaŋ˗ ˈgü, ˈö ꞊ya Yesu ˗ya ˗a ˗gɔ ˈˈdhiʋ̈. ˗A mɛnkɔɔnmɛn ˗nu kpö ˈö bhë ˈyö Biblö ˗ya ˗dhɛ ˗Zlan ˗bha ˗Gblüdëdhɛ. Yesu ˈnën ˗tɔ “˗gblüdë ˗nu ˗bha ˗Gblüdë, dëmɛ ˗nu ˗bha Dëmɛ.” (1 Timote 6:15) Yesu ˗yö ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈö ˈwɔn ˗së ꞊va ˗kë ˈö ˗ʒiö ˗a ˈka mɛnkɔɔnmɛn ˈˈpɛpɛ ˗ta, ˈö˗ ˈˈpii ˈdhö ˈˈgbɩɩ˗ ˈö ˗ʒiö ˗a ˈka mɛnkɔɔmɛn ˈˈpɛpɛ ˗lokotasü ˗ta.

5. ˗Zlan ˗bha mɛnkɔɔnmɛn ˗nu ˗dho ˗ya ˈˈmɛn ˈwo ˗gblüdëdhɛ ˗kë? ˗Mën ˈwo ˗dho ˗a ꞊kɔɔn˗?

5 ˈDhɛ Yesu go ga ˈgü, ˗a ˗dhɛkpaɔyi ˗kɔŋ ˗yiishiö ˗bha ˗naan bhë ˈyö dho dhaŋ˗ ˈgü. ˗A ˈˈtʋ̈ŋ bhë ˈyö Zoova ö ˗kɔ ꞊yɛ˗ ˗bha ꞊dhɛ ˗Gblüdëdhɛ ˗Gɔdhiʋ̈mɛn ˈdhö. (Këwɔn ˗nu 2:33) ˗Zlan ˗bha mɛnkɔɔnmɛn ˗nu ˈwo bhë ˗wo ˗dho ˗ya dhaŋ˗ ˈgü ˈwo ˈˈkpɔnŋtaadhɛ ˗todhʋ̈sü ꞊kɔɔn. (˗Dhɛkpaɔ dhiaˈˈ ˈsëëdhɛ 11:15) Yö ꞊nën ˈö˗ ˗wɔn ˈgü ˈyö Biblö ˗yö ˗Zlan ˗bha ˗Gblüdëdhɛ ˗dhɛ ‘˗Gblüdëdhɛ ˈö dhang˗ ˈgü.’—2 Timote 4:18.

6, 7. ˗Mën ˈö Yesu ˗kë ˗tiaandhö ˈö ˗ʒiö ˗a ˈka ˗gblüdë ˈˈpɛpɛ ˗ta?

6 Biblö ˗ya ˗pö Yesu ˗yö ˈkpii˗ ˗gblüdë ˈˈpɛpɛ ˗ta ˈyö ˗tɔ ꞊dhɛ “yöö do ꞊në ga ˗kɔ ˈyaa ꞊mɔɔ˗ ˗bha.” (1 Timote 6:16) ˗Gblüdë ˈˈpɛpɛ ˗nu ˈˈdhiʋ̈ ˗to ga ˗ta, ˈˈkɛɛ Yesu ˗zë yö ˈti ˗dho ga toŋtoŋdhö. Pë ˗së ˈˈpɛpɛ ˈö Yesu dho ˗a kë kwa ˗dhɛ, ˗yö ˗dho ˈto kwa ˗gɔ yi ꞊gban ˈka.

7 Biblö ˗wo ˈö˗ to dhiʋ̈ˈˈ ˈö˗ ꞊blɛɛ, ˈyö ˗tɔ Yesu ˗dho kë ˗Gblüdë kpɛnŋdhö ˈö mɛn ˗nu ˗wëë ˗ya kë˗ ˈka. ˗Ya ˗pö: “Zoova ˗bha ˗zuu ˗dho kë ˗a ˗ta. ꞊Kpɔɔdhɛ waa ˈwɔngümansü ˗zuu, ˗dhioo dɔ ˗sü waa ˈˈpiigbɩɩdhɛ ˗zuu, ˈwɔndɔdhe waa ˗suʋ̈ Zoova ˗gɔ ˗sü ˗zuu ˗dho kë ˗a ˗ta. ˗Suʋ̈ Zoova ˗gɔ ˗sü ˗dho kë ˗a ˈgü ˈwɔn ˗së ˈka. Yö ˈti ˗dho zadɔ pë ˈö˗ ˈˈɲan ˗kpan ˗a ˗bha ˗a ˗wɔn ˈgü, Yö ˈti ˗dho ˈwɔn bho mɛn ˈgü [ɛɛnˈˈ ˗dhioo dɔ] pë ˈö˗ ˈˈtʋ ˗ya man ˈˈkpaan ˗a ˗wɔn ˈgü. ˗Yö ˗dho ˈˈfleemɛn ˗bha zadɔ kpɛnŋdhödhɛ ˈgü.” (Isaïe 11:2-4) ˗Gblüdë suu ˈü˗ ˈˈpiʋ̈ ˈyaa ˈnën bhë ˗ee?

8. Kwa˗ ˈwɔn ˗dɔ ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ ꞊dhɛ Yesu yöö dosɛnŋ ˈyaa ˈnën ˈö ˗dho ˗gblüdëdhɛ kë?

8 ˗Zlan ˗yö ö ˗kɔ ˗yɛ mɛn ˈbha ˗nu ˗bha kö waa Yesu ˗nu ˗wo kë mɛnkɔɔmɛn kpö ˈwo dhaŋ˗ ˈgü bhë ˗a ˈka. ˗A ˈwɔnzuan ˈtɔ˗ bɔmɛn Pɔdhö ˗ya ˗pö Timote ˗dhɛ ꞊dhɛ: ‘꞊Ya kë ꞊dhɛ kwa zuëˈˈ ꞊ya kë ˗sɛa kö ˈkwa saanˈˈ Yesu ˗wɔn ˈgü kwɛng˗ ˗nu kwa ˗dho ˗gblüdëdhɛ kë.’ (2 Timote 2:12) Mɛn ꞊dhɛ ˈö waa Yesu ˗nu ˈwo ˗dho ˗gblüdëdhɛ kë?

9. Mɛn ꞊dhɛ ˈö waa Yesu ˗nu ˈwo ˗dho ˗gblüdëdhɛ kë? Zoova ˗yö ö ˗kɔ ˗yɛ ˗an ˗bha ˗sü züdɔ tʋ̈ŋ ˗mɛɛn ˈka?

9 Kwa˗ ˗yö ˈwɔn ˗gɔ 7 ˈgü ꞊dhɛ bɔmɛn Zan ˗yö ˈˈɲɛɛn do ˈbha bho. ˗A ˈˈɲɛɛn bhë˗ ˈgü ˗yö ˗kpan Yesu ˗bha kö ˗yö ˗Gblüdë ˈka, kö ˗gblüdë 144.000 ˈˈwɛɛ ˈbhaa ˗nu ˗wa ˈˈpiʋ̈ mü. ˗Gblüdë 144.000 ˈwo bhë de ˗nu ˗mü? Zan ˗ya ˈgü ˗pʋ ˈö˗ pö ꞊dhɛ: “[Yesu] waa˗ Dë ˗a ˗nu ˈtɔ ˗yö gun ˗ya ˗sü ˈka˗ ˗nu ˗kpong ˈˈdhiʋ̈.” ˈYö˗ pö ˈzü: “˗Dhɛ ˈˈʋʋ ˗dhɛ ˈö ˈˈbhlaanë [ˈö ˗kë Yesu ˈka] bha ˈö gun ˈdho sië˗ ˗bha wɛng˗ ˗nu ꞊në ˈwo gun ˈdho sië wo ˈˈkwëë, ˗a ˗gɛn ˗mü ꞊dhɛ wo ꞊në ˈˈbhlaanë bha ˈö˗ ˗nu ˗gɔ ˗ta dhɔ [...] mɛ ˈˈbhɩɩ˗ ˗nu kpö ˈgü.” (˗Dhɛkpaɔ dhiaˈˈ ˈsëëdhɛ 14:1, 4 ˗wo pö.) Kletiɛn ˗nu ˈwo ˗klu ˗Zlan ˗bha ˗an 144.000 ˈnën ˗Zlan ö ˗kɔ ˗yɛ ˗an ˗bha kö waa Yesu ˗nu ˗wo “˗ya ˈˈkpʋngtaadhɛ ˗gɔ ˈˈdhiʋ̈.” ꞊Wa ga ˗wo ˗go ga ˈgü ˈwo dho dhaŋ˗ ˈgü kö ˗wo ˗tosɛta kë ˈmü. (˗Dhɛkpaɔ dhiaˈˈ ˈsëëdhɛ 5:10) ˈÖ sü bɔmɛn ˗nu ˗bha ˈˈtʋ̈ŋ ˗bha, ˈyö Zoova ˗yö ˗ya ˈö ˗kɔ ˈˈyɛ ˗sü ˗bha Kletiɛn ˗nu ˈwo ˗klu ˗a ˗bha ˗an ˗bha kö ˗wo kë mɛn 144.000 ˈwo bhë ˗an ˈka.

10. ˈMën ˗kë ˈkwa ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈkwa˗ pö ꞊dhɛ kwa ˗dhɔ ˈnën Zoova ˗kë ˈyö ö ˗kɔ ˗yɛ Yesu waa 144.000 ˗nu ˗bha kö ˗wo mɛnbhɩɩdhe ˈˈpɛpɛ ꞊kɔɔn?

10 Zoova ˗bha ˗zo ˗kë kwa ˈˈpiʋ̈ ˗sü ꞊dede ˈnën˗ ˗wɔn ˈgü ˈyö ö ˗kɔ ˗yɛ mɛnbhɩɩdhe ˗nu ˗bha kö waa Yesu ˗nu ˗wo ˗gblüdëdhɛ kë. Yesu ˗dhö kë mɛnkɔɔnmɛn ˗së ˈka ˈyö ˗tɔ ꞊dhɛ ˗yö kwa ˗bhawɔn ˗nu ˗dɔ. ˗Yö ˗kë mɛnbhɩɩdhe ˈka ˗sü waa saanˈˈ ˈsü ˗sü ˗nu ˗dɔ. Pɔdhö ˗ya ˗pö ꞊dhɛ Yesu ˗yö kwa dɔ, ˗ya ˈwɔn ˗dɔ ꞊dhɛ “ˈˈsɩ ˈyaa kwa ˗dhɛ kö ˈkwa ˈdho ˈwɔn yaa kë tongtongdhö,” ˗ya “ˈgü dan ˈpö ꞊dhɛ ˗kɔ do ˈö kwa ˈgü dan sië˗ ˈka bha˗ ˈdhö.” (Eblö 4:15; 5:8) Mɛn 144.000 ˈwo bhë ˈpö, ˗wo pë ˈö ˗kë mɛnbhɩɩdhe ˈka ˗sü ˈgü, ˗a ˗dɔ. ˈWɔnyaakësü waa ˈˈyua ˗wo ˗an sëë ˗bho. ˈDhɛ ˈö ˈˈdhʋ̈, ˗yö kë kwa ˈˈɲaan ꞊dhɛ Yesu waa mɛn 144.000 ˈwo bhë ˗wo kwa ˗bhawɔn ˗nu ˗dɔ, ˈö ˈwɔn ˗nu ˈkwa bɔ ˗ni ˗an ˈgü ˈwo ˗an dɔ ˈpö.

˗MËN ˈÖ ˗ZLAN ˗BHA ˗GBLÜDËDHƐ DHO ˗A KË?

11. ˗Mën ˈö ˗kë ˈö Yesu ˗ya pö ö ˗bha gwëëˈˈ ˗nu ˗dhɛ ˗wo bhɛɛˈˈ kö ˗Zlan dhɔɔbhaawɔn ˗yö kë dhaŋ˗ ˈgü?

11 Yesu ˗ya ˗pö ö ˗bha gwëëˈˈ ˗nu ˗dhɛ ˗wo bhɛɛˈˈ kö ˗Zlan dhɔɔbhaawɔn ˗yö kë dhaŋ˗ ˈgü. ˗Mën ˈö ˗kë ˈö˗ pö ˈˈdhʋ̈? Kwa˗ ˗yö ˈwɔn ˗gɔ 3 ˈgü ꞊dhɛ Sɔtraan Dügɔmɛn ˗yö ˗gban Zoova ˗gɔ. ˈDhɛ ö bo ˗gban ˗sü ˈka ˗a ˗gɔ, Zoova ö ˗kwaa Sɔtraan waa ˈˈkiö ˗nu ˈö wo ˈti ˈto ˗klu ˗sü ˈka˗ ˗bha, ˈö ˈwo ˗an ˗dhɛ ˗zuu yaa ˗nu bhë ˗an ˗zü, ˈyö ˈwo ˈˈtʋ̈ŋ ˈnën ˈbha ˗kë dhaŋ˗ ˈgü. ꞊Ya kë ˈˈdhʋ̈ kö mɛn ˈˈpɛpɛ ˈwo kun dhaŋ˗ ˈgü, ˗an ꞊gban ˈwaa kun ˗Zlan dhɔɔbhaawɔn kë ˗ni. ˈWɔn ˗gɔ 10 ˈgü, ˈwɔn ˈö ˗gban Sɔtraan waa ˗zuu yaa ˗nu ˗bha, kwa ˗dho ˗a ˈbhaa ˈgüman.

12. ˗Mën ˗wɔn ˈˈgblʋ̈gblʋ̈ ꞊plɛ ˈö ˈwo ˗an ꞊blɛɛ ˗Dhɛkpaɔ dhiaˈˈ ˈsëëdhɛ 12:10 ˈgü?

12 Biblö ˗ya ˗pö ꞊dhɛ Yesu ꞊ya ö bo ˗kë ˗Zlan ˗bha ˗Gblüdëdhɛ ˗Gɔdhiʋ̈mɛn ˈka ˗sü ˈka, ˗yö ˗dho ˗gblü ˗da Sɔtraan ˗ta. (˗Dhɛkpaɔ dhiaˈˈ ˈsëëdhɛ 12:7-10 ˗wo pö.) ˗A ˈˈɲan ˈsɛɛn˗ 10 ˗yö ˈwɔn ˈˈgblʋ̈gblʋ̈ ꞊plɛ ˈwo ˗dho kë ˗an ˗wɔn ˗blɛɛ. ˗Zlan ˗bha ˗Gblüdëdhɛ ˗ya yö züdɔ. Yesu Klito ˗ya kë ˗Gblüdë ˈka. ˗Ya ˈgo mü, ꞊wa Sɔtraan kë dhaŋ˗ ˈgü ꞊waa˗ ˗zuö ˈˈshia˗. Kwa ˗dho ˗a ˈgüman ˈˈdhiʋ̈ ꞊dhɛ ˈwɔn ˗nu ˈwo bhë, ꞊wa wo bo kë ˗sü ˈka.

13. ˈDhɛ ˈwo Sɔtraan ˗kë dhaŋ˗ ˈgü, ˗mën ˗wɔn ˈö ˗kë mü?

13 ˈDhɛ ˈwo Sɔtraan waa ˈö ˗bha ˗zuu yaa ˗nu ˗an ˗kë dhaŋ˗ ˈgü, zuʋ̈gblüdhi ˈö ˗kë ˈˈkiö ˗nu ˈwo ˗klu ˗Zlan ˗bha ˗an ˗gɔ, Biblö ˗ya ˗wɔn ˗blɛɛ. ˗Ya ˗pö: “Dhang˗ waa˗ ˈgü ˗mɛ ˗nu ꞊gban ˈˈpɛpɛ ˗ka ka ˈˈdhia bho.” (˗Dhɛkpaɔ dhiaˈˈ ˈsëëdhɛ 12:12) Dɔ ˈö ˈkwa˗ ˈwo ꞊dɛɛ yö, ˗ya ˗deflëëgüsü waa ˗dhikodhɛ ˗wo dhaŋ˗ ˈgü ˗dhɛ ꞊gban ˈˈpɛpɛ ˈgü, ˈyö ˗tɔ ꞊dhɛ mɛn ꞊gban ˈˈpɛpɛ ˗wo ˗Zlan dhɔɔbhaawɔn kë ˗ni ˈgü mü.

ˈDhɛ ˈwo Sɔtraan waa ö ˗bha ˗zuu yaa ˗nu ˗kë dhaŋ˗ ˈgü, ˈyö saanˈˈ ˗yö ˗ʒiö ꞊gɔɔ ˈˈkpɔnŋ ꞊taa. Saanˈˈ ˗nu bhë ˗an ɲën ˈˈtʋ̈ŋ ꞊ya yö ꞊klöö˗.

14. ˈDhɛ ˈwo Sɔtraan ˗kë dhaŋ˗ ˈgü, ˗mën ˗nu ˈwo kë ˗ni ˈgü ˈˈkpɔnŋ ꞊taa?

14 ˈˈKɛɛ ˗tosɛta ˈö ˈˈkpɔnŋ ꞊taa ˈyaa ˈˈdhʋ̈. ˈWɔn ˈˈgbɩɩ˗ ˗nu ˗wo kë ˗ni ˈgü mɛn ˗nu ˈka, “˗a ˗gɛn ˗mü ꞊dhɛ Sɔtraan ꞊në bhlɔɔ ꞊yaa˗ pa [ˈö ˗ya] nu.” ˗Ya ˈgo mü ˈzü, “˗a ˈwɔn ꞊ya kë˗ ˈˈyaan ꞊dhɛ ˈˈtʋ̈ng ˈwo˗ ˗ya ˗gɔ ˈyaa ˈgbɛ ˈzü.” (˗Dhɛkpaɔ dhiaˈˈ ˈsëëdhɛ 12:12) Bhlɔɔ ˗yö Sɔtraan pa ˗sü ˈka. ꞊Waa˗ kë dhaŋ˗ ˈgü, ˈö˗ ˈwɔn dɔ ˈzü ꞊dhɛ ö ˈgüshiʋ̈ ˈˈtʋ̈ŋ ˈyaa ꞊gblɛɛn züdho. Pë ˈˈpɛpɛ ˈö˗ ˗kɔ ˗yö ꞊mɔɔn˗ ˗bha, ˗ya kë ˗ni ˈgü kö ˗bhluubhluudhe ˗nu, pë ˈˈdhiʋ̈ waa saanˈˈ ˗nu ˗wo kë ˗dhɛ ꞊gban ˈgü ˈˈkpɔnŋ ꞊taa.

15. ˗Zlan dhɔɔbhaawɔn ˈö ˗gban ˈˈkpɔnŋtaadhɛ ˗bha yö ˈnën ˗tɔ ˗mën?

15 ˈˈKɛɛ ˗Zlan dhɔɔbhaawɔn ˈö ˗gban ˈˈkpɔnŋtaadhɛ ˗bha yö ˈti ˈgo ˈˈgblʋʋ. ˗Ya ˈˈpiʋ̈ ˗kplawo kö mɛnbhɩɩdhe ˈˈslʋ̈ʋ̈slʋ̈ ˗wo ˗tosɛta kë ꞊bhɔɔ ˈˈsɛ ˗ta ˈˈkpɔnŋ ꞊taa yi ꞊gban ˈka. (Psaume 37:29) ˈDhɛ ˈö ˈˈdhʋ̈, ˗Zlan ˗bha ˗Gblüdëdhɛ ˗dho ˗a kë ꞊dhɛ kö ˈwɔn ˈö ˈˈdhʋ̈ ˗yö kë?

16, 17. ˗Mën ˗wɔn ˈö Daniel 2:44 ˗ya ꞊blɛɛ kwa ˗dhɛ ˈö ˗gban ˗Zlan ˗bha ˗Gblüdëdhɛ ˗bha?

16 ˗Zlan ˗wodhiʋ̈lomɛn Daniɛdhö ˗ya ˗pö Daniel 2:44 ˈgü ꞊dhɛ: ‘‘˗Gblüdë ˗nu ˈwo bhë ˗an ˗bha ˈˈtʋ̈ŋ ˈka, ˗Zlan ˈö dhaŋ˗ ˈgü, ˗yö ˗dho ˗gblüdëdhɛ do ˈö˗ ˈgü ˈti ˗dho shiʋ̈ˈˈ toŋtoŋdhö ˗a ꞊ya. ˗Gblüdëdhɛ ˈö bhë, yö ˈti ˗dho bɔ mɛnbhɩɩdhe ˈˈwɛɛ ˈbha ꞊kwɛɛ˗. ˗Yö ˗dho ˗gblüdëdhɛ ˗nu ˈwo bhë ˗an ꞊gban ˈˈpɛpɛ ˈgüshiʋ̈ˈˈ, ˈö yöö ꞊dede ˈö to ˈˈtʋ̈ŋ ꞊gban ˗tʋ̈ŋ ꞊gban ˈka.’’ ˗Zlan ˗Wo ˈö˗ to ˈˈdhiʋ̈ ˈö˗ ꞊blɛɛ yö bhë, ˗mën ˈö˗ ˗zɔn kwa ˗dhɛ ˈö ˗gban ˗Zlan ˗bha ˗Gblüdëdhɛ ˗bha?

17 Pë ˗blɛɛsü ˈö˗ ˗zɔn kwa ˗dhɛ ˈyö ˗tɔ ˗Zlan ˗bha ˗Gblüdëdhɛ ˗dho ˗ya mɛnkɔɔnsü ˗bha “˗gblüdë ˗nu ˈwo bhë ˗an ˗bha ˈˈtʋ̈ŋ ˈka.” ꞊Ya kë ˈˈdhʋ̈ kö ˗Zlan ˗bha ˗Gblüdëdhɛ ˗dho ˗ya yö ˗bha kö ˗gblüdë ˈˈwɛɛ ˗nu ˈwo ˈˈkpɔnŋ ꞊taa ˗wo ꞊kun mɛn ꞊kɔɔn ˗ni ˈgü. ˗A ꞊plɛ ˗bhaa ˗naan ˈnën ˗tɔ ˗Zlan ˗bha ˗Gblüdëdhɛ ˗dho mɛn ꞊kɔɔn ˗tokpa ˈka, ˈö ˗gblüdëdhɛ ˈˈwɛɛ ˈbha yö ˈti ˗dho yö˗ ʒiaandhö toŋtoŋdhö. ˗A ˗yaaga ˗bhaa ˈnën ˗tɔ ˗gblü ˗dho ˗da ˗Zlan ˗bha ˗Gblüdëdhɛ waa ˗gblüdëdhɛ ˗nu ˈwo ˈˈkpɔnŋ ꞊taa yö ˗an ꞊zinŋ ˈgü. ˗Zlan ˗bha ˗Gblüdëdhɛ ˈnën ˗dho ˈto ˗a ˈˈgbɩɩ˗ ˈka, kö ˗yö kë ˗Gblüdëdhɛ dosɛnŋ ˈö ˗dho ˈˈkpɔnŋtaadhɛ ˗todhʋ̈sü ꞊kɔɔn ˗a ˈka. ꞊Ya kë ˈˈdhʋ̈, ˗gblüdëdhɛ ˗tiaandhö ˈö mɛnbhɩɩdhe ˗nu wo ˈti˗ ꞊slɔɔ do, ˗yö ˗dho kë ˗an ˗gɔ ˈˈdhiʋ̈.

18. ˗Gblü ˈö ˗dho ˗da ˗Zlan ˗bha ˗Gblüdëdhɛ waa ˗gblüdëdhɛ ˗nu ˈwo ˈˈkpɔnŋ ꞊taa yö ˗an ꞊zinŋ ˈgü bhë, ˗a ˈtɔ ˗mën?

18 ˈˈKpɔnŋtaadhɛ ꞊kɔɔnsü ˗dho ˈto ˗Zlan ˗bha ˗Gblüdëdhɛ ˗gɔ ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ? ˗Yö dɔ kö ˗gblü ˗totaabhasü ˈwo˗ ˗dhɛ Aamagedɔn ˗gblü ˗a züdɔ, ˗zuu yaa ˗nu ˗dho ˈˈkpënŋ kë ‘˗gblüdë ˈˈpɛpɛ ˈwo [...] ˈˈkpʋngtaadhɛ ꞊gban ˗gɔ ˈˈdhiʋ̈ bha˗ ˗nu [˗gɔ] kö ˗wa ˗nu ꞊loo ˈko ˗ta kö ˗wo ˈdho ˗gblüdadhɛ ˈgü, ˗Zlan ˈö˗ ˗fiëbhawɔn ˈyaa ˈdhö bha˗ ˗bha ö ˗bha ˈgügbɩɩdhɛ ˗zɔn ˈˈkpʋngtaadhɛ ˗dhɛ ˈˈtʋ̈ng ˈˈgbɩɩ˗ ꞊dede ˈka.’ ꞊Ii, ˗gblüdëdhɛ ˗nu ˈwo ˈˈkpɔnŋ ꞊taa, ˗wo ˗dho ˗gblü gɔn ˗Zlan ˗bha ˗Gblüdëdhɛ ˈka.—˗Dhɛkpaɔ dhiaˈˈ ˈsëëdhɛ 16:14, 16; ˗bhö kpɔɔˈˈ ˗zoto ˗a ˈˈpiʋ̈ ˗wɔn 10 ˗bha.

19, 20. ˗Mën ˈö ˗kë kwa ˗bhawɔn ˈdhö ˗Zlan ˗bha ˗Gblüdëdhɛ bha kö ˗yö ˈˈkpɔnŋtaadhɛ ꞊kɔɔn?

19 ˗Mën ˈö ˗kë ˈö kwa ˗bhawɔn ˈdhö ˗Zlan ˗bha ˗Gblüdëdhɛ ˗bha? ˗A ˗gɛn ˗yö ꞊va, ˈˈkɛɛ ˗a ˗gɛn ˗yaaga ˗wɔn ˈgü. ˗A ˗gɛn ˗blɛɛsü ˈnën ˗tɔ ꞊dhɛ ˈwɔnyaakëmɛn ˗mü kwa ˈka, ˗a ˈwɔn ˈgü ˈˈyua ˗yö kwa ˗kë ˈyö ˈkwa ga. ˈˈKɛɛ Biblö ˗ya ˗pö ꞊dhɛ ˗Zlan ˗bha ˗Gblüdhɛ ˗bha kwa ꞊kɔɔn ˈˈtʋ̈ŋ ˈka, kwa ˗dho ˗tosɛta kë yi ꞊gban ˈka. Zan 3:16 ˗ya ˗pö ˗ʒiaanwo ꞊dhɛ: ‘Mɛ ˈˈbhɩɩ˗ ˗nu ˗dhɔ ˈö ˗Zlan ˗kë ˗a ˈˈsinma ˈyaa ˈdhö. Yö ꞊në˗ ˗wɔn ˈgü ˈyö ˈnë ga do ˈö˗ ˗gɔ ˗a bɔ˗ ˗nu ˗dhɛ, kö mɛ ˈˈʋʋ mɛ ˈö dho ˈdhang bho˗ ˈˈdhiʋ̈, kö ˗tosɛa ˈö ˈyaa yën [...] ˗yö kë˗ ˗mɛ ˗dhɛ, kö˗ ˗mɛ ˈgü ˈya ˈdho see˗.’

20 ˈPë ˗kë ˈö kwa ˗bhawɔn ˈdhö ˗Zlan ˗bha ˗Gblüdëdhɛ ˗bha bhë, ˗a ˗gɛn ꞊plɛ ˗bha ˗naan ˈnën ˗tɔ pëyaakëmɛn ˗nu ˗wo kwa ˗züzü ˗dhɛ ꞊gban ˈgü. Mɛn ꞊va ˗wo ꞊sua ˗kë, ˈwo ꞊flüüwɔn ˗nu ˗kë, ˈö ˗an ˈˈɲan ˈgü ˈdhö ˈyaa˗. ˗An ˗bho kwa ˈˈpiʋ̈ ˈˈslö ˈyaa kwa ˗gɔ, ˈˈkɛɛ ˗Zlan ˗zë ˗yö ˗dho ˗an bho mü. Mɛn ˗nu ˈwo wo ˗gɔ ˗gban pë yaa kë ˗sü ˗bha, ˗an ˈgü ˗dho shiʋ̈ˈˈ Aamagedɔn ˗gblü ˈˈtʋ̈ŋ ˈka. (Psaume 37:10 ˗wo pö.) ˈPë ˗kë ˈö kwa ˗bhawɔn ˈdhö ˗Zlan ˗bha ˗Gblüdëdhɛ ˗bha bhë, ˗a ˗gɛn ˗yaaga ˗bhaa ˗naan ˈnën ˗tɔ ꞊dhɛ mɛnkɔɔnmɛn ˗nu ˈwo ˈˈkpɔnŋ ꞊taa yö bhë, ˗wo ˈˈtëëtë, ˈwo pë yaa ˗nu ˗kë, ˈö ˈwo ꞊flüüwɔn ˗nu ˗kë. ˗An ˈˈtʋ ˈyaa mɛn ˗nu ꞊faan ˈmën ˗sü ˗bha kö ˗wo ˈwɔn man ˗Zlan ˗ta. Biblö ˗ya ˗pö: “Mɛnbhɩɩdhe ˗ya mɛnbhɩɩdhe ꞊kɔɔn˗ pë ˈˈdhiʋ̈ ˗kë ˗a ˈka ˗sü ˈgü.”—Ecclésiaste 8:9.

21. ˗Zlan ˗bha ˗Gblüdëdhɛ ˗dho ˗a kë ꞊dhɛ kö ˗Zlan dhɔɔbhaawɔn ˗yö kë ˈˈsɛ ˗ta?

21 Aamagedɔn ˗gblü ˗ya ʒiö, ˗Zlan ˗bha ˗Gblüdëdhɛ ˗dhö ˗a kë ˈö ˗Zlan dhɔɔbhaawɔn ˗yö kë ˈkpakpadhö ˈˈkpɔnŋ ꞊taa. ˗A ˈwɔnzuan ˈnën ˗tɔ ˗yö ˗dhö Sɔtraan waa ˗zuu yaa ˗nu bho ˈˈkpɔnŋ ꞊taa. (˗Dhɛkpaɔ dhiaˈˈ ˈsëëdhɛ 20:1-3). ꞊Ya ˈgo mü ˈzü, ˈˈyua waa ga ˗wo ˗dho ˈgo kwa ˗bha. ˈKwa ˗gɔtadhɔpë ˈsaa˗ ˈgü mɛn ˈˈpɛpɛ ˈwo ˗klu ˗Zlan ˗bha, ˗wo ˗dho ˗tosɛta kë ꞊bhɔɔ ˈˈsɛ ˗ta ˗tokpa ˈka. (˗Dhɛkpaɔ dhiaˈˈ ˈsëëdhɛ 22:1-3) ˗Zlan ˗bha ˗Gblüdëdhɛ ˗dho ˗a ˈtɔ kë ˈˈslʋ̈ʋ̈slʋ̈. ˗A ˗gɛn ˈtɔ˗ ˗mën? ˗A ˗gɛn ˈtɔ˗ ꞊dhɛ ˗Zlan ˗bha mɛnkɔɔnmɛn ˗nu ˗bha ˈˈsɛ ꞊kɔɔn ˈˈtʋ̈ŋ ˈka, mɛn ˈˈpɛpɛ ˗dho Zoova ˈtɔ bhɔ.​—˗Bhö kpɔɔˈˈ ˗zoto ˗a ˈˈpiʋ̈ ˗wɔn 21 ˗bha.

YESU ˗YÖ ˗KË ˗GBLÜDË ˈKA ˈˈTƲ̈Ŋ ˗MƐƐN ˈGÜ?

22. Kwa˗ ˈwɔn ˗dɔ ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ ꞊dhɛ Yesu yö ˈti kë ˗Gblüdë ˈka kö ˗yö ꞊kun ˈˈkpɔnŋ ꞊taa, ɛɛnˈˈ ˈdhɛ ˈö go ga ˈgü yö ˈti ˗kpo yö ˈti kë ˗Gblüdë ˈka?

22 Yesu ˗ya ˗pö ö ˗bha gwëëˈˈ ˗nu ˗dhɛ ˗wa bhɛɛˈˈ ˗wa ˗pö: “I ˗bha ˗Gblüdëdhɛ ˗yö nu.” ꞊Ya ˗zɔn ꞊dhɛ ˗a ˈˈtʋ̈ŋ ˈö bhë ˗a ˈka ˗kö ˗Zlan ˗bha ˗Gblüdëdhɛ yö ˈti nu ꞊köŋ. Zoova ˗dhö ö ˗bha ˗Gblüdëdhɛ ˗ya ˗blɛɛsü ˗be, kö ˗yö ꞊kun Yesu kë ˗ni ˗a ˗Gblüdë ˈka. ˈDhɛ Yesu ꞊yɛɛ ˗kë ˈö dho dhaŋ˗ ˈgü ˈyö to ˈö˗ ˗kë ˗Gblüdë ˈka ˗ee? ˗Abin, ˗yö ˗dhɛ ˈˈdhiʋ̈ ˗gan. ˈDhɛ Yesu ꞊ya ˈgo ga ˈgü, ˈö˗ ˈˈtʋ̈ŋ ˈbhaa ꞊ya ʒiö, ˗wo ˈö Psaume 110:1 ꞊ya to ˈˈdhiʋ̈ ˈö˗ ꞊blɛɛ ˈö ˗gban Yesu ˗bha, ˗a ˈgü ˗wɔn ˈö˗ kë, Piɛdhö waa Pɔdhö ˗wa pö. Zoova ˗ya ˗to ˈˈdhiʋ̈ ˈö˗ pö ꞊dhɛ: “˗Bhö ˗ya ma ˗yɛa ˗së ya˗ ˈgü! Kö ˗yö ˈto˗ ˈka ˈˈdhʋ̈ ˗yö zun˗ ˈka yi ˈa dho i ˗kɔ ziö˗ ˈka i ˈyaɔ˗ ˗nu ˗gɔ bha˗ ˗bha.” (Këwɔn 2:32-35; Eblö 10:12, 13) ˗Kwɛ ꞊dhɛ ˈö Yesu dho ˗a kë kö Zoova ꞊kun ˗a kë ˗ni ˗Gblüdë ˈka?

˗Zlan ˗bha ˗Gblüdëdhɛ ˗dho ˗a kë ˈö ˗Zlan dhɔɔbhaawɔn ˗yö ˗kë ˈˈkpɔnŋ ꞊taa.

23. (a) Yesu ˗yö ˗ya ˗gblüdëdhɛ ˗kë ˗sü ˗bha ˗Zlan ˗bha ˗Gblüdëdhɛ ˗gɔ ˈˈdhiʋ̈ ˈˈtʋ̈ŋ ˗mɛɛn ˈka? (b) ˗Mën ˈö ˈkwa ˗dho ˗a draanˈˈ ˈwɔn ˗gɔ ˈö ˈˈdhiʋ̈ bhë ˗a ˈgü?

23 Kletiɛn ˗nu ˈö ˗an zuʋ̈ˈˈ ˈdhö ˈˈpuu ˗an kpönën do ˗yö ˗kwɛ 1914 ˗to dhiʋ̈ˈˈ ꞊gblɛɛn ˈö˗ ˈwɔn dɔ ꞊dhɛ, ˗kwɛ ˈö bhë ˗a ˗wɔn ˗yö ˈˈgbɩɩ˗ ˗Zlan ˗wo ˈö˗ to dhiʋ̈ˈˈ ˈö˗ ꞊blɛɛ ˗a ˈgü. ˈˈKpɔnŋ ꞊taa ˗wɔn ˗nu ˈwo züdɔ ˗kwɛ 1914 ˈka, ˗wa ˗zɔn ꞊dhɛ gagade ˗yö kletiɛn ˗nu ˈwo bhë ˗an ˈˈpiʋ̈. Yesu ˗yö ˗ya ˗Gblüdëdhɛ kë ˗sü ˗bha ˗kwɛ ˈö bhë˗ ˈka. (Psaume 110:2) ˈDhɛ go mü, ˈyö ˈwo Sɔtraan ˗zuö ˈˈkpɔnŋ ꞊taa. Dɔ ˈö ˈkwa˗ wo ꞊dɛɛ, “ˈˈtʋ̈ng ˈwo˗ ˗ya ˗gɔ ˈyaa ˈgbɛ ˈzü.” (˗Dhɛkpaɔ dhiaˈˈ ˈsëëdhɛ 12:12) ˈWɔn ˗nu ˈwo˗ ˗zɔn ꞊dhɛ kwa ˈˈtʋ̈ŋ bhë˗ ˈgü, kwa ˗dho ˗kpan ˗an ˗bha ˈwɔn ˗gɔ ˈdhɛ ˈkwa ˗dho yö˗ ˗bha bhë ˗a ˈgü. Kwa ˗dho ˗a ˈgüman ˈpö ꞊dhɛ ˗a ˈˈtʋ̈ŋ ꞊ya ˈto ꞊klöö˗, kö ˗Zlan ˗bha ˗Gblüdëdhɛ ˗ya kë kö ˗Zlan dhɔɔbhaawɔn ˗yö kë ˈˈkpɔnŋ ꞊taa.​—˗Bhö kpɔɔˈˈ ˗zoto ˗a ˈˈpiʋ̈ ˗wɔn 22 ˗bha.