1. Ti na kangaa n atai kanoan taai aika a na roko?

KO A TIA n ongoraei taian rongorongo ao n iango ni kangai: ‘E na rikirake riki te kangaanga?’ E a korakora riki te kabuanibwai ma te iowawa ngaia are a a kakoauaa tabeman bwa e a kaan tokin te aonnaba. Ma e koaua anne? Iai te anga teuana ae ti na kona n atai iai baika a na riki n taai aika a na roko? Eng. E ngae ngke a aki kona n ataa aei aomata ma e kona n ataia Iehova ae te Atua. E tuangira baika a na riki nakoira ao nakon te aonnaba n taai aika a na roko n te Baibara.​—Itaia 46:10; Iakobo 4:14.

2, 3. Tera are a kan ataia taan rimwin Iesu, ao tera aron Iesu ni kaekaia?

² Ngkana ti wareka taekan tokin te aonnaba n te Baibara, ao e nanonaki iai tokin te buakaka ma tiaki tokin te buraneti ae te Aonnaba. E reireinia aomata Iesu bwa e na tautaekana te aonnaba ni kabutaa Ana Tautaeka n Uea te Atua. (Ruka 4:43) Ngke a kan ataia taan rimwin Iesu bwa e na roko n ningai Ana Tautaeka n Uea te Atua ao a titirakinna ni kangai: “A na roko n ningai baikai, ao tera te kanikina ae e na kaotia bwa ko a oki ma n tiku, ao kanikinaean tain tokin te waaki ae ngkai i aon te aba?” (Mataio 24:3) E aki tuangia Iesu te tai, ma e tuangia baika a na riki imwain raoi tokin te aonnaba. A a riki ngkai baike e taekin Iesu bwa a na riki.

³ N te mwakoro aei ao ti na maroroakina iai te bwai ni kakoaua ae ti a maeka ngkai imwain raoi tokin te aonnaba. Ma ti na reiakina moa taekan te buaka are e riki i karawa bwa ti aonga n ota n rikini baika bubuaka n te aonnaba.

4, 5. Tera ae riki i karawa imwin raoi kaueaan Iesu? (b) Ni kaineti ma Te Kaotioti 12:12, tera are riki n te aonnaba imwin tewenakoan Tatan?

⁴ Ti reiakinna ni Mwakoro 8 ae e kaueaaki Iesu i karawa n 1914. (Taniera 7:13, 14) Ti tuangaki te bae riki n te boki ae Te Kaotioti ni kangai: “E boo te buaka i karawa. A buakana te rakon [ae Tatan] Mikaere [ae nanona, Iesu] ma ana anera, ao te rakon ma ana anera a buakania.” * A konaaki n te buaka anne Tatan ma ana taimonio ao a tewenakoaki nakon te aonnaba. Iangoa aroni kimwareireia anera! Ma tera aroia aomata aika n te aonnaba? E taekinaki n te Baibara bwa e a boo aia tai aomata ni karawawataaki. Bukin tera? Ibukina bwa e a rangi n un te Riaboro “ngkai e ataia bwa e a kimototo ana tai.”​—Te Kaotioti 12:7, 9, 12.

⁵ E karikii rawawata aika bati te Riaboro n te aonnaba. E korakora unna ngkai e a kimototo ana tai imwaini kamaunaana iroun te Atua. Ti na neneri ngkai baike e taekin Iesu bwa a na riki ni kabaneani boong.​—Nora Kabwarabwaraana 24.

6, 7. Tera ae kona n taekinaki ibukin te buaka ao te baki n ara bong aikai?

⁶ Te buaka. E taku Iesu: “E na teirake te natannaomata teuana ni buakana te natannaomata teuana, ao te tautaeka n uea teuana ni buakana te tautaeka n uea teuana.” (Mataio 24:7) A a bati riki aomata aika mate n taiani buaka aika riki n ara tai aikai nakon ake a riki n taai ake rimoa. E taekinaki n te ribooti teuana man te Worldwatch Institute bwa e raka i aon 100 te mirion mwaitiia aomata ake a a tia ni mate n taiani buaka ake a riki man 1914.  E raka i aon tenua te tai okiokini mwaitiia aomata ake a mate n taiani buaka i nanon 100 te ririki i marenan 1900 ao 2000 ni kabotauaki ma ake a mate 1,900 te ririki n nako. Iangoa ngkanne rawawataia ao marakia aomata aika mirion ma mirion ibukin te buaka!

⁷ Te baki. E taku Iesu: “A na roko roongo.” (Mataio 24:7) E ngae ngkai a bati amwarake aika kona n reke ngkai nakon are mai mwaina, ma a boni bati naba aomata aika akea kanaia. Bukin tera? Ibukina bwa e a aki tau aia mwane ibukini kabooani kanaia ke abaia are a na ununiki iai. E raka i aon te birion aomata ake a maiuakina te mwaiti ae kee i aan teuana te taraa n tebongina. E taekinna te World Health Organization bwa mirion ma mirion ataei aika mamate ni katoa ririki ibukin aki tauni kanaia ibukini kateimatoaani marurungia.

8, 9. Tera ae e kaotia bwa a a kakoroaki bukin ana taetae ni burabeti Iesu ibukini mwaeiein te aba ao te aoraki?

⁸ Mwaeiein te aba. E taetae ni burabetiia ae kangai Iesu: “A na roko mwaeiein te aba aika kokorakora.” (Ruka 21:11) A mwaiti mwaeiein aaba aika kantaningaaki riki ngkai ni katoa ririki. Man  1900 ao e raka i aon uoua te mirion ake a mate man taiani mwaeiei. E ngae ngke iai te kukune ae kona ni moantaai riki ni kaota rokon te mwaeiei nakon ake rimoa, ma a boni mwaiti naba aomata aika mate.

⁹ Te aoraki. E a kaman taekinna Iesu bwa a na iai “aoraki aika kamamate.” E a rangi ni waekoa ngkai butinakon aoraki aika kakamaaku ao n tiringia aomata aika bati. (Ruka 21:11) E ngae ngke a reiakinaki taokita aroni katokan aoraki aika bati ma bon iai naba aoraki aika aki kona ni katokaki. E boni kabwarabwaraaki n te ribooti teuana bwa a teimatoa ni mamate aomata aika mirion ma mirion man taian aoraki aika te kangenge, te maraeria, ao te korera. Ma tiaki tii aikai, iai riki aoraki aika boou aika 30 mwaitiia ake a a tia ni kuneaki irouia taokita, ao tabeua mai buakoia bon akea katokaia.

10. E kangaa n noraki koauan 2 Timoteo 3:1-5 ni boong aikai?

¹⁰ E taekinaki ae kangai n te Baibara n 2 Timoteo 3:1-5: “A na roko taai aika okoro aika karuanikai,  ni kabaneani boong.” E kabwarabwarai aroaroia aomata aika bati ni kabaneani boong te abotoro Bauro ngke e kangai: Ane a na riki aomata bwa

• taan tangiriia i bon irouia

• taani bakimwane

• taan aki ongeaba irouia aia karo

• taan aki kakaonimaki

• taan aki tatangira nakoia kaain aia utu

• taan aki taubaang

• taan iowawa ao taan riribai

• taan tangira riki kakukurein te rabwata nakon tangiran te Atua

• taani baka n tangira te Atua ma a kabwaka ni maiuakina tangirana

11. Ni kaineti ma Taian Areru 92:7, tera ae e na riki nakoia aomata aika buakaka?

¹¹ A bati aomata n am tabo aika kakaraoi aroaro aikai? A bati aomata aika kakaraoi aroaro aikai ni katobibia te aonnaba. Ma e na waekoa te Atua ni karaoa te bwai ae kainnanoaki. E beritana ae kangai: “Ngkana a bwebwerake akana buakaka n aron taian titania, ao ngkana a bane ni maiureirei taani kakaraoa ae  bure, ao bukin anne, bwa a na boni kamaunanakoaki n aki toki.”​—Taian Areru 92:7.

12, 13. Baikara bwaai aika e reireinira Iehova ni kabaneani boong aikai?

¹² E a kaman taekinna te Baibara bwa e na korakora te maraki ao te rawawata n te aonnaba ni kabaneani boong. Ma e taekinna naba te Baibara bwa iai baika raraoi aika a na riki.

¹³ Te ota n te Baibara. E korea ae kangai te burabeti ae Taniera ibukini kabaneani boong: “Ane e na rangi ni bati te atatai ae koaua.” (Taniera 12:4) E na angania ana aomata te Atua te kona n ota raoi n te Baibara, nakon are mai mwaina. E karaoa aei Iehova man 1914. N te katoto, e reireinira kakawakin arana, ana kantaninga ibukin te aonnaba, ao ai uana naba ma te koaua ibukin te kaboomwi, te bae e na riki nakoira ngkana ti mate, ao te mangauti. Ti reiakinna ae bon tii Ana Tautaeka n Uea te Atua ae kona ni katoki ara kangaanga ni kabane. Ti reiakina naba aron reken te kukurei ao aroni maiuakinan ae kukurei iai te Atua. Ma tera ae a karaoia ana toro te Atua ma baike a reiakin? E na kaekaaki anne n te taetae ni burabeti riki teuana.​—Nora Kabwarabwaraana 21 ao 25.

14. E tataekinaki ia te rongorongo ae raoiroi ibukin te Tautaeka n Uea, ao antai aika tataekinna?

¹⁴ Te mwakuri n uarongorongo ni katobibia te aonnaba. E taekina ae kangai Iesu ibukini kabaneani boong: “E na tataekinaki te rongorongo ae raoiroi aei ae taekan te Tautaeka n Uea, n te aonnaba ni kabutaa.” (Mataio 24:3, 14) E a tia ngkai n tataekinaki te rongorongo ae raoiroi ibukin te Tautaeka n Uea n aaba aika raka i aon 230 ao n taetae aika raka i aon 700. Eng, ni kabutaa te aonnaba ao a a tia Ana Tia Kakoaua Iehova man “natannaomata ma  baronga” nako ni buokiia aomata bwa a na ataia bwa tera te Tautaeka n Uea ao te bae e na karaoia ibukia aomata. (Te Kaotioti 7:9) Ao a karaoa te mwakuri aei n aki kabooaki. E ngae ngke a ribaaki ao ni bwainikirinaki irouia aomata aika bati, ma e bon aki kona ni katokaki te mwakuri n uarongorongo n aron ae e a kaman taekinna Iesu.​—Ruka 21:17.

15. (a) Ko kakoauaa ae ti a maeka ngkai ni kabaneani boong, ao bukin tera? (b) Tera ae e na riki nakoia aomata aika ongeaba iroun Iehova ao ake a aki?

¹⁵ Ko kakoauaa ae ti a maeka ngkai ni kabaneani boong? A bati taetae ni burabeti n te Baibara ibukini kabaneani boong aika a a kakoroaki bukia. N te tai ae waekoa ao e nangi baireia Iehova bwa e nang toki tataekinan te rongorongo, ao ngkanne e a roko naba “te toki.” (Mataio 24:14) Tera te toki? Bon Aremaketon, are e na boni kamauna iai te buakaka ni kabane te Atua. E na kabongana Iesu ao anera aika mwaaka Iehova ni kamaunaia iai naake a aki ongeaba Irouna ao iroun Natina. (2 I-Tetaronike 1:6-9) Imwin aei ao a nang aki manga burebureaki aomata iroun Tatan ma ana taimonio. Ao a na nori kakoroani bukin ana berita nako te Atua aomata ni kabane ake a kan ongeaba iroun te Atua ao ni butimwaea te Tautaeka n Uea.​—Te Kaotioti 20:1-3; 21:3-5.

16. Tera ae ko riai ni karaoia ngkai e a rangi ni kaan te toki?

¹⁶ E nangi waekoa n roko n tokina te aonnaba ae tautaekanaki iroun Tatan aei. Ngaia are e rangi ni kakawaki bwa ti na titirakinira ni kangai? ‘Tera ae I riai ni karaoia?’ E tangiria Iehova bwa ko na reiakina ae bati man te Baibara. Ko riai n nanona raoi am reirei. (Ioane 17:3) A bobotaki ni katoa wiki Ana Tia Kakoaua Iehova ibukini buokaia aomata bwa a na ota n te Baibara. Kataia n iri botaki aikai ni katoatai. (Wareka Ebera 10: 24, 25.) Ngkana ko a ataia bwa ko riai ni karaoi bitaki ao tai maaku ni karaoi. Ni karaoan  anne, e na rikirake ni korakora iai am reitaki ma Iehova.​—Iakobo 4:8.

17. E aera ngkai a na mimi angia aomata ngkana e roko te toki?

¹⁷ E kabwarabwaraa kamaunaakin te buakaka te abotoro Bauro bwa e na roko ngkana a aki kantaningaia angia aomata, kaanga ai aron “te tia iraa n te tairiki.” (1 I-Tetaronike 5:2) E taetae ni burabetinna Iesu bwa a na bati aomata aika a na aki mutiakina te bwai ni kakoaua ae ti a maeka ngkai ni kabaneani boong. E taku: “Ai aron ana bong Noa, te tai are e a oki ma n tiku iai Natin te aomata [ke, kabaneani boong]. Bwa aroaroia aomata ake a maiu ni boong ake imwain te ieka, a amwamwarake ao a momoi, ao a imaremare mwaane ma aine, ni karokoa te bong are e a rin iai Noa i nanon te aake, ao a aki muti ni karokoa rokon te ieka n uotiia nako ni kabane, mangaia are anne naba aron te tai are e a oki ma n tiku iai Natin te aomata.”​—Mataio 24:37-39.

18. Tera te kauring are e anganira Iesu?

¹⁸ E anganira te kauring Iesu bwa ti aki riai ni kaatuua iangoan “te buabeka ma kabatiaan te nim kamanging ma raraomaeakinani bwain te maiu aei.” E taku bwa e na roko te toki “n ai aron te bwai ni kamwane.” E taku naba bwa “e na bon roko anne i aoia aomata ni kabane ake a maeka i aon te aba ni kabutaa.” E reitia riki ni kangai: “Mangaia are teimatoa n tantani, ao katoatai ni kakorakora n tataro [ke, tataro ma nanomi ni koaua] ni bubutii bwa kam aonga n tokanikai ni birinako mani baika a na riki aikai ni kabane, ma n tei i matan Natin te aomata.” (Ruka 21:34-36) Bukin tera ngkai e rangi ni kakawaki mutiakinan ana kauring Iesu aei? Ibukina bwa e nangi waekoa ni kamaunaaki ana aonnaba Tatan. Bon tii te koraki ake a butimwaeaki iroun Iehova ao Iesu aika a na kamaiuaki n te toki ao ni maeka n aki toki n te aonnaba ae boou.​—Ioane 3:16; 2 Betero 3:13.