1. Mɛnii tinaa pai tɛɛi minɛ ɓə gwa pɛli gɔlɔn ɉii laa ?

YAA ta lɛɛ Aladio woo mɛn ɉii, yɛ́ ə́ kpɔɔ maaləngɛ yɛ́ kɛ ma : ‘ Lə mɛni ɓa mɛniɠaa kaa lɔ ma diɛ wala-wala ? ’ Mɛni kpea-kpeaɠaa da kɛ tɛɛi da nwanalɔ mɛni tamaa, a gɛ nua diɛ kɛ ma yɛnɛɛ ŋaakpɛɛ hiɛ li. Akɛtii teɲa li ? Mɛnii tinaa pai tɛɛi, gwa pɛli mɔɔn gɔlɔn ɉii ? Ee. Nukanŋaa di hwa pɛli tinaa mɛni hukulɔi, kelaa Zehova nwɛi a pɛli ma. A tinaa mɛniɠaa hukulɔ guɔ Biblə hu yii hwilɛn na nukanŋaa diɛ da lɔi (Izai 46:10, TMN ; Zaakə 4:14).

2, 3. Lə ɓə Zesu ŋɔ kalan neai di kɛ bɔ di gɔlɔn, ə lɛɛ Zesu ə di woo pulu pənə ləi ?

² Biblə a kɛi yɛnɛɛ ŋaakpɛɛ mɛni ɓo, yili mukulaa hwaa lɔi kaa pai kalaɠalai, kəlaa yili mukulaa ɓaa mɛniɲɔn gaa pai kpɛɛi lɔi mɛi. Zesu ə mo nua diɛ yɛ Yálá ŋɔ Tɔɔlaa kaa pai lɔi ɲaawooɓoi (Lukə 4:43). Ŋɔ kalan neai di kɛ bɔ di gɔlɔn minɛ lowai ɓə Yálá ŋɔ Tɔɔlaa a pa la. Di maaləngɛ diɛ ma : “ Ə́ pai lowai da yɛnɛɛ ŋaakpɛɛi lowai kɔlɔn ɉɛn ləkɛɛɠaa ɓə ” ku kaa pai gɔlɔn ɉii la ? (Matie 24:3). Zesu ho volo ɓo diɛ, kəlaa ə mo diɛ mɛniɠaa pai tɛɛi gɛɛ yɛnɛɛ ɲaa ho kpɛɛ. Mɛniɠaai Zesu ə mo di pɔ mɛni kaa kɛi háákələi.

³ Ɲaakwɛlɛi ŋɛi hu, gu kaa pai lono kɛi yɛ hwilɛn na mɛniɠaa da nɛ diɛ yɛnɛɛ ɲaakpɛɛ lowai hu ho kea kwea li. Ə gɛ guɔ pɛli gɔlɔn ɉii lə mɛni ɓa mɛniɲɔn hu kaa lɔ ma yɛ kɛnɛ lɔi mɛi, kɔ ta ə too yələkɔlɔn ɉu, ho kɛ li gu gbea maamɛni kɔlɔn.

4, 5. (a) Ɓɛlowai Zesu ə kɛ la a Tɔɔmun yələkɔlɔn ɉu, lə mɛni ɓə tɛɛ naa  ? (b) Lə mɛni ɓə kɛi pa tɛɛ lɔi mɛi Sətana kpɛɛ pulu yələkɔlɔn ɉu, yɛ pələi Kulɔ ponoŋa 12:12 kaa moi la ?

⁴ Gu gaa ɉɛɓɛi ŋɛi ɲaakwɛlɛi 8 hu guɔ ma Zesu ə kɛ a Tɔɔmun yələkɔlɔn ɉu a gwəlan 1914 (Daniyɛli 7:13, 14). Mɛnii tɛɛ yələkɔlɔn ɉu, kulɔ ponoŋa hɛɓɛ kaa ɉukulɔi yɛ kɛ ma : “ Kɔ kɛnɛ ta ə too yələkɔlɔn ɉu. Misɛli [Zesu] da ŋɔ malakaɠaai di kɔ pɛlɛ gaalə tɔlɔɔ tii [Sətana] ɓa, da ŋɔ malakaɠaa ”. * Gɔi tii ho nɛɛ Sətana da ŋɔ malaka ɲɔnwɔɔɠaa diɛ. Ə lɛɛ di di kpɛ yələkɔlɔn ɉu di di pili lɔi mɛi. Ə́ kiliŋahiɛ pələi malakaɠaa yələkɔlɔn ɉu di kwəi ə nɛɛ la ! Kəlaa nukanŋaa lɔi mɛi diɛ yaan ? Biblə kaa kɛi ma maawɛli mɛni ka tii aa laa nukanŋaa diɛ. Lə mɛni ɓa ? Maahɔlɔɓo Ɓilihi liikələnŋaa gwəi kpɔ kɛnɛ “ ə gɔlɔn yɛ ŋɔ holoi hu ho kwea li ” (Kulɔ ponoŋa 12:7, 9, 12).

⁵ Sətana ɓə háákələi mɛniɲɔn damaa nwun na lɔi mɛi. Nii kələnŋaa gwəi maahɔlɔɓo ə gɔlɔn yɛ ɉu ho kea kwea li Yálá yɛ pa nwun napilii. Mɛniɠaa Zesu ə mo diɛi kɛ maanɛɛ di kɛ gu wɔ lowai ŋɛi hu, gu di kaa kea. Giliŋahiɛɠaai ɉɛɓɛ hu woo kpəlai 23 naa hu kaa.

6, 7. Lə ɓə a nɛ yɛ mɛnii Zesu ə mo yɛ hwilɛn na kɔ da pulu diɛ, di laa kaa maa yɛ hwɛɛ háákələi ?

⁶ Kɔ. Zesu ə mo yɛ ma : ‘ Lɔi kaa pai kɛi kɔ pɛlɛi lɔi takpɛli ɓa ; tɔɔɓəlaa diɛ kɔ pɛlɛ di kee ɓa ’ (Matie 24:7). Nua daa haa kɔ hu kɛnɛ gu wɔ lowai ŋɛi ɓa, ə tɛɛ la lowai lɔpee gəlee ɓa. Kpɔn da kaa laa diɛ kɛ ma Worldwatch Institute, gbɔn tii hu nua di mo diɛ ma : Ə həɠə 1914 ɓa, nuai daa haa kɔ hu di kwɛdɛn dɛɛi nu miliɔn 100 hu.  Ə həɠə gwəlan 1900 ə too gwəlan 2000 ɓa, gaa a kwəlan 100. Nuai daa haa kɔ hu gwəlan 100 tii kuu mu, di kwɛdɛn dɛɛi gee hu haaɓa nuai daa haa kɔ hu, ə həɠə Zesu ŋɔ lowai ɓa yɛ too la gwəlan 1900 ɓa. Kɔ kaa nu miliɔn damaa mɔnɔ ɓoi.

⁷ Pulu. Zesu ə mo yɛ ma : “ Pulu kpea-kpeaɠaa ” kaa pai kɛi ma diɛ too (Matie 24:7). Pələi ma kɔnɔn gaa la ma háákələi ə tɛɛ la toloo ɓa, nu mɔlɔɓəlaa kaa ma diɛ pulu həɠə. Lə mɛni ɓa ? Maahɔlɔɓo wali ho nu mɔlɔɓəlaa yəi diɛ pɛli kɔnɔn ɲai la, ə lɛɛ lɔi ho nu kəlee yəi yɛ pɛli kóló kɛi mɛi. Wali yii nu miliyaali tamaa da pɛli ɉɔlɔɓoi holo ɓa diɛ di kɔnɔn gɛ la, gaa a la Guinée wali : waa-mɛinaan, awala kɛtii hwa həli ɉu. Ŋaakpɔn ŋɛi kɔlɔi pono mɛni nwun na lɔi mɛi naa kəlee, aa mo yɛ leapɛlɛɛ tamaa, yiiɠaai da haa a pulu kwəlan ma, di kwɛdɛn gaa a miliɔn damaa, maahɔlɔɓo di hwa kɔnɔn nɛlɛɛ hɔlɔɓo.

8, 9. Lə ɓə a nɛ yɛ mɛnii Zesu ə mo yɛ hwilɛn na lɔi kpɛlin mɛni ɓa da ɲɔn, di laa kaa ma yɛ hwɛɛ ?

⁸ Lɔi kpɛlin mɛni. Zesu ə mo yɛ ma : ‘ Lɔi kaa pai kɛi kpɛlin  ɉii a gbea-kpea kɛɛnaa tamaa ’ (Lukə 21:11). Kwəlan gəlee lɔi a kɛ kpɛlin ɉii, yɛ kɛɛ kala kpɔ kɛnɛ. Ə həɠə gwəlan 1900 ɓa, nuai daa haa lɔi kpɛlinŋaa hu, di kwɛdɛn gaa a nu miliɔn veelɛ da da. Pələi ma nukanŋaa daa mɛniɠaa hee la gbanŋa yii yaan diɛ pɛli lɔi kpɛlin mɛni kɔlɔn ɉii, nu tamaa kaa lɔ ma diɛ haa lɔi kpɛlinŋaa hu.

⁹ Ɲɔn. Zesu ə mo yɛ ma : “ Ɲɔn ɉuwu ɲɔnwɔɔɠaa ” kaa pai kɛi pui nua mɛi. Ɲɔn ɉuwu ɲɔnwɔɔɠaa laa kaa pai tooi ə lɛɛ diɛ nu tamaa paa (Lukə 21:11). Ɲɔn mɔlɔɓəlaa kaa laa yɔwɔtɔlɔɠaa di hwa pɛli ɉali kɛi, pələi ma da ɲɔn damaa hali kɛ la. Nua daa mo diɛ kwəlan gəlee, nu miliɔn damaa da haa ɲɔn ɲəi yɛ pələi zikiikiitɔnwɛnɛ kaa la, kwəikulɔ, ə lɛɛ kwɛɛlɛ-ɲɔn. Ɲɔnɠaa lɔ da nua paa diɛ lɔ hwəli, yɔwɔtɔlɔɠaa daa gaa diɛ ɲɔn ninɛ 30 aa kulɔ. Daɠaa kaa laa di hali ho ma.

10. Lə mɛni ɓa, gwa pɛli moi guɔ ma Timɔtə veelɛnaa 3:1-5, laa kaa ma yɛ hwɛɛ háákələi ?

¹⁰ Biblə kaa moi Timɔtə veelɛnaa 3:1-5, yɛ kɛ ma :  “ Yɛnɛɛ ŋaakpɛɛi lowai mɛni ɲaa nwanaaɠaa kaa pai kɛi ”. Apɔtɛlɛ Pɔli ə ɉukulɔ pələi nu tamaa túwɔ́ pələ a kɛ la yɛnɛɛ ŋaakpɛɛi lowai. Ə mo yɛ ma :

• nua da kɛ a di kuan

• diɛ wali wɛlilakɛ

• di hwa di kaanua woo mɛn

• di hwa lɛɛ a di təlimoɔ

• di yəi bɛlɛn nua wɛli hwa kɛ diɛ

• di hwa di kpɔɔ hu hon

• di nwana lɔɔ

• di kpɔɔ liiɓa wɛli yɛ ɓo diɛ ə tɛɛ Yálá ɓa

• di kaa pai di kpɔɔ kɛi yɛ Yálá kɔlɔn nua, kəlaa di kaa pai lənəi laanalaa ŋɔ huwala-wala ɓa

11. Yɛ pələi Somə 92:7 (TMN) kaa moi la, lə ɓə pai həlii mɛniɲɔngɛnua diɛ ?

¹¹ Ɓɛi ə́ kaa laa, pələ ɓə naa nua mɔlɔɓəlaa da túwɔ́ la ? Lɔi mɛi naa kəlee, bələ ɓə nua da túwɔ́ la. Kəlaa ɉu ho kea kwea li, Yálá kaa pai mɛni ta kɛi yɛ hwilɛn na yili ɓa. Aa mo yɛ ma : “ Mɛni-ɲɔngɛnua da tama yɛ pələi kala a tama la lɔwɔi, ə lɛɛ  tuwɔpələɲɔngɛnua diɛ ɓo di ŋaanɛɛ hu, akɛtii di nwun napili hiɛ li ” (Somə 92:7, TMN).

12, 13. Ɲɛnɛɛ ŋaakpɛɛi lowai ŋɛi hu, mɛni ləkɛɛɠaa ɓə Zehova aa kpɔnmaa tɛɛ gu pɔ gwaa gɔlɔn ?

¹² Biblə a mo yɛ yɛnɛɛ ŋaakpɛɛi lowai, mɛni ɲaanwanaaɠaa da lɔi mɛi laahwɛɛ. Kəlaa Biblə a mo nwɔnɔ yɛ ma mɛni lɛlɛɛɠaa da pa.

¹³ Biblə ɲaakaa mɛni. Daniyɛli ŋɔ lolowoo kaa yɛnɛɛ ŋaakpɛɛi lowai maamɛni ɓoi. Gaa kɛi ma : ‘ Nu tamaa [...] di wɔ mɛni kɔlɔnŋaa ta a pɛlɛma kɛnɛ ’ (Daniyɛli 12:4). Yɛnɛɛ ŋaakpɛɛi lowai Yálá ə li kpɔnmaa tɛɛ ŋɔ nu huwui pɔ di Biblə ɲaakaa kpɔ a neelee. Zehova ə yili kɛɛ kɔwɔtɔɔ a gwəlan 1914. Gɔɔmaaɠaa ka : Zehova aa kpɔnmaa tɛɛ ŋɔ nu huwui pɔ daa naa kɔlɔn ə lɛɛ yii gaa bɔ ə gɛ lɔi mɛi. Gwaa teɲa kɔlɔn yii hwilɛn na Zesu ŋɔ nwunmaaɓo halaa ɓa. Ə lɛɛ gwaa teɲa kɔlɔn yɛ hwilɛn na yii a tɛɛ nu haa pulu da haaɓəlaa muhəɠə mɛni. Gwaa gɔlɔn guɔ ma Yálá ŋɔ Tɔɔlaa yaa tɔnɔ gbən ɓə pai yɛnɛɛ mɛniɠaa kpɛɛi. Gwaa nwɔnɔ gɔlɔn pələi gwa pɛli kɛi la kwəinɛɛ hu ə lɛɛ pələi gwa pɛli tuwɔi la a nɛlɛɛ Yálá kwəi yɛ nɛɛ. Kəlaa lə ɓə Yálá ŋɔ tiɓokɛnua da gɛ a mɛni kɔlɔnŋaa tii ? Gɛɛmaalən ŋɛi mukulaa kaa hwilɛn ɉii lolowoo takpɛli ɓa. Giliŋahiɛɠaai ɉɛɓɛ hu woo kpəlai 20 naa da 24 naa hu kaa.

14. Minɛ ɓə Yálá ŋɔ Tɔɔlaa maawɛlɛɛ lɛlɛɛ laa kaa ma yɛ həli laa háákələi, ə lɛɛ gbɛɛ nua ɓə da kɛ naa həlii ?

¹⁴ Yálá Lawoo laa həli kóló lɔi mɛi naa kəlee. Mɛnii Zesu ə mo yɛ hwilɛn na yɛnɛɛ ŋaakpɛɛi lowai ɓa, ya ka : “ Yálá ŋɔ tɔɔlaa yii gaa pai, ho kɛ li maawɛlɛɛ lɛlɛɛ laa ə həli yɛnɛɛ nua kəlee ɓa ” (Matie 24:3, 14). Yálá ŋɔ Tɔɔlaa maawɛlɛɛ lɛlɛɛ laa kaa ma yɛ həli lɔi 240 ɉu, híínwoo 750  da da hu. A teɲa, Zehova ŋɔ Kəlaɠaa di kaa lɔi mɛi naa kəlee da həɠə ‘ híín lɔpee gəlee hu da lɔi kəlee hu ’, di kaa ma diɛ kpɔnmaa tɛɛ nua pɔ Yálá ŋɔ Tɔɔlaa kɔlɔn mɛni ɓa da yii gaa pai gɛi nukanŋaa diɛ (Kulɔ ponoŋa 7:9). Da yili kɛ a mɛinɛɛ. Pələi ma di wɛli kpɛɛi la nua diɛ, mɛni ta lɔpee hwa pɛli tɔɔi di wɔ Yálá kóló tɔwɔ yɛ pələi Zesu ə mo la (Lukə 21:17).

15. (a) Ə́ laana yɛ́ ma gu kaa yɛnɛɛ ŋaakpɛɛi lowai hu ? Lə mɛni ɓa ? (b) Nuai di hwa di wəli tɔɔ Zehova ɓa, lə ɓə pai həlii diɛ, ə lɛɛ nuai da lɛɛ Zehova woo mu, lə ɓə pai həlii diɛ kpɛlima diɛ ?

¹⁵ Ə́ laana yɛ diɛ gu kaa yɛnɛɛ ŋaakpɛɛi lowai hu ? Biblə ŋɔ lolowoo tamaa yii vilɛnŋaa yɛnɛɛ ŋaakpɛɛi lowai ɓa, di laa kaa ma yɛ hwɛɛ. Zehova kaa pai wɛlɛɛ lɛlɛɛ laa həli kóló kpəlai ma, yili hu ho kea kwea li, yili pulu yɛnɛɛ ŋaa yɛ kea “ kpɛɛ ” (Matie 24:14). Minɛ lowai ɓə yɛnɛɛ ŋaa a “ kpɛɛ ” la ? Yɛnɛɛ ŋaa a kpɛɛ a lowai yii Zehova kaa pai mɛniɲɔngɛnua nwun napilii la Alimagədon kɔ hu. Nua kpɔ di hwa di wəli tɔɔ Zehova ɓa, Zehova kaa pai tɛɛi Zesu da ŋɔ malaka hwaŋa kɛnɛɠaa kɔwɔi ə di nwun napili (Tesalonikə veelɛnaa 1:6-9). Yili pulu, Sətana da ŋɔ ɲinɛnŋaa di ho kea pai nua ɓowoi. Nua kpɔ da nɛɛ laa Yálá ŋɔ Tɔɔlaa yɛ di tənəndɔɔ ə lɛɛ diɛ lɛɛ Yálá woo mu, di kaa pai Yálá ŋɔ mɛni laakwəlamoɔɠaa kəlee kaai naa yɛ hwɛɛ (Kulɔ ponoŋa 20:1-3 ; 21:3-5).

16. Yii ɲɛnɛɛ ŋɛi kalaɠala lowai aa lɛɠɛ, lə ɓə maanɛɛ ə́ gɛ ?

¹⁶ Sətana ŋɔ yɛnɛɛ ŋɛi kalaɠala hiɛ li, ɉu ho kea kwea li. Maanɛɛ gu tɛi-tɛi gu gu kpɔɔ maaləngɛ guɔ ma : ‘ Lə ɓə maanɛɛ ŋá gɛ ? ’ Zehova kaa bɔ gu mɛni tamaa maakwɛli Biblə hu. Maanɛɛ ə́ Biblə kalanŋaa həɠə a ə́ nwanai (Záán 17:3). Zehova ŋɔ Kəlaɠaa da kɛ di ŋaakpɔn ɉii lɔwɔ kəlee yee mu yii yaan di kpɔnmaa tɛɛ nua pɔ di Biblə ɲaakaa.  Kɛ́ lii ŋaakpɔnŋaa tii diɛ kɛlɛ-kɛlɛ (Hebulu 10:24, 25 ɓo). Ya gɔlɔn yɛ́ ma maanɛɛ ə́ mɛni taɠaa maahwalən ə́ wɔ yɛnɛɛ hu, hó ɲɔu yili kɛi. Ya kɛi yili kɛ, ka Zehova ka wɔ nɛɛlaa hu a wala-wala (Zaakə 4:8).

17. Lə mɛni ɓa yɛnɛɛ ŋaakpɛɛi mɛni kaa pai kulɔi nu mɔlɔɓəlaa tɛɠii ?

¹⁷ Apɔtɛlɛ Pɔli ə mo yɛ ma mɛniɲɔngɛnua nwun na kaa pai pilii ɓɛlowai nuta kili hwa kɛ la ma, yɛ ‘ nwuɔmun a pa kpinii ’ (Tesalonikə dɔlɔɔ 5:2). Zesu ə mo yɛ ma mɛniɠaa da nɛ diɛ gu kaa yɛnɛɛ ŋaakpɛɛi lowai, ho pai kɛi nu mɔlɔɓəlaa ɲɛi ɓa a mɛni ta. Ə mo yɛ ma : ‘ Pələi lɔ ə kɛ la a Nuwe ŋɔ holoi, pələ lɔ ɓə gaa pai kɛi la a Nu Lon Ɉulɔnu ŋɔ holoi. Maahɔlɔɓo, ɲá-nwana ho nii kɛ pa li, nua di kɛi di liiɓa kɔnɔn mɛɛ, diɛ di kpələ yɛ pələi di kɛ la bɔi, diɛ húlu ninɛ lɔ a di kpɔɔ ŋɔɔ, ə lɛɛ diɛ di lonnii nea tɛɛ hilɛ taai, ə lɛɛ la ɉu voloi Nuwe ə lɔ la gələn ɉu ə həli. Di ta lɔpee ho Nuwe woo kaa a mɛni wala-wala, ə lɛɛ la ɉu ɲá-nwana ə pa ə gəlee nwun napili. Pələ kpɔlɔɔ ɓə gaa pai kɛi la a Nu Lon Ɉulɔnu pai lowai ’ (Matie 24:37-39).

18. Liɛwoo ləkɛɛ ɓə Zesu ə dɛɛ gu pɔ ?

¹⁸ Zesu ə nua kili pu ɉu, ə mo yɛ ma di ho di nii lɔ ‘ yɛnɛɛ liiɓa hu, lɔɔ kɛnɛ kpəlɛɛ ə lɛɛ, yɛnɛɛ ŋɔ liihɛlɛn ’. Ə mo nwɔnɔ yɛ yɛnɛɛ ŋaakpɛɛi holo ‘ kaa pai kulɔi nu kəlee tɛɠii ’ ə lɛɛ gaa pai ‘ pui yɛnɛɛ nua kəlee mɛi yɛ pələi da diŋɛn bili la yái ’. Yili pulu ə pənə ə mo yɛ ma ‘ ka ho yii, ka Yálá hwɛli a lowai kəlee ; ya ɓə a gɛ, huwala-wala ə hɔlɔɓo ka yəi, mɛniɠaa ŋɛi pai pai ka kulɔ ɉu, ə lɛɛ, ka tɔɔ kpaan tinaa Nu Lon Ɉulɔnu liila ’ (Lukə 21:34-36). Lə mɛni ɓa mɛnii tii Zesu ə mo maanɛɛ naa kili ə lɛɛ gu ŋa ? Maahɔlɔɓo Sətana ŋɔ yɛnɛɛ ŋɛi kalaɠala lowai aa lɛɠɛ kpɔ kɛnɛ. Nuai Zehova Yálá da Zesu Kilista, da di kaa a nu lɛlɛɛɠaa, diɛ lɔ ɓə pai pɛlii nwunmaaɓo hɔlɔɓoi ə lɛɛ di kaa pai pɛlii yiipoo yii kpɛɛ ho ma hɔlɔɓoi yɛnɛɛ ninɛ hu (Záán 3:16 ; Piɛli veelɛnaa 3:13).