1. Nĩ kĩĩ kĩngĩtũteithia kũmenya ũhoro wa ihinda rĩrĩa rĩũkĩte?

HIHI nĩ ũrĩ werorera kana ũgathikĩrĩria mohoro ũgacoka ũkeyũria atĩrĩ, ‘Kaĩ thĩ ĩno ĩrorete kũ?’ Kũrĩ na maũndũ maingĩ mũno moru ũũ atĩ andũ amwe marona no mũhaka akorũo thĩ ĩrĩ hakuhĩ gũthira. No hihi ũguo nĩguo kũrĩ? Hihi no tũmenye maũndũ marĩa makaahaanĩka ihinda rĩrĩa rĩũkĩte? Ĩĩ no tũmenye. O na gũtuĩka andũ matingĩhota kũmenya maũndũ marĩa makaahaanĩka, Jehova Ngai no ahote kũmenya. Nĩ atwĩrĩte kũgerera Bibilia ũrĩa gũkaahaanĩka ihinda rĩũkĩte harĩ andũ na harĩ thĩ.—Isaia 46:10; Jakubu 4:14.

2, 3. Arutwo a Jesu meendaga kũmenya ũndũ ũrĩkũ, na Jesu aamacokeirie atĩa?

² Rĩrĩa twathoma Bibilia-inĩ ũhoro wĩgiĩ ithirĩro rĩa thĩ, ĩkoragwo ĩkĩaria ũhoro wa kũniinwo kwa waganu, no ti kũniinwo gwa thĩ ĩno tũikaraga. Jesu aarutire andũ atĩ Ũthamaki wa Ngai nĩ ũgaathana thĩinĩ wa thĩ yothe. (Luka 4:43) Arutwo ake nĩ meendaga kũmenya rĩrĩa Ũthamaki wa Ngai ũgooka, na kwoguo makĩmũũria: “Maũndũ macio mageekĩka rĩ, na nĩ kĩĩ gĩgaakorũo kĩrĩ kĩmenyithia kĩa ihinda rĩaku rĩa gũkorũo kuo na kĩa ithirĩro rĩa mũtabarĩre wa maũndũ?” (Mathayo 24:3) Jesu ndaameerire nĩ mũthenya mũna, no nĩ aameerire maũndũ marĩa mangĩgekĩka ithirĩro rĩa thĩ rĩtanakinya. Maũndũ marĩa Jesu aagwetire nĩ marekĩka ihinda-inĩ rĩrĩ.

³ Thĩinĩ wa gĩcunjĩ gĩkĩ tũkwarĩrĩria maũndũ marĩa maronania atĩ ithirĩro rĩa thĩ nĩ rĩkuhĩrĩirie mũno. No  nĩguo tũtaũkĩrũo kĩrĩa kĩratũma maũndũ mathũke ũguo gũkũ thĩ, nĩ tũrabatara kwamba kũmenya ũhoro wĩgiĩ mbaara yarũirũo igũrũ.

4, 5. (a) Nĩ ũndũ ũrĩkũ wekĩkire igũrũ ihinda inini thutha wa Jesu gũtuĩka Mũthamaki? (b) Kũringana na Kũguũrĩrio 12:12, nĩ ũndũ ũrĩkũ ũngĩahaanĩkire gũkũ thĩ thutha wa Shaitani kũharũrũkio kuo?

⁴ Thĩinĩ wa Gĩcunjĩ gĩa 8 nĩ twerutire atĩ Jesu aatuĩkire Mũthamaki kũrĩa igũrũ mwaka wa 1914. (Danieli 7:13, 14) Ibuku rĩa Kũguũrĩrio nĩ rĩtũtaaragĩria ũrĩa gwekĩkire: “Gũkiumĩra mbaara igũrũ: Mikaeli [Jesu] na araika ake makĩrũa na ndamathia ĩyo [Shaitani], nayo ndamathia ĩyo na araika ayo makĩrũa.” * Shaitani na ndaimono ciake nĩ maahootirũo mbaara-inĩ ĩyo na makĩharũrũkio gũkũ thĩ. Ta hũũra mbica gĩkeno kĩrĩa araika maarĩ nakĩo! Ĩ nao andũ gũkũ thĩ? Bibilia yugaga atĩ andũ mangĩakorirũo na ihinda iritũ mũno. Nĩkĩ? Tondũ Mũcukani nĩ mũrakaru mũno “akĩmenyaga atĩ arĩ na ihinda inini.”—Kũguũrĩrio 12:7, 9, 12.

⁵ Mũcukani nĩ arerutanĩria o ũrĩa wothe angĩhota kũrehe mathĩna maingĩ thĩinĩ wa thĩ. Nĩ mũrakaru mũno tondũ atigĩtie ihinda inini Ngai amweherie. Reke tũthuthurie maũndũ marĩa Jesu ooigire atĩ nĩ mangĩgekĩka matukũ-inĩ ma kũrigĩrĩria.—Rora Kohoro ka 24 Mũico-inĩ wa Ibuku.

6, 7. Ũrathi wa Jesu wĩgiĩ mbaara na ng’aragu ũrahinga atĩa matukũ-inĩ maya?

⁶ Mbaara. Jesu ooigire ũũ: “Rũrĩrĩ nĩ rũgookĩrĩra rũrĩrĩ rũrĩa rũngĩ na ũthamaki ũũkĩrĩre ũthamaki ũrĩa ũngĩ.” (Mathayo 24:7) Andũ aingĩ nĩ makuĩte nĩ ũndũ wa mbaara mahinda-inĩ maya gũkĩra hĩndĩ ĩngĩ o yothe  thĩinĩ wa historĩ. Riboti ĩmwe ya Worldwatch Institute yugĩte atĩ kuuma mwaka wa 1914, makĩria ma andũ milioni 100 nĩ makuĩte nĩ ũndũ wa mbaara. Andũ arĩa maakuire nĩ ũndũ wa mbaara ihinda-inĩ rĩa mĩaka 100 kuuma mwaka wa 1900 nginya mwaka wa 2000, nĩ maita matatũ makĩria ma arĩa maakuire mĩaka 1,900 mbere ĩyo. Ta wĩcirie ruo na mĩtangĩko ĩrĩa andũ milioni nyingĩ magereire nĩ ũndũ wa mbaara!

⁷ Ng’aragu. Jesu ooigire ũũ: “Nĩ gũkaagĩa ng’aragu.” (Mathayo 24:7) O na gũtuĩka kũrĩ na irio nyingĩ gũkĩra hĩndĩ ĩngĩ o yothe, andũ aingĩ mationaga irio cia kũigana. Nĩkĩ hihi? Tondũ matikoragwo na mbeca cia kũigana kũgũra irio kana mũgũnda mangĩkũria irio. Andũ makĩria ma bilioni ĩmwe makoragwo na tũbeca tũnini mũno twa kũhũthĩra harĩ mũthenya ũmwe. Kĩama kĩa Ũgima wa Mwĩrĩ gĩa Thĩ kiugaga atĩ ciana milioni nyingĩ nĩ ikuaga o mwaka, makĩria nĩ ũndũ wa kwaga irio cia kũigana iria ingĩciteithia gũkorũo na ũgima mwega wa mwĩrĩ.

8, 9. Nĩ kĩĩ kĩronania atĩ ũrathi wa Jesu wĩgiĩ ithingithia na mĩrimũ nĩ ũhingĩte?

⁸ Ithingithia. Jesu aarathire ũũ:  “Nĩ gũkaagĩa ithingithia nene.” (Luka 21:11) Ithingithia nyingĩ na nene nĩ ciĩrĩgagĩrĩrũo o mwaka. Kuuma mwaka wa 1900, makĩria ma andũ milioni igĩrĩ nĩ makuĩte nĩ ũndũ wa ithingithia. O na gũtuĩka mahinda-inĩ maya tekinolonjĩ nĩ ĩrateithia mũno gũkĩra hau kabere kũmenya kana nĩ gũkũgĩa na ithingithia, andũ aingĩ no maroragwo nĩcio.

⁹ Mĩrimũ. Jesu aarathire atĩ nĩ kũngĩgaakorũo na “mĩrimũ mĩũru.” Mĩrimũ mĩũru nĩ ĩngĩgaatherema na ihenya na yũrage andũ aingĩ. (Luka 21:11) O na gũtuĩka mandagĩtarĩ nĩ mamenyete gũthondeka mĩrimũ mĩingĩ, kũrĩ o na mĩrimũ ĩtangĩhonwo. Kũringana na riboti ĩmwe, andũ milioni nyingĩ nĩ makuaga o mwaka kuumana na mĩrimũ ta TB, malaria, na mũrimũ wa kũharũo na gũtahĩka. Makĩria ma ũguo, mandagĩtarĩ nĩ magundũrĩte mĩrimũ ĩngĩ 30, na ĩmwe yayo ndĩrĩ ndawa.

10. Ũrathi wa 2 Timotheo 3:1-5 ũrahinga atĩa ũmũthĩ?

¹⁰ Thĩinĩ wa 2 Timotheo 3:1-5, Bibilia yugaga ũũ: “Matukũ-inĩ ma  kũrigĩrĩria nĩ gũkaagĩa mahinda ma ũgwati maritũ kũhiũrania namo.” Mũtũmwo Paulo nĩ aataarĩirie ũrĩa mĩtugo ya andũ aingĩ ĩngĩgaakorũo ĩhaana matukũ-inĩ ma kũrigĩrĩria. Ooigire andũ mangĩgaatuĩka

• eyendi

• endi mbeca

• matathĩkagĩra aciari

• matarĩ ehokeku

• matarĩ wendo ũrĩa wa ndũire harĩ famĩlĩ ciao

• mategiragĩrĩria

• matarĩ tha na maiyũirũo nĩ marakara

• mendete ikeno gũkĩra ũrĩa mendete Ngai

• metuaga ta mendete Ngai ĩndĩ makarega kũmwathĩkĩra

11. Kũringana na Thaburi 92:7, andũ arĩa aganu mageekwo atĩa?

¹¹ Hihi ũguo nĩguo andũ aingĩ mahaana kũrĩa ũikaraga? Andũ aingĩ thĩinĩ wa thĩ nĩguo mahaana. No ica ikuhĩ Ngai nĩ ekuoya ikinya. Eranĩire ũũ: “Rĩrĩa andũ arĩa aganu mathundũka ta ria na arĩa othe mekaga maũndũ moru magaacĩra, gĩtũmi nĩgetha maniinwo tene na tene.”—Thaburi 92:7.

12, 13. Nĩ maũndũ marĩkũ Jehova atũrutĩte matukũ-inĩ maya ma kũrigĩrĩria?

¹² Bibilia nĩ yarathĩte atĩ matukũ-inĩ ma kũrigĩrĩria, thĩ nĩ ĩngĩgaakorũo ĩiyũirũo nĩ ruo na mathĩna. O na kũrĩ ũguo, no yarathĩte atĩ kũrĩ maũndũ mega mangĩgekĩka.

¹³ Gũtaũkĩrũo nĩ Bibilia. Mũnabii Danieli nĩ aandĩkire ũhoro wĩgiĩ matukũ ma kũrigĩrĩria. Ooigire ũũ: “Ũmenyo ũrĩa wa ma nĩ ũkaaingĩha.” (Danieli 12:4) Ngai nĩ angĩkahe andũ ake ũhoti wa gũtaũkĩrũo nĩ Bibilia wega gũkĩra hĩndĩ ĩngĩ o yothe. Jehova nĩ ekĩte ũguo, makĩria kuuma mwaka wa 1914. Kwa ngerekano, nĩ atũrutĩte bata wa rĩĩtwa rĩake, muoroto wake harĩ thĩ, ũhoro wa ma wĩgiĩ igongona rĩa ũkũũri, ũrĩa gũthiaga harĩ mũndũ akua, na kũriũkio kwa arĩa makuĩte. Ningĩ nĩ twĩrutĩte atĩ Ũthamaki wa Ngai noguo ũngĩniina mathĩna maitũ mothe. Makĩria ma ũguo, nĩ twĩrutĩte ũrĩa tũngĩgĩa na gĩkeno na ũrĩa tũngĩtũũra na njĩra ĩrakenia Ngai. No hihi ndungata cia Ngai ciĩkaga atĩa na maũndũ marĩa ciĩrutĩte? Nĩ harĩ ũrathi ũngĩ ũratũcokeria kĩũria kĩu.—Rora Kohoro ka 21 na 25 Mũico-inĩ wa Ibuku.

14. Ũhoro ũrĩa mwega wa Ũthamaki ũrahunjio kũ, na nĩa maraũhunjia?

¹⁴ Wĩra wa kũhunjia thĩinĩ wa thĩ yothe. Akĩaria ũhoro wa matukũ ma kũrigĩrĩria, Jesu ooigire ũũ: “Ũhoro ũyũ mwega wa Ũthamaki nĩ ũkaahunjio thĩ yothe ĩrĩa ĩikaragwo.” (Mathayo 24:3, 14) Ũhoro ũrĩa mwega wa Ũthamaki nĩ ũrahunjio na thiomi makĩria ma 700 thĩinĩ wa mabũrũri makĩria ma 230. Aira a Jehova kuuma “ndũrĩrĩ-inĩ ciothe, na mĩhĩrĩga,” nĩ marateithia andũ thĩinĩ wa thĩ yothe mamenye Ũthamaki nĩ kĩĩ na maũndũ marĩa ũgeekĩra andũ. (Kũguũrĩrio 7:9) Marutaga  wĩra ũcio hatarĩ marĩhi. O na gũtuĩka nĩ mamenagwo na makanyarirũo nĩ andũ aingĩ o ta ũrĩa Jesu aarathĩte, gũtirĩ kĩndũ kana mũndũ ũngĩrũgamia wĩra wa kũhunjia.—Luka 21:17.

15. (a) Hihi nĩ wĩtĩkĩtie atĩ tũratũũra matukũ-inĩ ma kũrigĩrĩria? Taarĩria. (b) Gũgaathiĩ atĩa harĩ arĩa mathĩkagĩra Jehova na harĩ arĩa matamwathĩkagĩra?

¹⁵ Hihi nĩ wĩtĩkĩtie atĩ tũratũũra matukũ-inĩ ma kũrigĩrĩria? Maũndũ maingĩ marĩa Bibilia yarathĩte megiĩ matukũ ma kũrigĩrĩria nĩ marahinga. Ihinda rĩtarĩ kũraihu Jehova nĩ ekũrũgamia wĩra wa kũhunjia ũhoro ũrĩa mwega, naguo “mũico” ũcoke ũkinye. (Mathayo 24:14) Mũico nĩ kĩĩ? Nĩ mbaara ya Hari-Magedoni, rĩrĩa Ngai akaaniina waganu wothe. Jehova akaahũthĩra Jesu na araika ake marĩ hinya kũniina andũ arĩa maregaga kũmwathĩkĩra na gwathĩkĩra Mũrũ wake. (2 Athesalonike 1:6-9) Thutha ũcio Shaitani na ndaimono ciake matikaahĩtithia andũ. Nao andũ arĩa othe mathĩkagĩra Ngai na makanyita mbaru Ũthamaki wake, nĩ makoona ciĩranĩro ciothe cia Ngai ikĩhinga.—Kũguũrĩrio 20:1-3; 21:3-5.

16. Tondũ mũico nĩ ũkuhĩrĩirie mũno-rĩ, wagĩrĩirũo gwĩka atĩa?

¹⁶ Ica ikuhĩ, thĩ ĩno ĩratongorio nĩ Shaitani nĩ ĩgũthira. Kwoguo nĩ ũndũ wa bata mũno twĩyũrie ũũ: ‘Njagĩrĩirũo gwĩka atĩa?’ Jehova nĩ arenda wĩrute maũndũ maingĩ o ũrĩa kũngĩhoteka kuuma Bibilia-inĩ. Wagĩrĩirũo kuoya na ũritũ wĩruti waku wa Bibilia. (Johana 17:3) Aira a Jehova nĩ makoragwo na mĩcemanio o kiumia ya gũteithia andũ mataũkĩrũo nĩ Bibilia. Wĩrutanĩrie gũthiaga mĩcemanio ĩyo ũtegũtĩrĩria. (Thoma Ahibirania 10:24, 25.) Ũngĩona atĩ harĩ maũndũ ũrabatara kũgarũrĩra, ndũgetigĩre gwĩka ũguo. O ũrĩa ũrĩkaga mogarũrũku,  noguo ũrata waku na Jehova ũrĩthiaga ũkĩrũmaga.—Jakubu 4:8.

17. Andũ aingĩ makaamaka nĩkĩ mũico wakinya?

¹⁷ Mũtũmwo Paulo aataarĩirie atĩ ihinda rĩa kũniinwo kwa andũ arĩa aganu rĩgaakinya andũ aingĩ materĩgĩrĩire, “o ta ũrĩa mũici okaga ũtukũ.” (1 Athesalonike 5:2) Jesu aarathĩte atĩ andũ aingĩ nĩ mangĩkaga gũtindanĩra na ũira ũrĩa ũronania atĩ tũratũũra matukũ-inĩ ma kũrigĩrĩria. Ooigire ũũ: “O ta ũrĩa matukũ ma Nuhu maatariĩ, noguo gũkaahaana hĩndĩ ya gũkorũo kuo kwa Mũrũ wa mũndũ [kana, matukũ ma kũrigĩrĩria]. Nĩ ũndũ o ta ũrĩa matukũ ma mbere ya Mũiyũro maatariĩ, andũ maarĩaga na makanyua, makahikania na makahika, nginya mũthenya ũrĩa Nuhu aaingĩrire thabina, na matiatindanĩire nginya rĩrĩa Mũiyũro wokire na ũkĩmaniina othe, ũguo noguo gũkorũo kuo kwa Mũrũ wa mũndũ gũkaahaana.”—Mathayo 24:37-39.

18. Jesu aatũheire mũkaana ũrĩkũ?

¹⁸ Jesu aaheanire mũkaana atĩ tũtiagĩrĩirũo kũhĩngĩcwo nĩ “kũrĩa na kũnyua gũkĩria gĩthimi, na mĩtangĩko ya ũtũũro.” Ooigire atĩ mũico ũgooka hinahi “o ta mũtego.” O na ningĩ nĩ ooigire atĩ “ũgaakora andũ arĩa othe matũũraga thĩinĩ wa thĩ yothe.” Aacokire akiuga ũũ: “Nĩ ũndũ ũcio-rĩ, ikaragai mwĩiguĩte, mũgĩthaithaga Ngai [kana, mũkĩhoyaga kuuma ngoro] hĩndĩ ciothe nĩguo mũkaahota kũhonoka maũndũ-inĩ macio mothe marĩa arĩ o mũhaka mekĩke na mũhote kũrũgama mbere ya Mũrũ wa mũndũ.” (Luka 21:34-36) Nĩkĩ harĩ bata mũno twathĩkĩre mũkaana wa Jesu? Tondũ ihinda rĩtarĩ kũraihu thĩ ĩno njũru ya Shaitani nĩ ĩkũniinwo. No arĩa tu metĩkĩrĩkĩte nĩ Jehova na Jesu makaahonoka ithirĩro, na matũũre tene na tene thĩinĩ wa thĩ njerũ.—Johana 3:16; 2 Petero 3:13.