1. Mu nkia nkanda tulenda zayila mana mevangama kuna sentwala?

NANGA wawá kala nsangu mu rádio yovo mu televizau yo kukiyuvula: ‘E nza yayi akweyi isukila?’ Mu kuma kia wokela kwa sumbula ye nsoki, wantu akaka bekwikilanga vo e mbaninu a nza yayi ifinamene kikilu. Nga ediadi dialudi? Nga vena ye mpila tulenda zayila mana mevangama kuna sentwala? Elo. Kana una vo wantu ke balendi sakula ko mana mevangama, Yave wa Nzambi olenda wo vanga. Muna Bibila, Yave okutuzayisanga una ukala e zingu kieto ye una ukala o ntoto kuna sentwala.—Yesaya 46:10; Yakobo 4:14.

2, 3. Nkia diambu bazola zaya alongoki a Yesu? Nkia mvutu Yesu kabavana?

² Vava Bibila kiyikanga e mbaninu a nza, ke kiyikanga lufwasu lwa ntoto ko, kansi mbaninu a wantu ambi kiyikanga. Yesu walonga vo Kintinu kia Nzambi kiyala nza yawonso. (Luka 4:43) Alongoki andi bazola zaya kana nkia ntangwa Kintinu kia Nzambi kikwiza. Bayuvula Yesu vo: “Utuzayisa, nkia ntangwa mekala o mambu mama? Nkia sinsu kisonga e ngiz’aku ye mbaninu a tandu?” (Matai 24:3) Yesu kabazayisa lumbu kiasikididi ko, kansi wabazayisa mana mevangama vitila mbaninu a nza yayi. Mana Yesu kavova i mau kikilu mevangamanga o unu.

³ Mu kapu kiaki, tubadika e ziku kisonganga vo tufinamene kuna mbaninu a nza yayi. Muna bakula e kuma  mambu mambi masakidi ova ntoto, entete tufwete zaya mambu ma vita yabwa kuna zulu.

4, 5. (a) Nkia diambu diabwa kuna zulu vava Yesu kayantika yala se Ntinu? (b) Mun’owu wa sono kia Lusengomono 12:12, adieyi diavangama vava Satana kavetwa ova ntoto?

⁴ Muna Kapu kia 8, twalongokele vo Yesu wayantika yala se Ntinu kuna zulu muna mvu wa 1914. (Daniele 7:13, 14) Nkand’a Lusengomono ukutuzayisanga mana mabwa: “Kukedi vita kuna zulu: Mikaele [i sia vo Yesu] ye mbasi zandi banuene ye ngobodi [Satana]; o ngobodi ye mbasi zandi banuene.” * Satana ye nkuya miandi ke basunda vita yayi ko, bavetwa ova ntoto. Yindula e kiese ambasi bamona! Kansi, adieyi tuvova mu kuma kia wantu ova ntoto? Bibila kivovanga vo ntangw’a mpasi ikala kwa wantu. Ekuma? Kadi o Nkadi ampemba makasi mayingi kena mau “wau kazeye wo vo kolo kiakete kaka kasidi kiau.”—Lusengomono 12:7, 9, 12.

⁵ Nkadi ampemba otwasanga mpasi zayingi ova ntoto. Una ye makasi mayingi kadi kolo kiakete kaka kasidi kiau vitila Nzambi kamfwasa. Yambula twabadika dina Yesu kavova divangama mu lumbu yambaninu.—Tala e Mvovo Misasilu 24.

6, 7. Adieyi tuvova mu kuma kia vita ye mvengele o unu?

⁶ Vita. Yesu wavova vo: “Zula kitelamena zula, kintinu kitelamena kintinu.” (Matai 24:7) E vita zivondanga wantu ayingi mu tandu kieto lutila nkutu tandu yavioka. Nkubika mosi ifimpanga mambu ma nza, yasonga  vo tuka mvu wa 1914 yamu wau, vioka mafuku 100 (100 milhões) ma wantu bafwidi kala muna vita. Lufimpu lusonganga mpe vo muna mvu 100 miviokele tuka 1900 yakuna 2000, o lutangu lwa wantu bafwa muna vita, lusundidi lwa awana bafwa muna vita zanuanua vitila mvu wa 1900. Yindula e ntantu ye mpasi zakondwa e tezo bemonanga mafunda ye mafunda ma wantu mu kuma kia vita!

⁷ Mvengele. Yesu wavova vo: “Mukala mvengele.” (Matai 24:7) Kana una vo madia metoma wokelanga o unu lutila mvu miavioka, wantu ayingi ke bekalanga ye madia mafwana ko. Ekuma? Kadi ke bena ye nzimbu zafwana ko mu sumba madia yovo mpatu ina balenda kunina e mbongo. Mu nza yawonso wantu ayingi bezingilanga muna usukami. E Nkubika Italanga Mambu ma Mavimpi mu Nz’amvimba (Organização Mundial da Saúde) isonganga vo mafunda ye mafunda ma yingiana-ngiana m befwanga konso mvu, kadi ke bekalanga ye madia mafwana ko.

8, 9. Nki kisonganga vo ungunza wa Yesu mu kuma kia nzakama za ntoto ye vuku mu lungana una?

 ⁸ Nzakama za ntoto. Yesu wasakula vo: “Mukala nzakama zangolo za ntoto.” (Luka 21:11) Konso mvu, vebwanga ulolo wa nzakama zangolo za ntoto. Tuka muna mvu wa 1900, vioka milhões 2 za wantu bafwidi kala mu kuma kia nzakama za ntoto. Kana una vo umbangu wa nza usadisanga mu zaya e nzakam’a ntoto vitila yavangama, ulolo wa wantu bakinu fwa yamu wau.

⁹ Vuku. Yesu wasakula vo vekala ye “vuku.” Yimbevo yampondi mu sayana kaka ina yo vonda ulolo wa wantu. (Luka 21:11) Kana una vo madotolo belongokanga una balenda wukila yimbevo ya mpila mu mpila, vakinu ye yimbevo ke ilendi sasuka ko. Mwangi a nsangu mosi wavova vo konso mvu ulolo wa wantu befwanga mu kuma kia mayela nze tuberculose, malária ye kolera. Ke yimbevo yayi kaka ko, muna mvu 40 miviokele, madotolo basolwele mpe vioka yimbevo 30 yampa, yankaka muna yimbevo yayi ke ilendi sasuka ko.

10. Adieyi e sono kia 2 Timoteo 3:1-5 kiyikanga mu kuma kia fu ya wantu mu lumbu yambaninu?

¹⁰ Muna 2 Timoteo 3:1-5, Bibila kivovanga vo: “Muna lumbu yambaninu mukwiza nsungi zampasi ye vonza.” Paulu wa ntumwa wayika una ukala e fu ya wantu mu lumbu yambaninu. Wavova vo wantu bekala

• akwa kuyizola

• minzol’a nzimbu

• akolamini a mase ye ngudi

• minkondwa kwikizi

• minkondwa nzol’a ungudi

• minkondwa volo

• akwa nganzi yo nsoki

• azodi a nkembo ke mu Nzambi ko

• bena nze yau bezolanga Nzambi, kansi ke bekunlemvokelanga ko

11. Mun’owu wa sono kia Nkunga 92:7, nkia diambu dibwila yimpumbulu?

¹¹ Nga muna zunga kiaku muna ye wantu ayingi besonganga e fu yayi? Mu nza yawonso, wantu ayingi besonganga e fu yayi. Kansi ke kolo ko Nzambi diambu kevanga. Osianga o nsilu vo: “Avo yimpumbulu imenene  nze titi, ye mimpanga mambi awonso basakumukini, i befwasilwa yakwele mvu.”—Nkunga 92:7.

12, 13. Nkia mambu kekutulonganga Yave mu lumbu yayi yambaninu?

¹² Bibila kiasakula vo mu lumbu yambaninu, e nza izala ye mpasi. Kansi, kiayika mpe mambu mambote mevangama.

¹³ Umbakuzi wa Bibila. Daniele wa ngunza wasoneka mu kuma kia lumbu yambaninu vo: “O zayi wakieleka uwokela.” (Daniele 12:4) Nzambi wasia nsilu wa vana umbakuzi kwa nkangu andi mu toma bakula e Bibila. Yave olungisanga nsilu wau, musungula tuka muna mvu wa 1914. Kasikil’owu, okutulonganga o mfunu wa nkumbu andi, kani diandi mu kuma kia ntoto ye ludi mu kuma kia lukûlu. Okutuzayisanga dina divangamanga vava muntu kefwanga ye vuvu kia lufuluku. Tulongokanga vo Kintinu kia Nzambi kaka kifokola e mpasi zeto. Tulongokanga mpe una tulenda kadila ye kiese ye una tulenda yangidikila Nzambi. Kansi, adieyi selo ya Nzambi bevanganga mu kuma kia mana belongokanga? Ungunza wankaka ukutuvananga e mvutu.—Tala e Mvovo Misasilu 21 ye 25.

14. Yamu nkia tezo e nsangu zambote za Kintinu zisamunuinuanga? Aki nani besamunanga zo?

¹⁴ Salu kia longa mu nz’amvimba. Vava kayika oma ma lumbu yambaninu, Yesu wavova vo: “E nsangu zazi zambote za Kintinu zisamunua mu nza yawonso.” (Matai 24:3, 14) E nsangu zambote za Kintinu zisamunuanga mu vioka 240 ma nsi ye vioka 900 za ndinga. Elo, mu nza yawonso, Mbangi za Yave batuka mu “zula  yawonso ye makanda” besadisanga o wantu babakula nki i Kintinu ye dina kivanga mu kuma kia wantu. (Lusengomono 7:9) Ke belombanga nzimbu ko vava besalanga e salu kiaki. Bemengwanga yo siwa kitantu kwa wantu ayingi. Kansi, nze una Yesu kasakula, ke vena diambu ko dilenda kubakakidila mu samuna e nsangu zambote.—Luka 21:17.

15. (a) Nga okwikilanga vo mu lumbu yambaninu tuzingilanga? Ekuma? (b) Adieyi dibwila awana belemvokelanga Yave ye awana ke bekunlemvokelanga ko?

¹⁵ Nga okwikilanga vo mu lumbu yambaninu tuzingilanga? Ungunza wayingi wa Bibila mu kuma kia lumbu yambaninu mu lungana wina. Ke kolo ko, Yave osima e salu kia samuna e nsangu zambote, i bosi e “mbaninu” ikwiza. (Matai 24:14) Nki i mbaninu? I vita ya Armangedo, vava Nzambi kefwasa yimpumbulu yawonso. Yave osadila Yesu ye mbasi zandi za nkuma mu fwasa awana ke bekunlemvokelanga ko ye awana ke belemvokelanga Mwan’andi ko. (2 Tesalonika 1:6-9) I bosi, Satana ye nkuya miandi ke bevukumuna diaka wantu ko. Awonso belemvokelanga Nzambi yo yikama Kintinu kiandi, bemona e ndungan’a nsilu miawonso mia Nzambi.—Lusengomono 20:1-3; 21:3-5.

16. Wau vo e “mbaninu” ifinamene, adieyi ofwete vanga?

¹⁶ Ke kolo ko e nza yayi iyalwanga kwa Satana ifwaswa. Muna kuma kiaki, diambote twakiyuvula: ‘Adieyi mfwete vanga?’ Yave ozolele vo walongoka mayingi muna Bibila. Badikilanga longi dia Bibila vo diamfunu kikilu. (Yoane 17:3) Mbangi za Yave bekutakananga konso lumingu mu longoka e Bibila. Vanga e ngolo za  lungananga yau muna tukutakanu. (Tanga Ayibere 10:24, 25.) Avo obakwidi vo vena ye diambu ofwete singika muna zingu kiaku, singika dio vana vau. Avo ovangidi wo, e kikundi kiaku yo Yave kikumama.—Yakobo 4:8.

17. Ekuma wantu ayingi besusumukina vava mbaninu ikwiza?

¹⁷ Paulu wa ntumwa wasasila vo lufwasu lwa yimpumbulu lukwiza “nze mwivi muna fuku” i sia vo, muna ntangwa ina wantu ke beyindulanga ko. (1 Tesalonika 5:2) Yesu wasakula vo ndonga beveza e ziku kisonganga vo mu lumbu yambaninu tuzingilanga. Wavova vo: “Wauna wakala muna lumbu ya Noa, i una mpe ukala muna ngiz’a Mwan’a muntu [yovo lumbu yambaninu]. Kadi nze una wakala muna lumbu yayina, ina yavitila e Kizalu, badianga, banuanga, akala basompanga, akento basompeswanga, yamuna lumbu Noa kakota muna nzaza, ke bavanga diambu ko yavana Kizalu kiayiza, kiabakukulwisa yau awonso, i una mpe ukala muna ngiz’a Mwan’a muntu.”—Matai 24:37-39.

18. Nkia lulukisu Yesu katuvana?

¹⁸ Yesu watulukisa vo twalembi fwa e diya mu kuma kia “dia yo nua kwasaka yo ntelamw’a moyo muna mambu ma zingu.” Wavova vo e mbaninu kukinsalukisa ikwizila “nze sokolo.” Wavova mpe vo ‘ikwiza kwa wantu awonso bena ova nza.’ I bosi wakudikila vo: “Nuyingilanga, yo dodokela ntangwa zawonso, kimana nuavua owu nutinina mambu mawonso mevangama, nuatelama vana ndose a Mwan’a muntu.” (Luka 21:34-36) Ekuma dinina o mfunu mu lemvokela lulukisu lwa Yesu? E kuma kadi fioti fisidi e nza ya Satana ifwaswa. Awana kaka betondwanga kwa Yave yo Yesu, i yau bevuluka yo zinga yakwele mvu muna nz’ampa.—Yoane 3:16; 2 Petelo 3:13.