Wulu kɔ nuhua edwɛkɛ ne azo

Wulu kɔ nuninyɛne ne azo

TILE NGƆNLA

Asoo Ewiade Awieleɛ Ne Ɛbikye?

Asoo Ewiade Awieleɛ Ne Ɛbikye?

1. Nienwu a yɛbahola yɛanwu kenle bie anwo edwɛkɛ a?

ASOO wɔdie maanle nu edwɛkɛ wɔ TV zo anzɛɛ riledio nu na wɔbiza ɛ nwo kɛ, ‘Kɛzi ewiade ɛhye ɛlɛkɔ ye ɛ?’ Menli dɔɔnwo suzu kɛ yɛbikye awieleɛ mekɛ ne ɔlua amaneɛnwunlɛ nee atisesebɛ nyɛleɛ mɔɔ ɛlɛkɔ zo la ati. Asoo ɔle nɔhalɛ? Asoo adenle bie wɔ ɛkɛ mɔɔ yɛbahola yɛalua zo yɛanwu mɔɔ bazi kenle bie la ɔ? Ɛhɛe. Ɔwɔ nuhua kɛ menli ɛngola ɛngile mɔɔ bazi kenle bie la ɛdeɛ, noko Gyihova Nyamenle kola. Ɔka yɛ kenle bie nee mɔɔ bazi azɛlɛ ye azo kenle bie la ɔkile yɛ wɔ Baebolo ne anu.​—Ayezaya 46:10; Gyemise 4:14.

2, 3. Duzu a ɛnee Gyisɛse ɛdoavolɛma ne kpondɛ kɛ bɛnwu ye a, na kɛzi Gyisɛse buale bɛ ɛ?

2 Saa yɛkenga ewiade awieleɛ ne anwo edwɛkɛ wɔ Baebolo ne anu a, mɔɔ ɔkile la a le ɛtaneyɛlɛ awieleɛ, na tɛ Azɛlɛ ye awieleɛ. Gyisɛse hilehilele menli kɛ Nyamenle Belemgbunlililɛ ne bali azɛlɛ ye azo tumi. (Luku 4:43) Ɛnee ye ɛdoavolɛma ne kpondɛ kɛ bɛnwu mekɛ mɔɔ Nyamenle Belemgbunlililɛ ne bara la, yemɔti bɛbizale Gyisɛse kɛ: “Mekɛ boni a ninyɛne ɛhye mɔ bazi a, na sɛkɛlɛneɛ boni a bahile kɛ wɔra na mekɛ ɛhye ɛlɛkɔ awieleɛ a?” (Mateyu 24:3) Gyisɛse anga kenle fɔɔnwo mɔɔ awieleɛ ne bara la ɛdeɛ, noko ɔhanle ninyɛne mɔɔ basisi kolaa na awieleɛ ne ara la ɔhilele bɛ. Mɔɔ Gyisɛse hanle kɛ ɔbasisi la ɛlɛsisi ɛnɛ.

3 Wɔ tile ɛhye anu, yɛbazuzu daselɛ mɔɔ kile kɛ yɛde mekɛ mɔɔ ɔnrɛhyɛ na ewiade awieleɛ ne ara la anu la anwo. Mɔɔ limoa la, ɔwɔ kɛ yɛnwu konle bie mɔɔ zile anwuma la anwo debie amaa yɛade deɛmɔti ninyɛndane ɛlɛkɔ zo wɔ azɛlɛ ye azo la abo kpalɛ.

KONLE ZILE ANWUMA

4, 5. (a) Bɛziele Gyisɛse Belemgbunli ɛkɛ ne ala la, duzu a zile anwuma a? (b) Kɛ mɔɔ Yekile 12:12 kile la, duzu a zile wɔ mekɛ mɔɔ bɛvuandinle Seetan bɛdole azɛlɛ ye azo la ɛ?

4 Tile 8 ne anu, yɛzukoale kɛ Gyisɛse yɛle Belemgbunli wɔ anwuma wɔ 1914. (Daneɛle 7:13, 14) Yekile buluku ne hanle mɔɔ zile la anwo edwɛkɛ kɛ: “Konle zile anwuma lɔ: Maekeɛle [ɔkile, Gyisɛse] nee ye anwumabɔvolɛma nee ɛwɔlɛ ne [Seetan] honle, na ɛwɔlɛ ne nee ye anwumabɔvolɛma nee bɛ honle.” * Bɛlile Seetan nee ye sunsum ɛtane ne mɔ anwo zo konim yemɔti bɛvuandinle bɛ bɛguale azɛlɛ ye azo. Nea kɛzi anwumabɔvolɛma ne anye liele a! Na azɛlɛ ye azo amra noko ɛ? Baebolo ne ka kɛ bɛbahɔ ngyegyelɛ nu. Duzu ati ɔ? Ɔluakɛ Abɔnsam ɛva ɛya kpole, “ɔboalekɛ ɔze kɛ yeha ye mekɛ ekyi bie ala.”​—Yekile 12:7, 9, 12.

5 Abɔnsam ɛlɛbɔ mɔdenle biala kɛ ɔmaa yɛ nwo ahyele yɛ kpalɛ wɔ azɛlɛ ye azo. Yeva ɛya kpole ɔluakɛ ye mekɛ ɛha ekyi bie ala na Nyamenle aye ye avi ɛkɛ. Maa yɛzuzu mɔɔ Gyisɛse hanle kɛ ɔbasisi wɔ mekɛ mɔɔ li awieleɛ anu la anwo.​—Nea Awieleɛdwɛkɛ 24.

MEKƐ MƆƆ LI AWIELEƐ

6, 7. Duzu a yɛbahola yɛaha wɔ konle nee ɛhɔne nwo ɛnɛ a?

6 Konle. Gyisɛse hanle kɛ: “Maanle badwazo atia maanle yɛɛ belemgbunlililɛ badwazo atia belemgbunlililɛ.” (Mateyu 24:7) Tetedwɛkɛ kile kɛ bɛhu menli dɔɔnwo wɔ konle nu wɔ yɛ mekɛ ye azo bɛdɛla mekɛ biala. Worldwatch Institute bɔ amaneɛ kɛ, ɔvi 1914 mɔɔ ba la, bɛhu menli mɔɔ bo mgbe 100 la wɔ konle nu. Ɔvi 1900 kɔdwu 2000 anu, mɔɔ le ɛvolɛ 100 la, menli mɔɔ ɛwu konle nu la dodo bo menli mɔɔ wule konle nu wɔ ɛvolɛ 1,900 mɔɔ limoa la anwo zo fane nsa. Nea kɛzi konle ɛmaa menli dɔɔnwo ɛyia ngyegyelɛ na bɛli nyane a!

7 Ɛhɔne. Gyisɛse hanle kɛ: ‘Ɛhɔne bara.’ (Mateyu 24:7) Ɔwɔ nuhua kɛ ɛnɛ bɛdua aleɛ dɔɔnwo ɛdeɛ, noko ɛhɔne tɛku menli dɔɔnwo. Duzu ati ɔ? Ɔluakɛ bɛnlɛ ezukoa mɔɔ bɛfa bɛadɔ aleɛ anzɛɛ azɛlɛ mɔɔ bɛfa bɛalua aleɛ a. Menli mɔɔ bo mgbe mgbe la ɛnnyia ezukoa mɔɔ sa bɛ kenle ko bɔbɔ la. World Health Organization (Ewiade Amuala Kpɔkɛdelɛ Fane ne) ka kɛ ngakula mgbe dɔɔnwo wu ɛvolɛ biala ɔluakɛ bɛnnyia aleɛ mɔɔ sa bɛ la bɛnli na bɛade kpɔkɛ.

8, 9. Duzu a kile kɛ Gyisɛse ngapezo mɔɔ fale azɛlɛkpusulɛ nee ewule ngakyile nwo la ɛra nu ɛ?

8 Azɛlɛkpusulɛ. Gyisɛse hanle kɛ: “Azɛlɛkpusulɛ mgbole bara.” (Luku 21:11) Menli nye la kɛ ɛvolɛ biala azɛlɛkpusulɛ mgbole basisi. Ɔvi 1900 mɔɔ ba la, azɛlɛkpusulɛ ɛhu menli mɔɔ bo mgbe nwiɔ la. Bɛnyia milahyinli mɔɔ boa maa bɛnwu azɛlɛkpusulɛ mɔɔ bazi la ndɛndɛ ɛdeɛ, noko menli dɔɔnwo tɛwu wɔ azɛlɛkpusulɛ nu.

9 Ewule ngakyile. Gyisɛse hanle kɛ, “ewulenzane bara.” Ewule mɔɔ anwo yɛ ɛzulolɛ la ku menli dɔɔnwo ndɛndɛ ɛnɛ. (Luku 21:11) Ɔwɔ nuhua kɛ dɔketama ɛzukoa kɛzi bɛbayɛ ewule dɔɔnwo ayile la ɛdeɛ, noko bɛngola ewule bie mɔ ayile yɛ. Amaneɛbɔlɛ bie kile kɛ avinliwule, ebunlu nee ahunlundulɛ ku menli mgbe dɔɔnwo ɛvolɛ biala. Tɛ yemɔ angomekye, wɔ ɛvolɛ 40 mɔɔ ɛze ɛhɔ la anu, dɔketama ɛnwu ewule fofolɛ mɔɔ bo 30 la, na bie mɔ wɔ ɛkɛ a bɛtɛnyianle nwolɛ ayile.

MENLI SUBANE WƆ MEKƐ MƆƆ LI AWIELEƐ LA ANU

10. Kɛzi 2 Timote 3:1-5 ɛlɛba nu ɛnɛ ɛ?

10 Baebolo ne ka ye wɔ 2 Timote 3:1-5 kɛ: “Wɔ mekɛ mɔɔ li awieleɛ la anu, mekɛ mɔɔ anu yɛ se la bara.” Ɛzoanvolɛ Pɔɔlo hilehilele kɛzi menli dɔɔnwo bayɛ bɛ nyɛleɛ wɔ mekɛ mɔɔ li awieleɛ anu la anu. Ɔhanle kɛ menli

  • bayɛ angomedi

  • bahulo ezukoa

  • ɛnrɛdie bɛ awovolɛ

  • ɛnrɛli nɔhalɛ

  • ɛnrɛnyia bɛ mbusuafoɔ nwo ɛlɔlɛ

  • ɛnrɛhomo bɛ nwo zo

  • bayɛ basabasa

  • bahulo anyelielɛ adɛla Nyamenle

  • bayɛ bɛ nwo kɛ bɛkulo Nyamenle noko bɛnrɛdie ye

11. Kɛ mɔɔ Edwɛne 92:7 kile la, duzu a bado ɛtanevolɛma a?

11 Menli dɔɔnwo da subane ɛhye mɔ ali wɔ ɛleka mɔɔ ɛde la ɔ? Kɛ menli dɔɔnwo de wɔ ewiade ɛleka biala la ɛne. Noko ɔnrɛhyɛ, Nyamenle bayɛ nwolɛ debie. Yebɔ ɛwɔkɛ kɛ: “Saa amumuyɛma fifi kɛ ndile na ɛtanevolɛma amuala kpazi a, ɛnee bɛbazɛkye bɛ bɔkɔɔ la ati ɔ.”​—Edwɛne 92:7.

NINYƐNE MGBALƐ WƆ MEKƐ MƆƆ LI AWIELEƐ LA ANU

12, 13. Ninyɛne boni mɔ a Gyihova ɛhilehile yɛ wɔ mekɛ mɔɔ li awieleɛ la anu a?

12 Baebolo ne hanle dole ɛkɛ ne kɛ, mekɛ mɔɔ li awieleɛ la anu, nyane nee amaneɛnwunlɛ babu. Baebolo ne eza ka ninyɛne mgbalɛ mɔɔ bahɔ zo la.

“Bɛbabɔ Belemgbunlililɛ ne anwo edwɛkpa ɛhye nolo wɔ azɛlɛ ye azo amuala.”​—Mateyu 24:14

13 Menli bade Baebolo ne abo. Ngapezonli Daneɛle hɛlɛle awieleɛ mekɛ ne anwo edwɛkɛ. Ɔhanle kɛ: “Nɔhalɛ ndelebɛbo babu.” (Daneɛle 12:4) Nyamenle bamaa ye menli ade Baebolo ne abo kpalɛ adɛla mekɛ mɔɔ ɛze ɛhɔ la. Gyihova ɛyɛ ɛhye, titili ɔvi 1914 mɔɔ ba la. Kɛ neazo la, yemaa yɛnwu kɛzi ye duma ne anwo hyia, bodane mɔɔ ɔlɛ ɔmaa alesama, ɛkpɔnedeɛ ne anwo nɔhalɛ edwɛkɛ, ɛleka mɔɔ yɛwu a yɛkɔ, nee ewudwazo ne anwo edwɛkɛ. Yɛzukoa kɛ Nyamenle Belemgbunlililɛ ne ala a bahola ali yɛ ngyegyelɛ nwo gyima a. Eza yɛzukoa kɛzi yɛbanyia anyelielɛ nee kɛzi yɛbahola yɛazɔ Nyamenle anye la anwo debie. Noko duzu a Nyamenle azonvolɛ yɛ ye wɔ mɔɔ bɛzukoa la anwo a? Yɛbanyia ɛhye anwo mualɛ wɔ ngapezo fofolɛ anu.​—Nea Awieleɛdwɛkɛ 21 nee 25.

14. Nienwu a bɛlɛka Belemgbunlililɛ ne anwo edwɛkpa ne a, na nwane mɔ a ɛlɛka a?

14 Ewiade amuala edwɛkɛhanlɛ gyima ne. Gyisɛse ka mekɛ mɔɔ li awieleɛ anwo edwɛkɛ la, ɔhanle kɛ: “Bɛbabɔ Belemgbunlililɛ ne anwo edwɛkpa ɛhye nolo wɔ azɛlɛ ye azo amuala.” (Mateyu 24:3, 14) Bɛlɛbɔ edwɛkpa ne mɔɔ fale Belemgbunlililɛ ne anwo la nolo wɔ maanle 240 azo wɔ aneɛ mɔɔ bo 900 la anu. Gyihova Alasevolɛ mɔɔ bɛvi “maanle nee mbusua” ngakyile nu la ɛlɛboa menli bɛamaa bɛanwu mɔɔ Belemgbunlililɛ ne kile nee mɔɔ ɔbayɛ yeamaa alesama la wɔ ewiade amuala. (Yekile 7:9) Bɛyɛ ɛhye mɔɔ bɛnlie ezukoa biala a. Ɔwɔ nuhua kɛ menli dɔɔnwo kpɔ bɛ na bɛdwazo bɛtia bɛ ɛdeɛ, noko debie biala ɛnrɛhola ɛnrɛmaa bɛnrɛgyakyi edwɛkɛhanlɛ gyima ne kɛ mɔɔ Gyisɛse hanle la.​—Luku 21:17.

DUZU A ƐBAYƐ A?

15. (a) Ɛdie ɛdi kɛ yɛde mekɛ mɔɔ li awieleɛ la anu ɔ, na duzu ati ɔ? (b) Duzu a bado menli mɔɔ tie Gyihova nee menli mɔɔ ɛndie ye la ɛ?

15 Asoo ɛdie ɛdi kɛ yɛde mekɛ mɔɔ li awieleɛ la anu ɔ? Baebolo ngapezo dɔɔnwo mɔɔ fale mekɛ mɔɔ li awieleɛ anwo la ɛlɛba nu. Ɔnrɛhyɛ Gyihova bamaa bɛagyakyi edwɛkɛhanlɛ gyima ne, na akee “awieleɛ ne” bara. (Mateyu 24:14) Duzu a le awieleɛ ne? Yemɔ a le Amagɛdɔn, mekɛ mɔɔ Nyamenle baye amumuyɛyɛlɛ kɔsɔɔti avi ɛkɛ ne la. Gyihova bamaa Gyisɛse nee ye anwumabɔvolɛma ne azɛkye menli mɔɔ bɛndie Ye nee ɔ Ra ne la kɔsɔɔti. (2 Tɛsalonaekama 1:6-9) Akee Seetan nee ye sunsum ɛtane ne mɔ ɛnrɛbɛlɛbɛla menli bieko. Akee menli mɔɔ tie Nyamenle na bɛgyinla ye Belemgbunlililɛ ne anzi la banwu kɛ Nyamenle ɛwɔkɛ biala ɛra nu.​—Yekile 20:1-3; 21:3-5.

16. Kɛmɔ awieleɛ ne ɛbikye kpalɛ la ati, duzu a ɔwɔ kɛ ɛyɛ a?

16 Ɔnrɛhyɛ, ewiade ɛhye mɔɔ Seetan a di zolɛ tumi la bara ye awieleɛ. Ɛhye ati, nwolɛ hyia kɛ yɛbiza yɛ nwo kɛ, “Duzu a ɔwɔ kɛ meyɛ a?” Gyihova kulo kɛ ɛsukoa Baebolo ne anu ninyɛne dɔɔnwo. Ɔwɔ kɛ ɛfa mɔɔ ɛsukoa la anyebolo zo. (Dwɔn 17:3) Gyihova Alasevolɛ yɛ debiezukoalɛ mɔɔ boa awie mɔ maa bɛte Baebolo ne abo la dapɛne biala. Bɔ mɔdenle kɛ ɛbahɔ zɔhane debiezukoalɛ ne mɔ bie dahuu. (Kenga Hibuluma 10:24, 25.) Saa ɛnwu kɛ ɔwɔ kɛ ɛyɛ nzenzaleɛ bie a, mmasulo kɛ ɛbayɛ. Mekɛ mɔɔ ɛlɛyɛ nzenzaleɛ ɛhye mɔ la, agɔnwolɛvalɛ mɔɔ ɛ nee Gyihova lɛ la anu bamia.​—Gyemise 4:8.

17. Saa awieleɛ ne ba a, duzu ati a ɔbazi menli dɔɔnwo anwo a?

17 Ɛzoanvolɛ Pɔɔlo hanle kɛ ɛtanevolɛma ɛzɛkyelɛ ne bara arɛlevilɛ nu, “kɛ awule ba nɔɔzo ala la.” (1 Tɛsalonaekama 5:2) Gyisɛse hanle dole ɛkɛ ne kɛ menli dɔɔnwo babu bɛ nye agua daselɛ mɔɔ kile kɛ yɛde mekɛ mɔɔ li awieleɛ la anu la azo. Ɔhanle kɛ: “Na kɛ mɔɔ ɛnee ɔde wɔ Nowa mekɛ zo la, zɔhane ala a sonla Ra ne ɛralɛ ne [anzɛɛ, mekɛ mɔɔ li awieleɛ la] bayɛ a. Wɔ mekɛ mɔɔ li Azuyilɛ ne anyunlu la anu, bɛlile na bɛnlonle, mrenyia gyale yɛɛ bɛvale mraalɛ bɛmaanle agyalɛ, ɔhɔdwule kenle mɔɔ Nowa vole ɛlɛne ne anu la, na bɛannwu ye kɔkpula kɛ Azuyilɛ ne ravale bɛ muala la, zɔhane ala a sonla Ra ne ɛralɛ bayɛ a.”​—Mateyu 24:37-39.

18. Duzu a Gyisɛse bɔle yɛ kɔkɔ wɔ nwo a?

18 Gyisɛse bɔle yɛ kɔkɔ kɛ yɛnlea boɛ na “aleɛlilɛ molozo nee nza dɔɔnwo ɛnlonlɛ yɛɛ ɛbɛlabɔlɛ nu adwenleadwenle” anli yɛ adwenle somaa. Ɔhanle kɛ awieleɛ ne bara arɛlevilɛ nu kɛ mɔɔ “ɛhane” kye nane la. Eza ɔhanle kɛ “ɔbara menli mɔɔ de azɛlɛ ye ɛleka biala la anwo zo.” Ɔdoale zo kɛ: “Bɛhɔ zo bɛzinza na bɛzɛlɛ mekɛ biala amaa bɛahola bɛanriandi ninyɛne ɛhye mɔ mɔɔ ɔwɔ kɛ sisi la na bɛagyinla sonla Ra ne anyunlu.” (Luku 21:34-36) Duzu ati a ɔhyia kɛ yɛtie Gyisɛse kɔkɔbɔlɛ ne ɛ? Ɔluakɛ ɔnrɛhyɛ bɛbazɛkye Seetan ɛtane ewiade ɛhye. Menli mɔɔ Gyihova nee Gyisɛse die bɛ to nu la ala a banyia ngoane na bɛadɛnla ewiade fofolɛ ne anu dahuu a.​—Dwɔn 3:16; 2 Pita 3:13.

^ ɛden. 4 Gyisɛse Kelaese duma bieko a le Maekeɛle. Saa ɛkpondɛ nwolɛ edwɛkɛ dɔɔnwo a, yɛsɛlɛ wɔ nea Awieleɛdwɛkɛ 23.