Luslahng audepe kan

luslahng audepe kan

IRELAUD DUWAU

Imwin Sampah Kerendohr?

Imwin Sampah Kerendohr?

1. Ia wasa kitail kak sukuhlki duwen ahnsou kohkohdo?

MIE pak me ke kilang rohng kan nan kasdo de rong nan redio oh medewe, ‘Dahme pahn wiawihong sampah?’ Mie kahpwal tohto oh tiahk lemei me kahrehiong ekei aramas en kamehlele me kitail kerenlahngehr imwin sampah wet. Ia duwe, met mehlel? Mie ehu ahl ong kitail en wehwehki dahme pahn wiawi ni ahnsou kohkohdo? Ei. Mendahki aramas akan sohte kak kohpada dahme pahn wiawi, Siohwa Koht kak ketin wia met. E ketin padahkihong kitail nan Paipel duwen dahme pahn wiawihong kitail oh pil sampah wet ni ahnsou kohkohdo.​—Aiseia 46:10; Seims 4:14.

2, 3. Dahme sapwellimen Sises tohnpadahk ko men ese? Ia duwen Sises eh ketin sapeng irail?

2 Ni atail wadek nan Paipel duwen imwin sampah, e wehwehki, imwilahn soahng suwed kan, kaidehn imwilahn weren Sampah. Sises ketin padahkihong aramas akan me Wehin Koht pahn kaunda sampah. (Luk 4:43) Sapwellime tohnpadahk ko men ese iahd me Wehin Koht pahn ketido, oh irail kalelapak rehn Sises: “Iahd me mepwukat pahn wiawi oh ia pahn kilel en omwi ketier oh imwin koasoandi en mwehi wet?” (Madiu 24:3, NW) Sises sohte ketin padahkihong irail rahno, ahpw e mahsanihong irail dahme pahn wiawi mwohnte imwin sampah wet. Dahme Sises mahsanih me pahn wiawio kin wiewiawi ahnsou wet.

3 Nan irelaud wet kitail pahn koasoiapene mehn kadehde me kitail wie momour nan ahnsowo mwohnte imwin sampah. Keieu, kitail pahn anahne sukuhlki duwen mahwen ehu me wiawi nanleng pwe kitail en kak wehwehki dahme kahrehda soahng kan inenen suwed nan sampah wet.

MAHWEN EHU NANLENG

4, 5. (a) Dahme wiawi nanleng mwurinte Sises eh ketin wiahla Nanmwarki? (b) Nin duwen Kaudiahl 12:12, dahme pahn wiawihong sampah mwurin Sehdan eh piskendiong sampah?

4 Nan Irelaud 8 kitail sukuhlkier me Sises ketin wiahla Nanmwarki nanleng nan pahr 1914. (Daniel 7:13, 14) Pwuhken Kaudiahl padahkihong kitail dahme wiawi: “Mahwen ahpw tepida nanleng. Maikel [wehwehki, Sises] oh ienge tohnleng kan mahweniong drakono [Sehdan], oh drakono oh ienge kan mahweniong Maikel oh ienge ko.” * Sehdan oh nah ngehn suwed ko lohdi nan mahweno oh piskendidohng sampah. Medewehla peren me tohnleng kan ahneki! Ahpw ia duwen aramas akan nin sampah? Paipel mahsanih me e pahn wia ahnsoun apwal ong tohnsampah. Dahme kahrehda? Pwehki Tepilo lingeringer kowahlap “pwehki eh ese me eh ahnsou mwotomwotalahr.”​—Kaudiahl 12:7, 9, 12.

5 Tepilo kin wia uwen eh kak en kahrehda kahpwal tohto nin sampah. E lingeringer pwehki e ahneki ahnsou mwotomwot mwohn Koht eh pahn ketin kasohrehla. Kitail pahn tehkpene dahme Sises mahsanih me pahn wiawi erein imwin rahn akan.​—Menlau kilang Ire kan 24.

IMWIN RAHN AKAN

6, 7. Dahme kitail kak ndahki duwen mahwen oh duhpek rahnwet?

6 Mahwen. Sises mahsanih: “Ehu sahpw pahn uhwong ehu sahpw, ehu wehi pahn mahweniong ehu wehi.” (Madiu 24:7) Aramas me mehkihla mahwen nan atail ahnsou tohtohsang me mehkihla mahwen nan ahnsou teikan nan poadopoad. Ehu ripoht kasalehda me sangete nan pahr 1914, mahwen kan kin kemehla aramas daulih sapw (100 million). (Worldwatch Institute) Uwen aramas me mehkihla mahwen erein sounpar 100 nanpwungen 1900 oh 2000 pak siluh tohtohsang me mehkihla mahwen erein sounpar 1,900 mwowe. Medewehla weirek oh medek me aramas rar kei ahneki pwehki mahwen!

7 Duhpek. Sises mahsanih: “Lehk lapalap . . . pahn wiawi.” (Madiu 24:7) Mendahki mwenge kin wiawihda tohtohsang mahs, aramas tohto sohte itar kanarail mwenge. Dahme kahrehda? Pwehki sohte itar neirail mwohni en pwainda mwenge de sahpw en kakairada mehkot. Aramas tohtohsang lik (1 billion) kin mourki tala 1 de tikitiksang nan ehu rahn. Ehu pwihn en apwalih roson mwahu koasoia me seri rar kei kin mehla nan ehuehu pahr, ehu pwehki sohte itar mwenge pwehn ketihnainih irail.​—World Health Organization

8, 9. Dahme kasalehda me sapwellimen Sises kokohp kan duwen rerrer en sahpw oh soumwahu kan kin pweida?

8 Rerrer en sahpw kamasepwehk. Sises ketin kohpada: “Rerrer en sahpw kamasepwehk . . . pahn wiawi.” (Luk 21:11) Nan pahr koaros kitail kak kasik me e pahn mie rerrer en sahpw kamasepwehk laud tohto. Sangete nan pahr 1900, daulih aramas rierar mehla pwehki rerrer en sahpw kan. Oh mendahki dipwisou en tetehk rerrer en sahpw mwahusang mahso, tohtohte aramas me kin mehkihla rerrer en sahpw.

9 Soumwahu. Sises ketin kohpada me pahn mie “soumwahu lusulus laud.” Soumwahu keper kan pahn mwadang kohpeseng oh kemehla me tohto. (Luk 21:11) Mendahki toahkte kan sukuhlkihdier ia duwen ar pahn kamwahwihala soumwahu tohto, miehte soangen soumwahu kan me sohte kak mwahula. Ni mehlel, ehu ripoht kawehwehda me nan pahr koaros, aramas rar kei kin mehkihla soangen soumwahu kan me duwehte limengimeng, malaria, oh kolera. Kaidehn ihte soangen soumwahu pwukat me mie, ahpw toahkte kan diaradahr soangen soumwahu kapw 30, oh ekei soangen soumwahu pwukat sohte wini en kamwahwihala.

IA MWOMWEN ARAMAS AKAN NI IMWIN RAHN AKAN

10. Ia duwen 2 Timoty 3:1-5 eh wie pweipweida rahnpwukat?

10 Paipel mahsanih nan 2 Timoty 3:1-5 me: “Mie ahnsou apwal ekei ni imwin rahn akan.” Wahnpoaron Pohl kawehwehda mwomwen mwekid en aramas tohto ni imwin rahn akan. E koasoia me aramas akan pahn

  • roporop ong pein irail

  • mehwo

  • pohnmwahso

  • sohte pahn peikiong ar pahpa oh nohno kan

  • sempoak

  • soh mahk

  • lemei

  • inengieng pein arail peren laudsang kupwur en Koht

  • liksansalamwahuki mwomwen ar pelien lamalam, ahpw re kin kahmahmki katepe

11. Nin duwen me Melkahka 92:7 kasalehda, dahme pahn wiawihong aramas suwed kan?

11 Ia duwe, aramas tohto kin wia soahng pwukat nan wasa me ke kin kousoan ie? Aramas tohto kin wia soahng pwukat wasa koaros nin sampah. Ahpw ahnsou keren Koht pahn ketin apwalihala met. E ketin inoukihda: “Aramas suwed kak keirda duwehte dihpw, irail me kin wia me suwed kak paiamwahula; ahpw re pahn kamwomwomwala douluhl.”—Melkahka 92:7.

ROHNG MWAHU NI IMWIN RAHN AKAN

12, 13. Dahme Siohwa ketin padahkihong kitailehr erein imwin rahn akan?

12 Paipel kohpada me erein imwin rahn akan, sampah pahn direkihla medek oh lokolok. Ahpw Paipel pil mahsanih me soahng mwahu kan pahn pil wiawi.

“Rongamwahu en Wehin Koht pahn lohkseli wasa koaros nin sampah.”​—Madiu 24:14

13 Wehwehki Paipel. Soukohp Daniel ntingihedi me erein imwin rahn akan, “irail kante me kupwurokong me pahn dehdehki” padahk mehlel. (Daniel 12:9, 10) Koht pahn ketikihong sapwellime aramas akan koahiek en kalaudehla arail wehwehki Paipel sang mahs. Siohwa ketin kapwaiadahr met keieu sangete pahr 1914. Karasepe, e ketin padahkihong kitailehr kesempwalpen mwareo oh kupwure ong sampah oh padahk mehlel me pid pweinen pweipwei sapahlo, dahme kin wiawi ni ahnsou me kitail mehla, oh duwen kaiasada. Kitail sukuhlkier me Wehin Koht kelehpw me kak kamwahwihala atail kahpwal akan koaros. Kitail pil sukuhlkier ia duwen atail kak nsenamwahu oh ia duwen atail kak mour ni ahl ehu me kin kaperenda Koht. Ahpw dahme sapwellimen Koht ladu kan kin wiahiong dahme re sukuhlkier? Pil ehu kokohp sapengala met.​—Menlau kilang Ire kan 21 oh 25.

14. Ia wasa rohng mwahu en Wehio kin lohlohkiseli ie, oh ihs me kin kalohki?

14 Doadoahk en kalohk sampah pwon. Sises ketin mahsanih duwen imwin rahn akan: “Rongamwahu en Wehin Koht pahn lohkseli wasa koaros nin sampah.” (Madiu 24:3, 14) Rohng mwahu en Wehio kin lohlohkiseli nan sahpw daulih 230 oh ni lokaia tohtohsang 700. Ei, sampah pwon, Sounkadehdehn Siohwa kan me kohsang “wehi koaros, ni kadaudok koaros” kin wie sewesewese aramas akan en wehwehki dahkot Wehio oh dahme e pahn wiahiong aramas akan. (Kaudiahl 7:9) Oh re kin wia met ni soh isepe. Mendahki me tohto kin kailongki oh kaloke irail, sohte mehkot kak kauhdi doadoahk en kalohk, duwehte me Sises ketin kohpadahr.​—Luk 21:17.

DAHME KE PAHN WIA?

15. (a) Ke kamehlele me kitail wie momour ni imwin rahn akan, oh dahme kahrehda? (b) Dahme pahn wiawihong irail akan me kin peikihong Siohwa oh irail kan me sohte kin peikihong?

15 Ke kamehlele me kitail wie momour ni imwin rahn akan? Tohto kokohp en Paipel kan duwen imwin rahn akan kin wie pweipweida. Ni ahnsou keren Siohwa pahn ketin koasoanehdi en kauhdi doadoahk en kalohki rohng mwahu oh “imwin sampah” ahpw pahn kohdo. (Madiu 24:14) Dahkot imwio? Iei Armakedon, ahnsou me Koht pahn ketikihsang soahng suwed koaros. Siohwa pahn ketin doadoahngki Sises oh sapwellime tohnleng kehlail kan en kasohrehla aramas sohte lipilipil me sohte kin men peikihong Ih oh sapwellime Ohlo. (2 Deselonika 1:6-9) Mwurin mwo, Sehdan oh nah ngehn suwed kan sohla pahn pitih aramas akan. Oh irail koaros me men peikiong Koht oh kamehlele sapwellime Wehio pahn kilang sapwellimen Koht inou kan koaros eh pweida.​—Kaudiahl 20:1-3; 21:3-5.

16. Pwehki imwio uhdahn keren, dahme ke anahne wia?

16 Sampah wet me Sehdan wie kakaun pahn kereniong imwisekla. Eri ihme kahrehda e inenen kesempwal kitail en pein idek rehtail, ‘Dahme I anahne wia?’ Siohwa kupwurki ken sukuhlki uwen me ke kak sang nan Paipel. Ke anahne mehleliong omw onop. (Sohn 17:3) Sounkadehdehn Siohwa kan kin wia mihting kan nan wihk koaros pwehn sewese aramas akan en wehwehkihla Paipel. Song en kaukaule iang towehda mihting pwukat. (Wadek Ipru 10:24, 25.) Ma ke sukuhlki me ke anahne wiahda wekidekla kan, dehr masak en wia met. Ni omw pahn wiahda met, e pahn kakehlakahda omw kompoakepahnkihla Siohwa.​—Seims 4:8.

17. Dahme kahrehda pali laud en aramas pahn pwuriamweikihla ni ahnsou me imwio pahn leledo?

17 Wahnpoaron Pohl kawehwehda me kasohrlahn me suwed kan pahn kohdo ni ahnsou ehu me pali moron en aramas sohte kasik, “rasehng lipirap emen me kin pwarodo nipwong.” (1 Deselonika 5:2) Sises ketin kohpada me aramas tohto pahn pilada en pohnsehsehla mehn kadehde me kitail wie momour ni imwin rahn akan. E mahsanih: “Ketidohn Nein-Aramas pahn duwehte me wiawiher ni mwehin Nohao. Pwe nin duwen aramas ako ar pereperen kamakamadipw ni rahn ako mwohn nohlik lapalapo, ohl oh lih akan wiewia pwopwoud lao lel rahn me Noha pedolong nan warihmwo; re ahpw sasairki nohliko, e lao komwopwirailla koaruhsie; ih duwen me pahn wiawi, ni ahnsou me Nein-Aramas pahn pwarodo.”​—Madiu 24:37-39.

18. Kehkehlik dah me Sises ketikihong kitail?

18 Sises ketin kehkehlikihong kitail en dehr kin kedirepwehkin kitail “mwenge laud oh sakau kehlail, oh pwunod kan.” E mahsanih me imwio pahn leledo ni ahnsou mwadang, “rasehng nsar ehu.” E pil mahsanih me met pahn kohdohng “aramas koaros nin sampah.” E ketin kapatahiong: “Kumwail eri mwasamwasahn, oh kapakap ahnsou koaros pwe kumwail en kehlail oh itarohng pitsang mepwukat koaros me pahn wiawi, oh pil warohng uh mwohn silangin Nein-Aramas.” (Luk 21:34-36) Dahme kahrehda e uhdahn kesempwal en peikiong sapwellimen Sises kehkehliko? Pwehki ni ahnsou keren ahn Sehdan sampah suwed wet pahn kasohrala. Irail kante me pwungla rehn Siohwa oh Sises pahn pitsang imwio oh mour kohkohlahte nan sampah kapw.​—Sohn 3:16; 2 Piter 3:13.

^ par. 4 Maikel pil ehu mwaren Sises Krais. Pwehn kalaudehla omw wehwehki met, menlau kilang Ire kan 23.