1. Ntchinthu wuli cho chingatiwovya kuziŵa vo vichitikengi kunthazi?

KUMBI nyengu yinyaki mwati mwawonere TV pamwenga kuvwisiya nkhani pa wayilesi, mungujifumbapu kuti, ‘Kumbi charu ichi chiluta pani?’ Pacharu chapasi pe masuzu nganandi ndipuso pachitika vinthu vinandi viheni mwakuti anandi awona kuti charu che pafupi kumala. Kumbi ivi va unenesa? Kumbi pe nthowa yakuziŵiya vo vichitikengi kunthazi? Hinya. Chinanga kuti ŵanthu angakamba cha vo vichitikengi kunthazi, Yehova wakukambiya limu m’Bayibolu vinthu vo vitichitikiyengi kweniso vo vichitikiyengi charu.—Yesaya 46:10; Yakobe 4:14.

2, 3. Kumbi akusambira aku Yesu apenjanga kuziŵanji, nanga Yesu wanguŵamuka wuli?

² Asani Bayibolu likamba kuti charu chimalengi, ling’anamuwa charu cho tijamu cha kweni vinthu viheni vo vichitika pacharu. Yesu wangusambiza ŵanthu kuti Ufumu waku Chiuta wazamulamuliya charu. (Luka 4:43) Akusambira ŵaki, apenjanga kuziŵa nyengu yo Ufumu waku Chiuta uziyengi ndipu angumufumba kuti: “Kumbi vinthu venivi vazamuchitika zukwanji, nanga ntchinthu wuli cho chazamulongo kuŵapu kwinu kweniso umaliru wa vinthu va mucharu ichi?” (Mateyu 24:3) Yesu wanguŵakambiya zuŵa chayilu cha, kweni wangukamba ŵaka vo vatingi vizichitikengi, charu chechendamali. Vo wangukamba vichitika mazuŵa nganu.

³ Mu mutu uwu, tikambisanengi ukaboni wo ulongo kuti charu chiheni ichi che pafupi nadi kumala. Chakwamba,  tikhumbika kuziŵa vakukwasana ndi nkhondu yo yinguchitika kuchanya. Venivi vitiwovyengi kuziŵa chifukwa cho pacharu chapasi pe masuzu nganandi viyo.

4, 5. (a) Ntchinthu wuli cho chinguchitika kuchanya Yesu wati waja ŵaka Fumu? (b) Malinga ndi vo lemba la Chivumbuzi 12:12 likamba, ntchinthu wuli cho chatingi chizichitikengi Satana wati waponyeka pacharu chapasi?

⁴ Mu Mutu 8, tikusambira kuti Yesu wakuja Fumu kuchanya mu 1914. (Danyele 7:13, 14) Buku la Chivumbuzi lititikambiya vo vinguchitika. Likamba kuti: “Kuchanya kunguchitika nkhondu: Mikaeli [Yesu] limoza ndi angelu ŵaki anguchita nkhondu ndi chinjoka [Satana], ndipu chinjoka limoza ndi angelu ŵaki anguchita nkhondu.” * Satana ndi angelu ŵaki angupharika ndipu anguponyeka pacharu chapasi. Viwoneka kuti angelu amampha angukondwa ukongwa! Nanga ŵanthu pacharu chapasi? Bayibolu likamba kuti yenga nyengu ya masuzu. Chifukwa wuli? Chifukwa chakuti Dyaboli ngwakukwiya ukongwa pakuti “waziŵa kuti waja ndi kanyengu kamanavi.”—Chivumbuzi 12:7, 9, 12.

⁵ Dyaboli watesesa kuchitisa masuzu nganandi pacharu. Iyu ngwakukwiya ukongwa chifukwa waja ndi kanyengu kamanavi kuti Chiuta wamutuzepu. Tiyeni tikambisani vo Yesu wangukamba kuti vichitikengi mu mazuŵa ngakumaliya.—Wonani Fundu Yakukumaliya ya nambala 24.

6, 7. Kumbi mungakambanji pa nkhani ya nkhondu ndipuso nja mazuŵa nganu?

⁶ Nkhondu. Yesu wangukamba kuti: “Mtundu wazamuyukiya mtundu unyaki ndipuso ufumu ndi ufumu unyaki.” (Mateyu 24:7) Ŵanthu anandi atufwa chifukwa cha  nkhondu mu nyengu yidu yinu kuphara kali. Lipoti linyaki lakutuliya ku wupu wo uwona vo vichitika pacharu chapasi, lilongo kuti kutuwa mu 1914, ŵanthu akujumpha 100 miliyoni akufwa pa nkhondu. Ŵanthu wo akubayika chifukwa cha nkhondu kutuliya mu 1900 kuzifika mu 2000, mbanandi ukongwa kuphara wo akubayika chechendafiki chaka cha 1900. Ŵanaŵaniyani masuzu ngo ŵanthu mamiliyoni nganandi akumana nangu chifukwa cha nkhondu.

⁷ Nja. Yesu wangukamba kuti: “Kwazamukuŵa nja.” (Mateyu 24:7) Chinanga kuti mazuŵa nganu pacharu chapasi pe chakurya chinandi kuluska kali, ŵanthu asaniya chakurya chimanavi. Chifukwa wuli? Chifukwa chakuti ŵanthu alivi ndalama zakukwana zakuguliya chakurya pamwenga malu ngakulimapu. Ŵanthu akujumpha 1 biliyoni asaniya ndalama zimanavi ukongwa zo agwirisiya ntchitu pazuŵa. Wupu Wakuwona za Umoyu Pacharu Chosi ungukamba kuti chaka chechosi ŵana mamiliyoni nganandi atufwa chifukwa chakusoŵa chakurya muliŵavu.

8, 9. Ntchinthu wuli cho chilongo kuti vo Yesu wangukambiya limu vakukwasana ndi vidilirisi ndipuso matenda vichitika nadi?

 ⁸ Vidilirisi. Yesu wangukambiya limu kuti: “Kwazamuja vidilirisi vanthazi.” (Luka 21:11) Viwoneka kuti vidilirisi vinandi vanthazi vichitikengi chaka chechosi. Kutuliya mu chaka cha 1900, vidilirisi vabaya ŵanthu akujumpha 2 miliyoni. Chinanga kuti vipangizu va mazuŵa nganu vitovya asayansi kuziŵa kuti kuchitikengi vidilirisi kweni ŵanthu anandi atufwa mbwenu.

⁹ Matenda. Yesu wangukambiya limu kuti kwazamukuŵa “miliri.” Vo wangukamba vingulongo kuti matenda ngakofya ngazamuwanda ukongwa ndipu ngazamubaya ŵanthu anandi. (Luka 21:11) Chinanga kuti madokotala ngakusambira mo ngangachiziya matenda ngakupambanapambana kweni pe matenda nganyaki ngo ngangachizgika cha. Lipoti linyaki likukamba kuti ŵanthu mamiliyoni atufwa chaka chechosi chifukwa cha matenda nge TB, maleriya kweniso kolera. Mu vyaka 40 vajumpha, madokotala ngasaniya so matenda nganyaki ngakujumpha 30, ndipu nganyaki mwa matenda ngenanga ngalivi munkhwala.

10. Kumbi lemba la 2 Timote 3:1-5 lifiskika wuli mazuŵa nganu?

¹⁰ Lemba la 2 Timote 3:1-5 likamba kuti: “Mazuŵa ngakumaliya ngazamuja nyengu yakusuza ukongwa.” Wakutumika Paulo wangukamba mijalidu yo ŵanthu anandi azamuja nayu mu mazuŵa ngakumaliya. Iyu wangukamba kuti ŵanthu azamuja . . .

• akujiyanja

• akwanja ndalama

• ambula kuvwiya apapi ŵawu

• ambula kugomezeka

• ambula kwanja a mubanja lawu

• ambula kujikaniza

• akwanja viwawa ndipuso akali

• akwanja vakusangalusa m’malu mwakwanja Chiuta

• akuwoneka nge kuti atanja Chiuta kweni akana kumuvwiya

11. Mwakukoliyana ndi lemba la Sumu 92:7, ntchinthu wuli cho chazamuchitikiya ŵanthu aheni?

¹¹ Kumbi ko muja kwe ŵanthu amijalidu yeniyi? Pacharu chosi, ŵanthu anandi ŵe ndi mijalidu yeniyi. Kweni pambula kuswera yapa, Chiuta wachitengepu kanthu. Iyu  walayiza kuti: “Asani ŵanthu aheni ame nge mbuteka ndipu wosi wo achita viheni abiliŵira, achita viyo kuti azituzikepu [azibayiki] kwamuyaya.”—Sumu 92:7.

12, 13. Kumbi Yehova watisambizanji mu mazuŵa nganu ngakumaliya?

¹² Bayibolu likukambiya limu kuti mu mazuŵa ngakumaliya kwazamukuŵa matenda ndipuso masuzu nganandi. Kweni likamba so kuti kwazamuchitika vinthu vamampha.

¹³ Kuvwisa vo Bayibolu likamba. Mchimi Danyele wakulemba vo vazamuchitika mu mazuŵa ngakumaliya. Iyu wanguti ŵanthu azamuziŵa “vinthu vinandi vaunenesa.” (Danyele 12:4) Chiuta wazamuwovya ŵanthu ŵaki kulivwisa umampha Bayibolu kuluska kali. Ivi ndivu Yehova wachita kwamba mu chaka cha 1914. Mwakuyeruziyapu, iyu watisambiza kukhumbika kwa zina laki, vo wakhumba kuchita pacharu chapasi, za sembi yaku Yesu, vo vichitika asani munthu wafwa ndipuso kuti ŵanthu akufwa azamuyuka. Tasambira kuti Ufumu waku Chiuta pe ndiwu ungamalisa masuzu ngidu. Tasambira so mo tingajaliya alikondwa kweniso mo tingachitiya vinthu vo Chiuta wakondwa navu. Kumbi ateŵeti aku Chiuta achitanji chifukwa cha vo asambira? Vo uchimi unyaki utitikambiya, vititiwovya kumuka fumbu lenili.—Wonani Fundu Yakukumaliya ya nambala 21 ndi 25.

14. Kumbi ntchitu yakupharaza uthenga wamampha wa Ufumu yichitika pani, nanga mbayani agwira ntchitu yeniyi?

¹⁴ Ntchitu yakupharaza yo yichitika pacharu chosi. Yesu wachikamba vakukwasana ndi mazuŵa ngakumaliya, wangukamba kuti: “Uthenga wamampha uwu wa Ufumu wazamupharazika pacharu chosi.” (Mateyu 24:3, 14) Uthenga wenuwu upharazika muvyaru vakujumpha 230 kweniso mu vineneru 700. Pacharu chosi chapasi Akaboni aku  Yehova akutuliya mu “mitundu ndipuso mafuku ngosi,” atovya ŵanthu kuziŵa kuti Ufumu waku Chiuta ntchinthu wuli kweniso vo wazamuchitiya ŵanthu. (Chivumbuzi 7:9) Achita venivi kwawezi. Chinanga kuti atinkhika kweniso atombozeka ndi ŵanthu anandi, palivi cho chingalekesa ntchitu yakupharaza nge mo Yesu wangukambiya.—Luka 21:17.

15. (a) Kumbi mugomeza kuti te mu mazuŵa ngakumaliya, nanga ntchifukwa wuli? (b) Ntchinthu wuli cho chazamuchitikiya ŵanthu wo avwiya Yehova kweniso wo aleka kumuvwiya?

¹⁵ Kumbi mugomeza kuti te mu mazuŵa ngakumaliya? Vinthu vinandi vo Bayibolu likukambiya limu vakukwasana ndi mazuŵa ngakumaliya vifiskika. Pambula kuswera yapa, Yehova walekesengi ntchitu yakupharaza uthenga wamampha ndipu “umaliru” uzengi. (Mateyu 24:14) Kumbi umaliru ntchinthu wuli? Ndi nkhondu ya Aramagedoni, yo Yehova wazamutuziyapu vinthu vosi viheni. Yehova wazamugwirisiya ntchitu Yesu ndi angelu ŵaki anthazi kuti azibayi weyosi yo wakana kumuvwiya kweniso kuvwiya Mwana waki. (2 Ŵatesalonika 1:6-9) Pavuli paki, Satana ndi angelu aheni, azamupusisa so ŵanthu cha. Ndipu ŵanthu wosi wo avwiya Chiuta ndipuso Ufumu waki, azamuŵapu pa nyengu yo Chiuta wazamufiska vosi vo wakulayiza.—Chivumbuzi 20:1-3; 21:3-5.

16. Kumbi mukhumbika kuchitanji chifukwa chakuti charu che pafupi kumala?

¹⁶ Charu ichi cho chilamulika ndi Satana, chimalengi pambula kuswera yapa. Mwaviyo, tikhumbika kujifumba kuti: ‘Kumbi nditenere kuchitanji?’ Yehova wakhumba kuti musambiri vinandi m’Bayibolu. Ziŵani kuti kusambira Bayibolu nkhwakukhumbika ukongwa. (Yohane 17:3) Sabata yeyosi, Akaboni aku Yehova achita maunganu ngo ngatovya ŵanthu kuti alivwisi Bayibolu. Yesesani kusanirika pa maunganu ngenanga nyengu zosi. (Ŵerengani  Ŵahebere 10:24, 25.) Asani mwaziŵa kuti mukhumbika kusintha vinthu vinyaki, mungawopanga cha kuchita viyo. Kuchita venivi kukuwovyeningi kuti muje pa ubwezi wakukho ndi Yehova.—Yakobe 4:8.

17. Ntchifukwa wuli ŵanthu anandi azamuzizwa asani umaliru waza?

¹⁷ Wakutumika Paulo wangukonkhosa kuti ŵanthu anandi umaliru wazakuŵafikiya mwamabuchibuchi ‘nge mo waziya munkhungu usiku.’ (1 Ŵatesalonika 5:2) Yesu wangukambiya limu kuti anandi azamuzereze dala maukaboni ngakulongo kuti te mu mazuŵa ngakumaliya. Iyu wangukamba kuti: “Nge mo venge mumazuŵa ngaku Nowa, ndimuso kuŵapu kwa Mwana wa munthu [pamwenga kuti, mazuŵa ngakumaliya] kwazamuŵiya. Chifukwa mu mazuŵa ngeningo Chigumula chechendafiki, ŵanthu aryanga, amwanga, anthurumi atonga ndipu anthukazi ayirwanga, mpaka zuŵa lo Nowa wangusere muchingalaŵa, ndipu ŵanthu angutoliyaku kanthu cha vo vachitikanga mpaka Chigumula chinguza ndi kuŵapeya wosi.”—Mateyu 24:37-39.

18. Kumbi Yesu wangutitcheŵesanji?

¹⁸ Yesu wakutitcheŵesa kuti tingatimbanyizikanga cha ndi “kurya ukongwa ndi kumwa ukongwa kweniso masuzu nga umoyu.” Iyu wangukamba kuti umaliru uzengi mwamabuchibuchi nge mo “chiŵana” chichitiya. Wangukamba so kuti umaliru “wazamuziya weyosi yo waja pacharu chapasi.” Ndipu wangulutiriza kuti: “Mwaviyo, jani masu ndipu nyengu zosi mupempherengi mwakuŵeyere [pamwenga kuti, ndi mtima wosi] kuti muzipozomoki ku vinthu vosi venivi vo vitenere kuchitika kweniso kuti muzimi pa masu pa Mwana wa munthu.” (Luka 21:34-36) Ntchifukwa wuli tikhumbika kuvwiya vo Yesu wangutcheŵesa? Pambula kuswera yapa, charu chaku Satana chibwangandulikengi. Ŵanthu wo avwiya Yehova ndi Yesu, azamutasika ndipu azamuja kwamuyaya pacharu chapasi.—Yohane 3:16; 2 Petro 3:13.