1. ¿Kʼuxi xuʼ jnaʼtik kʼusi chkʼot ta pasel ta mas tsʼakal?

KʼALAL chakʼel notisiae, xuʼ van xi chajakʼbe abae: «¿Kʼusi chkʼot ta stojolal li balumile?». Epal krixchanoetik tsnopik ti jutuk xa skʼan xlaj li balumil ta skoj ti epajem li vokoliletik xchiʼuk li choplejale. Pe ¿mi poʼot xa xlaj ta melel li balumile? ¿Mi xuʼ jnaʼtik kʼusi chkʼot ta pasel ta mas tsʼakal? Xuʼ, yuʼun jaʼ noʼox Jeova chalbutik ta Vivlia kʼusi chkʼot ta jtojolaltik xchiʼuk ta stojolal li balumile. Li krixchanoetike mu x-al yuʼunik kʼusi chkʼot ta pasel ta tsʼakal (Isaias 46:10; Santiago 4:14).

2, 3. ¿Kʼusi tskʼan tsnaʼik ox li yajchankʼoptak Jesuse, xchiʼuk kʼusi takʼbatik?

² Kʼalal chal Vivlia ti chlaj li balumile, jaʼ chalbe skʼoplal ti chlaj li choplejale. ¿Kʼuxi chkʼot ta pasel taje? Li Jesuse chanubtasvan ti tsventain balumil li Ajvalilal svaʼanoj Jeovae (Lukas 4:43). Li yajchankʼoptak Jesuse tskʼan tsnaʼik kʼusi ora chkʼot ta pasel taje, xi la sjakʼike: «¿Bakʼin chkʼot ta pasel li kʼusitik taje xchiʼuk kʼusi senyail ti liʼ xa oyote xchiʼuk ti kʼalal poʼot xa xlaj skotol li kʼusitik oy ta balumile?» (Mateo 24:3). Li Jesuse muʼyuk laj yal kʼusi ora lek chlaj li choplejale, pe jamal laj yal kʼusitik chkʼot ta pasel kʼalal mi jutuk xa ox skʼan xlaje. Li avie, yakal xa chkʼot ta pasel li kʼusitik laj yale (kʼelo nota 23).

³ Li ta kapitulo liʼe ta jkʼelbetik yan senyailtak ti kuxulutik xa ta slajeb li chopol balumile. Sventa jnaʼtik kʼu yuʼun sokem tajek li balumile, skʼan baʼyel jkʼelbetik skʼoplal jun paskʼop ti kʼot ta pasel ta vinajele.

4, 5. 1) ¿Kʼusi kʼot ta pasel ta vinajel kʼalal jaʼtik toʼox yochel ta Ajvalil li Jesuse? 2) Jech kʼuchaʼal chal Apokalipsis 12:12, ¿kʼusi kʼot ta pasel ta balumil ta skoj ti laj yichʼ nutsel lokʼel ta vinajel li Satanase?

⁴ Li ta kapitulo 8 laj kiltik ti och ta Ajvalil ta vinajel ta 1914 li Jesuse (Daniel 7:13, 14). Li ta slivroal Apokalipsise xi chalbutik li kʼusi kʼot ta pasele: «Lik paskʼop ta vinajel: la spasik kʼop xchiʼuk dragon li Miguel xchiʼuk li yaj-anjeltake, la spasik kʼop ek li dragon xchiʼuk li yaj-anjeltake». Li Miguele jaʼ skʼoplal li Jesuse, yan li Dragone jaʼ li Satanase. * Ta skoj ti chʼayik ta paskʼop li Satanas xchiʼuk spukujtake, laj yichʼik jipel yalel tal ta balumil. Muyubajik van tajek li tukʼil anjeletike, pe ¿kʼusi chkʼot ta stojolal li krixchanoetik ta balumile? Li Vivliae chal ti tsots chil svokolike, xi chale: «Yuʼun te yalem talel Diablo ti bu oyoxuke, oy tajek skʼakʼal yoʼonton ta skoj ti snaʼoj ti toj komkom xa li yoraile» (Apokalipsis 12:7, 9, 12).

⁵ Li Diabloe yakʼoj tajek yipal ta yakʼel vokolil ta balumil. Xtiʼet tajek sjol, yuʼun snaʼoj ti mu xa jaluk ch-akʼbat jech tspas ta balumil yuʼun li Jeovae. Jkʼeltik kʼusi laj yal Jesus ti chkʼot ta pasel li ta slajebal kʼakʼale.

6, 7. ¿Kʼusi xuʼ xkaltik ta sventa li paskʼop xchiʼuk li viʼnal oy avi kʼakʼale?

⁶ Paskʼop. Xi laj yal li Jesuse: «Chlik skontrain sbaik jujun mukʼta jteklum, chlik skontrain sbaik ajvaliletik» (Mateo 24:7). Muʼyuk toʼox bu jech ilbil ti ep buchʼutik chchamik ta skoj paskʼop jech kʼuchaʼal kʼotem ta pasel avie. Jun organisasion ti chchanbe skʼoplal li kʼusitik chkʼot ta pasel ta spʼejel balumile laj yal ti leʼ xa tal ta siglo uno kʼalal  ta 1914 ti te van 1,900 jabile, chamik mas ta 30 miyon krixchanoetik ta skoj li paskʼope. Yan li ta sjabilal 1914 kʼalal ta sjabilal 2000 ti mu sta sien jabil echʼe, chamik mas ta sien miyon krixchanoetik ta skoj li paskʼope. ¿Mi xnop avuʼun kʼu xa noʼox yelan svokol laj yaʼiik li buchʼutik jech kʼot ta stojolalike?

⁷ Viʼnal. Xi laj yal xtok li Jesuse: «Chtal viʼnal» (Mateo 24:7). Avie, ep kʼusi stakʼ lajesel, akʼo mi jech epal krixchanoetik chlajik ta viʼnal skotol kʼakʼal. Taje jaʼ ta skoj ti muʼyuk stakʼinik sventa sman sveʼelik o tsman yosilik sventa tstsʼunolajike. Ta epal miyon krixchanoetik jutuk tajek stakʼinik ch-echʼ yuʼunik jujun kʼakʼal. Li Organización Mundial de la Salud laj yal ti jujun jabil chchamik ta smiyonal noʼox ololetik xchiʼuk laj yal ti jaʼ mas chchamik ta skoj ti chʼabal sveʼelike.

8, 9. 1) ¿Mi kʼotem ta pasel li kʼusi laj yal Jesus ta sventa li nikeletike? 2) ¿Kʼusi xuʼ xkaltik ta sventa li chameletike?

⁸ Tsatsal nikeletik. Xi laj yal li Jesuse: «Ta x-echʼ tsatsal nikeletik» (Lukas 21:11). Jujun jabil ch-echʼ onoʼox tsatsal nikeletik. Leʼ xa tal ta sjabilal 1900 mas ta chib miyon  krixchanoetik chamik ta skoj nikeletik. Li avie, ep kʼusitik achʼ yichʼoj meltsanel sventa jnaʼtik mi ch-echʼ tsatsal nikel, akʼo mi jech ep onoʼox buchʼutik chchamik ta skoj li nikele.

⁹ Chameletik. Kʼalal laj yal Jesus ti chtal ‹tsatsal chamele›, jaʼ skʼoplal chameletik ti anil tspuk sba batele xchiʼuk ti ep buchʼu chcham ta skoje (Lukas 21:11). Avie, ep kʼusi chpoxtaj yuʼunik li doktoretike, pe oy to ep chameletik ti muʼyuk to xpoxile. Ilbil ti jujun jabil chchamik ta smiyonal xa noʼox krixchanoetik ta skoj chameletik jech kʼuchaʼal sak-obal, kolera xchiʼuk sik-kʼokʼ (malaria). Pe maʼuk noʼox taje, li 40 jabil echʼem talele, tabil 30 ta tos achʼ chameletik ti chʼabal to xpoxil junantike.

10. Jech kʼuchaʼal chal 2 Timoteo 3:1 kʼalal ta 5, ¿kʼu yelan stalelal ta slajebal kʼakʼal li krixchanoetike?

¹⁰ Xi chal Vivlia ta 2 Timoteo 3:1 kʼalal ta 5: «Chtal tsots vokolil li ta slajebal xa kʼakʼale, toj echʼ noʼox xibal sba». Li jtakbol Pabloe laj yal ti xi yelan stalelal li krixchanoetik ta slajebal kʼakʼale:

•   tskʼan sba stuk li krixchanoetike.

• batem ta yoʼontonik takʼin.

• mu xchʼunbe smantal stot smeʼik.

• muʼyuk skʼanojik li kʼusi leke.

• muʼyuk xa tskʼan sbaik ta yutsʼ yalalik.

• mu snaʼ spajes sbaik.

• simaronik xchiʼuk tsaʼik kʼop.

• jaʼ skʼanojik li kʼusi kʼupil sba chaʼi stukike, jaʼ muʼyuk skʼanojik li Diose.

• yichʼojik ta mukʼ Dios yilel, pe muʼyuk jech yakal tspasik.

11. ¿Kʼusi chal Salmo 92:7 ti chkʼot ta stojolal li chopol krixchanoetike?

¹¹ ¿Mi jaʼ jech stalelal li krixchanoetik ti bu nakalote? Ta spʼejel balumil oy krixchanoetik ti jech stalelalike. Li Jeovae oy kʼusi tspas sventa xlekub li balumile, xi jamal yaloje: «Kʼalal chvokʼik tal kʼuchaʼal chopol tsʼiʼlel li buchʼutik toj chopolike xchiʼuk kʼalal xnichinik noʼox skotol li jpaschoplejaletike, jaʼ sventa chichʼik lajesel ta sbatel osil». Taje chakʼ ta ilel ti chichʼik lajesel sbatel osil li chopol krixchanoetike (Salmo 92:7).

12, 13. ¿Kʼusi yakʼoj jchantik Jeova li ta slajebal kʼakʼale?

¹² Li Vivliae jamal chal ti tsots chkil jvokoltik li ta slajebal kʼakʼale. Pe oy kʼusi yaloj xtok, chal ti oy kʼusitik lekik chkʼot ta pasele.

¹³ Chichʼ aʼibel lek smelolal li Vivliae. Xi laj yal li j-alkʼop Daniel kʼalal laj yalbe skʼoplal slajebal kʼakʼale: «Ch-epaj li melel yojtikinobile» (Daniel 12:4). Jamal xvinaj ti tskolta steklumal Jeova sventa masuk xaʼibeik smelolal li Vivliae. Taje lik kʼotuk ta pasel ta sjabilal 1914. Kalbetik junantik skʼelobiltak, li Jeovae skoltaojutik sventa jnaʼtik ti tsots skʼoplal li sbie xchiʼuk li kʼusi oy ta yoʼonton ta sventa li balumile. Xchanubtasojutik xtok li sbaliltak ti laj yakʼ xkuxlejal li Xnichʼone, li kʼusi chkʼot ta jtojolaltik kʼalal chijchame xchiʼuk ti oy chaʼkuxesele. Jchanojtik xtok ti chkʼot yorail chlaj jvokoltik xchiʼuk choplejal koliyal li Ajvalilal svaʼanoj Jeovae. La jchantik xtok kʼusi skʼan jpastik sventa xijmuyubaj xchiʼuk sventa jpastik li kʼusi tskʼan Diose. ¿Kʼusi tspasik li yajtuneltak Jeova kʼalal oy kʼusi chchanike? Jkʼeltik yan albil kʼop ti jaʼ tstakʼbutike (kʼelo nota 20, xchiʼuk 24).

14. ¿Butik yakal chichʼ cholel mantal, xchiʼuk buchʼutik yakal chcholik batel?

¹⁴ Chichʼ cholel mantal ta spʼejel balumil. Xi laj yal Jesus kʼalal laj yalbe skʼoplal li slajebal kʼakʼale: «Li lekil aʼyejetik ta sventa li Ajvalilale ta xichʼ cholel ta spʼejel balumil sventa xaʼi skotol li jteklumetike» (Mateo 24:3, 14). Li lekil aʼyejetik ta sventa li Ajvalilal svaʼanoj Jeovae yakal chichʼ pukel batel ta 240 mukʼtik lumetik xchiʼuk ta 900 jeltos kʼopetik. Li stestigotak Jeova ti jeltos slumalik, snitilulalik xchiʼuk steklumalike, yakal tskoltaik krixchanoetik ta spʼejel balumil sventa snaʼik kʼusi jaʼ li Ajvalilal svaʼanoj  Jeovae xchiʼuk kʼusi tspas ta stojolal li krixchanoetike (Apokalipsis 7:9). Muʼyuk chichʼik tojel li stestigotak Jeova ti jech tspasike, chlokʼ ta yoʼonton stukik. Li Jesuse laj yal ti chichʼik pʼajel xchiʼuk nutsele, pe jamal laj yal xtok ti muʼyuk buchʼu xpaj yuʼun li cholmantale (Lukas 21:17).

15. 1) ¿Mi kuxulutik xanaʼ ta slajebal kʼakʼal, xchiʼuk kʼu yuʼun jech chanop? 2) ¿Kʼusi chkʼot ta stojolalik li buchʼutik mu xchʼunbeik smantal Diose xchiʼuk li buchʼutik chchʼunbeike?

¹⁵ ¿Mi kuxulutik xanaʼ ta slajebal kʼakʼal? Yakal xa chkʼot ta pasel epal albil kʼopetik ta Vivlia ta sventa li slajebal kʼakʼale. Mu xa jaluk skʼan sventa spajes cholmantal li Jeovae, «vaʼun ta xtal li slajebe» (Mateo 24:14). ¿Kʼusi skʼan xal ti chtal li slajebale? Jaʼ li paskʼop ta Armajedon ti jaʼ te tslajesbe skʼoplal choplejal li Diose. Li Jeovae jaʼ yakʼojbe ta skʼob Jesus xchiʼuk li yaj-anjeltak ti oy sjuʼelik sventa spasik taje, vaʼun skotol li buchʼutik muʼyuk chchʼunbeik smantal Jeova xchiʼuk Jesuse ta xlajik (2 Tesalonisenses 1:6-9). Mi echʼ li Armajedone, li Satanas xchiʼuk spukujtake muʼyuk xa ta sloʼlaik li krixchanoetike. Li buchʼutik chchʼunbeik smantal Diose xchiʼuk ti chakʼ sbaik ta ventainel yuʼun li Ajvalilal svaʼanoje ta xilik kʼuxi chkʼot ta pasel li kʼusi tskʼan yoʼonton Diose (Apokalipsis 20:1-3; 21:3-5).

16. ¿Kʼusi skʼan xapas ta skoj ti anaʼoj ti jutuk xa skʼan xlaj li sbalumil Satanase?

¹⁶ Jutuk xa tajek skʼan sventa xlaj li sbalumil Satanase. Jech oxal, toj tsots skʼoplal ti xanop kʼusi skʼan xapase. Li Jeovae oy tajek ta yoʼonton ti xachanbe lek skʼoplal li Vivliae, jaʼ yuʼun akʼo ta avoʼonton li chanubtasel yakal chavichʼe (Juan 17:3). Li stestigotak Jeovae ta stsob sbaik jujun xemana, li tsobajeletike chkoltavan sventa xkaʼibetik lek smelolal li Vivliae. Jaʼ yuʼun, xuʼ xavakʼ ta avoʼonton ti xakʼot ta skotol tsobajeletike (kʼelo Ebreos 10:24, 25).  ¿Kʼusi chapas mi laj avakʼ venta ti oy kʼusi skʼan xajel li ta akuxlejale? Jaʼ ti xajel noʼoxe. Mi jech chapase, mas to lek chavil aba xchiʼuk li Jeovae (Santiago 4:8).

17. ¿Kʼu yuʼun chʼayal yoʼonton chtaatik epal krixchanoetik kʼalal mi tal li lajebale?

¹⁷ Li jtakbol Pabloe laj yal ti jaʼ jech chtal «kʼuchaʼal chtal j-elekʼ ta akʼobaltik» li slajeb chopol krixchanoetike, jaʼ xkaltik, ti muʼyuk nabil kʼusi ora chtale (1 Tesalonisenses 5:2). Li Jesuse laj yal ti ep krixchanoetik muʼyuk tstsakik ta venta li senyailtak ti chakʼ ta ilel ti kuxulutik ta slajebal kʼakʼale. Xi laj yalbe skʼoplal li Jesuse: «Jech kʼuchaʼal kʼot ta pasel ta skʼakʼalil Noee, jaʼ jech chkʼot ta pasel kʼalal liʼ xa oy li Xnichʼon Krixchanoe. Yuʼun li vaʼ kʼakʼal kʼalal muʼyuk toʼox bu talem li Nojelal ta voʼe, ta xveʼik, ta x-uchʼbolajik noʼox li krixchanoetike, ta saʼ yajnil li viniketike xchiʼuk chakʼ ta malijel stsebik li krixchanoetike; jaʼ to la xkechanik kʼalal och ta arka li Noee xchiʼuk muʼyuk bu la stsakik ta venta jaʼ to kʼalal tal li Nojelal ta voʼe, vaʼun kuchatik batel skotolik; jaʼ jech chkʼot ta pasel ek kʼalal liʼ xa oy li Xnichʼon Krixchanoe» (Mateo 24:37-39).

18. ¿Kʼusi pʼijubtasel laj yakʼbutik li Jesuse?

¹⁸ Li Jesuse laj yal ti xuʼ xchʼay koʼontontik mi chijveʼ ta mase, mi chij-uchʼbolaj ta mase o «li vul oʼonton ta sventa li kuxlejale». Laj yal noxtok ti ta anil ta xtal li lajebale. Jaʼ yuʼun, xi pʼijubtasvane: «Vaʼun chaʼa, vikʼiluk-o me asatik ta skʼanel vokol skotol kʼakʼal sventa xakolik lokʼel ta skotol li kʼusitik albil skʼoplal ti persa chkʼot ta pasele, vaʼun jaʼ me jech vaʼaloxuk ta stojolal li Xnichʼon Krixchanoe» (Lukas 21:34-36). ¿Kʼu yuʼun skʼan jtsaktik ta venta li pʼijubtasel laj yal Jesuse? Yuʼun jutuk xa tajek skʼan xichʼ lajesel li sbalumil Satanase. Jaʼ noʼox kuxul chkomik li buchʼutik lek skʼoplalik ta sat Jeova xchiʼuk Jesuse, vaʼun tskʼupinik kuxlejal sbatel osil ta jun achʼ balumil (Juan 3:16; 2 Pedro 3:13).