Yaa mi ní ɔ nɔ

Yaa e mi ní ɔ mi

YI NYƆNGMA

Anɔkuale Nɛ Kɔɔ Bɔfo Ɔmɛ A He

Anɔkuale Nɛ Kɔɔ Bɔfo Ɔmɛ A He

1. Mɛni he je nɛ e sa kaa waa kase bɔfo ɔmɛ a he ní ɔ?

YEHOWA suɔ nɛ waa le e weku ɔ saminya. Bɔfo ɔmɛ piɛɛ Mawu weku ɔ he. Baiblo ɔ tsɛɛ bɔfo ɔmɛ ke “Mawu bimɛ.” (Hiob 38:7) Mɛni bɔfo ɔmɛ tsuɔ? Mɛni a pee kɛ ye bua nihi be ko nɛ be ɔ? Anɛ a ma nyɛ maa ye bua wɔ amlɔ nɛ ɔ lo?​—Hyɛ Nyagbe Ningma 8.

2. Mɛnɔ lɛ bɔ bɔfo ɔmɛ? Bɔfohi enyɛmɛ lɛ e bɔ?

2 E sa nɛ waa le nɔ nɛ bɔ bɔfo ɔmɛ. Kolose Bi 1:16 tsɔɔ kaa benɛ Yehowa bɔ Yesu se ɔ, e “bɔ nɔ́ tsuaa nɔ́ ngɛ hiɔwe kɛ zugba.” Bɔfo ɔmɛ piɛɛ níhi nɛ e bɔ ɔmɛ a he. Bɔfohi kakaaka enyɛmɛ nɛ Mawu bɔ? Baiblo ɔ tsɔɔ kaa Yehowa bɔ bɔfohi ayɔ lafahi abɔ.​​—La 103:20; Kpojemi 5:11.

3. Mɛni nɛ Hiob 38:4-7 ha nɛ wa le ngɛ bɔfo ɔmɛ a he?

3 Baiblo ɔ ha nɛ wa le hu kaa Yehowa bɔ bɔfo ɔmɛ loko e bɔ zugba a. Benɛ bɔfo ɔmɛ na nɛ Yehowa bɔ zugba a, kɛ a pee a ní ha kɛɛ? Hiob womi ɔ tsɔɔ kaa a bua jɔ wawɛɛ. Mɛ tsuo a peeɔ kake kaa weku kɛ sɔmɔɔ Yehowa.​—Hiob 38:4-7.

BƆFOHI YEƆ BUA MAWU WE BI

4. Kɛ wa plɛ kɛ le kaa bɔfohi a bua jɔ adesahi a he ha kɛɛ?

4 Bɔfohi a bua jɔ adesahi a he kɛ je blema tɔɔ, nɛ a suɔ kaa Yehowa yi mi tomi ngɛ zugba a he ɔ nɛ ba mi. (Abɛ 8:30, 31; 1 Petro 1:11, 12) Benɛ Adam kɛ Hawa tsɔ Mawu hɛ mi atuã a, atsinyɛ jemi ko be he kaa e dɔ mɛ. Amlɔ nɛ ɔ po ɔ, e haoɔ mɛ wawɛɛ kaa adesahi babauu pee we Yehowa suɔmi nya ní. Se ke adesa kake tsake nɛ e kpale kɛ ba Mawu ngɔ ɔ, bɔfo ɔmɛ a bua jɔɔ. (Luka 15:10) Bɔfo ɔmɛ a bua jɔɔ nihi nɛ a sɔmɔɔ Mawu ɔ a he wawɛɛ. Yehowa haa nɛ bɔfo ɔmɛ yeɔ bua e sɔmɔli nɛ a ngɛ zugba a nɔ ɔ, nɛ a poɔ a he piɛ. (Hebri Bi 1:7, 14) Ha nɛ wa susu blɔ komɛ a nɔ nɛ e gu kɛ pee jã a he nɛ waa hyɛ.

“Ye Mawu ɔ tsɔ e bɔfo ɔ, nɛ e ba má jata amɛ a nya.”​—Daniel 6:22

5. Blema a, kɛ bɔfohi ye bua Mawu sɔmɔli kɛɛ?

5 Benɛ a ma kpata Sodom kɛ Gomora hɛ mi ɔ, Yehowa tsɔ bɔfohi enyɔ nɛ a ya ye bua Lot kɛ e weku ɔ, nɛ a ná yi baami. (1 Mose 19:15, 16) Jeha lafahi a se ɔ, a sake gbalɔ Daniel kɛ fɔ jatahi a muɔ ko mi, se jata amɛ yi lɛ awi ejakaa ‘Mawu tsɔ e bɔfo ɔ, nɛ e ba má jata amɛ a nya.’ (Daniel 6:22) Jeha komɛ a se benɛ a wo bɔfo Petro tsu ɔ, Yehowa tsɔ bɔfo ko nɛ e ya je lɛ ngɛ tsu ɔ mi. (Bɔfo Ɔmɛ A Ní Tsumi 12:6-11) Benɛ Yesu ngɛ zugba a nɔ ɔ, bɔfohi ye bua lɛ. Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, benɛ a baptisi Yesu se ɔ, ‘Mawu bɔfohi ba sɔmɔ lɛ.’ (Marko 1:13) Loko a maa nu Yesu nɛ a maa gbe lɛ ɔ, bɔfo ko ba “wo lɛ he wami.”​​—Luka 22:43.

6. (a) Kɛ wa plɛ kɛ le kaa bɔfohi yeɔ bua Mawu we bi ngɛ wa be nɛ ɔ mi ha kɛɛ? (b) Amlɔ nɛ ɔ, mɛni sane bimihi a he wa ma susu?

6 Mwɔnɛ ɔ, bɔfohi je we a he si kɛ tsɔɔ adesahi hu. Se kɛ̃ ɔ, Mawu haa nɛ bɔfohi yeɔ bua e sɔmɔli. Baiblo ɔ de ke: ‘Yehowa bɔfo ɔ buɔ nihi nɛ yeɔ Yehowa gbeye ɔ a he, nɛ e heɔ a yi wami.’ (La 34:7) Mɛni he je nɛ e he hia nɛ a po wa he piɛ ɔ? Ejakaa wa ngɛ he nyɛli komɛ nɛ a he wa, nɛ a suɔ kaa a maa ye wɔ awi. Mɛnɔmɛ ji he nyɛli nɛ ɔmɛ? Jije a je? Mɛni mɔde a ngɛ bɔe kaa a maa ye wɔ awi? Ha nɛ wa susu nɔ́ ko nɛ ya nɔ benɛ a bɔ Adam kɛ Hawa se ɔ he, konɛ wa nyɛ nɛ waa na sane bimi nɛ ɔmɛ a heto.

WA HE NYƐLI NƐ WA NƐ MƐ KƐ WA HƐNGMƐ

7. Mɛni Satan sisi nihi nɛ a pee?

7 Wa kase ngɛ Yi 3 ɔ mi kaa bɔfo ko tsɔ Mawu hɛ mi atuã, nɛ e suɔ kaa e maa ye ni kpahi a nɔ. Baiblo ɔ tsɛɛ lɛ ke Satan Abosiami. (Kpojemi 12:9) Satan suɔ kaa ni kpahi hu nɛ a tsɔ Mawu hɛ mi atuã. E nyɛ nɛ e sisi Hawa, nɛ kɛ je lɔ ɔ se ɔ, e sisi adesahi babauu nɛ a tsɔ Mawu hɛ mi atuã. Se ni komɛ kaa Habel, Enok, kɛ Noa lɛɛ a ye Yehowa anɔkuale.​​—Hebri Bi 11:4, 7; 1 Mose 5:24

8. (a) Kɛ e ba lɛ kɛɛ nɛ bɔfo komɛ ba plɛ pee daimoniohi? (b) Mɛni daimonio ɔmɛ pee konɛ Nyu Kpekpemi ɔ nɛ ko kpata a hɛ mi?

8 Ngɛ Noa be ɔ mi ɔ, bɔfo komɛ tsɔ atuã nɛ a je a hi he ngɛ hiɔwe nɛ a tsake a he kɛ pee nimli nɛ a ba hi zugba a nɔ. Mɛni he je? Baiblo ɔ tsɔɔ kaa a suɔ nɛ a ba ngɔ yihi ngɛ zugba a nɔ. (Kane 1 Mose 6:2.) Se bɔfohi be he blɔ kaa a maa ngɔ yo. (Yuda 6) Nihi fuu nɛ a hi si ngɛ jamɛ a be ɔ mi ɔ a je mi bami puɛ, nɛ a peeɔ basabasa kaa bɔfo yiwutsotsɛmɛ ɔmɛ. Lɔ ɔ he ɔ, Yehowa ngɔ Nyu Kpekpemi kɛ kpata adesa yiwutsotsɛmɛ ɔmɛ a hɛ mi. Se e baa e sɔmɔli anɔkualetsɛmɛ ɔmɛ a yi. (1 Mose 7:17, 23) Bɔfo yiwutsotsɛmɛ ɔmɛ kpale kɛ ho hiɔwe ya bɔ nɛ pee nɛ a hɛ mi ko kpata. Baiblo ɔ tsɛɛ jamɛ a bɔfo yiwutsotsɛmɛ ɔmɛ ke daimoniohi. A ya piɛɛ Satan atuã tsɔlɔ ɔ he, nɛ e bɔni a nɔ yemi.​​—Mateo 9:34.

9. (a) Mɛni ba daimonio ɔmɛ a nɔ benɛ a kpale kɛ ho hiɔwe ya a? (b) Mɛni he wa ma susu?

9 Akɛnɛ bɔfo ɔmɛ tsɔ atua he je ɔ, Yehowa ngmɛ́ mɛ blɔ nɛ a piɛɛ e weku nɛ ngɛ hiɔwe ɔ he hu. (2 Petro 2:4) Daimoniohi be nyɛe ma tsake kɛ pee adesahi hu, se loloolo ɔ, a ngɛ ‘nihi tsuo ngɛ je ɔ mi ɔ sisie.’ (Kpojemi 12:9; 1 Yohane 5:19) Ha nɛ wa susu blɔhi a nɔ nɛ a guɔ kɛ sisiɔ nihi babauu ɔ he nɛ waa hyɛ.​​—Kane 2 Korinto Bi 2:11.

BƆ NƐ DAIMONIOHI SISIƆ NIHI HA

10. Mɛni blɔ nɔ nɛ daimoniohi guɔ kɛ sisiɔ nihi?

10 Daimoniohi guu blɔ slɔɔtohi a nɔ kɛ sisiɔ nihi. Ni komɛ kɛ daimoniohi bɔɔ tɛɛ, nɛ ni komɛ hu guɔ wɔtsɛmɛ loo ní peeli a nɔ kɛ peeɔ jã. Ke nɔ ko kɛ daimoniohi bɔɔ ɔ, lɔ ɔ tsɔɔ kaa e kɛ mumi yayamihi ngɛ ní tsue. Se Baiblo ɔ bɔ wɔ kɔkɔ kaa waa kɛ daimoniohi kó bɔ ngɛ blɔ ko blɔ ko nɔ. (Galatia Bi 5:19-21) Mɛni he je? Kaa bɔ nɛ detsɛ tsɔɔ klama kɛ nuu lohwehi ɔ, jã a kɛ̃ nɛ daimoniohi sisiɔ nihi konɛ a kɛ mɛ nɛ tsu ní.​—Hyɛ Nyagbe Ningma 26.

11. Mɛni ji klaami, nɛ mɛni he je nɛ e sa nɛ waa yu wa he ngɛ he ɔ?

11 Klaami ji blɔ kake nɛ daimonio ɔmɛ guɔ nɔ kɛ sisiɔ nihi. Ke nɔ ko gu daimoniohi a he wami nɔ kɛ hla nɔ́ nɛ maa ba hwɔɔ se, aloo nɔ́ ko nɛ e li ɔ, e ji klaami. Ni komɛ hyɛɛ dodoehi, ahuhuɛ, dɛ mi, kɛ womi nyafinyafihi nɛ fonihi ngɛ a mi ɔ mi nɛ a kɛ tsɔɔ nɔ́ nɛ maa ba nɔ ko nɔ hwɔɔ se. Ni komɛ hu tsɔɔ nlami sisi. Nihi fuu susu kaa ní peepee nɛ ɔmɛ yi nɔ awi, se jamɛ a susumi ɔ dɛ. Ngɛ anɔkuale mi ɔ, oslaa ngɛ jamɛ a ní peepee ɔmɛ a he. Baiblo ɔ tsɔɔ kaa daimoniohi lɛ a yeɔ bua nihi nɛ a klaa a nɛ. Bɔfo Ɔmɛ A Ní Tsumi 16:16-18 ɔ tsɔɔ kaa “klaami mumi” ngɛ yiheyo ko mi, nɛ e haa nɛ yiheyo ɔ ‘klaa.’ Se benɛ bɔfo Paulo hia mumi ɔ ngɛ e mi ɔ, yiheyo ɔ nyɛ we nɛ e klaa hu.

12. (a) Mɛni he je nɛ oslaa ngɛ he kaa o kɛ gbogboehi maa tu munyu ɔ? (b) Mɛni he je nɛ Mawu sɔmɔli kɛ a he wui kusumihi nɛ kɛ daimoniohi ngɛ tsakpa a, a mi ɔ?

12 Daimonio ɔmɛ guɔ blɔ kpa ko hu nɔ kɛ sisiɔ nihi. A bɔɔ mɔde kaa a ma ha nɛ wa he ye kaa gbogboe ɔmɛ ngɛ si himi mi ngɛ he ko nɛ waa kɛ mɛ ma nyɛ maa tu munyu, nɛ a ma nyɛ maa ye wɔ awi hulɔ. Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, ke nihi a huɛmɛ loo a weku no ko gbo ɔ, a nyɛɛ nɛ a yaa nihi nɛ a kɛ mumi yayamihi tsuɔ ní nɛ a deɔ ke a kɛ gbogboehi tuɔ munyu ɔ a ngɔ. Ní peelɔ ɔ ma nyɛ ma de mɛ nɔ nɛ gbo ɔ he nɔ́ ko nɛ a le, aloo daimonio ɔmɛ kɛ gbi nɛ ngɛ kaa nɔ nɛ gbo ɔ gbi maa tu munyu. (1 Samuel 28:3-19) Ke nɔ ko gbo ɔ, kusumihi fuu nɛ nihi peeɔ ɔ tsɔɔ kaa a he ye kaa nɔ nɛ e gbo ɔ ngɛ si himi mi ngɛ he ko. Kusumi nɛ ɔmɛ ekomɛ ji, nyɔ fɔmi, ya nyɛmi, yi kpami, nɔ nɛ gbo ɔ jeha yemi, niye ní nɛ a fĩaa kɛ haa gbogboe ɔmɛ, kusumihi nɛ yo peeɔ ke e huno gbo, kɛ ní peepee kpahi. Be komɛ hu ɔ, ke a pu nɔ ɔ ta a, a ba hiɔ si, nɛ a nuɔ ní, nɛ a yeɔ ní, nɛ a fiɛɛ do. Ke Kristofohi kɛ a he wui kusumi nɛ ɔmɛ a mi ɔ, a weku li, kɛ a kpɔ mi bi tuɔ munyu kɛ siɔ mɛ, nɛ a jɛɛ mɛ, nɛ ni komɛ po a weku li kɛ mɛ poɔ tako mi. Se Kristofohi le kaa gbogboehi be si himi mi ngɛ he ko. Wa be nyɛe nɛ waa kɛ mɛ maa tu munyu, nɛ a be nyɛe maa ye wɔ awi hulɔ. (La 115:17) Moo hyɛ o he nɛ hi. Koo bɔ mɔde kaa o kɛ nihi nɛ a gbo ɔ maa sɛɛ ní kɔkɔɔkɔ, nɛ o kɛ daimoniohi hu ko bɔ.​​—Kane 5 Mose 18:10, 11; Yesaya 8:19.

13. Mɛni nɛ nihi fuu nɛ jinɛ a yeɔ daimoniohi gbeye ɔ nyɛ nɛ a pee?

13 Daimoniohi sisiɔ nihi, nɛ a woɔ nɔ he gbeye hulɔ. Mwɔnɛ ɔ, Satan kɛ daimonio ɔmɛ le kaa e piɛ “be bɔɔ kɛkɛ” nɛ Mawu ma je mɛ kɛ je zugba a nɔ. Enɛ ɔ he ɔ, a ngɛ yi wu tso níhi pee amlɔ nɛ ɔ pe daa. (Kpojemi 12:12, 17) Se kɛ̃ ɔ, nihi akpehi abɔ nɛ jinɛ a yeɔ daimoniohi gbeye ɔ yi mɛ gbeye hu. Mɛni a pee loko a yi mɛ gbeye hu ɔ?

MO JE O HE KƐ JE DAIMONIOHI A HE

14. Mɛni blɔ nɔ wa maa gu kɛ je wa he kɛ je daimoniohi a he kaa bɔ nɛ Kristofohi nɛ a hi Efeso ɔ pee ɔ?

14 Baiblo ɔ tsɔɔ wɔ bɔ nɛ wa maa pee ha kɛ tsi daimoniohi blɔ, kɛ bɔ nɛ wa maa pee ha kɛ je wa he kɛ je a he. Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, Kristofohi nɛ a hi Efeso ɔ a kpɛti ni komɛ kɛ daimoniohi tsu ní loko a ba le anɔkuale ɔ. Mɛni blɔ nɔ a gu kɛ je a he ngɛ daimonio ɔmɛ a he wami sisi? Baiblo ɔ tsɔɔ kaa, “Kunya tsuli ɔmɛ hu a ti nihi babauu ngɔ a womi ɔmɛ kɛ ba pue si ngɛ ni ɔmɛ tsuo a hɛ mi nɛ a sã.” (Bɔfo Ɔmɛ A Ní Tsumi 19:19) Akɛnɛ a suɔ nɛ a pee Kristofohi he je ɔ, a sã womihi nɛ a kɛ tsuɔ kunya a tsuo. Mwɔnɛ ɔ hu ɔ, e sa nɛ nihi nɛ a suɔ kaa a ma ja Yehowa a nɛ a puɛ níhi tsuo nɛ yeɔ bua mɛ nɛ a kɛ daimoniohi bɔɔ ɔ. Ekomɛ ji womihi, womi tɛtlɛɛhi, sinihi, lahi, kɔmpiuta nɔ fiɛmihi, kɛ fonihi nɛ a kɛ fiaa kunya yemi he adafi. Nihi fuu susuɔ kaa ní nɛ ɔmɛ ji hɛja jemi níhi kɛkɛ nɛ yí nɔ awi. E sa nɛ a puɛ níhi nɛ a woɔ kɛ poɔ a he piɛ ngɛ ní yayamihi a he ɔ hulɔ.​​—1 Korinto Bi 10:21.

15. Mɛni e sa kaa waa pee kɛ tsi Satan kɛ daimonio ɔmɛ blɔ?

15 Benɛ Kristofohi nɛ a hi Efeso ɔ puɛ womihi nɛ a kɛ tsuɔ kunya a se ɔ, bɔfo Paulo ngma sɛ womi ya ha mɛ kaa a ya nɔ nɛ a ‘hwu’ kɛ si “mumi yayami kpetekpleenyɛhi.” (Efeso Bi 6:12) E ngɛ mi kaa a sã womihi nɛ a kɛ tsuɔ kunya a mohu lɛɛ, se loloolo ɔ, daimonio ɔmɛ ngɛ mɔde bɔe kaa a maa ye mɛ awi. Mɛni nɛ e he hia nɛ a pee? Bɔfo Paulo de mɛ ke: “Nyɛɛ hɛɛ hemi kɛ yemi ngɛ nyɛ dɛ kaa tsɛi nɛ nyɛ ma nyɛ kɛ gbe nɔ yayami ɔ kɛ̃ɛ̃ mi bihi kɛ a he la a tsuo.” (Efeso Bi 6:16) Hemi kɛ yemi nɛ wa ngɛ ɔ maa po wa he piɛ kaa bɔ nɛ tsɛi poɔ ta bulɔ he piɛ ngɛ ta mi ɔ. Ke wa he ye kaa Yehowa maa bu wa he ɔ, wa ma nyɛ maa tsi Satan kɛ daimonio ɔmɛ blɔ.​​—Mateo 17:20.

16. Kɛ wa maa pee kɛ ná hemi kɛ yemi nɛ mi wa ngɛ Yehowa mi kɛɛ?

16 Mɛni blɔ nɔ wa ma nyɛ maa gu kɛ ná hemi kɛ yemi nɛ mi wa ngɛ Yehowa mi? E sa nɛ waa kane Baiblo ɔ daa ligbi, nɛ wa ná hɛ kɛ nɔ fɔmi ngɛ Yehowa mi kaa e ma nyɛ maa bu wa he. Ke wa ngɛ hɛ kɛ nɔ fɔmi ngɛ Yehowa mi ɔ, Satan kɛ e daimonio ɔmɛ be nyɛe maa pee wɔ nɔ́ ko fɛɛ.​​—1 Yohane 5:5.

17. Mɛni hu wa ma nyɛ maa pee kɛ po wa he piɛ kɛ je daimonio ɔmɛ a he?

17 Mɛni hu nɛ e he hia nɛ Kristofohi nɛ a hi Efeso ɔ nɛ a pee? Nihi kɛ daimoniohi tsu ní wawɛɛ ngɛ Efeso. Enɛ ɔ he ɔ, Bɔfo Paulo de mɛ ke: ‘Nyɛɛ sɔle kɛ kpa Mawu pɛɛ be tsuaa be.’ (Efeso Bi 6:18) E he hia nɛ a sɔle konɛ Yehowa nɛ e bu a he be tsuaa be. Wɔ hu nɛɛ? Wɔ hu wa ngɛ je nɛ nihi fuu kɛ daimoniohi tsuɔ ní ngɛ mi ɔ mi. Enɛ ɔ he ɔ, e sa nɛ wɔ hu waa wo Yehowa biɛ ta ngɛ wa sɔlemi mi nɛ wa bi lɛ nɛ e bu wa he. (Kane Abɛ 18:10.) Ke wa ya nɔ nɛ wa sɔle ha Yehowa kaa e po wa he piɛ ngɛ Satan he ɔ, e maa bu wa sɔlemi ɔ tue.​​—La 145:19; Mateo 6:13.

18, 19. (a) Kɛ wa ma plɛ kɛ ye kunimi ngɛ ta nɛ waa kɛ Satan kɛ daimonio ɔmɛ ngɛ hwue ɔ mi kɛɛ? (b) Mɛni sane bimi nɛ wa maa susu he ngɛ yi nɛ nyɛɛ se ɔ mi?

18 Ke wa puɛ níhi tsuo nɛ yeɔ bua wɔ nɛ waa kɛ daimoniohi bɔɔ ɔ, nɛ wa ngɔ wa he kɛ fɔ Yehowa nɔ ɔ, e maa bu wa he, nɛ wa ma nyɛ maa tsi Satan kɛ daimonio ɔmɛ blɔ. E sɛ nɛ waa ye mɛ gbeye. (Kane Yakobo 4:7, 8.) Yehowa ngɛ he wami kulaa pe daimonio ɔmɛ. E gbla a tue ngɛ Noa be ɔ mi, nɛ e ma kpata a hɛ mi hwɔɔ se. (Yuda 6) Mo kai kaa Yehowa ngmɛɛ we wa he kaa wɔ pɛ waa hwu ta nɛ ɔ. E haa nɛ e bɔfo ɔmɛ poɔ wa he piɛ. (2 Matsɛmɛ 6:15-17) Wa ngɛ nɔ mi mami kaa Yehowa maa ye bua wɔ nɛ wa maa ye kunimi ngɛ ta nɛ waa kɛ Satan kɛ daimonio ɔmɛ ngɛ hwue ɔ mi.​—1 Petro 5:6, 7; 2 Petro 2:9.

19 Se ke Satan kɛ daimonio ɔmɛ lɛ a ha nɛ wa ngɛ nɔ́ nae ɔ, lɛɛ mɛni he je nɛ Mawu kpataa we a hɛ mi kɛ ba si piɔ ɔ? A ma ha sane bimi nɛ ɔ heto ngɛ yi nɛ nyɛɛ se ɔ mi.