1. Inyuki di nlama nigil i yi biañgel?

YÉHÔVA a ngwés le di yi lihaa jé. Biañgel bi yé mu ikété lihaa li Djob. Bibel i nsébél biañgel le “bon ba Nyambe.” (Hiôb 38:7) Baa kii biañgel bi mboñ? Lelaa ba bi hôla bôt i ngéda kôba? Ndi baa ba nla hôla bés i len ini?​—Béñge Ndoñi 8, i mamélél ma kaat.

2. Hee biañgel bi nlôl? Baa Djob a bi heg biañgel gwañen?

² Di nlama yi hee biañgel bi nlôl. Kaat Kôlôsé 1:16 i nkal le ngéda Yéhôva a bi mal heg Yésu, ‘a bi heg ki mam momasôna ma yé ngii, ni mana ma yé isi.’ Hala nkobla le a bi heg yak biañgel. Baa Djob a bi heg biañgel gwañen? Bibel i nkal le biañgel bi yé mbôgôl i didun.​—Tjémbi 103:20; Masoola 5:11.

3. Kii kaat Hiôb 38:4-7 i nkal bés inyu biañgel?

³ Bibel i niiga ki bés le Yéhôva a bi heg biañgel ilole a nheg isi. Baa mambe mahoñol biañgel bi bééna ngéda ba bi tehe hisi Yéhôva a bi heg? Kaat Hiôb i nkal bés le ba bé maséé. Bobasôna ba bé lihaa jada, ba gwéélak Yéhôva ntôñ.​—Hiôb 38:4-7.

4. Lelaa di nyi le biañgel bi ntôñ bôt ba binam?

⁴ Ibôdôl bibéé, biañgel bi ntôñ ngandak inyu mam ma bôt ba binam, ni inyu bitééne bi Djob inyu hisi. (Bingéngén 8:30, 31; 1 Pétrô 1:11, 12) Hala a bi siidaha bo ñem ngandak, ngéda ba bi tehe Adam bo Éva ba ndogbene Djob. Hala a nlama ki siidaha bo ñem  ngandak i tehe le i len ini libim li bôt li ndogbene Yéhôva. Ndi ngéda mut a ntam bibéba gwé, a témb ki yak Djob, bi nkon maséé ngandak. (Lukas 15:10) Biañgel bi ntôñ toi bagwélél ba Djob. Yéhôva a ngwélél biañgel inyu hôla ni sôñ bagwélél bé hana isi. (Lôk Héber 1:7, 14) Di béñge le ndék dihéga di di ñunda hala.

5. Lelaa biañgel bi bé hôla bagwélél ba Djob ngéda kôba?

 ⁵ Yéhôva a bi ep biañgel biba inyu hôla Lôt ni lihaa jé, le ba pei tjiba i bitisôn bi Sôdôm ni Gômôra. (Bibôdle 19:15, 16) Mbôgôl i ñwii mbus ha, mpôdôl Daniel a bi léña ikété bee i mbondo njéé, ndi njéé i bi boñ bé nye béba inyule ‘Nyambe a bi om añgel yé, a yibi yaga manyo ma mbondo.’ (Daniel 6:22) Yak ngéda ñôma Pétrô a bé i ndap mok, Yéhôva a bi ep añgel yé le i pémés nye. (Minson mi baôma 12:6-11) Biañgel bi bi hôla yak Yésu ngéda a bé hana isi. Kii héga, mbus sôble yé, ‘añgel i bi gwélél nye.’ (Markô 1:13) Ndék ngéda ilole ba nol Yésu, añgel yada i bi “lédés nye.”​—Lukas 22:43.

6. (a) Lelaa di nyi le biañgel bi nhôla bagwélél ba Djob i len ini? (b) Mambe mambadga di ga timbhe hanano?

⁶ I len ini, biañgel bi mpémél ha bé bôt. Ndi Djob a ngi bôñlak biañgel inyu hôla bagwélél bé. Jon Bibel i nkal le: “Añgel Yéhôva i ñoñ libôga, i nkéñga [tole i nkéña] ba ba nkon nye woñi, i nsôñ ki bo.” (Tjémbi 34:8) Inyuki di gwé ngôñ le ba sôñ bés? Inyule di gwé baoo ba ngui ba ba nsômbôl boñ bés béba. Ba yé bonjee? Ba nlôl hee? Lelaa ba noode boñ bés béba? Inyu timbhe mambadga ma, di nlama ndugi yi yom i bi tagbe ndék ngéda mbus le Adam bo Éva ba bi héga?

7. Kii bôt ba bi boñ inyule Satan a bi tembene bo?

⁷ Di bi nigil i Pes 3 le añgel yada i bi ndogbene Djob, i yéñ ki le i énél bape. Bibel i nsébél yo le Satan Nsohop. (Masoola 12:9) Satan a bé gwés ki le yak bihégél bipe bi ndogbene Djob. Jon a bi tembene Éva. Ibôdôl ha ngéda i, a ntembene libim li bôt ba binam. Ndi,  ndék bôt kiki Abel, Énok, ni Nôa, i bi waa bé téñbe ni Yéhôva.​—Lôk Héber 11:4, 5, 7.

8. (a) Lelaa ngim biañgel i bi yila mimbuu mimbe? (b) Kii mimbuu mimbe mi bi boñ inyu pei Ntida Malép?

⁸ I dilo di Nôa, ngim biañgel i bi ndogop, i yék bañga yap liyééne i ngii inyu niñ hana isi kiki bôt ba binam. Inyuki? Bibel i nkal bés le ba bé sômbôl bana baa. (Añ Bibôdle 6:2.) Ndi biañgel bi nlama bé boñ nya jam i. (Yuda 6) Kiki bibéba biañgel bi, libim li bôt ha ngéda i, li bi kahal gwés mam ma nyega ni bisañ. Jon Yéhôva a bi yoñ makidik i tjé bibéba bi bôt bi ni njel Ntida Malép hana isi. Ndi, a bi tohol bagwélél bé, ba ba bi téñbe ni nye. (Bibôdle 7:17, 23) Inyu pei, bibéba biañgel bi bi témb i ngii. Bibel i nsébél bibéba biañgel bi le mimbuu mimbe. Mimbuu mimbe mi, mi bi pohol i nit Satan ngéda a bi kolba Yéhôva, jon Nsohop a bi yila ñénél wap.​—Matéô 9:34.

9. (a) Kii bi tagbe ngéda mimbuu mimbe mi bi témb i ngii? (b) Kii di nke nigil hanano?

⁹ Inyule ba bi kolba nye, Yéhôva a bi neebe bé le mimbuu mimbe mi témb mi jôp mukété lihaa jé. (2 Pétrô 2:4) Mimbuu mimbe mi nla ha bé yila bôt ba binam, ndi yak len ini, ba “nyumus nkoñ isi wonsôna.” (Masoola 12:9; 1 Yôhanes 5:19) Di nke nigil manjel ba ngwélél inyu tembene tole yumus ngandak bôt.​—Añ 2 Korintô 2:11.

10. Lelaa mimbuu mimbe mi nlôg bôt?

¹⁰ Mimbuu mimbe mi ngwélél ngandak dipa inyu lôg bôt. Ngéda bôt ba ngwés bôdôl bana maada ni mimbuu mimbe, ba mboñ hala ni bomede tole ni njel  mut numpe, kiki bo mut makañ tole mut ngambi. I bana maada ni mimbuu mimbe yon i nséblana le ligwélél makañ. Ndi Bibel i mbéhe bés le di yén haa ni hiki yom i gwé maada ni mimbuu mimbe. (Galatia 5:19-21) Inyuki? Nlélém kiki mut nsômbi a ngwélél dipa inyu gwel binuga, hala nyen mimbuu mimbe mi ngwélél dipa inyu lôg bés ni énél bôt.​—Béñge Ndoñi 26, i mamélél ma kaat.

11. Kii i yé liyelel mam ma nke lo, ni inyuki di nlama keñgle jam li?

¹¹ Njel yada mimbuu mimbe mi ngwélél inyu lôg bôt i nséblana le liyelel mam ma nke lo. Hala a yé i gwélél ngui mimbuu mimbe mi nti inyu yi dilo di nlo, tole inyu yi mam ma nyiba bé. Mut a nla boñ hala ni njel bakobol tjôdôt, bakobol dibagi, baleñ mbañ, bagwélél man hôgôô tole pôpôs, baañ biyimbne i libai li woo tole bôt ba mbona. Ngandak bôt i nhoñol le maboñog mana ma ta bé béba, ndi hala a ta bé maliga. Mam ma, ma yé béba ngandak. Kii héga, Bibel i nkal le mimbuu mimbe ni bôt ba mis ma-na ba nsal ntôñ. Ikété kaat Minson mi baôma 16:16-18, di ñañ le “mbuu bindéé [tole mbuu mbe]” u bi hôla hingonda hiada i yelel mam ma nke lo. Ngéda ñôma Paul a bi pémés mbuu mbe u, hingonda hi bi nimis ngui a bééna inyu yelel mam ma nke lo.

12. (a) Inyuki i noode kwel ni bawoga i yé béba jam? (b) Inyuki bagwélél ba Djob ba nlama bé yoñ ngaba mu bilem bi loñ bi bi ntinde bôt i bana maada ni mimbuu mimbe?

¹² Mimbuu mimbe mi ngwélél hipa hipe inyu yumus bôt. Ba noode tinde bés i hémle le di nla pot ni bawoga. Ba nyéñ ki le di hoñol le bawoga ba niñ homa numpe, ni le ba nla kwel ni bés, tole ba nla boñ bés béba. Kii héga, mut nu a nimis liwanda jé tole mut wé  lihaa, a nla ke yak mut ngambi inyu kwélés bawoga. Mut makañ a nla kal nye biloñge bi mam inyu liwanda jé tole mut wé lihaa nu a bi wo. A nla yak nigle kiñ i mut nu a bi wo. (1 Samuel 28:3-19) Ngandak bilem tole bikôm bi maéa bi niñne ngii biniigana le bawoga ba niñ homa numpe. Jon, bôt ba mboñ mam kiki bo lisoh moo, ndum tole ndumbi, sesema inyu bawoga, bikus tole juhul, ni i lélél i maéa. Ngéda kristen i ntjél yoñ ngaba mu mam ma, lihaa jé tole libôga jé li nla ôm nye nsohi, li sol nye, tole li tjôô nye. Ndi bikristen bi nyi le bawoga ba niñ ha bé to homa to wada. Di nla bé kwel ni bawoga, to bo ba nla bé boñ bés béba. (Tjémbi 115:17) Jon, yoñ matat. Kekikel, u noodege bañ kwel ni bawoga tole ni mimbuu mimbe. U yoñ bañ to ngaba mu bilem bi loñ bi bi ntinde we i bana maada ni mimbuu mimbe.​—Añ Ndiimba Mbén 18:10, 11; Yésaya 8:19.

13. Kii ngandak bôt i i bé kon mimbuu mimbe woñi i bi la boñ?

¹³ Mimbuu mimbe mi nlôg ndik bé bôt, ndi mi nkônha ki bo woñi. I len ini, Satan ni mimbuu nwé mimbe ba nyi le ba ngi gwé ndigi “ndék isii ngéda” ilole Djob a ntjé bo, jon ba nyai kiyaga iloo kiki ngéda bisu. (Masoola 12:12, 17) Dikôô di bôt di bé kon mimbuu mimbe woñi, ba nkon ha bé nwo woñi i len ini. Kii bi hôla bo le ba kon ha bañ mimbuu mimbe woñi?

14. Kiki bikristen bi ngéda bisu, lelaa di nla kit maada ni mimbuu mimbe?

¹⁴ Bibel i nkal bés lelaa di nla kolba mimbuu mimbe ni lelaa di nla kit maada momasôna ni nwo.  Kii héga, ngandak bôt ikété tison Efésô i bé kwel ni mimbuu mimbe nwaa le ba bé nigil maliga. Lelaa ba bi kit maada ni mimbuu mimbe mi? Bibel i nkal le: “Ni jôga ikété baboñ makañ ba lona bikaat gwap, ba ligis gwo bisu bi bôt bobasôna.” (Minson mi baôma 19:19) Inyule ba bé sômbôl yila bikristen, jon ba bi ligis bikaat gwap bi makañ. Nlélém jam u yé nseñ i len ini. Hiki mut nu a nsômbôl gwélél Yéhôva, a nlama lep hiki yom i gwé maada, to sisii, ni mimbuu mimbe. Ikété mam ma ñunda le makañ ni i bana maada ni mimbuu mimbe bi ta bé béba ni le bi nla ti bés maséé, di nla sima mam kiki bo bikaat, biyimbne bi sôñ bi hiki ligwéé li mut, bisinima, nsik, mintuk ni bifôtô. Di nla ki sima gwom bôt ba nhaba inyu kéñ le mimbuu mimbe mi boñ bañ bo béba.​—1 Korintô 10:21.

15. Kii ipe di nlama boñ inyu kolba Satan ni mimbuu mimbe?

¹⁵ Ndék ñwii mbus le bôt ba Efésô ba mal ligis bikaat gwap bi makañ, ñôma Paul a bi tila le ba ngi gwé le ba ‘siñis’ tole ba kolba “mimbuu mimbe.” (Efésô 6:12) To hala kiki ba bi mal ligis bikaat gwap, mimbuu mimbe mi bé mi ngi yéñég le mi boñ bo béba. Kii ipe ba bé lama ni boñ? Paul a bi kal bo le: “Badnana ben le hémle, yon n’a la limil makoñ ma hié ma mut mbe momasôna.” (Efésô 6:16) Ndik kiki ben i nla sôñ sônda, hala nyen hémle i nla sôñ bés. Ibale di mbôdôl toi Yéhôva ñem le a nla sôñ bés, ha nyen di ga la kolba Satan ni mimbuu mimbe.​—Matéô 17:20.

16. Lelaa di nla kônde lédés hémle di nhémle Yéhôva?

¹⁶ Lelaa di nla kônde lédés hémle di nhémle Yéhôva? Di nlama añ Bibel hiki kel, di bôdlak Djob  ñem le a nla sôñ bés. Ibale di mbôdôl Yéhôva ñem ni ñem wés wonsôna, Satan ni mimbuu mimbe ba ga la bé boñ bés béba.​—1 Yôhanes 5:5.

17. Kii ipe i nla sôñ bés i moo ma mimbuu mimbe?

¹⁷ Kii ipe bikristen bi Efésô bi bé lama boñ? Tison yap i bé nyonok ni bôt ba bééna maada ni mimbuu mimbe. Jon ñôma Paul a bi kal bo le: “Ni soohege Nyambe ngéda yosôna.” (Efésô 6:18) Ba bé lama soohe hiki ngéda le Yéhôva a sôñ bo. Hala a nkobla kii inyu yés? Yak bés di niñil ikété nkoñ isi u u yé nyonok ni bôt ba gwé maada ni mimbuu mimbe. Jon yak bés di nlama soohe Yéhôva le a sôñ bés. Di nlama ki gwélél jôl jé ngéda di nsoohe. (Añ Bingéngén 18:10.) Ibale di nwaa bé bat Yéhôva le a tohol bés i moo ma Satan, a ga emble masoohe més.​—Tjémbi 145:19; Matéô 6:13.

18, 19. (a) Lelaa di nla yémbél gwét di gwéne Satan ni mimbuu mimbe? (b) Imbe mbadga i ga kôhna ndimbhe mu pes i noñ ha?

¹⁸ Ibale di ntjôô kii yosôna i gwé maada mo ki mo ni mimbuu mimbe i niñ yés, di bôdlak ki Yéhôva ñem le a nla sôñ bés, ha nyen di ga la kolba Satan ni mimbuu mimbe. Di gwé bé le di kon bo woñi. (Añ Yakôbô 4:7, 8.) Yéhôva a gwé ngui iloo mimbuu mimbe. A bi kogse bo i dilo di Nôa. I dilo di nlo, a ga tjé bo. (Yuda 6) Di hôiga bañ le di ta bé bés botama mu gwét gwés. Yéhôva a ngwélél biañgel gwé inyu sôñ bés. (2 Kiñe 6:15-17) Di nla ba nkwoog nkaa le ni mahôla ma Yéhôva, di nla yémbél gwét di gwéne Satan ni mimbuu mimbe.​—1 Pétrô 5:6, 7; 2 Pétrô 2:9.

¹⁹ Ndi, mu kii Satan ni mimbuu mimbe ba nlona ngandak mandutu, inyuki Yéhôva a yé ngi tjé bo? Di ga kôhna ndimbhe inyu mbadga i, mu pes i noñ ha.