1. Mulandu nshi tulingile ukwishibila bwino bamalaika?

YEHOVA afwaya ukuti twaishiba abana bakwe. Bamalaika bana ba kwa Lesa. Baibolo ita bamalaika ukuti “abana baume . . .  aba kwa Lesa.” (Yobo 38:7) Mulimo nshi bamalaika babomba? Bushe bayafwile shani abantu ku numa? Inga muno nshiku, bushe kuti batwafwa? —Belengeni Ifyebo na Fimbi pa 8.

2. Bushe bamalaika baishilebako shani? Kabili ni bamalaika banga Yehova apangile?

² Bushe bamalaika baishilebako shani? Baibolo pa Abena Kolose 1:16 itweba ukuti pa numa ya kubumba Yesu, Yehova alipangile “ifintu fyonse . . .  mu muulu na pano isonde.” Bamalaika nabo baba pa fintu ifyo Lesa apangile. Bushe Yehova apangile bamalaika banga? Baibolo itila bamalaika baba iminshipendwa.—Amalumbo 103:20; Ukusokolola 5:11.

3. Finshi ilembo lya kwa Yobo 38:4-7 litweba pali bamalaika?

³ Mu Baibolo tusambililamo no kuti Yehova abalilepo ukubumba bamalaika ilyo ashilapanga isonde. Baumfwile shani ilyo Yehova apangile isonde? Mwi buuku lya kwa Yobo tubelenga ukuti balitemenwe sana. Balikatene sana ilyo balebombela Yehova.—Yobo 38:4-7.

4. Twaishiba shani ukuti bamalaika balitemwa abantu?

⁴ Ukutula na kale bamalaika balitemwa abantunse kabili balafwaisha no kumona ubufwayo bwa kwa Yehova ubwakuma isonde na bantunse bwafikilishiwa. (Amapinda 8:30, 31; 1 Petro 1:11, 12) Bamalaika bafwile  balyumfwile sana ububi ilyo Adamu na Efa bapondweke. Kabili, bafwile balomfwa ububi sana ukucila ne fyo baumfwile pa kubalilapo nga bamona ifyo abantu abengi bapondokela Yehova muno nshiku. Lelo nga ca kuti umuntu alapila, abwelela na kuli Lesa, bamalaika balasekelela. (Luka 15:10) Bamalaika balitemwa sana abantu ababombela Lesa. Yehova alatuma ba malaika ku kwafwa na ku kucingilila ababomfi bakwe pano isonde. (AbaHebere 1:7, 14) Natusambilile pa fya kumwenako fimo.

5. Bushe bamalaika bayafwile shani ababomfi ba kwa Lesa ku kale?

 ⁵ Yehova alitumine bamalaika babili ku kwafwa Loti no lupwa lwakwe pa kuti bengapusuka ilyo umusumba wa Sodomu na Gomora wali no konaulwa. (Ukutendeka 19:15, 16) Ilyo papitile imyaka iingi, kasesema Daniele balimupoosele mu cilindi ca nkalamo nangu icinyenye, lelo tashamucenene pantu ‘Lesa alitumine malaika wakwe ku kucilika utunwa twa nkalamo.’ (Daniele 6:22) Pa numa, ilyo umutumwa Petro bamubikile mu cifungo, Yehova alitumine malaika ku kumufumya mu cifungo. (Imilimo 12:6-11) Na kabili, bamalaika balyafwile Yesu ilyo aali pano isonde. Ku ca kumwenako, ilyo abatishiwe, “bamalaika balemwafwa.” (Marko 1:13) Ilyo Yesu aali mupepi no kwipaiwa, malaika alishile ku “kumukosha.”—Luka 22:43.

6. (a) Twaishiba shani ukuti bamalaika bacili balafwa abantu ba kwa Lesa? (b) Mepusho nshi nomba ayo twalayasuka?

⁶ Muno nshiku, bamalaika tabamoneka ku bantunse. Na lyo line, Lesa acili alabatuma ku kwafwa ababomfi bakwe. Baibolo itila: “Malaika wa kwa Yehova apanga inkambi ukushinguluka abamutiina, na o alabapususha.” (Amalumbo 34:7) Cinshi tufwaila ukulacingililwa? Pantu abalwani abatulwisha ba maka sana. Ni bani aba bene? Bushe bafuma kwi? Batulwisha shani? Pa kwasuka aya mepusho, natusambilile pa fyacitike ilyo fye Adamu na Efa babumbilwe.

7. Cinshi Satana alenga abantu ukucita?

⁷ Mu Cipandwa 3 twasambilile ukuti malaika umo alipondokele Lesa kabili alefwaya ukuti na o aleteeka. Baibolo ita uyu malaika ukuti Satana Kaseebanya. (Ukusokolola 12:9) Satana alefwaya ukuti na bambi bapondokele Lesa. Alibeleleke Efa, kabili ukutula lilya  alibeleleka abantu abengi. Na lyo line, abantu bamo pamo nga Abele, Enoke, na Noa balitwalilile aba cishinka kuli Yehova.—AbaHebere 11:4, 5, 7.

8. (a) Bushe bamalaika bamo baishileba shani ifibanda? (b) Bushe ifibanda fyacitile shani pa kuti fipusuke Ilyeshi?

⁸ Mu nshiku sha kwa Noa, bamalaika bamo balipondweke kabili bashile ififulo fyabo ku muulu no kwisaikala na bantunse pe sonde. Cinshi baishile pe sonde? Baibolo itila balefwaya ukuupa. (Belengeni Ukutendeka 6:2.) Lelo ifi bamalaika bacitile balilufyenye. (Yuda 6) Ku ca bulanda, ifi fine e fyo na abantu abengi baali kabili balecita ulukaakala. E co Yehova aletele ilyeshi pe sonde ponse no konaula abalecita ifyabipa. Lelo alipuswishe ababomfi bakwe aba cishinka. (Ukutendeka 7:17, 23) Nomba, bamalaika abalecita ifyabipa bena balibwelelemo ku muulu, kanshi tabafwile. Baibolo ita aba bamalaika babipa ukuti ifibanda. Balisalilepo ukuba kuli Satana Kaseebanya, kabili Satana aishileba kateka wabo.—Mateo 9:34.

9. (a) Finshi fyacitike ilyo ifibanda fyabwelelemo ku muulu? (b) Finshi nomba twalasambililapo?

⁹ Apo nomba aba bamalaika baali fibanda, Yehova tabasuminishe ukubwelela mu lupwa lwakwe. (2 Petro 2:4) Pali ino nshita ifi fibanda tafyakwata amaka ya kuisangula ukuba abantu, lelo ficili ‘filelufya aba pano isonde bonse.’ (Ukusokolola 12:9; 1 Yohane 5:19) Lekeni nomba tusambilile ifyo ifi fibanda fibeleleka nelyo ifyo filufya abantu abengi.—Belengeni 2 Abena Korinti 2:11.

10. Bushe ifibanda fibeleleka shani abantu?

¹⁰ Ifibanda filabomfya inshila ishalekanalekana pa kubeleleka abantu. Abantu bamo balomfwana ne fibanda  abene nelyo ukupitila mu muntu umbi pamo nge ng’anga nelyo uwa ngulu. Ukucita ifya musango uyu kupupa imipashi. Lelo Baibolo itweba ukuti tulingile ukutaluka ku fintu fyonse ifingalenga twalaumfwana ne fibanda. (Abena Galatia 5:19-21) Mulandu nshi? Nga filya fine uwipaya inama abomfya inshila ishalekanalekana pa kwipaya inama, ifibanda na fyo filabomfya inshila ishalekanalekana pa kubeleleka abantu.—Belengeni Ifyebo na Fimbi pa 26.

11. Bushe ukubuka kucita shani, kabili mulandu nshi uo tulingile ukutalukilako?

¹¹ Inshila imo iyo ifibanda fibomfya kubuka. Ukubuka kubomfya amaka ya fibanda pa kwishiba ifikacitika ku ntanshi na pa kufwaya ukwishiba ifintu fimo. Ku ca kumwenako, umo kuti abukila ku ntanda nelyo ku mipelwa ya mu minwe. Nangu ca kuti abantu abengi bamona kwati ifi fintu tafyabipa, icishinka ca kuti fyalibipa sana. Ku ca kumwenako, Baibolo itila ifibanda na basobela ifikacitika ku ntanshi babombela pamo. Pa Imilimo 16:16-18 tubelengapo ukuti kwali “umupashi wa kubuka” uwalelenga umukashana ‘alebuka.’ Ilyo umutumwa Paulo atamfishe icibanda, umukashana alilekele ukubuka.

12. (a) Mulandu nshi cabipila ukulaumfwana ne fibanda? (b) Mulandu nshi uo ababomfi ba kwa Lesa bashilingile ukulakonkela intambi ishingalenga balaumfwana ne fibanda?

¹² Kwaliba inshila na imbi iyo ifibanda fibomfya pa kubeleleka abantu. Filalenga twasumina ukutila kuti twalanshanya na bafwa no kuti abafwa balatwalilila aba mweo ku ncende imbi kabili kuti balanda na ifwe nangu fye ukutucita ifyabipa. Ku ca kumwenako, nga ca kuti lupwa wabo nelyo cibusa wabo afwa, abantu bamo balaya mu kubukisha ku ng’anga, iitila  ilalanshanya na bafwa. Ing’anga kuti yaeba uwile mu kubukisha ifintu fimo pali lupwa nelyo cibusa wakwe uwafwa kabili kuti yapashanya ne shiwi lya muntu uwafwa. (1 Samwele 28:3-19) Kwaliba intambi ishingi isho abantu bakonka pa cililo, ne cilenga nico basumina ukuti abafwa balatwalilila aba mweo ku ncende imbi. Intambi shimo pali ishi lupupo nangu ukwibukisha abafwa cila mwaka, ukupupa imipashi, ukulalinda icitumbi na bene ba cililo ilyo bashilashiika, ukubikako fye ne ntambi na shimbi ishalekanalekana isho bapishamo mukamfwilwa. Nga ca kuti Abena Kristu bakaana ukukonka ishi ntambi, balupwa na bambi abekala mushi balabasuusha, balabasaalula kabili balakaana no kulaumfwana nabo muli fyonse. Lelo, Abena Kristu balishiba ukuti abafwa tabatwalilila abomi ku ncende shimbi. Te kuti tulanshanye nabo, kabili te kuti batucite ifyabipa. (Amalumbo 115:17) Muleba abacenjela. Te cakwesha ukulaumfwana na bafwa nelyo ifibanda nelyo ukulakonka intambi ishingalenga mwalaumfwana na fyo.—Belengeni Amalango 18:10, 11; Esaya 8:19.

13. Finshi abantu abengi abaletiina ifibanda kale baacita?

¹³ Ifibanda tafibeleleka fye abantu, lelo no kubatiinya filabatiinya. Muno nshiku, Satana ne fibanda fyakwe e lyo bacililemo ukucita ifyabipa pantu nabeshiba ukuti bashele fye “ne nshita inono” ninshi Lesa abonaula. (Ukusokolola 12:12, 17) Na lyo line, abantu abengi abaletiina ifibanda balileka ukufitiina. Finshi fyalenga baleke ukufitiina?

14. Kuti twacita shani pa kuti tuleke ukumfwana ne fibanda nga filya Abena Kristu ba mu Efese bacitile?

¹⁴ Baibolo yalitulondolwela ifya kucita pa kukaana ifibanda ne fyo twingafitaluka. Ku ca kumwenako,  kale mu musumba wa Efese mwali abantu bamo abaleumfwana ne fibanda ilyo bashilasambilila icine. Finshi bacitile pa kuti baleke ukumfwana na fyo? Baibolo itila “Abengi abalecita ifinjelengwe balonganike amabuuku yabo no kuyoca pa menso ya bonse.” (Imilimo 19:19) Apo balefwaya ukuba Abena Kristu balyocele amabuuku yabo yonse aya finjelengwe. Na ifwe bene e fyo tufwile ukucita. Nga tulefwaya ukubombela Yehova tufwile ukupoosa fyonse ifingalenga twalaumfwana ne fibanda. Pamo nga ifitabo, magazini, amafilimu, inyimbo, ukubikako fye ne mpimpi, e kutila, ifyo abantu bamo bafwala pa kuti baipokolole ku fibanda.—1 Abena Korinti 10:21.

15. Finshi fimbi ifyo tulingile ukucita pa kukaana Satana ne fibanda fyakwe?

¹⁵ Ilyo Abena Kristu baocele amabuuku yabo aya finjelengwe, umutumwa Paulo alembele ukuti balitwalilile “ukushomboka” no kulwisha “imipashi ibifi.” (Abena Efese 6:12) Ca cine, nangu ca kuti balyocele ifitabo, ifibanda fyalitwalilile ukubalwisha. Finshi fimbi ifyo balingile ukucita? Paulo abebele ukuti: “Buuleni inkwela iikalamba iya citetekelo, e mo muli no kushimisha imifwi yonse iya mulilo iya mubifi.” (Abena Efese 6:16) Nga filya fine inkwela icingilila umushilika, icitetekelo na co kuti catucingilila. Nga natucetekela sana ukuti Yehova kuti atucingilila, tukakaana Satana ne fibanda fyakwe.—Mateo 17:20.

16. Kuti twakosha shani icitetekelo cesu muli Yehova?

¹⁶ Bushe kuti twakosha shani icitetekelo cesu muli Yehova? Tufwile ukulabelenga Baibolo cila bushiku kabili tulingile no kushintilila pali ena pa kuti atucingilile. Nga natucetekela sana Yehova, Satana ne  fibanda fyakwe te kuti batucite ifyabipa.—1 Yohane 5:5.

17. Finshi fimbi ifyo tulingile ukucita pa kuti tucingililwe ku fibanda?

¹⁷ Finshi fimbi ifyo Abena Kristu ba ku Efese balingile ukucita? Mu musumba baleikala mwalifulile sana ukupupa imipashi. E ico Paulo abebele ati: “Mulepepa lyonse.” (Abena Efese 6:18) Balingile ukulapepa kuli Yehova pa kuti alebacingilila cila nshita. Inga ifwe, finshi tufwile ukulacita? Na ifwe bene twikala mu calo umo abantu bapupa sana imipashi. Kanshi na ifwe tulingile ukulapepa kuli Yehova kabili tufwile ukulumbula ishina lyakwe pa kupepa. (Belengeni Amapinda 18:10.) Nga ca kuti twatwalilila ukulalomba Yehova pa kuti atucingilile kuli Satana Kaseebanya, Yehova akatwasuka.—Amalumbo 145:19; Mateo 6:13.

18, 19. (a) Kuti twacimfya shani Satana ne fibanda fyakwe? (b) Cipusho nshi ico tukasuka mu cipandwa cikonkelepo??

¹⁸ Nga ca kuti twapoosa fyonse ifingalenga twalapupa imipashi no kucetekela sana ukuti Yehova kuti atucingilila, tukakaana Satana ne fibanda fyakwe. Tatulingile ukulatiina ifibanda. (Belengeni Yakobo 4:7, 8.) Yehova alikwata sana amaka ukucila ifibanda. Mu nshiku sha kwa Noa, alifikandile kabili ku ntanshi akafyonaula. (Yuda 6) Muleibukisha ukuti tatwaba fweka pantu Yehova alatwafwa pantu alatuma bamalaika ku kutucingilila ku fibanda. (2 Ishamfumu 6:15-17) Ukwabula no kutwishika, Yehova nga atwafwa, kuti twamucimfya Satana ne fibanda fyakwe.—1 Petro 5:6, 7; 2 Petro 2:9.

¹⁹ Nomba nga ca kuti Satana ne fibanda fyakwe balacita ifyabipa, mulandu nshi Lesa ashabonawila? Tukasuka ici cipusho mu cipandwa cikonkelepo.