1. Amu jé bia yiane yé’é mam a lat a beéngele?

YÉHÔVA a yi na bi yeme nda bôte jé. Beéngele be ne bibu’a ya nda bôte Zambe. Kalate Zambe a loone be na, “bone be Zambe.” (Job 38:7) Jé beéngele ba bo? Aval avé be nga volô bebo bisaé be Zambe melu mvus? Ye be ne volô bia melu ma?​— Fombô’ô Ayemé 8.

2. Beéngele be nga so vé? Zambe a nga té beéngele bambé?

² Da sili na bi yeme vôme beéngele ba so. Kalate Becolossien 1:16 a jô bia na, éyoñe Yéhôva a téya Yésus, ane a nga té ‘biôme bise, bi ya yôp été a bi ya si nyô.’ Beéngele fe be mbe été. Zambe a nga té beéngele bambé? Kalate Zambe a jô na bemillion beéngele.​—Besam 103:20; Nlitan 5:11.

3. Jé Kalate Job 38:4-7 a kate bia a lat a beéngele?

³ Kalate Zambe a ye’ele fe bia na, Yéhôva a nga té beéngele ôsusua na a té si. Be nga wô’ôtan aya éyoñe be nga yene si? Kalate Job a kate bia na be mbe meva’a été. Nda bôte jap é mbe nlatan, é kañe Yéhôva nsamba.​—Job 38:4-7.

4. Aval avé bia yeme na beéngele ba nyoñe bôte ngap?

⁴ Beéngele ba nyoñe ngap a bôt éyoñ ése, a ba yene mvaé ya yeme nsôñane Yéhôva a bili asu si a bôt. (Minkana 8:30, 31; 1 Pierre 1:11, 12) Be nga wô’ô abui mintaé éyoñe Adam ba Ève be nga bo Zambe  éngana’a. Be bili fe mintaé nleme melu ma, éyoñe ba yen abui bôte da bo Zambe melo. Ve éyoñe môt a kôñelane nlem a bulane be Zambe, beéngele be ne meva’a été. (Luc 15:10) Beéngele ba nyoñe bôte ba kañe Zambe ngap. Yéhôva a belane beéngele asu na, be volô a ba’ale bebo bisaé bé be ne si. (Behébreu 1:7, 14) Ñyenané bive’ane biziñ.

5. Aval avé beéngele be nga volô bebo bisaé be Zambe melu mvus?

 ⁵ Yéhôva a nga lôme beéngele bebaé na, be volô Lot a nda bôte jé na be kui tisone Sodome ndembene ba ye nyiñ. (Metata’a 19:15, 16) Mvuse ntete mimbu, be nga wua nkuli mejô Daniel ébé bengbwengbwem, ve jôm é ne abé é nji ku nye, amu ‘Zambe a nga lôm ange wé, a dipe menyu beñbwembweñ.’ (Daniel 6:22) Mvus abui mimbu, éyoñe nlômane Pierre ô nga be mimbôk, Yéhôva a nga lôm éngele na, a kuli nye mimbô’ô mite. (Mam Minlôman 12:6-11) Beéngele be nga volô fe Yésus éyoñ a mbe si. Éve’an é ne na, mvuse mbaptizô Yésus, “beange be nga volô nye.” (Marc 1:13) Ôbe nté ôsusua na ba wôé Yésus, éngele a nga “ve nye ngul.”​—Luc 22:43.

6. (a) Aval avé bia yeme na beéngele ba volô bebo bisaé be Zambe melu ma? (b) Minsili mivé bia zu yalan éyoñe ji?

⁶ Melu ma, bôte be nji beta yene beéngele. Ve Zambe a ke ôsu a belane be asu na, be volô bebo bisaé bé. Kalate Zambe a jô na: “Ange Yéhôva a bômane ba b’ako nye woñ. A nyii be.” (Besam 34:7) Amu jé ba yiane ba’ale bia? Amu bi bili ngule besiñe ba kômbô bo bia abé. Be ne beza? Ba so vé? Aval avé ba jeñe na be bo bia abé? Asu na bi yalane minsili mite, ñyenané jé é nga kui ôyôme nté, éyoñe Zambe a téya Adam ba Ève.

7. Jé bôte be nga bo amu Satan a nga du’u be?

⁷ Bi nga yé’é kabetôlô 3 na, éngele a nga bo Zambe éngana’a, a kômbô na a jôé bôte bese bevok. Kalate Zambe a loone nye na Satan Diable. (Nlitan 12:9) Satan a nga kômbô fe na, bôte bevo’o be bo Zambe éngana’a. A nga kui na a du’u Ève, ataté môs ôte a nga du’u fe abui bôt. Ve bôte béziñ aval ane Abel, Énosch a Noé be nga ke ôsu a bo Yéhôva mewôk.​—Behébreu 11:4, 5, 7.

8. (a) Aval avé beéngele béziñe be nga bo mimbia minsisim? (b) Jé mimbia minsisime mi nga bo asu na mi bi ényiñ éyoñe ndône mendim é nga kui?

 ⁸ Melu me Noé, beéngele béziñe be nga bo Zambe éngana’a a kôlô étaba’a jap e yôp été asu na, be zu nyiñe si ane bôt. Amu jé? Kalate Zambe a kate bia na be nga kômbô lu’u binga. (Lañe Metata’a 6:2.) Ve jame te é mbe abé asu beéngele. (Jude 6) Éyoñe di, aval ane mbia beéngele bete, abui bôt é nga taté fe na da bo ébotezel a évô. Ane Yéhôva a nga tyi’i na a zu mane jiane mbia be bôt a zene ya ndoñe mendim. Ve a nga nyii bezôsô bebo bisaé bé. (Metata’a 7:17, 23) Asu na be nyiñ, mbia beéngele be nga bulane yôp. Kalate Zambe a loone be na mimbia minsisim. Be nga tobe na ba ke ngame Satan, ane Satan a nga bo njô wop.​—Matthieu 9:34.

9. (a) Jé é nga kui mimbia minsisim éyoñe mi nga bulane yôp? (b) Jé bia zu yé’é éyoñe ji?

⁹ Mbôle be nga bo Yéhôva éngana’a, a nji beta kañese na mimbia minsisime mi bulane nda bôte jé. (2 Pierre 2:4) Mimbia minsisime mi se ngule ya beta nyoñe menyule me bôt, ve mia ke ôsu a ‘du’u si se.’ (Nlitan 12:9; 1 Jean 5:19) Ñyé’ané aval avé ba kui na be lam abui bôt, nge du’u be.​—Lañe 2 Becorinthien 2:11.

10. Aval avé mimbia minsisime mia du’u bôt?

¹⁰ Mimbia minsisime mia du’u bôt a abui mezen. Éyoñe bôte ba laan a mimbia minsisim, ba bo de bebien, nge a zene ya bôte befe ba loone na, mimvivi’i. Ba loone mboane te na, e yeñ a mimbia minsisim. Ve Kalate Zambe a bemene bia na, bi tebe jôm ése ja lat a mimbia minsisim ôyap. (Begalate 5:19-21) Amu jé?  Fo’o ve aval ane mbo nsôm a belane melam asu na a bi betit, avale te fe mimbia minsisime mia belane melam asu na mi du’u bôt, a bo be avale ba kômbô.​—Fombô’ô Ayemé 26.

11. Mvi’i é ne jé, a amu jé bia yiane sa’ale je?

¹¹ Zene jia ya mezene ba du’u bôt é ne mvi’i. Mvi’i é ne mbelane ngul é nji so be Yéhôva mfa’a ya kômbô yeme mam me aye bobane melu ma zu, nge mam me solô. Môt a ne jeñe na a bo de éyoñ a fas ateté, a timine biyeyem, a lañe bekat, a lañe ngobô, nge lañe mintene ya mo. Abui bôte da buni na, mimboone mite mi nji bo abé, ve mi ne mbia abé. Éve’an é ne na, Kalate Zambe a liti bia na, mimbia minsisim a bemvi’i ba saé nsamba. E kalate Mam Minlôman 16:16-18 bia lañe na, “[mbia] nsisime ya kulu mejô” a nga volô mona minga na a nyoñ “akum abui.” Éyoñe nlômane Paul ô nga va mbia nsisim ate, ane mona minga a nga jañele ngul a mbe a bili na, a kate mam me aye bobane melu ma zu.

12. (a) Amu jé é ne mbia jame na bi jeñe na bi laan a bewu? (b) Amu jé bebo bisaé be Zambe be nji yiane nyoñe ngap a metume me alat a mimbia minsisim?

¹² Mimbia minsisime mia belane zene fe asu na be du’u bôt. Ba jeñe na bi buni na, bi ne kobô a bewu, a na bi buni na bewu ba ke ôsu a nyiñe vôm éziñ. Ba jeñe fe na bi buni na bewu be ne ngule ya kobô a bia nge bo bia abé. Éve’an é ne na, môt a te jañele mvôé jé nge évuvumane jé a ne ke yene môt a laan a mimbia minsisim, a ye kate nye na a ne laan a môt a wuya. Mvimvi’i ô ne kate môt ate jôm éziñ a lat a mvôé jé nge évuvumane jé ja te wu. A ne fe nyoñe tyiñe nkobô môt a te wu. (1 Samuel 28:3-19) Abui metum a  lat a bewu é tii fe ñye’elan ô ne na, môt a wuya a ke ôsu a nyiñe vôm éziñ. Metume mete me ne bo: beta bikôane mewu, mesimesa’ane me awu, metuna’a asu bewu, akus, nge metume mefe a lat a memo ya awu. Éyoñe Bekristene be ne te nyoñe ngap a metume mete, menda me bôte map, nge bôte ya nlam, ba ve be bijô, ba ta be, nge na ba sa’ale be. Ve Bekristene ba yeme na bewu be bji nyiñe vôm éziñ. Bevevee be se ngule ya laan a bewu, nde fe bewu be se ngule ya bo bia abé. (Besam 115:17) Tabe ntyel! Te ve’ele jeñe môs éziñe na, ô laan a bewu, nge a mimbia minsisim, nge nyoñe ngap a metume me alat a mimbia minsisim. Lañe Deutéronome 18:10, 11; Ésaïe 8:19.

13. Jé abui bôt é mbe é taté ko mimbia minsisime woñ é nga bo?

¹³ Ésaé mimbia minsisim é nji bo ve na ba du’u bôt, ba sise fe be. Melu ma, Satan a mimbia minsisim ba yeme na, be bili ve “ôyôme nté,” ôsusua na Zambe a zu jiane be, jôme te nje ba dañe bo évô a ayok éyoñe ji a dañe biyoñe bise. (Nlitan 12:12, 17) Ve betoyini be bôte be mbe be taté ko mimbia minsisime woñ, be nji beta ko be woñ. Aval avé woñe be mbe be ko mimbia minsisim ô nga man?

14. Aval ane Bekristene ya ntete mimbu ôsu, jé bi ne bo asu na bi kandan a mimbia minsisim?

¹⁴ Kalate Zambe a kate bia aval avé bi ne wosan a mimbia minsisim, a aval avé bi ne kandane mie. Bi ne nyoñ éve’ane bôte béziñe ya tison Éphèse. Be mbe be bo’o mengañ ôsusua na ba yé’é benya mejô. Aval avé be nga kandan a me? Kalate Zambe a jô na: “Bôt abui, be nga bo bitua bi mam me ne medu’an, be  nga kôane bekalate bap, a di’i be ndu’an, bôte bese be to.” (Mam Minlôman 19:19) Amu be mbe be kômbô bo Bekristen, be nga mane di’i bekalate mengañe bap. Jame te da yiane fe bobane melu ma. Môt ase a kômbô kañe Yéhôva a yiane kandan a jôm ése é tii a mimbia minsisim. Bi ne lañe biôm ane bekalate, bekalate mefoé, nlañane biôme ya atété, bingeñgeñ, mezik, bivôé nge befôtô ba ba’é mfin, bi alat a mengañ, mimbia minsisim, nge mam me aboban a ngul é nji so be Yéhôva. Mam mete me ne yené abeñe mis, nge na me avo’o bo môt abé. Bi ne fe lañe biôm bôte be wô’ô jaé, asu na te mam me ne abé me akui be.​—1 Becorinthien 10:21.

15. Jé bia yiane beta bo asu na, bi wosane Satan a mimbia minsisim?

¹⁵ Mvuse bone mimbu, éyoñe Bekristene ya Éphèse be nga mane di’i bekalate mengañe bap, nlômane Paul ô nga tili na, ba ke ôsu a wosan a “bizu’u minsisime ya abé.” (Beéphésien 6:12) Ja’a Bekristene bete be nji be be beta bi bekalate mengañe bap, mimbia minsisime mi mbe mi kele ôsu a jeñe na mi bo be abé. Nde, jé be nga be be yiane beta bo? Paul a nga jô be na: “Mi nyoñeya fe ébene ya mbunan, nje éte mi aye bo ngule ya dime je mekoñe me nduan me mbia môt ate mese.” (Beéphésien 6:16) Aval ébene ja ba’ale mbo bita, avale te fe mbunane wongane wo ba’ale bia. Nge bia futi ndi nleme jangan ése be Yéhôva na a ne ba’ale bia, bia ye bo ngule ya wosane Satan a mimbia minsisim.​—Matthieu 17:20.

16. Aval avé bi ne yemete mbunane bi bili be Yéhôva?

¹⁶ Aval avé bi ne yemete mbunane bi bili be Yéhôva? Bia yiane lañe Kalate Zambe môs ôse a yé’é na bi tabe  ndi na Yéhôva a ba’ale bia. Nge bi bili ngule ndi nleme be Yéhôva, Satan a mimbia minsisime ba ye ke kui na, be bo bia abé.​—1 Jean 5:5.

17. Jé é ne beta bo na mimbia minsisime mi bo te bo bia abé ?

¹⁷ Jé Bekristene ya Éphèse be nga yiane beta bo? Be mbe be nyiñe tison é mbe njalan a mimbia minsisim. Jôme te nje Paul a nga jô be na: “Mi ye’elane biyoñe bise.” (Beéphésien 6:18) Be mbe be yiane ye’elane Yéhôva na a ba’ale be éyoñ ése. Mfa’a wongane ki? Bia fe, bia nyiñ émo é ne njalan a mimbia minsisim. Jôme te nje bia fe bia yiane ye’elane Yéhôva na a ba’ale bia. A bia yiane belan éyôlé jé éyoñe bia ye’elan. (Lañe Minkana 18:10.) Nge bia ke ôsu a ye’elane Yéhôva na a nyii bia mo me Satan, Yéhôva a ye yalane meye’elane mangan.​—Besam 145:19; Matthieu 6:13.

18, 19. (a) Aval avé bi ne dañe mewosane bia bo a Satan a mimbia minsisim? (b) Nsili ôvé bia ye yalane kabetôlô a tôñe nyi?

¹⁸ Nge bia mane va mam mese me tii a mimbia minsisim, a tabe ndi na Yéhôva a ba’ale bia, bia ye bo ngule ya wosane Satan a mimbia minsisim. Bi nji yiane ko be woñ. (Lañe Jacques 4:7, 8.) Yéhôva a dañe mimbia minsisime ngul. A nga foñôsô be melu me Noé, a melu ma zu a ye jiane be. (Jude 6) Ba’ale ôsimesane na, bi nji bo étam mewosane mangan, Yéhôva a belane beéngele bé asu na be ba’ale bia. (2 Bejô Bôt 6:15-17) Bi ne tabe ndi na, a mvolane Yéhôva bi ne dañe mewosane bia bo a Satan a mimbia minsisim.​—1 Pierre 5:6, 7; 2 Pierre 2:9.

¹⁹ Ve nge Satan a mimbia minsisime ba telé bia abui minju’u été, amu jé Yéhôva a ngenane teke jiane be? Nsili ôte wo aye bi éyalane kabetôlô a tôñe nyi.