1. Éé ní ea náa vaá è nó nú ea kil ló gbò nyómá tóm mé?

JÌHÓVÀ gbĩ́ kọọ̀ é nyimá nú ea kil ló pá ńlẹ́ẹ̀ tọ. Gbò nyómá tóm dṹùnà báàsĩ́ ló pá tọ e Bàrì íe. Mm̀ Kpá Káí, à dú gè kolí va “gbò nvín Bàrì.” (Jóòb 38:7) Éé ní e gbò nyómá tóm ólò naa ẽ́? Mósĩ́ deè ní e ba beè olòó nvèè bá nè gbò nen mm̀ tṍó ea beè kil nvéeá ẽ́? É kọọ̀ bàé láá nvèè bá nè beelé deè nieí?—Ẹ̀b Ní Ea Égè 8 Kpò Émì Nu Ea Di Dee Deè Nvéè Kpáí.

2. Ãàe ní e gbò nyómá tóm aà dùe? Kuù kà gbò nyómá tóm ní ba beè dème?

² À bọ́ló kọ é nyimá kiẽ́e gbò nyómá tóm aà dù. Kọ́lọsì 1:16 Kọ́ nèi kọọ̀ tṍó e Jìhóvà dem Jíízọ̀s lọ̀l, a beè gbóó “dèm kọ̀láá kà nú ea di káála nè nú ea di bàlà booí.” Bã̀àna gbò nyómá tóm nagé. Kuù ọ̀và ní e ba beè dème? Kpá Káí kọ́ọ̀ è íè gã́bug tõ̀ò gãà gbò nyómá tóm.—Psalm 103:20; Kùùà Nù 5:11.

3. Éé ní e kpá Jóòb 38:4-7 kọ́ nèi kilma ló gbò nyómá tóm mé?

³ Kpá Káí nóòmà nài gé kọọ̀ Jìhóvà beè zẹ́ẹ́ dèm gbò nyómá tóm besĩ́ à kálá dèm boo kunukẽ̀í. Mósĩ́ deè ní ea beè tọá vá ló tṍó e bà mon boo kunukẽ̀í ẽ́? Kpá Jóòb kọ́ nèi kọọ̀ nyíé va beè palàge ẹẹ. Ba beè dú pá tọ e bà géè gbá fã̀ Jìhóvà.—Jóòb 38:4-7.

4. Éé ní ea náa è nyimá kọọ̀ gbò nyómá tóm ólò ié lèèma mm̀ gbò nen né?

⁴ Gbò nyómá tóm ólò bọ̀ọ̀gẹ̀ ié lèèma mm̀ gbò nen nè tóm̀ bùlà e Jìhóvà íe kilma ló boo kunukẽ̀í nè gbò nen.  (Próvẹẹ̀b 8:30, 31; 1 Pítà 1:11, 12) Be à sẹlẹ nyíé va beè palàge bììlà tṍó e Ádàm nè Íìv lọl togó kèbá Bàrì. Tṍó e bà mon gã́bug gbò nen e bà náa gé gbantṍ ló Jìhóvà nyíé va à gbóó kpáá palàge bììlà. Sõò tṍó e gbò nen ọ́gá ló ba pọ́lọ́ vaá òòa kẽ dú ló Bàrì, nyíè gbò nyómá tóm ólò palàge ẹẹ.  (Lúùk 15:10) Gbò nyómá tóm ólò palàge ié lèèma mm̀ gbò e bà gé fã Bàrì. Jìhóvà tú pá a gbò nyómá tóm siimá tóm mm̀ ge nvèè bá, nè ge kpènà pá a gbò gyóòlo e bà di boo kunukẽ̀í. (Híbrù 1:7, 14) Naa èé ẹb sìgà gbò nu dòòmà bá ea kil ló níí.

5. Mósĩ́ deè ní e gbò nyómá tóm beè olòó nvèè bá nè gbò gyóòlo Bàrì mm̀ tṍó ea kil nvéeá ẽ́?

⁵ Jìhóvà beè lẹ̀ẹ̀là bàà kà pá a gbò nyómá tóm kọọ̀ bàá nvèè bá nè Lọ́ọ̀t nè pá a tọ kọbé bà ful zelí bá kyọàsĩ́ ea é dọ́ boo Sọ́dòm nè Gòmọ́rà. (Jénesìs 19:15, 16) Gã́bug gbáá téní, bà gbóó tú neǹ kọ́ọ̀ bùlà Bàrì Dányẹ̀l tẹlẹ mm̀ bànà kpẹẹ̀, sõò gbò kpẹẹ̀í náa beè nvèèe kom ló, boo béè kọọ̀ “Bàrì beè lẹ̀ẹ̀là a nyómá tóm kọ á ká dáà gbò kpẹẹ̀í.” (Dányẹ̀l 6:22) Dõona tṍó, tṍó e neǹ tóm Pítà beè di tọọ̀ kpọ́gọ́lọ́, Jìhóvà beè lẹ̀ẹ̀là a nyómá tóm kọ á túe lọl tọọ̀ kpọ́gọ́lọ́á. (Tóm 12:6-11) Gbò nyómá tóm beè nvèè nàgé bá nè Jíízọ̀s tṍó ea beè di boo kunukẽ̀í ã́. Dì belí nu dòòmà bá, tṍó ea ni diìamúú lọ̀l, “gbò nyómá tóm beè olòó nvèè bá nèe.” (Máàk 1:13) Besĩ́ bà kálá fẹ́ Jíízọ̀s, ene kà nyómá tóm beè “nvèèe kpóó ló.”—Lúùk 22:43.

6. (a) Éé ní ea náa è nyimá kọọ̀ gbò nyómá tóm ólò nvèè bá nè gbò gyóòlo Bàrì deè nieí é? (b) Mókà gbò bíb ní eé gé aalá kátogóí é?

⁶ Deè nieí, gbò nyómá tóm náa ólò silana ló gbò nen. Sõò Bàrì ólò kpáá tu nágé gbò nyómá tóm siimá tóm mm̀ ge siè kpóó ló pá a gbò gyóòlo. Kpá Káí kọ́ọ̀: “Gbò nyómá tóm Jìhóvà ólò kpẽá beeá ló gbò e bà sííá pọ̀ ló Ẹlẹ, vaá à ólò dùùlà va.” (Psalm 34:7) Éé ní ea náa vá à kpènà à dìi bíi ló é? Boo béè kọọ̀ è íè gbò ọ́b e bà palàge ié kpóó èlii e bà gbĩ́ ge nvèèi kom ló. Níà bà mée ẽ́? Ãàe ní e bà aà dù e? Vá à mósĩ́ deè ní e bà gbĩ́ gè nvèèi kom ló é? Ge aalá nagbò bíbvá, naanii èé ẹb nú ea beè naaá pọ́ì ńkem̀ tṍó aa ló tṍó e Bàrì ni dem Ádàm nè Íìv lọ̀l.

7. Éé ní e gbò nen ni náa boo béè gbò kẹ̀lẹ̀ ea aa bá Sétàn ẽ?

⁷ E beè nó mm̀ 3 Togó kpáí kọọ̀ à íe ene kà nyómá tóm ea beè lọ̀l togó kèbá Bàrì vaá gbĩ́ gè bẹl boo dõona gbò. Kpá Káí kolíe Sétàn ea dú Pọ́lọ́ Nyómá. (Kùùà Nù 12:9) Sétàn beè gbĩ nagé kọọ̀ dõona gbò á lọ̀l togó kèbá vaá naa uú boo Bàrì. A beè valíé ló gè kẹlẹ Íìv, vaá lọ̀l gé tã́gíní tṍóá, a kẹlẹ gã́bug gbò nen. Kọ̀láá bé ea dì naa, sìgà gbò, dì belí Ébẹ̀l, Ínòk, nè Nóà, beè kilsĩ́ gè bọ́ló dẹ̀lẹ̀ nyíé boo kilma ló Jìhóvà.—Híbrù 11:4, 5, 7.

8. (a) Mósĩ́ deè níe sìgà gbò nyómá tóm beè dú zọ ẹ́? (b) Éé ní e gbò zọí beè naa kọbé bà láá fùl zelí bá tù múúá ẽ́?

⁸ Mm̀ deè Nóà a, sìgà gbò nyómá tóm beè lọ̀l togó kèbá vaá aa káála ea dú ba be vaá dù gé zọ̀ gbò nvín nen tõó boo kunukẽ̀í. Ló éé? Kpá Káí kọ́ nèi kọọ̀ ba beè gbĩ́ gè ié gi va. (Bugi Jénesìs 6:2.) Sõò náa beè lèlà kọọ̀ gbò nyómá tóm á naa vó. (Júùd 6) Dì belí gbò gbóò togó nyómá tómá, gã́bug gbò nen e ba beè didùm mm̀ tṍóá beè ié pọ́lọ́ dùm vaá dú gbóò togó. Tṍóá Jìhóvà beè gbóó beeláfùl ge kyọ̀sĩ́ gbò pọ́lọ́í tení dú ló ge tú múú tuumá zivèkà boo kunukẽ̀í. Sõò a beè kpènà pá a gbò gyóòlo. (Jénesìs 7:17, 23) Gbò pọ́lọ́ nyómá tómí beè òòà kil káála, kọbé bà láá duuà ẹ̀. Kpá Káí kọ́ọ̀ na gbò gbóò togó nyómá tómí kọlà gbò zọ. Ba beè sà ge gbaá ló Sétàn mm̀ a lọ̀l togó kèbá, naa ní e Pọ́lọ́ Nyómáá beè gbóó bẹ̀l vá boo.—Máátìù 9:34.

9. (a) Éé ní ea beè naaá ló gbò zọ, tṍó e bà ooà kil káála ẹ́? (b) Dõona kà éé ní eé nó nu ea kil ló é?

⁹ Boo béè kọọ̀ ba beè dú gbò lọ̀l togó kèbá, Jìhóvà náa beè kpáá tuná gbò zọí gbá ló pá a tọ. (2 Pítà 2:4) Gbò zọí náa é láá kpáá kììà duná gbò nen tọ́ọ̀ tóm, sõò bà dì e bà gé “kẹlẹ dénè bàlà boo.” (Kùùà Nù 12:9; 1 Jọ́ọ̀n 5:19) Naa èé  nó bé e bà gé kẹlẹ, àbèè ge dàgẹ̀ gã́bug gbò nen naa.—Bugi 2 Kọ́rìnt 2:11.

10. Mósĩ́ deè ní e gbò zọ ólò kẹlẹ gbò nen né?

¹⁰ Gbò zọ ólò kẹlẹ gbò nen mm̀ gã́bug sĩ́deè. Tṍó e gbò nen gbĩ́ ge sí mm̀ zọ, bà ólò kyã̀àmà tọ sì àbèè ba tení dú ló dõona gbò, dì belí ge sí ló nen ea ólò siiá zọ àbèè nen ea ólò kọ́ dì deèsĩ́. Ge olòó zọ̀ gbò zọ naaá nu dú ge fã̀ zọ. Sõò Kpá Káí ãanéi kọ é kil kpã́á ló kọ̀láá kà nu ea kuu pọ́lọ́ nyómá. (Gàlésìà 5:19-21) Ló éé? Dì belí bé e neǹ tã́à nom ólò elí gyã̀ì kọbé a síi nom naaá, níà bé e gbò zọ ólò tú bá kẹ̀lẹ̀ siimá vaá lẹ̀ẹ̀là bel ló gbò nen naa ẽ́.—Ẹ̀b Ní Ea Égè 26 Kpò Émì Nu Ea Di Dee Deè Nvéè Kpáí.

11. Éé ní ea dú mòà nuù dẽe ẽ́, vá à éé ní ea náa èé kpoolà lóó lọ̀l ló é?

¹¹ Ene kà ea di zẹ̀ẹ̀ kẹ̀lẹ̀í dú ge mòà nuù dẽe. Níà ge tú kpóó pọ́lọ́ nyómá siimá tóm ge gbĩ́ tẽ́ ló nú ea é nááá di deèsĩ́ àbèè nú e bè née nyímà. Nen gé láá gbĩ́ gè naa níí téní dú ló gè olòó ẹ̀bgì gyã́à káála, ge gbĩ́ tẽ́ ló bé o dì deèsĩ́ é meà naa, ge bugi báà kpá e bà ólò kọọmá dì deèsĩ́, ge sí mm̀ ẹ̀àsĩ́, àbèè ge bugi gbṍó ea di kè ká bá nen. Gbele tõ̀ò gbò nen bugi togó kọọ̀ gbò lábví náa é láá nvèè kom ló nen, sõò níì vó nì. À dú kà nuù gẹẹ-gẹẹ ló. Dì belí nu dòòmà bá, Kpá Káí tẹ́lẹ bàlà kẽ kọọ̀ gbò zọ nè gbò e bà ólò kọ́ dì deèsĩ́ ólò gbá siá tóm. Mm̀ kpá Tóm 16:16-18, è bugì nú ea kil ló ene kà nvín pábia e “zọ e a ólò naa kọ á láá mòà nu dẽe” beè dìé m.” Tṍó e neǹ tóm Pọ́ọ̀l kpó zọá lọ̀lẹ́ẹ́ m, nvín pábiaá náa beè láá mòà nà nu dẽe.

12. (a) Éé ní ea náa à dú gẹẹ-gẹẹ ló ge gbĩ́ gè zọ̀ gbò e ba beè ù loá belé? (b) Éé ní ea náa vá à gbò gyóòlo Bàrì náa ólò tú lóó gbá ló nàànù fã̀ zọ ẹ́?

¹² Gbò zọ ólò tú dõona kà nu kẹ̀lẹ̀ siimá gbò nen. Bà gbĩ́  kọọ̀ é zìgà kọọ̀ èé láá ló bel nè gbò e bà beè ù, nè ge kọọ̀ à ie kiẽ́e gbò e ba beè ù kil gé tõó dùm vaá bà é láá zọ̀i loá bel àbèè ge nvèèi kom ló. Dì belí nu dòòmà bá, nen e a kóò àbèè a dúa ló ni ú gé láá sí ló nen ea ólò kọ́ dì deèsĩ́, é nen ea kọ́ọ̀ ẹlẹ é láá loè bel nè gbò e ba beè ù. Neǹ mòà nuù dẽeí é gbóó ló kpée kpéè bel nèe ea kil ló o kóò àbèè o dúa ló ea beè ùa vaá àé sẹlẹ kà lèlà moǹ nen ea beè ùí. (1 Sámuẹ̀l 28:3-19) Gbele tõ̀ò nú e bà ólò naa kètó dẹẹ̀a boo nú e bà ziga ló kọọ̀ gbò e ba beè ù di dùm dõona ketõ̀ò. Níí gé láá bãàa mm̀ ge kpá nu zòb gbẹá kètó, ge kẽ̀èa boo deé e nen beè ù, ge vaalá gyọ́ọ nè gbò e baa ni ú, nú ea kuu bá gbò e ba dóm á gé, ge naa, àbèè sẹ̀lẹ̀ nù ge kalí dáá. Tṍó e gbò e bà gé nyoone nvéè Kráìst kpoolà lóó lọl ló gbò nàà nùí, pá ba tọ àbèè gbò e bà dú ba bon é láá ló pọ́lọ́ bel nèva, nvèèmàva lẹ́ àbèè ge òòà aa ló gè zọ̀va naaá nu. Sõò gbò e bà gé nyoone nvéè Kráìst nyímá kọọ̀ gbò e baa ni ú á gé ná dùm tọ́ọ̀ ketõ̀ò. Náa gé válí gè zọ̀va loá bel, vaá bà náa é láá nvèèi kom ló. (Psalm 115:17) Palàge ọẹ̀ dẽe. Ó gá dò ge zọ̀ gbò e ba beè ù àbèè gbò zọ loá bel nè ge tú lóó gbá ló nàànù fã̀ zọ.—Bugi Dìtolónomi 18:10, 11; Àìzáíà 8:19.

13. Éé ní e gã́bug gbò e ba beè olòó siiá pọ̀ ló zọ ni láá naa ẽ́?

¹³ Níì áá kóló gè kẹlẹ gbò nen ní e gbò zọ ólò naa ẽ́ nì, sõò bà ólò siìmà nagé pọ̀ nen. Deè nieí, Sétàn nè pá a gbò zọ nyímá kọọ̀ bà íèè “gbálà ńkem tṍó ea sígàè” neè va e Bàrì é gé kyọẹ̀ va sĩ́ lọl boo kunukẽ̀í, vó à naa bà gbóó kpáá dú gboo gboo ló vaá bã̀ súng èlmà bé ea beè olòó dì naa. (Kùùà Nù 12:12, 17) Kọ̀láá bé ea dì naa, gã́bug gbò nen e ba beè olòó siiá pọ̀ ló gbò zọ náa kpáá siiá ná va pọ̀ ló. Mósĩ́ deè ní e bàé láá di pọ́ì aa bá ge siiá pọ̀ ló gbò zọ ẹ́?

14. Dì belí Gbò Nyòòne Nvéè Kráìst e ba beè di mm̀ túá gbò gbáá á, mósĩ́ deè ní e beéle é láá di pọ́ì aa bá gbò zọ ẹ́?

¹⁴ Kpá Káí kọ́ nèi bé eé láá kìn gbò zọ vaá è dí pọ́ì àà vá bá naa. Dì belí nu dòòmà bá, sìgà gbò e ba beè di mm̀ pọ̀b boǹ Ẹ́fẹsọ̀s beè olòó zọ̀ gbò zọ loá bel besĩ́ bà kalá nó nu ea kil ló kà kà bel. Mósĩ́ deè ní e ba beè láá ié lóó aa bá ẹ́? Kpá Kái kọ́ọ̀: “Gã́ bug ọ̀và e ba beè olòó bó biè simági kele kele íb sĩ́ tóm beè domàgì ba kpá vaá gbá bõonè vaá kpá sã́ ló gbẹa kè sĩ́ dénè gbò nen.” (Tóm 19:19) Boo béè kọọ̀ ba beè gbĩ́ gè nyoone nvéè Kráìst, ba beè kyọ̀gàlà sĩ́ dénè ba gbò kpá bóòmà biè. Tẽ̀ènè íb gbò lábvá dú bíi deè nieí. À dú bíi kọọ̀ kọ̀láá nen ea gbĩ́ gè fã̀ Jìhóvà á kpòòlà a lóó lọl ló kọ̀láá kà nu ea kil ló zọ. Gbò níí bãàa mm̀ gbò kpoò kpá, màgàzíìn, nú e bà ólò ẹ̀bmà gbò gyã́à káála gè nyimá bé e dì deèsĩ́ é meà naa, gbò báà nu ge ẹb boo TV, sọ́l, nu gè bìlà, nè gbò báà nu e bà ká ea ólò naa kọ é bugi togò kọọ̀ bóò biè, gbò zọ, àbèè kpóó ea aa bá zọ náa dú gẹẹ-gẹẹ ló àbèè ge naa kọọ̀ á kpèí ló. À bãàà nàgé mm̀ gbò nú e gbò nen nveà ge kpènà ba lóó lọl bá pọ́lọ́.—1 Kọ́rìnt 10:21.

15. Dõona kà éé ní ea bọ́ló kọ é naa kọbé è láá kìn Sétàn nè gbò zọ ẹ́?

¹⁵ Sìgà gbáá aa ló tṍó e pá Ẹ́fẹsọ̀s beè kpá sã́ ló ba gbò kpá bóòmà bie a lọ̀l, neǹ tóm Pọ́ọ̀l beè emí kọọ̀ à bọ́ló kọọ̀ bàá kpáá ‘pììgà’ vaá bé “gbele gbele bẹẹ dáa zọ.” (Ẹ́fẹsọ̀s 6:12) Ẽei, bã̀àna tṍó e baa ni kpá sã́ ló ba gbò kpá, zọ géè gbĩ́ gè kpáá kyọ̀ va nu ló. Boo béè vó, éé ní ea beè bọ́ló kọ bàá kpáá naa ẽ́? Pọ́ọ̀l kọ́ nèva kọ́ọ̀: “Tui dẹ̀lẹ̀ nyíe boo naamai gbọ e o é kpegií deè [àbèè, gĩimai] vaá gimai sã́ ló díìla e Pọ́lọ́ Nená é tã́.” (Ẹ́fẹsọ̀s 6:16) Dì belí bé e gbọ ólò kpènà nen ea di dẽè bé naaá, níà bé e zìgà é láá kpènài naa ẽ́. Be à gá náa è palàge àgala boo kọọ̀ Jìhóvà é láá kpènài, èé láá kìn Sétàn nè gbò zọ.—Máátìù 17:20.

16. Mósĩ́ deè ní eé láá naa kọọ̀ bẹẹ zìgà mm̀ Jìhóvà a kpáá palàge agaló é?

 ¹⁶ Mósĩ́ deè ní eé láá naa kọọ̀ bẹẹ zìgà mm̀ Jìhóvà á kpáá palàge agaló é? À dú bíi kọọ̀ é olòó bugi Kpá Káí buù dee vaá è nó gè dẹ̀ẹ̀àẹ́ boo kọbé à kpènài. Be à gá náa è palàge dẹlẹ nyíé boo Jìhóvà, Sétàn nè gbò zọ náa é láá nvèèi kom ló.—1 Jọ́ọ̀n 5:5.

17. Dõona kà éé ní ea é láá kpènài lọl bá gbò zọ ẹ́?

¹⁷ Dõona kà éé ní ea beè bọ́ló kọọ̀ Gbò Nyòòne Nvéè Kráìst e ba beè di Ẹ́fẹsọ̀s á naa ẽ́? Ba beè di mm̀ bon e fã̀ zọ beè mm-má m. Vó beè naa kọọ̀ Pọ́ọ̀l á kọ́ nèva kọọ̀: “Tãagãí ló Bàrì kọ̀láá tṍó.” (Ẹ́fẹsọ̀s 6:18) A beè dú bíi kọọ̀ bàá bĩiná kpènà ea aa bá Jìhóvà kọ̀láá tṍó. Vaá beéle à? È dì nàgé mm̀ bàlà boo e fã̀ zọ di tọlakẽ́ m. Vó à naa à dú nágé bíi kọọ̀ é bĩiná kpènà ea aa bá Jìhóvà, vaá à bọ́ló kọọ̀ é tú a bée nvee mm̀ bẹẹ bàn-bàn nù. (Bugi Próvẹẹ̀b 18:10.) Be à gá náa è kilsĩ́ gè olòó bàn kọọ̀ Jìhóvà á dùùlài lọl bá Sétàn, Jìhóvà é áálá bẹẹ tã̀àgã ló.—Psalm 145:19; Máátìù 6:13.

18, 19. (a) Mósĩ́ deè ní èé láá bé èl bá Sétàn nè gbò zọ ẹ́? (b) Mókà bíb ní eé áálá mm̀ togó bel ea bẽene níí ẽ́?

¹⁸ Be à gá náa è tú kọláá kà nú ea kuu fã̀ zọ lọa bái vaá è gbóó dẹ̀ẹ̀a boo kpènà ea aa bá Jìhóvà, èé láá kìn Sétàn nè gbò zọ. Náa bọ́ló kọọ̀ é siiá va pọ̀ ló. (Bugi Jém̀z 4:7, 8.) Jìhóvà íe kpóó èl gbò zọ. A beè kpọ́va té ló e mm̀ deè Nóà ã, vá à dì deèsĩ́, àé kyọgàlà va sĩ́. (Júùd 6) Kẽ̀èa boo kọọ̀, níì áá beéle ní e gé bé béí é nì. Jìhóvà kpenài tení domá ló pá a gbò nyómá tóm. (2 Kíǹg 6:15-17) Èé láá àgala boo kọọ̀ tení domá ló nvèè bá e Jìhóvà é néi, èé láá bé èl bá Sétàn nè gbò zọ.—1 Pítà 5:6, 7; 2 Pítà 2:9.

¹⁹ Sõò beà gá náa Sétàn nè gbò zọ níe bà gé náa kọọ̀ é tã̀àgã̀ á dì e, éé ní ea náa vá à Bàrì náa gbóó kyọ̀va sĩ́ ẽ́? Àé dú gè aalá nakà bíbví mm̀ togó bel ea bẽene níí.