Mun ˈe dhɩ nɩan ˈe ɛ ˈdhi bho

Mun ˈe dhɩ nɩan ˈe ɛ ˈdhi bho

ˈCƖAANDHƐ- -BUE-

Tɔˈdɩ- ˈdhe -zii aˈ dɩ ˈdhi

Tɔˈdɩ- ˈdhe -zii aˈ dɩ ˈdhi

1. Dhɛɛdɩ- -a -ˈye -zii aˈ dɩ iˈŋwɔn -ɔn?

ZOOVA a ˈbɔn -a -ˈye ɔɔˈ ˈˈgbuzɔncɛ jhibho-. ˈDhʋbʋ ˈˈklun ɛn, -ˈnʋʋn -nɩn ˈo -ke -ʋʋ -nɩn -zii. ˈDhe Biiblʋ ˈdhi ɛ, ɲɔn ɔn ˈdhɩɩ “Ɲɔnsoa aˈ ˈˈɲnuun-.” (Job 38:7) Dhbho -wɛ -zii a nʋn -ɛn? Ka ɩn nʋn ɲʋn sʋn bho -po sʋn ˈdhe tɛnˈˈ kmʋn ˈdhi -ɛ? Ɩn ˈbhɛɛˈ ˈzɩan ɩn ˈye -aʋ sʋn bho po?—Zro Dhebhɔɔjhibhodhɛ- 8.

2. Ka -zii nʋn ˈkmʋn -jhisʋn -ɛn? Ɩn -nɩɛn- diɛ- Ɲɔnsoa yɩ nʋn -ɛn?

2 -Ka -zii nʋan ˈkmʋn -jhisʋn ɛn, ɛɛˈ jhibhɛ- -kɔn dɩ. Kolɔsɩ 1:16 ˈnaan, -da Zoova gwɛa Zezi nʋanˈ an, ˈbhomɔn- “dhɩ klɛɛkpɛ -nɩa ˈe jaʋnˈ e -ɩ -nɩ a ˈbhlʋa- kɩn” ɛn, ɩn -nʋʋɛn-. -Zii -nɩɛn- ˈe ɩanˈ dhɩ tu ˈˈklun -ke. Ɩn -nɩɛn- diɛ- Ɲɔnsoa yɩ nʋn -ɛn? Biiblʋ ˈnaan ɩn -diɛ- ˈˈɩ ˈjɛɛn-, ɩn se zro ka nɩn-.—Psaume 103:20; Gbɔˈwlʋdhɩ- 5:11.

3. Dhɛ Job 38:4-7 ɔn tɔɔn -aʋ ˈdhe -zii aˈ dɩ ˈdhi -ɛ?

3 Biiblʋ ˈnaan Zoova nʋɛn -zii tɛnˈˈ -wɛeˈ ɔ nʋn ˈbhlʋa. Ɩn ˈjhea ˈbhlʋa Ɲɔnsoa nʋan an, ka ɩn nʋn -ɛn? Zɔbʋ ɔˈ ˈsɛɛ ˈnaan ɩn nʋɛn ˈmʋnan-. ˈDhe ɛɛˈ nɔnˈˈ tu ˈdhi -dhe ɛ, ɩanˈ klɛɛ ɛ poɛ ˈghlʋa-, ɩan ˈkpa -da dhueˈ -wɛeˈ ɩan ˈˈɲɩn Zoova.—Job 38:4-7.

DHBHOOZII- A POƐ ƝƆNSOA Aˈ ˈCƐ SƲN BHO

4. -Ka -zii a ŋmʋan -aaˈ nʋʋndhɩ jha a, -ɛɛ toɛ -ɛ?

4 Dhɛ Zoova a ˈbɔan ɔ ˈyea nʋn ɔ ˈyea -glɔɲiɔn ˈˈɲɩn da ˈbhlʋa ˈˈkpe -e dhɩ -glɔɲiɔn ɔn nʋan an, -zii a ŋmʋɩn jha nɔnˈˈ ˈˈoo nɔnˈˈ. (Iiˈˈbhlaadhɩ- 8:30, 31; 1 Piɛɛ 1:11, 12) Adan -e Ɛvʋ ˈsea Ɲɔnsoa ŋwɔn ˈjhe ɛ, ɛgwɛ ɛ ˈˈghweɛ- ʋbʋ i. Dhɛ ɲʋn anˈ -da -duuˈˈ aˈ ˈjhea Zoova aˈ ghlu ŋwɔn ˈzɩan an, ɛgwɛ ɛɛ ˈˈghweɛ ʋbʋ i -kenɛnˈ. ˈKlaa -bho ɲɔn jhibho- ɔɔˈ dhɛsaʋn- ˈˈɩn -wɛeˈ ɔ jhi ˈe Ɲɔnsoa bho dhe ɛˈ, ɩan nʋɛn ˈmʋnan-. (Lukɩ 15:10) Ɲʋn -an nʋan Ɲɔnsoa aˈ -glʋˈ dɩ ɛ, ʋaˈ dhɛ ɛ nʋɛn Ɲɔnsoa ˈtʋn. Zoova a jhiiɛ -zii dhi -wɛeˈ ɔɔ fuo ɔɔˈ ˈcɛ ˈdhe i ˈˈdhe ɔɔ pʋbʋ sʋn bho. (Eble 1:7, 14) Dhɩ aˈ kpɛ -ˈnɩɩn -ɩan- toɛ ɛ, ɩmɩn- -aa ye ˈjhea.

 

“ˈMan Ɲɔnsoa -jha ɔɔˈ dhbhoozuu- ʋn ye -blaɩ- aˈ ŋwɔɛn ˈˈŋwɛn kan.” —Daniel 6:22

5. Ka -zii nʋn Ɲɔnsoa aˈ ˈcɛ sʋn bho -po sʋn ˈdhe tɛnˈˈ kmʋn ˈdhi -ɛ?

5 Sodɔmʋn -e Gomɔɔ glɔ ˈyea i-zaa a, Zoova dhbhoɛ -zii ˈsɔɔn ɩn ye Lɔtɩ -e ɔɔˈ ˈˈgbuzɔncɛ sʋn bho po ʋʋ ye ˈpʋ. (Gbɔ I Deˈan 19:15, 16) Ɲʋn poa ghlukwajhaai- Daniɛɛ ˈdhe -blaa bhie ˈdhi ɛ, dhɛ ˈseɔ nʋn. “Ɲɔnsoa -jha ɔɔˈ dhbhoozuu- ʋn ye -blaɩ- aˈ ŋwɔɛn ˈˈŋwɛn kan.” (Daniel 6:22) ˈBho ɛ ˈdhe ɛ, dhbhoi- Piɛɛ nɩan -gaso ˈdhi ɛ, Zoova -jha dhbhoozuu- dhueˈ -ʋn zeiɔ. (Nʋʋdhɩ- 12:6-11) Zezi nɩan da ˈbhlʋa ˈˈkpe -ke ˈdhe- ɛ, dhbhoozii- poɔ sʋn bho. Ɔ -jhiia- ˈˈnin ˈzɔn ɔn, ˈghwɩ -ziia- ˈbho ɛ, ‘dhbhoozii- -nʋɔn dhbho ˈˈjhibhaˈ.’ (Makɩ 1:13) -Da Zezi ˈyea ˈmɛn ɛn, dhbhoozuu- dhueˈ jhi -wɛeˈ ‘-ʋan- kuuɔ i.’—Lukɩ 22:43.

6. (a) -Ka dhbhoozii- a poa Ɲɔnsoa aˈ ˈcɛ sʋn bho ˈzɩan an, ka -aa nʋn ɛɛˈ jhibho- sʋn -ɛn?(b) Ideedɩ- -wɛ -a -ˈye ˈe -za bhla -a?

6 ˈZɩan an, -zii aˈ -to ɩanˈ ˈˈjɛ ɲʋn ˈˈɩn. ˈKlaa Ɲɔnsoa a jhii dhi ˈmɛn ɔɔ yea ɔɔˈ ˈcɛ sʋn bho po. Ɛɛˈ dɩ Biiblʋ ˈnaan: “Zoova aˈ dhbhoo -zuu a fuɛ ɲʋn -an pleeɔ ˈdhe i, ˈˈdhe ʋan zei ʋbʋ.” (Psaume 34:7) Dhɛɛdɩ- dhbhoozii- a fuo -aʋ ˈdhe i -ɛ? Dhɛ nɩan ˈo ɛ, ɛmɛn- -nɩn -a -ˈbhleɛ ˈmʋɲɩɛʋn- -ʋʋ -kman ˈˈɩn -ʋʋ -ziia -aʋ -wɛeˈ -ʋa- ˈbɔn -ʋʋ -ˈye -aʋ dhɛsaʋn- ˈˈjhrii nʋn. Ɛ ɲʋnwɛ-? Da ʋʋ ˈghlʋ -ɛ? Ka ʋa nʋn -aʋ dhɛsaʋn- ˈˈjhrii nʋn- sʋn -ɛn? -Bho -a -ˈye ideedɩ- -ˈnɩn iˈŋwɔn ɔnˈ, -ˈmɛn -da Ɲɔnsoa nʋan Adan -e Ɛvʋ ɛ, dhɩ -nʋʋan mɩn- -a -ˈye ˈjhe ke tɛnˈˈ.

-ZII -ƖN -ˈƝƖAN -AƲ ˈMƲN ƐN

7. Dhɛɛdɩ- Satan an poo ɲʋn ˈsrɛ i -ɛ?

7 -Ka dhbhoozuu- dhueˈ ˈghlʋa ˈo Ɲɔnsoa ˈdhe ˈˈdhe ʋan ˈbɔan ɲʋn ˈyʋ ˈˈɲɩn ɛn, -a ˈjheɛˈ ˈdhe ˈcɩaandhɛ- 3 ˈdhi. Dhbhoozuu- -ˈnʋn ɛn, Biiblʋ a ˈdhʋʋ Ɲɔnsaʋn- Satan. (Gbɔˈwlʋdhɩ- 12:9) Satan an ˈbɔn ɲʋn ˈye ˈo Ɲɔnsoa ˈdhe ˈghlʋ. -Ka ɔ nʋan Ɛvʋ ˈsrɛ i-poo sʋn ɛn, ˈka ɔɔ poo ɲʋn ˈsrɛ i ˈzɩan -ke. ˈKlaa ɲʋn -nɩn ˈo -ʋʋ kpʋn ˈo Zoova ˈˈbun in. Ʋaˈ -ˈnʋʋn -nɩn Abɛlɩ -e Enɔkɩ -e Noe.—Eble 11:4, 5, 7.

8. (a) Ka -zii -ˈnɩɩn nʋn -ziisaɩn- ˈkpa sʋn -ɛn? (b) -Da ˈˈnin ɛn dhbha ˈdhe Noe ɔˈ nɔnˈˈ ɔn, dhɛ -ziisaɩn- nʋn -wɛeˈ ɩn ˈpʋ -ɛ?

8 ˈBho Noe ɔˈ nɔnˈˈ ɔn, -zii -ˈnɩɩn ˈse Ɲɔnsoa ŋwɔn ˈjhe. Ɩn ˈghlʋɛ ˈe jhaʋn ˈdhi -wɛeˈ ɩn ˈkpa -glɔɲiɔn da ˈbhlʋa ˈˈkpe. Dhɛɛdɩ- -ɛ? Biiblʋ ˈnaan ɩan ˈbɔn ɩn ˈye ˈɲnɔn ˈbhle. (Zro Gbɔ I Deˈan 6:2.) Dhɛ -zii -ˈnɩn nʋan an, ɛ se dhɛjɛɛn nɩn-. (Zudɩ 6) ˈDhe ɛɛˈ nɔnˈˈ tu ˈdhi ɛ, ɲʋn anˈ -da -duuˈˈ bhla ˈo ɩanˈ ˈgɔ dhe ˈdhe dhɛsaʋn- ˈdhi, ʋʋ ye ŋwɔn -kman. ˈBhomɔn- Zoova -jha ˈˈnin -wɛeˈ ɛ -za ɲʋnsaɩn- in da ˈbhlʋa aˈ klɛɛ ˈˈkpe. ˈKlaa ɔ ˈpʋʋ- ɔɔˈ dhbhonʋʋn- ˈmɛn. (Gbɔ I Deˈan 7:17, 23) ˈˈNin -deea dhbhaaˈ a, -zii -ˈnɩn pleˈ ɩn ye ˈe jhaʋn ˈdhi dhemun. Ɩanˈ -zii tu mɩn- Biiblʋ a ˈdhaa -ziisaɩn-. Ɩn -za ˈo Satan, ɔmɔn- -nɩn ɩanˈ ˈbheɔ ˈbhodhe.—Matie 9:34.

9. (a) -Ziisaɩn- muan ˈe jhaʋn ˈdhi dhe ɛ, -ɛ -nʋɛn- -ɛn? (b) Dhɛwɛ- -aa jhi ˈcɩaan -an?

9 -Zii -ˈsea Zoova aˈ ghlu ŋwɔn ˈjhe ɛ, ɔ ˈse ɩanˈ dɩ ˈŋwɔɔn- dheeˈka ˈdhe ɔ bho ˈˈgbuzɔn. (2 Piɛɛ 2:4) Ɩn se ˈbhɛɛ- ɩn ˈye -glɔɲiɔn- ˈkpa dheeˈka. ˈKlaa ˈzɩan an, ɩan ‘ˈˈbhilɛ ˈbhlʋa ˈˈkpe ɲʋn anˈ ˈˈdhru i.’ (Gbɔˈwlʋdhɩ- 12:9; 1 Zan 5:19) -Ka ɩan nʋan ɲʋn anˈ -da -duuˈˈ ˈsrɛ i-poo sʋn ɛn, ɛmɛn- -aa ye ˈcɩaan.—Zro 2 Kolɛntɩ 2:11.

-KA -ZIISAƖN- AN NƲAN ƝƲN ˈSRƐ I-POO SƲN ƐN

10. Ka -ziisaɩn- an nʋn ɲʋn ˈsrɛ i-poo sʋn -ɛn?

10 -Ziisaɩn- anˈ ɲʋn ˈsrɛ i-poo sʋn -diɛ- ˈˈɩ. Ɩmɩn- -nɩn ˈe dhɩziʋn- -e kwɛin ˈbhleʋn ˈdhe. Biiblʋ ˈnaan dhɛ ˈˈoo dhɛ -ziisaɩn- nɩan ˈe ˈzɔn ɔn, -a -tɛɛn ɛɛˈ dhɛ tu bho. (Galasi 5:19-21) Dhɛɛdɩ- -ɛ? -Ka ˈkwlai ɔˈ ˈgba plʋ -wɛeˈ ɔ ˈyea nmiin kpʋn ɛn, ˈkamɔn- -ziisaɩn- an nʋn ɲʋn ˈsrɛ i-poo sʋn.—Zro Dhebhɔɔjhibhodhɛ- 26.

11. -Ziisaɩn- anˈ ɲʋn ˈsrɛ i-poosʋn anˈ kpɔ dhueˈ ˈdhe -ɛ, ˈˈdhe dhɛɛdɩ- -a -ˈso ˈo ɛ ˈdhe -bhla i -ɛ?

11 -Ziisaɩn- anˈ ɲʋn ˈsrɛ i-poosʋn anˈ kpɔ dhueˈ mɛn- -nɩn dhɩziɛ-. Dhɩziʋn- ˈbhleɛ ˈˈɩ-kmaan -an pʋbʋ sʋn bho -wɛeˈ ʋa ˈjhee dhɩ ɲan ˈˈdhe dhɩ -ˈnɩɩn ɲʋn sea ˈbhɛɛ- ɲʋn ˈyea jhibho- ɛ, ʋa ˈtmʋɩn. Ʋʋ ˈbhleɛ -jɛˈpodhɩ- -e ˈˈjhenan -e -bilɛ- -e -gbalɛ- -e. Ʋa poɛ -zrɛɛndhɩ-. -ˈNʋʋn an ŋmʋɛn ˈe ɲʋn ˈkwa -wɛeˈ ʋa ˈjhee dhɩ ɲan. ˈBho ɲʋn anˈ -da -duuˈˈ -gwlɩˈˈ ɛ, dhɩziʋn- bho -muɛn- se dhɛsaʋn- nɩn-. ˈKlaa ɛ se tɔˈdɩ nɩn-, ɛ dhɛsaʋn-. Biiblʋ ˈnaan dhɩziʋn- nɩn- -ziisaɩn- -an nʋn dhbho. ˈƝnɔnkpaojhu- dhueˈ -ʋn -ˈbhle ‘-zuusaʋn-, -ʋan- zaa dɩ ɲan’ -ʋanˈ dɩ Nʋʋdhɩ- 16:16-18 an ˈtmʋn. Dhbhoi- Pɔʋ nʋan -zuusaʋn- -ˈnʋn in, ʋn ˈghlʋa ˈe ˈɲnɔnkpaojhu- ˈmʋn ɛn, ʋn se ˈbhɛɛ- ʋn ˈye dhɩ ɲan ˈjhee- dheeˈka.

12. (a) Dhɛɛdɩ- ˈdhe -ziisaɩn- bho -ghluɛ- se ˈˈjhrii -nmɔn -ɔn? (b) Dhɛɛdɩ- kletiɛn ɛnˈ ˈkpa ˈe -ziisaɩn- anˈ nʋʋndhɩ ˈdhi -ɛ?

12 -Ziisaɩn- ˈbhleɛ ˈsrɛ -dhee -ˈnɛɛn. Dhɛ ɩan ˈbɔan -a -ˈyea -gwlɩˈˈ de ɛ, ɛmɛn- -nɩn ɲʋn -ˈmɛan an, ʋʋ ˈse ˈmɛn. Ɲʋn -ˈkpa ˈe ɩanˈ ˈsrɛ -ˈnɛn ˈdhi ɛ, -bho ʋaˈ ɲɔn ɔnˈ dɩ ˈkpa aˈ, ʋa ˈdha dhɩzii- -wɛeˈ ʋʋ nɩn- ʋaˈ ɲɔn -ˈmɛan ˈye ghlu bho poo-. -Bho dhɩzii- jhi ɛˈ, ɔɔ za ɲɔn -ˈmɛan ghluˈ i. (1 Samuel 28:3-19) -Bho ɲɔn ˈmɛn -ke ɛˈ, ɲʋn an nʋɛn dhɩ -duuˈˈ. Ʋa ˈˈduɛ gɔ, ʋa za ˈsrae-, ˈɲnʋnkpae a za -dʋa-, ɲʋn an ˈpɛɛn ˈzɔn, ʋa za ˈe ˈˈmɩɩn, ʋa dhiɛ ˈcran -zaan -ko, ʋa ghluɛ ˈe ˈˈku bho. -Bho ɲɔn nɩn- kletiɛn -wɛeˈ ɔ ˈnaan ɔ ˈse dhɩ -ˈnɩn nʋn- in ɛnˈ, ɔɔˈ ˈcɛ -e -glɔʋn- ˈbhɛɛˈ ʋʋ ˈye ɔɔˈ ˈɲnɩn -saɩn- ˈˈsi, ʋʋ ˈyeɔ ˈˈjree-. ˈKlaa -ka -bho ɲɔn ˈmɛn ɔ ˈmɛan an, kletiɛn -ˈˈwe jhibhiˈ. Ɲɔn se ˈbhɛɛ- ɔ nɩn- ɔ ˈye -ghlu, ɔ se ˈbhɛɛ- -ke ɔ ˈye ɲʋn dhɛsaʋn- ˈˈjhrii nʋn. (Psaume 115:17) -ˈSro -gwliˈ i. -Nɩn -ziisaɩn- -e ɲʋn -ˈmɛan anˈ poo ghlu bho ˈdhe-, ˈˈdhe dhɩ aˈ klɛɛ -ziisaɩn- nɩan ˈe ˈzɔn ɔn, -manˈ nʋɩnˈ -dhe.—Zro Deutéronome 18:10, 11; Isaïe 8:19.

13. Ɲʋn -duuˈˈ nɩan ˈe -ziisaɩn- anˈ -kʋɔn- kwlaˈ -dhe ɛ, kʋʋ nʋn -ɛn?

13 Ɛ se ˈsrɛ ɛˈ ˈsʋ -ziisaɩn- an poo ɲʋn in nɩn-, ɩan poɛ ɲʋn faʋnˈ -ke. ˈZɩan an, Satan -e ɔɔˈ -ziisaɩn- jhibhiˈ -ka ʋaˈ “ti sea ˈˈdhru tɛɛn”. ˈDhe nɔnˈˈ -dhɛ ˈˈzaan ˈdhi ɛ, Ɲɔnsoa a mubʋ iza- da ˈbhlʋa ˈˈkpe. Ɛɛˈ dɩ dhɩsaɩn- -e ˈˈkudhbhaa- siie i da ˈbhlʋa ˈˈkpe. (Gbɔˈwlʋdhɩ- 12:12, 17) Ɲʋn anˈ ˈˈghwluu -ghwluu -ˈghlʋ ˈe -ziisaɩn- anˈ -kʋɔn- kwlaˈ. Ʋaˈ -plee ɩ dheeˈka. Ka ʋʋ nʋn -wɛeˈ ʋʋ ˈghlʋ ˈe ɩanˈ -kʋɔn- kwlaˈ -a?

AƲ PO ˈE ˈKPƖ AƲ ˈYE ˈE -ZIISAƖN- ANˈ -KƲƆN- KWLAˈ ˈGHLƲ

14. Kletiɛn -ˈˈwe nɩan tɛnˈˈ ɛn, dhɛ ʋʋ nʋn -ɛ -ˈbhɛɛ- -ɛ -ˈye -aʋ sʋn bho po -wɛeˈ -a -ˈye ˈe -ziisaɩn- anˈ -kʋɔn- kwlaˈ ˈghlʋ -ɛ?

14 -Ka -a -ˈyea nʋn -wɛeˈ -a -ˈyea ˈe -ziisaɩn- anˈ -kʋɔn- kwlaˈ ˈghlʋ ɛ, Biiblʋ a tɔɔɛn -aʋ ˈmɛn. Ɲʋn -ˈnʋʋn -nɩn ˈo Efɛzɩ glɔ ˈdhi -dhe -ʋʋ -nɩn -ziisaɩn- an ghlu, -da ʋʋ sea tɔˈdɩ jhibho- ke ˈdhe- ɛ. Kʋʋ nʋn -wɛeˈ ʋʋ ˈghlʋ ˈe ɛ ˈdhi -ɛ? Biiblʋ ˈnaan: “Nyʋa -da -duuˈˈ -nɩa wwudhiao ke ɛ, ʋa ja ʋa ˈsɛɩ- -wɛˈ ʋa fʋɩn ˈdho ʋa wwɛɛˈ ˈˈjuei.” (Nʋʋdhɩ- 19:19) Ʋa ˈbɔn ʋʋ ˈye kletiɛn ˈkpa ɛɛˈ dɩ, ʋaˈ ˈsɛɩ- -ɩan- -ˈtmʋan gu aˈ dɩ ɛ, ʋʋ pʋɩ ˈˈjhri. ˈZɩan an, ɲɔn ˈˈoo ɲɔn, -ɔɔ ˈbɔan -ɔ -ˈyea Zoova aˈ dhbho nʋn ɛn, dhɩ aˈ klɛɛ -ziisaɩn- nɩan ˈzɔn in, -ɩanˈ -ˈnɩɩn nɩan ˈsɛɩ- -e video -e ˈdhɩ ɲʋn an poa dheinˈˈ bho -e ˈplʋjhriizadhɩ- -e fete -e, ɔ ˈye ɩanˈ klɛɛ kwa iza-. -Kwɛin- ɲʋn an ˈbhleea ˈˈbun -wɛeˈ -ɩn -ˈyʋbʋ dhɛsaʋn- bho -tɛɛn ɛn, ɩn se ˈˈjhrii -nmɔn -ke.—1 Kolɛntɩ 10:21.

15. -Bho -a -ˈye Satan -e ɔɔˈ -ziisaɩn- bho vɔn ɔnˈ, dhɛ -dhee -ˈnɛɛn -wɛ -ˈbhɛɛ -ɛ -ˈye -aʋ sʋn bho po -ɛ?

15 Kletiɛn -ˈˈwe nɩan ˈo Efɛzɩ glɔ ˈdhi poa ʋaˈ gu -sɛɩ- ˈˈjhri -wɛeˈ -zɩn -duuˈˈ -zia- ˈbho ɛ, dhbhoi- Pɔʋ kpʋbʋ ˈsɛɛ-. ˈDhe ˈsɛɛ- -ˈnɛn ˈdhi ɛ, ɔ ˈnaan ɛ ˈse jha -gwɛ ke, ʋʋ ˈye -ziisaɩn- bho -vɔɛn- ɲan kpa. (Ɛfɛzɩ 6:12) Ɛ tɔˈdɩ- ʋʋ poɛ ʋaˈ gu -sɛɩ- ˈˈjhri -gba. ˈKlaa -ziisaɩn- ˈsʋbʋ ˈdhe ˈghlʋ ke. -ˈMɛn kʋʋ ˈye nʋn bhla ˈya -a? Dhɛ Pɔʋ ˈtmʋʋan ʋbʋ ɛ, ɛ ka: “ˈƖn ˈˈdhue- dhɛwwlideɛ -ka ˈwlɛ nɩa. -Wɛˈ -ɛ ˈna, ɩn ˈyeɛ ˈbhle, ɩn ˈye kplɩnˈnyninyɔɔ ˈsɩ klɛɛkpɛ -nɩa nɛˈ ˈmʋʋ-.” (Ɛfɛzɩ 6:16) -Ka ˈghwlɛ ɛ kaan tʋvɔin- ˈˈjhrii -wɛeˈ dhɛ ɛˈ ˈtʋɔn in ɛn, ˈkamɔn- -aaˈ dhɛgwlɩdeɛ ɛ nʋn -aʋ sʋn bho -po sʋn. -Ka Zoova ˈbhɛɛa ɔ ˈyea -aʋ ˈdhe i-fuo- ɛ, bho -a deɛ -gwlɩˈˈ ˈjɛɛn- ɛnˈ, -aa muɛn Satan -e ɔɔˈ -ziisaɩn- bho -vɔɛn- ˈbhɛɛ-.—Matie 17:20.

16. Ka -a -ˈye nʋn -wɛeˈ Zoova aˈ -gwlɩˈˈdeɛ- ˈye iku ˈdhe -a -ˈmʋn -ɛn?

16 Ka -a -ˈye nʋn -wɛeˈ Zoova aˈ gwlɩdeɛ ˈye iku ˈdhe -a -ˈmʋn -ɛn? -A -ˈye Biiblʋ ˈdhi i zro zɔn ˈˈoo zɔn ˈˈdhe -ka Zoova ˈbhɛa ɔ ˈyea -aʋ sʋn bho po ɛ, -a -ˈyeɛ -gwlɩˈˈ de. -Bho -a de Zoova -gwlɩˈˈ -kajɔɔnka aˈ, Satan -e ɔɔˈ -ziisaɩn- se ˈbhɛɛ- ɩn ˈye -aʋ dhɛsaʋn- ˈˈjhrii nʋn.—1 Zan 5:5.

17. Dhɛ -dhee -ˈnɛɛn -wɛ -ɛ mun -aʋ zeie- ˈdhe -ziisaɩn- ˈkwa -a?

17 Dhɛ -dhee -ˈnɛɛn -wɛ kletiɛn -ˈˈwe nɩan ˈo Efɛzɩ glɔ ˈdhi ˈye nʋn ˈdhe- -ɛ? ˈˈKwiglɔ- ʋʋ nɩan ˈo ˈdhi ɛ, gu -poɛ- siiɛ i ˈbhomɔn. Ɛmɛn- Pɔʋ ˈjhe -wɛeˈ ɔ ˈnaan: “Ɩn bhae- ˈdhe -zuu ˈʋn ti ˈˈoo ti.” (Ɛfɛzɩ 6:18) Ʋʋ ˈye Zoova bhae- ˈˈdhe ɔ ˈyʋbʋ ˈdhe i-fuo- zɔn ˈˈoo zɔn. ˈˈDhe -abʋ ˈdhe? ˈKmʋn -a nɩan ˈdhi ˈzɩan -ke ɛ, -ziisaɩn- anˈ nʋʋndhɩ siiɛ i -ke. -ˈMɛn -a -ˈye Zoova bhae- ɔ ˈye -aʋ- ˈdhe i-fuo-. -Bho -aa sɔ bhae ɛˈ, -a -ˈˈsi ɔɔˈ ˈɲnɩn. (Zro Iiˈˈbhlaadhɩ- 18:10.) -Bho -aa sa Zoova bhae jheejhee -wɛeˈ ɔ ˈye -aʋ Satan bho -tɛɛn ɛnˈ, Zoova a muɛn -aaˈ bhaeghlu ˈŋwɔɔn-.—Psaume 145:19; Matie 6:13.

18, 19. (a) Ka -a -ˈye nʋn -wɛeˈ -a -ˈye -zibhoˈ kpa ˈbho Satan -e ɔɔˈ -ziisaɩn- ˈˈkpe -ɛ? (b) Ideedɩ- -wɛ -aa mun ˈe -za ˈdhe ˈcɩaandhɛ- -ɛ jhia ˈdhi -ɛ?

18 Dhɛ ˈˈoo dhɛ -ɛ nɩan gu dhɛ ɛ, -bho -a -tɩɛn bho -wɛeˈ -a de Zoova aˈ ˈsʋ -gwlɩˈˈ ɛˈ, Satan -e ɔɔˈ -ziisaɩn- an muɛn -aʋ bho -tɛɛn. Ɩn ˈbhɔ -aaˈ -faʋn- ˈbhleɛˈ. (Zro Zakɩ 4:7, 8.) Zoova -kman ˈˈɩn ˈjɛɛn- ɔ ye -ziisaɩn- -zii. ˈDhe Noe ɔˈ nɔnˈˈ ɔn, ɔ zʋbʋ ˈdhe ɔɔˈ dhbhoozii- ˈˈklun ˈmɛn, ˈdhe ˈkmʋn anˈ ɲan -ˈmɔn ɔn, ɔɔ mubʋ iza-. (Zudɩ 6) -ˈBhɔ ˈˈmaeɛˈ, -a se dhueˈ nɩn-. Zoova a jhiiɛ ɔɔˈ dhbhozii- i ɩan yea -aʋ ˈdhe i-fuo-. (2 Rois 6:15-17) ˈDhe Zoova aˈ ˈsaa ˈmʋn ɛn, -a -ˈbhɛɛˈ -a -ˈye Satan -e ɔɔˈ -ziisaɩn- bho vɔn.—1 Piɛɛ 5:6, 7; 2 Piɛɛ 2:9.

19 Satan -e ɔɔˈ -ziisaɩn- an ˈˈduɛ ɲʋn ˈkle ˈzɩan. -ˈMɛn dhɛɛdɩ- Ɲɔnsoa ˈsʋbʋ iza- ke -ɛ? Ideedɩ- -ˈnɩn mɩn- -aa mun ˈe -za ˈdhe ˈcɩaandhɛ- -ɛɛ jhia ˈdhi.