1. Ongwaye tji matu sokurihonga ohunga novaengeli?

JEHOVA u vanga kutja tu tjiwe eṱunḓu re. Ovaengeli orupa rweṱunḓu raMukuru. MOmbeibela owo ve isanenwa kutja ‘ovanatje ovazandu vaNdjambi.’ (Genesis 6:2) Ovaengeli ve ungura tjike? Owo va vatera vi ovandu morukapitaveze? Nu mave yenene okutuvatera vi ndino?—Tara kOmambo wokehi 8.

2. Ovaengeli va za pi? Jehova wa mema ovaengeli vengapi?

² Matu hepa okutjiwa kutja ovaengeli va za pi. Ovakolose 1:16 mari tu raere kutja Jehova tja za nokumema Jesus, “oviṋa avihe, mbi ri meyuru na mbi ri kombanda yehi,” otji vya utwa. Ihi matji kamburire mo ovaengeli. Jehova wa mema ovaengeli vengapi? Ombeibela i tja Jehova wa mema ovaengeli omangete omengi.—Epsalme 103:20; Omavandururiro 5:11.

3. Etjangwa raJob 38:4-7 mari tu raere tjike ohunga novaengeli?

³ Ombeibela wina i honga kutja Jehova wa mema ovaengeli ngunda e hi ya mema ehi. Owo vari noumune uṋe tji va muna ehi? Embo raJob ri tja owo vari nenyando. Owo vari eṱunḓu enene ndaari karere Jehova pamwe.—Job 38:4-7.

4. Matu tjitwa vi kutja ovaengeli ve rikendera kovandu?

⁴ Okuza koruveze orukuru, ovaengeli ve nombango movandu na mondando yaJehova kovandu nehi. (Omiano 8:30, 31; 1 Petrus 1:11, 12) Owo mape ya va hihamwa tjinene indu Adam na Eva tji va pirukira Mukuru. Owo nai, mape ya ve hihamwa omutima kombanda yanao okumuna kutja ovandu ovengi ve pirukira Jehova. Nungwari omundu tja  tanauka nu a kotoka ku Mukuru, ovaengeli ve kara nenyando. (Lukas 15:10) Ovaengeli ve nombango tjinene movandu mbe karera Mukuru. Jehova u ungurisa ovaengeli okutjevera ovakarere ve kombanda yehi. (Ovaheberi 1:7, 14) Ngatu tare kovihorera tjiva ohunga notjiṋa hi.

5. Ovaengeli va vatera vi ovakarere vaMukuru morukapitaveze?

⁵ Jehova wa hinda ovaengeli vevari okukavatera Lot neṱunḓu  re okupita movihuro ovirunde vyaSodom na Gomora kutja ave ha yandekwa. (Genesis 19:15, 16) Ozombura ozengi kombunda yanao, omuprofete Daniel wa yumbwa motjitoto tjozongeyama, posi yokutja eye kena pa ri wa i zo mena rokutja ‘Ndjambi wa hinda omuengeli we kutja ma pate ovinyo vyozongeyama.’ (Daniel 6:22) Kombunda, indu omuapostele Petrus tja ri mondeko, Jehova wa hinda omuengeli okuyekumupitisa. (Oviungura 12:6-11) Ovaengeli wina va vatera Jesus indu tja ri kombanda yehi. Okutara kotjihorera, kombunda yombapitisimo ye, ‘ovaengeli ve Mu karera.’ (Markus 1:13) Okaruveze okasupi komurungu wonḓiro yaJesus, omuengeli we “Mu zeuparisa.”—Lukas 22:43.

6. (a) Matu tjiwa vi kutja ovaengeli ve tjevera ovakarere vaMukuru ndino? (b) Omapuriro yeṋe ngu matu kazira nai?

⁶ Moruveze rwetu, ovaengeli kave rimunikisa kovandu rukwao. Nungwari Mukuru ngamba u ungurisa ovaengeli okuvatera ovakarere ve. Ombeibela mai tja: “Omuengeli waMuhona u tjevera imba mbe nondira ku Ye, nu u ve isa mo moumba.” (Epsalme 34:7) Ongwaye tji tu hepa okutjeverwa? Omena rokutja tu novanavita ovanamasa mbe vanga okutunyona. Owo oouṋe? Va za pi? Nu ve kondjisa okutuhihamisa vi? Okumuna omaziriro, ngatu tare ku imbi mbya tjitwa ousupi kombunda ya indu Adam na Eva tji va memwa.

7. Ovandu va tjita vi ohunga nomatiku waSatan?

⁷ Twe rihonga mEkondwa 3 ku tja omuengeli umwe wa pirukira Mukuru nu aa vanga okuhonaparera po varwe. Ombeibela i tja eye oSatan Omudiaboli. (Omavandururiro 12:9) Satan wina aa vanga kutja varwe ve pirukire Mukuru. Eye wa yenena okupukisa Eva nu okuza koruveze ndwo, eye wa pukisa ovandu ovengi. Posi yokutja, ovandu tjiva  tjimuna Abel, Enok na Noa va panḓera pouṱakame wawo ku Jehova.—Ovaheberi 11:4, 5, 7.

8. (a) Ovaengeli tjiva pe ya vi ve rire ozondemone? (b) Ozondemone za tjita vi kutja aze ha yandekwa mOmupupo woruveze rwaNoa?

⁸ Momayuva waNoa ovaengeli tjiva va pirukira Jehova nave isa omaturiro wawo womeyuru kutja ve yekuhupa otjovandu kombanda yehi. Omena ratjike? Ombeibela i tu raera kutja owo aave vanga okukara novakazendu. (Lesa Genesis 6:2.) Ihi tjari otjiṋa otjivi kovaengeli okutjita. (Judas 6) Ovandu ovengi moruveze ndwo va raisire ongaro ombi nu youtwe tjimuna ovaengeli ovarunde mbo. Okuzambo, Jehova wa tya kutja ma yandeke ovandu avehe ovarunde mokueta omupupo mehi arihe. Posi yokutja, eye wa yama ovakarere ve ovaṱakame. (Genesis 7:17, 23) Kutja ve hupe, ovaengeli ovarunde mba va yaruka keyuru. Ombeibela i tja owo ozondemone. Ozo za toorora okurikuta kuna Satan mokupirukira Mukuru, nu Omudiaboli wa rira omuhonapare wazo.—Mateus 9:34.

9. (a) Ozondemone tji za yaruka keyuru za katjitwa vi? (b) Matu kakonḓonona tjike nambano?

⁹ Mena rokutja ovaengeli mba vari ovapirukire, Jehova kena pe ve yakura kutja ve rire orupa rweṱunḓu re rukwao. (2 Petrus 2:4) Ozondemone kaze yenene okutanaurira otutu twawo mu itwi otwovandu rukwao, posi yokutja ozo ngamba ze kayenda komurungu ‘okupukisa ouye auhe.’ (Omavandururiro 12:9; 1 Johanes 5:19) Ngatu tare kutja omomuano uṋe mu ze yenena okupukisa ovandu ovengi.—Lesa 2 Ovakorinte 2:11.

10. Ozondemone ze pukisa vi ovandu?

¹⁰ Ozondemone ze pukisa ovandu momiano omingi. Ovandu tji mave ungura ku nozondemone owo ve tjita nao osemba uriri poo ve pitira movandu varwe tjimuna onganga  yomuzorondu poo ombetere. Okuhakaena kuna ozondemone kwa sana noundjai. Ombeibela i tu rakiza kutja ngatu kare kokure notjiṋa ngamwa atjihe tji tji notjiṋa nozondemone. (Ovagalate 5:19-21) Omena ratjike? Tjimuna omundu tje ungurisa oukurya okupata na wo ouzera, ozondemone ze ungurisa omihingo pekepeke vyoundjai okupukisa na vyo ovandu.—Tara kOmambo wokehi 26.

11. Okuuka otjikeṋa, nongwaye tji matu sokukara kokure na kwo?

¹¹ Ombate imwe ndji ungurisiwa i ozondemone, okuuka poo okuvetera. Inga omaungurisiro womasa omahimise okukondja okutjiwa oruyaveze poo okuvanga okutjiwa ohunga notjiṋa tji tji hi nakutjiukwa. Omundu umwe mape ya a kondjo okutjita nai mokutara kozonyose, okuuka poo okuvetera, okumangurura oturoto nokutara motjiritarero. Ovandu tjiva ve muna kutja ovitjitwa mbi kavi noumba mbu vi eta, posi yokutja vi eta oumba. Ovyo oviṋa ovinaumba tjinene. Okutara kotjihorera, Ombeibela i raisa kutja ozondemone novandu mbe vetera ve ungura kumwe. Metjangwa rOviungura 16:16-18, tu lesa ohunga nomusuko ngwa ri “nombepo ombi ndje mu tjitire okurira ombuke.” Indu omuapostele Paulus tja pitisa ombepo ombi ndji momusukona ngwi, eye kari nomasa wokurira ombuke rukwao.

12. (a) Ongwaye tje ri otjiṋa otjiete tjoumba okukondjisa okuhungira ku novaṱi? (b) Omena ratjike ovakarere vaMukuru tji ve ha kondjo okukara norupa moviṋa vyoundjai?

¹² Ozondemone ze ungurisa omuano warwe okupukisa ovandu. Ozo ze tjita kutja tu kambure kutja matu yenene okuhungira kuna ovandu mba ṱa, kutja owo ngunda ve nomuinyo poruveze kaaṋi nokutja matu yenene okuhungira kuna wo poo mave yenene okutuhihamisa. Okutara kotjihorera, omundu ngwa zepaisa epanga re poo omuzamumwe we mape ya a i kombetere ndji mape ya a i tja eye ma yenene okuhungira kuna omundu ngwa ṱu  ngwi. Ombetere ndji mape ya a i raere omundu ngwi otjiṋa otjiwa ohunga nepanga poo omuzamumwe ngwa ṱa poo nandarire ai horere eraka romuṱi. (1 Samuel 28:3-19) Otuzo otuingi tu tu kara pozonḓiro wina twa zikamena kongamburiro yokutja ovaṱi ve nomuinyo poruveze kaaṋi. Imbi mape ya avi kamburire mo oviṋa tjimuna okuhaama etando, okuyambera, omaisakero womakutu, okuravaera kovaṱi poo oviṋa ohamukwao nai mbyo. Indu Ovakriste tji va isa okukara norupa moviṋa mbi, ovazamumwe vawo poo ovandu movirongo mu va tura mape ya ave ha kara nohange na wo, ave ve ve hungire omambo omavi poo nandarire ave ha vanga okuvehungirisa. Posi yokutja, Ovakriste mave tjiwa kutja ovaṱi kave nomuinyo poruveze kaaṋi. Kamaatu yenene okuhungira kuna ovaṱi, nu owo kamaave yenene okutuhihamisa. (Epsalme 115:17) Kara nongengezero. O roro okukara nomaunguriro kuna ovaṱi poo ozondemone nu o kara norupa moviṋa vyoundjai.—Lesa Deuteronomium 18:10, 11; Jesaja 8:19.

13. Ovandu ovengi mbaave tira ozondemone va tjita vi?

¹³ Ozondemone kaze pukisa ovandu uriri nungwari wina ze ve tirisa. Kundino, Satan nozondemone ze mave tjiwa kutja kwa sewa ‘oruveze orusupi uriri’ ngunda Mukuru e he ve yandeka, kunao owo va ririra ko ovindandi. (Omavandururiro 12:12, 17) Posi yokutja, ovandu ovengi mbaave tira ozondemone nambano kave ze tira rukwao. Otjikeṋa tji tje ve vatera kutja ave ha tira ozondemone rukwao?

14. Otja Ovakriste veserewondo etenga, eṱe matu yenene vi okupoka kozondemone?

¹⁴ Ombeibela i tu honga omiano vyokupirukira ozondemone nokupoka ku zo. Okutara kotjihorera, ovandu tjiva motjihuro tjaEfesus aave ungura kuna ozondemone  ngunda ave hiye rihonga ouatjiri. Owo va poka vi kozondemone? Ombeibela mai tja: “Otjingi tjaimba mba tjitire oundjai va woronganisa omambo wawo nave ye nyosire momurungu wovandu.” (Oviungura 19:19) Mena rokutja aave vanga okurira Ovakriste, owo va nyosa omambo wawo aehe woundjai. Omukambo otjingewo u heperwa po ndino wina. Omundu auhe ngu ma vanga okukarera Jehova ma sokuimbirahi oviṋa avihe mbi notjiṋa nozondemone. Ovyo oviṋa tjimuna omambo, okutara ozonyose momambo, ozomuvi, omizumbi, omanyando noviperendero mbi tjita kutja ovandu ve mune aayo oundjai poo ozondemone kaze notjipo tji ze eta. Vyarwe wina ozongoho, nozongoze nḓe kutwa movanatje poo movandu ovanene okutjaera ozombepo ozombi. Owo wina kave sokurihwa omiti motutu mbi ku za vi eta ouṋingandu poo okuungurisa omongwa okutjaera ovaroi, nomeva womuronga okuripanga na wo.—1 Ovakorinte 10:21.

15. Otjikeṋa tjarwe tji matu sokutjita kutja tu pirukire Satan nozondemone?

¹⁵ Ozombura tjiva kombunda ya indu Ovakriste moEfesus tji va nyosa omambo wawo woundjai, omuapostele Paulus wa tjanga kutja owo ngunda aave ‘sokurwa nozombepo ozonamasa zouye ourunde mbwi.’ (Ovaefese 6:12) Otjiperi, nandarire kutja owo va nyosa omambo wawo, ozondemone ngunda aaze kondjisa okuvehihamisa. Okutja otjikeṋa tjarwe tjaave sokutjita? Paulus wa tja: “Nu aruhe tjindeye ongamburiro otja oruvao meke reṋu; orondu nongamburiro ndji mamu sora okuzemisa oviku vyomuriro vyaingwi umwe Omurunde.” (Ovaefese 6:16) Tjimuna oruvao tji ru yama omurwe wovita, ongamburiro yetu wina mai yenene okutuyama. Indu tji tu nongamburiro yomasa kutja Jehova ma yenene okutuyama, matu yenene okupirukira Satan nozondemone ze.—Mateus 17:20.

16. Matu yenene vi okuzeuparisa ongamburiro yetu mu Jehova?

 ¹⁶ Matu zeuparisa vi ongamburiro yetu mu Jehova? Matu sokulesa Ombeibela eyuva arihe natu rihongo okuṱakama mu Jehova kutja me tu yame. Tji tu nongamburiro yomasa mu Jehova, Satan nozondemone ze kamaaze tu hihamisa.—1 Johanes 5:5.

17. Otjikeṋa tjarwe tji matji tu yama kozondemone?

¹⁷ Otjikeṋa tjarwe Ovakriste moEfesus tjaave sokutjita? Owo va turire motjihuro tji tje urire nozondemone. Okutja Paulus wa tja nai ku wo, “Avihe mbi tjiteye amamu kumbu nu mu ningire ku Ndjambi aruhe mOmbepo.” (Ovaefese 6:18) Owo aave hepa okuningira ombatero yaJehova oruveze aruhe. Eṱe matu sokutjita vi ndino? Eṱe wina tu hupa mouye mbwe ura nozondemone. Okutja matu sokukumba ku Jehova me tu vatere nu matu sokuungurisa ena re tji matu kumbu. (Lesa Omiano 18:10.) Tji twa ningire Jehova kutja me tu yame ku Satan, Jehova ma ziri ozongumbiro zetu.—Epsalme 145:19; Mateus 6:13.

18, 19. (a) Matu yenene vi okutaara otjirwa tjetu kuna Satan nozondemone ze? (b) Epuriro riṋe ndi mari kazirwa mekondwa ndi mari kongorere ko?

¹⁸ Tji twa nakaura oviṋa avihe mbi notjiṋa nozondemone mehupo retu natu ṱakama ku Jehova kutja me tu vatere, matu yenene okupirukira Satan nozondemone. Katu nokuhepa okuvetira. (Lesa Jakobus 4:7, 8.) Jehova u nomasa tjinene okukapita ozondemone. Eye we ze vera moruveze rwaNoa nu moruyaveze eye me ze yandeke. (Judas 6) Tjiwa kutja kaweṱe atuyerike motjirwa tjetu. Jehova u ungurisa ovaengeli ve okutuṱakamisa. (2 Ozombara 6:15-17) Matu yenene okukara nongamburiro kutja, nombatero yaJehova, matu yenene okutaara otjirwa tjetu kuna Satan nozondemone.—1 Petrus 5:6, 7; 2 Petrus 2:9.

¹⁹ Ndovazu Satan nozondemone ze ve eta ouzeu ouingi nao, ongwaye Mukuru tje hiye ve yandeka ngunda? Epuriro ndi mari kazirwa mekondwa ndi mari kongorere ko.