1. Sambu na nki beto fwete zaba mambu ya bawanzio?

YEHOWA ke zola nde beto zaba dibuta na yandi. Bawanzio kele mpi na kati ya dibuta na yandi. Biblia ke bingaka bo “bana . . . ya Nzambi.” (Yobi 38:7) Inki kisalu bawanzio ke salaka? Inki mutindu bo sadisaka bantu na ntangu ya ntama? Keti bo lenda sadisa beto bubu yai?—Tala Noti 8.

2. (a) Bawanzio katukaka na wapi? (b) Nzambi gangaka bawanzio ikwa?

² Beto fwete zaba kisika yina bawanzio katukaka. Bakolosai 1:16 ke zabisa beto nde na nima ya kuganga Yezu, Yehowa “gangaka bima yonso ya nkaka na zulu mpi na ntoto.” Bawanzio kele mpi na kati ya bima yina. Yehowa gangaka bawanzio ikwa? Biblia ke tuba nde Nzambi gangaka bankama ya bamilio ya bawanzio.—Nkunga 103:20; Kusonga 5:11.

3. Yobi 38:4-7 ke zabisa beto nki na yina me tala bawanzio?

³ Biblia ke longa beto mpi nde Yehowa gangaka bawanzio na ntwala ya kuganga ntoto. Bo waka nki mutindu ntangu bo monaka ntoto? Mukanda ya Yobi ke zabisa beto nde bo waka kiese. Bo vandaka na kati ya dibuta mosi mpi bo vandaka kusadila Yehowa na bumosi.—Yobi 38:4-7.

4. Inki mutindu beto me zaba nde bawanzio ke tudilaka bantu dikebi?

⁴ Bawanzio ke tulaka ntangu yonso dikebi na bantu mpi na lukanu ya Yehowa sambu na ntoto mpi bantu. (Bingana 8:30, 31; 1 Piere 1:11, 12) Ntembe kele ve nde, bo waka mawa ya ngolo ntangu Adami mpi Eva kolamaka  na Nzambi. Nkutu bubu yai, bo ke waka mawa ya ngolo ntangu bo ke monaka bantu mingi ke lemfukila ve Yehowa. Kansi, kana muntu me balula ntima mpi me vutuka na Yehowa, bawanzio ke waka kiese mingi. (Luka 15:10) Bawanzio ke tulaka dikebi ya mingi na bantu yina ke sadilaka Nzambi. Yehowa ke sadilaka bawanzio sambu na kusadisa mpi kutanina bansadi na yandi awa na ntoto. (Baebreo 1:7, 14) Beto tadila mwa bambandu.

5. Inki mutindu bawanzio sadisaka bansadi ya Nzambi na ntangu ya ntama?

 ⁵ Yehowa tindaka bawanzio zole sambu na kusadisa Loti ti dibuta na yandi na kutina ntangu yandi fwaka mbanza Sodome ti Gomore. (Kuyantika 19:15, 16) Bamvula mingi na nima, bo losaka mbikudi Daniele na dibulu ya bantambu, kansi bantambu yina salaka yandi mbi ve sambu “Nzambi . . . tindaka wanzio na yandi mpi yandi kangaka munoko ya bantambu.” (Daniele 6:22) Diaka ntangu ntumwa Piere vandaka na boloko, Yehowa tindaka wanzio mosi sambu na kubasisa yandi. (Bisalu 12:6-11) Bawanzio sadisaka mpi Yezu ntangu yandi vandaka na ntoto. Mu mbandu, na nima ya mbotika na yandi “bawanzio vandaka kusadila yandi.” (Marko 1:13) Ntangu fioti na ntwala nde bo fwa Yezu, wanzio mosi “pesaka yandi kikesa.”—Luka 22:43.

6. (a) Inki mutindu beto me zaba nde bawanzio ke sadisaka bansadi ya Nzambi bubu yai? (b) Inki bangiufula beto ta tadila ntangu yai?

⁶ Bubu yai, bantu ke monaka diaka ve bawanzio. Kansi, Nzambi ke landa kusadila bawanzio sambu na kusadisa bansadi na yandi. Biblia ke tuba nde: “Wanzio ya Yehowa ke vandaka na nziunga ya bantu yina ke waka yandi boma, mpi yandi ke gulusaka bo.” (Nkunga 34:7) Sambu na nki beto kele na mfunu ya lutaninu? Sambu beto kele ti bambeni ya ngolo yina ke zola kusala beto mbi. Banani? Bo me katukaka na wapi? Inki mutindu bo ke sosaka kusala beto mbi? Sambu na kubaka bamvutu na bangiufula yai, beto tadila mambu yina salamaka ntangu fioti na nima nde Nzambi kuganga Adami ti Eva.

7. Inki bantu me salaka mutindu Satana me kusaka bo?

⁷ Beto longukaka na Kapu ya tatu nde wanzio mosi kolamaka na Nzambi mpi yandi kumaka na nzala ya kuyala bigangwa ya nkaka. Biblia ke bingaka yandi Satana Diabulu. (Kusonga 12:9) Satana zolaka mpi nde bigangwa  ya nkaka kukolama na Nzambi. Yandi kusaka Eva, mpi banda ntangu yina yandi ke kusaka bantu mingi. Kansi bantu ya nkaka mu mbandu Abele, Enoki, mpi Noa bikalaka ya kwikama na Yehowa.—Baebreo 11:4, 5, 7.

8. (a) Inki mutindu bawanzio ya nkaka kumaka bademo? (b) Bademo salaka nki sambu na kuguluka na Mvula ya Ngolo?

⁸ Na bilumbu ya Noa, bawanzio ya nkaka kolamaka mpi yambulaka kisika na bo na zulu sambu na kukwisa kuzinga bonso bantu na ntoto. Sambu na nki? Biblia ke zabisa beto nde bo vandaka na mfunu ya bankento. (Tanga Kuyantika 6:2.) Kansi, bawanzio lendaka ve kusala mutindu yina. (Yude 6) Bonso bawanzio yina ya mbi, bantu mingi ya ntangu yina bebaka mpi kumaka kusala mubulu. Yo yina, Yehowa bakaka lukanu ya kunokisa mvula ya ngolo na ntoto ya mvimba sambu na kufwa bantu ya mbi. Kansi, yandi gulusaka bansadi na yandi ya kwikama. (Kuyantika 7:17, 23) Sambu na kuguluka na mvula yina ya ngolo, bawanzio yina ya mbi vutukaka na zulu. Biblia ke bingaka bo bademo. Bo bakaka lukanu ya kulanda Satana mpi ya kukolama na Yehowa, yo yina Diabulu kumaka mfumu na bo.—Matayo 9:34.

9. (a) Inki kuminaka bademo ntangu bo vutukaka na zulu? (b) mInki beto ta tadila na baparagrafe ya ke landa?

⁹ Sambu bawanzio yina ya mbi kolamaka, Yehowa buyaka nde bo vutuka na dibuta na yandi. (2 Piere 2:4) Bademo lenda baka diaka ve ata fioti nitu ya kimuntu, ata mpidina bo ke landa ‘kukusa ntoto ya mvimba.’ (Kusonga 12:9; 1 Yoane 5:19) Beto tadila mutindu bo ke kusaka bantu mingi.—Tanga 2 Bakorinto 2:11.

10. Inki mutindu bademo ke kusaka bantu?

¹⁰ Bademo ke kusaka bantu na mitindu mingi. Bantu ke solulaka mbala mosi ti bademo to ke solulaka ti bo na nzila ya bantu ya nkaka, mu mbandu bandoki to banganga-ngombo.  Biblia ke bingaka yo bisalu ya bampeve ya mbi. Kansi Biblia ke kebisa beto na kusimba ve ata kima mosi ya kele na kuwakana ti bademo. (Bagalatia 5:19-21) Sambu na nki? Kaka mutindu muzombi ke sadilaka mutambu sambu na kukanga bambisi, bademo ke sadilaka luvunu sambu na kukanga bantu mpi kuyala bo.—Tala Noti 26.

11. Bantu ke salaka nki sambu na kuzabisa mambu yina ta salama na bilumbu ke kwisa, mpi sambu na nki beto fwete buya yo?

¹¹ Mutambu mosi yina bademo ke sadilaka kele kusosa kuzaba mambu yina ta salama na bilumbu ke kwisa to mambu yina me zabana ve. Bantu lenda zabisa mambu yina ta salama na bilumbu ke kwisa kana bo ke tala bambwetete, bidimbu, bakarte, dimbuma ya cristal to banzila ya diboko. Bantu mingi ke yindulaka nde mambu yai kele mbi ve, kansi bo ke kudikusaka. Yo kele kigonsa kibeni. Mu mbandu, Biblia ke monisa nde bademo ti bantu ya ke zabisaka bantu mambu yina ta kumina bo ke vandaka na kuwakana. Bisalu 16:16-18 ke tubila mwana-nkento mosi yina vandaka ti mpeve ya mbi yina vandaka kusadisa yandi na kuzaba mambu yina ta salama na bilumbu ke kwisa mpi kuzabisa bantu mambu yina ta kumina bo. Ntangu ntumwa Polo basisaka demo yina, mwana-nkento yango vandaka diaka ve ti mpila ya kuzabisa bantu mambu yina ta salama na bilumbu ke kwisa.

12. (a) Sambu na nki kusosa kusolula ti bafwa kele kigonsa? (b) Sambu na nki bansadi ya Nzambi fwete kudikotisa ve na bisalu ya bademo?

¹² Bademo ke sadilaka diambu ya nkaka ya luvunu sambu na kukanga bantu na mutambu na bo. Bo ke pusaka bantu na kundima nde bantu lenda solula ti bafwa mpi nde bafwa ke landaka kuzinga kisika mosi buna mpi bo lenda solula ti bantu to kusala bo mbi. Mu mbandu, muntu yina me fwila nduku to muntu mosi ya dibuta lenda kwenda na muntu mosi buna ziku na nganga-ngombo, ebuna nganga-ngombo kusonga muntu yango  nde yandi lenda solula ti nduku to muntu ya dibuta yina fwaka. Nganga-ngombo lenda zabisa muntu yina mambu sambu na nduku to muntu ya dibuta yina fwaka mpi nkutu nganga-ngombo lenda tuba bonso muntu yina fwaka. (1 Samuele 28:3-19) Mambu mingi yina bantu ke salaka na ntangu ya kuzika mvumbi me katukaka mpi na dibanza yina ke tubaka nde bafwa ke landaka kuzinga kisika mosi buna. Mu mbandu, kusala bankinsi na ntangu ya kuzika mvumbi, kusala bankinsi ya kilumbu yina bo zikaka mvumbi, kutambika bimenga sambu na mvumbi, kusala binkulu sambu na muntu yina me fwila nkwelani, to mambu ya nkaka. Kana Bakristu me buya kuvukana na mambu yai, bantu ya mabuta na bo to ya kisika yina bo ke zingaka lenda tuba mambu ya mbi sambu na bo, kufinga bo to kubuya kusala konso kima yina ti bo. Kansi, Bakristu ke zabaka nde bafwa ke kwendaka kuzinga ve kisika ya nkaka. Beto lenda solula ti bo ve mpi bo lenda sala beto mbi ve. (Nkunga 115:17) Yo yina, beto fwete keba kibeni. Beto fwete meka ve ata fioti kusolula ti bafwa to bademo mpi beto fwete buya kudikotisa na bisalu na bo.—Tanga Kulonga 18:10, 11; Yezaya 8:19.

13. Bantu mingi yina vandaka ntete kuwa bademo boma me salaka nki?

¹³ Katula kukusa bantu, bademo ke pesaka bo mpi boma. Bubu yai, Satana ti bademo na yandi me zaba nde bo me bikala kaka ti “ntangu fioti” na ntwala nde Nzambi kufwa bo, yo yina bo me kuma nku mingi kuluta. (Kusonga 12:12, 17) Ata mpidina, bantu mingi yina vandaka ntete kuwa bademo boma ke waka bo diaka ve boma. Inki sadisaka bo na kuwa diaka ve bademo boma?

14. Bonso Bakristu ya mvu-nkama ya ntete, inki mutindu beto lenda katuka na kimpika ya bademo?

¹⁴ Biblia ke zabisa beto mutindu ya kutelamina bademo  mpi ya kukatuka na kimpika na bo. Mu mbandu na ntwala ya kulonguka kieleka, bantu ya nkaka ya mbanza ya Efezo vandaka kusolula ti bademo. Inki mutindu bo katukaka na kimpika yina? Biblia ke tuba nde: “Bantu mingi yina vandaka kusala bisalu ya mazi vukisaka mikanda na bo mpi bo yokaka yo tiya na meso ya bantu yonso.” (Bisalu 19:19) Sambu bo vandaka na mfunu ya kukuma Bakristu, bo yokaka mikanda na bo yonso ya mazi. Beto fwete sala mpi mutindu mosi bubu yai. Konso muntu yina ke zola kusadila Yehowa fwete losa bima yonso yina kele na kuwakana ti bademo. Yo ke tadila bima yonso yina ke monisaka nde bisalu ya mazi to ya bademo kele ve kigonsa mpi nde yo ke pesaka kiese, mu mbandu mikanda, bazulunalu, bansaka ya shanse, bafilme, miziki, bansaka, mpi ata bafoto. Yo ke tadila mpi bima yina bantu ke lwataka sambu na kuditanina na mambi.—1 Bakorinto 10:21.

15. Inki beto fwete sala diaka sambu na kutelamina Satana mpi bademo?

¹⁵ Bamvula mingi na nima ya kuyoka mikanda na bo ya mazi, ntumwa Polo sonikaka nde Bakristu ya Efezo fwete landa ‘kunwana’ ti “bampeve ya mbi.” (Baefezo 6:12) Ya kieleka, ata bo yokaka mikanda na bo, bademo vandaka kaka kusosa kusala bo mbi. Ebuna, yo lombaka nde bo sala diaka nki? Polo zabisaka bo nde: “Beno baka kitaninu ya nene ya lukwikilu; yo ta sadisa beno na kufwa [to kukanga] batolo-tolo yonso ya tiya ya muntu ya mbi.” (Baefezo 6:16) Kaka mutindu kitaninu ke taninaka soda na bitumba, lukwikilu na beto lenda tanina beto. Kana beto ke tula ntima ya mvimba nde Yehowa lenda tanina beto, beto ta telamina Satana mpi bademo.—Matayo 17:20.

16. Inki mutindu beto lenda kumisa lukwikilu na beto na Yehowa ngolo?

¹⁶ Inki mutindu beto lenda kumisa lukwikilu na beto na Yehowa ngolo? Beto fwete tanga Biblia konso kilumbu  mpi kutudila Yehowa ntima sambu yandi tanina beto. Kana beto ke monisa lukwikilu ya ngolo na Yehowa, Satana mpi bademo na yandi ta sala beto ve mbi.—1 Yoane 5:5.

17. Inki ta tanina beto sambu bademo kusala beto mbi ve?

¹⁷ Yo lombaka nde Bakristu ya Efezo kusala diaka nki? Bo vandaka kuzinga na mbanza yina bisalu ya bademo vandaka mingi. Yo yina, Polo zabisaka bo nde: ‘Beno landa kusamba na konso dibaku.’ (Baefezo 6:18) Yo lombaka nde bo samba Yehowa sambu yandi tanina bo ntangu yonso. Ebuna beto? Beto ke zinga na nsi-ntoto yina bisalu ya bademo kele mingi. Yo yina beto fwete samba Yehowa sambu yandi tanina beto mpi beto fwete sadila zina na yandi ntangu beto ke samba. (Tanga Bingana 18:10.) Kana beto ke landa kusamba Yehowa sambu yandi gulusa beto na maboko ya Satana, Yehowa ta pesa mvutu na bisambu na beto.—Nkunga 145:19; Matayo 6:13.

18, 19. (a) Inki mutindu beto lenda nunga bitumba yina beto ke nwana ti Satana mpi bademo? (b) Kapu yina ke landa ta pesa mvutu na nki ngiufula?

¹⁸ Na luzingu na beto, kana beto katula bima yonso yina kele na kuwakana ti bademo mpi beto tula ntima na Yehowa sambu yandi tanina beto, beto ta telamina Satana mpi bademo. Beto fwete wa bo ve boma. (Tanga Yakobo 4:7, 8.) Yehowa kele ngolo mingi kuluta bademo. Yandi pesaka bo ndola na bilumbu ya Noa, mpi na bilumbu ke kwisa yandi ta fwa bo. (Yude 6) Kuvila ve nde, beto kele ve beto mosi na bitumba yina beto ke nwana. Yehowa ke sadila bawanzio na yandi sambu na kutanina beto. (2 Bantotila 6:15-17) Beto lenda tula ntima nde ti lusadisu ya Yehowa, beto ta nunga bitumba yina beto ke nwana ti Satana mpi bademo.—1 Piere 5:6, 7; 2 Piere 2:9.

¹⁹ Kansi, kana Satana mpi bademo ke natila bantu bampasi mingi, sambu na nki Nzambi me fwaka bo ve banda ntama? Kapu yina ke landa ta pesa mvutu na ngiufula yai.