Ghenda ahali omwatsi

Ghenda ahali ebirimo

ESURA Y’ERIKUMI

Ekwenene Eyihambire Okwa Bamalaika

Ekwenene Eyihambire Okwa Bamalaika

1. Busana naki thutholere ithw’igha okwa bamalaika?

YEHOVA anzire ithwaminya ebihambire okw’ihiika liwe. Abamalaika ni baghuma b’okw’ihiika eryo. Omwa Biblia bakahulhawa mwa ‘baghalha ba Nyamuhanga.’ (Yobu 38:7) Abamalaika bawithe mubiiriki? Babiriwathikya bathi abandu omwa buthuku bwakera? Mbwino bangana thuwathikya namunabwire?​—Lebaya Endomeko 8.

2. Abamalaika balhua hayi? Kandi ni bangahi abahangikawa?

2 Thutholere ithwaminya abamalaika nga balhua hayi. Abanya Kolosai 1:16 hakabugha hathi Yehova abere abirihangika Yesu, ‘mwahangika ebindu byosi ebiri omwa lhubulha n’ebiri okwa kihugho.’ Omo imwamuli n’abamalaika. Ni bangahi abahangikawa? E Biblia yikabugha yithi ni syomiliyoni n’esyomiliyoni sy’abamalaika.​—Esyonyimbo 103:20; Eribisulirwa 5:11.

3. Yobu 38:4-7 akathubwira athiki okwa bamalaika?

3 E Biblia kandi yikathubwira yithi Yehova mwahangika abamalaika athali ahangika ekihugho. Mubayowa bathi bakalhangira ekihugho? Ekitabu kya Yobu kikathubwira kithi mubatsema. Babya bughuma omw’ikolera Yehova.​—Yobu 38:4-7.

ABAMALAIKA BAKAWATHIKAYA ABANDU BA NYAMUHANGA

4. Thukaminya thuthi ngoku abamalaika batsomene abandu?

4 Erilhua kera abamalaika babiribya ibanemutsomana abandu n’ekighendererwa kya Yehova busana n’ekihugho n’abandu. (Emisyo 8:30, 31; 1 Petero 1:11, 12) Kyangabya imuk’itha abamalaika b’obulighe bunene omughulhu Adamu na Eva bayisamambulha. Na lino bangabya ibakaponera ighuma bakalhangira abandu banene bakaghana eriowa Yehova. Aliwe omughulhu omundu akayisubamu n’erisuba oku Yehova, abamalaika bakatsema. (Luka 15:10) Abamalaika batsomene kutsibu abakakolera Yehova. Yehova akakolesaya abamalaika eriwathikya n’eritheya abaghombe biwe abali okwa kihugho. (Abaebrania 1:7, 14.) Thulebaye eby’erileberyako bike.

‘Nyamuhanga waghe abirithuma omumalaika wiwe, abirikumba amuno w’esyondale.’​—Danieli 6:22

5. Abamalaika babiriwathikya bathi abaghombe ba Nyamuhanga omwa buthuku bwa kera?

5 Yehova mwathuma abamalaika babiri eriwathikya Loti n’ab’eka yiwe erilhama okw’ithoghothibwa ly’omuyi we Sodomo ne Gomora. (Enzuko 19:15, 16) Habere halhaba myaka mingyi, omuminyereri Danieli mwaghuswa omwa kyuna ky’esyondale, aliriryo musithamukolhaki kundi ‘Nyamuhanga mwathuma omumalaika wiwe, amakumba amuno w’esyondale.’ (Danieli 6:22) Enyuma waho, omughulhu omukwenda Petero abya omwa muliki, Yehova mwathuma omumalaika erisyamulhusyamu. (Emibiri 12:6-11) Abamalaika kandi mubawathikya Yesu omughulhu abya okwa kihugho. Ng’eky’erileberyako, abere abiribatizibwa, “abamalaika mubasa n’erimukolera.” (Mariko 1:13) Yesu abere athali holha, omumalaika mwamubuthukirako ‘n’erimuha amaaka.’​—Luka 22:43.

6. (a) Thukaminya thuthi ngoku abamalaika bakawathikaya abandu ba Nyamuhanga munabwire? (b) Ni bibulyo byahi ebya thukendi subirya?

6 Munabwire, abamalaika sibakibuthukira okwa bandu. Aliwe Nyamuhanga akinakolesaya abamalaika eriwathikya abaghombe biwe. E Biblia yikabugha yithi: “Omumalaika w’Omwami Mukulhu akatheghaya abakamubaha, akalhamayabo oko bwiko.” (Esyonyimbo 34:7) Busana naki thukayithagha obutheya? Kundi thuwithe esyonzighu esikalire esikanza erithukolha nabi. Ni syahi? Sikalhua hayi? Sikalengesaya sithi erithukolha nabi? Eribana eby’erisubirya, omwa bikuhi thulebaye ekyabya kyabere Adamu na Eva babirihangikwa.

ENZIGHU SYETHU ESITHELHANGIRAWA

7. Ni kyahi ekya bandu babirikolha busana n’erithebibwa na Sitani?

7 Muthw’igha omwa Sura 3 ngoku omumalaika mwayisamambulha oku Nyamuhanga kandi mwanza erithabalha okwa bandi. E Biblia yikabugha yithi ni Sitani Diabolo. (Eribisulirwa 12:9) Kandi Sitani mwanza n’abandi bayisamambule oku Nyamuhanga. Mwathoka erithebya Eva, kandi erilhwiririra n’aho, abirithebya abandu bangyi. Nomwabine, abandi nga, Abeli, Enoka, na Noa mubasighalha ibane bathaleghulha oku Yehova.​—Abaebrania 11:4, 5, 7.

8. (a) Abaghuma b’okwa bamalaika mubabya bathi syombinga? (b) Esyombinga musyakolhaki erithoka erilhama Erighunga ly’Amaghetse?

8 Omwa biro bya Noa, abandi bamalaika mubayisamambulha n’erisighania emyanya yabu elhubulha n’erisy’ikalha ng’abandu okwa kihugho. Busana naki? E Biblia yikabugha yithi mubanza eribya n’abakali. (Soma Enzuko 6:2.) Aliwe kyabya kibi abamalaika erikolha ekyo. (Yuda 6) Ng’abamalaika babi abo, abandu bangyi okwa buthuku obo mubabya balibathangania, kandi b’ithi. Neryo Yehova mwathwamu erithoghothya abandu babi abo omw’iletha erighunga ly’amaghetse okwa kihugho kyosi. Aliwe mwalhamya abaghombe biwe abathaleghulha. (Enzuko 7:17, 23) Erithoka erilhama, abamalaika ababi mubasuba elhubulha. E Biblia yikabahulha mwa esyombinga. Mubathwamu eriyiyunga okwa buyisamambuli bwa Sitani, neryo Sitani amabya muthabali wabu.​—Matayo 9:34.

9. (a) Ni kyahi ekyabya kyahikire okwa syombinga sikasuba elhubulha? (b) Ni kyahi ekya thukayighako?

9 Kundi mubayisamambulha, Yehova mwathaligha esyombinga sikasuba omw’ihiika liwe. (2 Petero 2:4) Esyombinga sisyanga thasyambalha omubiri w’omundu, aliwe sikina ‘theba ekihugho kyosi.’ (Eribisulirwa 12:9; 1 Yoane 5:19) Thulebaye ngoku sikathoka eritheba abandu bangyi.​—Soma 2 Abanya Korinto 2:11.

NGOKU ESYOMBINGA SIKATHEBA ABANDU

10. Esyombinga sikatheba sithi abandu?

10 Esyombinga sikatheba abandu omwa nzira nyingyi. Abandu bakabya bakakolangana n’esyombinga bakakikolha meso oku meso kutse erilhabira omwa wundi mundu, ng’omuthahwa w’ekibindi. Erikolangana n’esyombinga likahulhawa mwa obulhaghu kutse obukumu. Aliwe e Biblia yikathuthanga ekindu kyosi-kyosi ekihambangene n’eby’esyombinga. (Abanya Galatia 5:19-21) Busana naki? Ngoku omuhighi akanakolesaya ekithegho erihamba ebisoro, esyombinga sikakolesaya ebithegho erihamba kutse erisondolha abandu.​—Lebaya Endomeko 26.

11. Obulhaghu niki, kandi busana naki thutholere ithwayihighulha kubo?

11 Ekithegho kighuma ekya sikakolesaya bw’obulhaghu. Eki mwamuli erikolesya amaaka w’esyombinga erilengaho eriminya ebiri embere kutse ekindu kirebe ekithasibwe. Omundu angana lengesya erilhaghulha omw’isamalira esyongununu, ebighanza by’ebyalha, kutse akalegha k’amaghetse. Abandu bangyi bakalengekanaya bathi erikolha ebi sikiwithe butsibu. Aliwe ni by’akabi kutsibu. Ng’eky’erileberyako, e Biblia yikakanganaya yithi esyombinga n’abalhaghuli bakakolangana. Omwa Emibiri y’Abakwenda 16:16-18, thukasoma okwa ‘kirimu kibi ky’erilhaghulha’ ekya thokesaya omwana-mutho ‘erilhaghulha.’ Omukwenda Paulo abere abirihigha embinga eyo, omwana-mutho mwaherya amaaka aw’erithasyaminya ebikasa.

12. (a) Busana naki ni ky’akabi erilengesya erikanirania n’abaholi? (b) Busana naki abaghombe ba Nyamuhanga sibali yingiraya omwa mirwa eyihambangene n’eby’esyombinga?

12 Hane eyindi nzira eyo syombinga sikakolesaya erithegha abandu. Sikalengaho erihira omwa bandu mw’amalengekania w’eribugha indi kyangana thokekana erikania n’abaholi kandi indi abaholi baneho omwa mwanya mulebe kandi indi bangana kania nethu kutse erithukolha nabi. Ng’eky’erileberyako, omundu oyulyaholerawa munywani wiwe kutse omuhughu wiwe angana ghenda okwa muthahwa w’ekibindi, oyukabugha athi angana kania n’abaholi. Omuthahwa oyu anganathulha omwatsi mulebe owahambire okwa muholi nibya n’erigherererya mulenge w’omuholi oyo. (1 Samweli 28:3-19) Emirwa mingyi eyikakolhawa omundu akaholha yiseghemere okwa nyikirirya eyikabugha yithi abaholi bakabya ibakineho bulebe. Eyi mwamuli erisesya ebiriro, eryibuka olhuholho lhw’omuholi, erihongera abaholi, ebikakolhawa okwa balyaholerawa, kutse erithwana omuliro. Abakristayo bakabya bakaghana erisangira omwa mirwa eyi, ab’okw’ibo kutse ahabikere, bangana batsweba, ibabatsuma, kutse ibaghana erithasyakolangana nabu. Aliwe Abakristayo banasi ngoku abaholi bakabya isibaliho omwa mwanya mulebe. Si kyanga thokekana erikania nabu, kandi sibanga thukolha nabi. (Esyonyimbo 115:17) Ambi iwayitheya kutsibu. Isiwanza erikanirania n’abaholi kutse eriyingirya omwa mirwa eyihambangene n’esyombinga.​—Soma Eryibuka Ebihano 18:10, 11; Isaya 8:19.

13. Abandu bangyi abanabya bakabuha esyombinga babirithoka erikolhaki?

13 Esyombinga sikatheba abandu n’eribubahisya. Munabwire, Sitani n’esyombinga siwe bakyasi ngoku bawithe “kathambi kake buyira” akasighereyo Nyamuhanga eribalhusya okwa kihugho, neryo lino batsurumire kutsibu kwilhaba kera. (Eribisulirwa 12:12, 17) Aliriryo, abandu bangyi abanabya bakubaha esyombinga, munabwire sibakisyubaha. Mubathoka eki kya bathi?

RWANISAYA N’ERIYIHIGHULHA OKWA SYOMBINGA

14. Ng’Abakristayo ab’omwa kighonye ky’erimbere, thwanga yihighulha thuthi okwa syombinga?

14 E Biblia yikathubwira ngoku thwanga rwanisya n’eriyihighulha okwa syombinga. Ng’eky’erileberyako, abandi omwa muyi we Efeso banabya bakakanirania n’esyombinga bathe bigha ekwenene. Mubayihighulha kusyo ko bathi? E Biblia yikabugha yithi: “N’abangyi b’okwa bakumu mubaletha ebitabu byabo, mubahisiryabyo omwa meso w’abandu bosi.” (Emibiri 19:19) Kundi babya banzire eribya Bakristayo, mubahisya ebitabu ebyosi ebihambire okwa by’obukumu. Na munabwire ku kinatholere ikyakolhwa kithya. Obuli mundu oyukanza erikolera Yehova atholere iniayihighulha okwa bindu byosi ebihambangene n’esyombinga. Eki mwamuli ebitabu, esyogazeti, esyofilimu, ebisasani, emisathu, nibya n’ebipapura byosi-byosi ebikakanganaya emajiki, kutse eby’esyombinga nga sibiwithe kabi kutse nga bikatsemesaya. Mwamuli n’ebindu ebya bandu bakambalha busana n’eribatheya okwa kabi.​—1 Abanya Korinto 10:21.

15. Ni kindi kyahi ekya thutholere ithwakolha erithoka erirwanisya Sitani n’esyombinga?

15 Habere habirilhaba myaka mirebe Abakristayo ab’Efeso balihisirye ebitabu byabu by’obukumu, omukwenda Paulo mwabahandikira athi babya ibakinatholere ‘erilhwa’ n’emilhondo ‘y’ebirimu bibi.’ (Abanya Efeso 6:12) Nomwakine indi babya ibabirihisya ebitabu byabu, esyombinga syabya isikinalengesaya eribalyambya. Neryo ni kindi kyahi ekya babya batholere erikolha? Paulo mwababwira athi: “Kandi okwa mighulhu yosi muhambe engabo y’erikirirya erithoka eririmya emisoha yosi y’omuliro w’omubi.” (Abanya Efeso 6:16) Ngoku engabo yikanatheghaya omusirikali akalhwa, erikirirya lyangana thutheya. Thwamayikethera ighuma ngoku Yehova angana thutheya, ithukendi thoka erirwanisya Sitani n’esyombinga.​—Matayo 17:20.

16. Thwanga ghumya thuthi erikirirya lyethu omu Yehova?

16 Thwanga ghumya thuthi erikirirya lyethu omu Yehova? Thutholere ithwasoma e Biblia buli kiro n’erigha ngoku thwanga muyikethera erithutheya. Thwamabya ithunayikethere Yehova ya kutsibu, Sitani n’esyombinga isibendi thoka erithukolha nabi.​—1 Yoane 5:5.

17. Ni kindi kyahi ekikendi thutheya okwa syombinga?

17 Ni kindi kyahi ekya Abakristayo ab’Efeso babya batholere erikolha? Babya bikere omwa muyi owuswire mw’eby’esyombinga. Neryo Paulo mwababwira athi: “Musabe omwa mighulhu yosi.” (Abanya Efeso 6:18) Babya batholere erisaba Yehova y’obutheya bwiwe mughulhu wosi. Kandi ibbwa ithwe? Nethu thuli omwa kihugho ekyoswire mw’eby’esyombinga. Busana n’ekyo, nethu thutholere ithwasaba Yehova y’obutheya biwe, kandi thutholere ithwakolesya erina liwe thukasaba. (Soma Emisyo 18:10.) Thwamalholha embere erisaba Yehova erithulhamya oku Sitani, Yehova iniakendiowa emisabe yethu.​—Esyonyimbo 145:19; Matayo 6:13.

18, 19. (a) Thwanga singura thuthi amalhwa awathuwithe na Sitani n’esyombinga? (b) Ni kibulyo kyahi ekikendi subwamu omwa sura eyikakwamako?

18 Thwamayihighulha okwa kindu kyosi-kyosi ekihambire okwa by’esyombinga neryo thukayikethera Yehova erithutheya, ithukendi rwanisya Sitani n’esyombinga. Si thutholere thukasyubaha. (Soma Yakobo 4:7, 8.) Yehova awithe buthoki bunene kwilhaba esyombinga. Mwasuyirasyo omwa biro bya Noa, n’omwa buthuku obukasa akendi sithoghothya. (Yuda 6) Wibuke ngoku sithuli ithwibene omwa malhwa. Yehova anemukolesya abamalaika biwe erithutheya. (2 Abami 6:15-17) Thwangana yikethera ngoku busana n’obuwathikya bwa Yehova, thwangana singura Sitani n’esyombinga.​—1 Petero 5:6, 7; 2 Petero 2:9.

19 Aliwe Sitani n’esyombinga bamabya ibakaleka ihabya eriaghalhwa lingyi, busana naki Nyamuhanga syali asithoghothya? Ekibulyo ekyo kikendi subwamu omwa sura eyikakwamako.