Yai panembwa’mba bijipo

Yai paji ndonda ya mitwe

KITANGO 10

Bamalaika byo Baji

Bamalaika byo Baji

1. Mambo ka o twafwainwa kufunjila pa bamalaika?

YEHOBA ukeba’mba muyuke kisemi kyanji. Bamalaika baji mu kisemi kya Lesa. Mu Baibolo bebatongola’mba “baana ba Lesa.” (Yoba 38:7) Bamalaika bengila ñanyi mwingilo? Nanchi bantu bakala bebakwashanga ku bamalaika nyi? Nanchi ne mu ano moba betukwasha nyi?—Monai Byambo byo Balumbulula, 8.

2. Bamalaika bafumine pi? Kabiji bamalaika banga bo balengele?

2 Twafwainwa kuyuka kwafumine bamalaika. Kinembelo kya Kolose 1:16 kitubula’mba, Yehoba byo alengele Yesu, kepo ‘bintu byonse bya mwiulu ne bya pano pa ntanda byalengelwe.’ Bamalaika nabo popo bebalengele. Bamalaika banga bo balengele? Baibolo waamba kuba’mba kuji biumbi ne biumbi bya bamalaika.—Salamo 103:20; Lumwekesho 5:11.

3. Kinembelo kya Yoba 38:4-7 kitubulapo’mba ka pa bamalaika?

3 Kabiji Baibolo waamba’mba, Yehoba walengele bamalaika saka akyangye kulenga ntanda. Bamalaika baumvwine byepi byo bamwene ntanda? Buku wa Yoba waamba kuba’mba basangalele bingi. Bonse bakwatankene kabiji baingijilanga Yehoba pamo.—Yoba 38:4-7.

BAMALAIKA BAKWASHA BANTU BA LESA

4. Twayuka byepi kuba’mba bamalaika bata muchima bantu?

4 Kufumatu ne kala bamalaika bata bingi muchima bantu, kabiji bakeba bantu kwikala bulongo byonka Yehoba byo akebelenga kuba’mba bakekalenga pano pa ntanda. (Byambo bya Maana 8:30, 31; 1 Petelo 1:11, 12) Adama ne Evwa byo basatukile, bamalaika kyafwainwa kibakolele bingi ku muchima. Kabiji kibakola bingi ku muchima pa kumona bantu bavula byo basatukila Yehoba. Bino muntu umo umvwe walapila ne kubwela kwi Lesa, bamalaika basangalala bingi. (Luka 15:10) Bamalaika batemwa bingi bantu bengijila Lesa. Yehoba wingijisha bamalaika pa kukwasha ne kuzhikijila bantu banji pano pa ntanda. (Bahebelu 1:7, 14) Twayai tumone byo oba bino.

“Lesa wami wajikutuma malaika wanji ne aye wajikushinka tunwa twa mabokwe.”—Danyela 6:22

5. Bamalaika bakwashishe byepi bapopweshi ba Lesa?

5 Yehoba watumine bamalaika babiji kuya na kukwasha Lota ne kisemi kyanji kimye kyo baonawine muzhi wa Sodoma ne Gomola. (Ntendekelo 19:15, 16) Byo papichile myaka yavula, ngauzhi Danyela bamutayile mu jiyengo ja mabokwe, pano bino kechi bamukozhezhe nangwa pachechetu ne, mambo ‘Lesa watumine malaika wanji na kushinka tunwa twa mabokwe.’ (Danyela 6:22) Kabiji byo papichile myaka yavula, mutumwa Petelo saka aji mu kaleya, Yehoba watumine malaika kuya na kumukasulula. (Byubilo 12:6-11) Kabiji bamalaika bakwashanga Yesu byo ajinga pano pa ntanda. Byo abatizhiwe, “bamalaika bamukwashishenga.” (Mako 1:13) Yesu saka bakyangye kumwipaya, malaika waishile na ‘kumukosesha.’—Luka 22:43.

6. (a) Twayuka byepi kuba’mba bamalaika bakwasha bantu lelo jino? (b) Ñanyi mepuzho o tusakukumbula?

6 Mu ano moba bamalaika kechi bamweka ku bantu ne. Pano bino Lesa wingijisha bamalaika pa kukwasha bantu banji. Baibolo waamba’mba: “Malaika wa Yehoba uzhokoloka boba bakamwa Lesa, kabiji wibapokolola.” (Salamo 34:7) Mambo ka o tukebela kwituzhikijila? Mambo tuji na balwanyi baji bingi na bulume bakeba kwitulukuka. Bano balwanyi bañanyi? Kabiji bafuma pi? Kabiji betulukuka byepi? Pa kukumbula ano mepuzho, twayai twisambe pa kyamwekejile ba Adama ne Evwa.

BALWANYI BETU BABULA KUMWEKA

7. Satana ujimbaika bantu amba bobe ka?

7 Mu Kitango 3 twafunjile pa malaika wasatukijile Lesa wakebelenga kwikala mukulumpe pa bakwabo. Baibolo imutela’mba Satana Diabola. (Lumwekesho 12:9) Kabiji Satana wakebelenga ne bantu kusatukila Lesa. Satana wajimbaikile Evwa, kabiji kufumatu kyo kya kimye watwajijila kujimbaika bantu. Nangwa byonkabyo, bantu nobe Abela, Enoka, ne Nowa bajinga bakishinka kwi Yehoba.—Bahebelu 11:4, 5, 7.

8. (a) Bamalaika bamo baikele byepi bandemona? (b) Bandemona baubile byepi pa kuba’mba bapuluke Muyulo?

8 Kimye kyajingako Nowa, bamalaika bamo basatukile bafumine mwiulu ne kwiya pano pa ntanda na kwikala nobe bantu. Mambo ka? Baibolo witubula’mba baishile na kusongola banabakazhi. (Tangai Ntendekelo 6:2.) Kyaubile bano bamalaika kechi kyawamine ne. (Yuda 6) Byonka byajinga bano bamalaika basatukile, bantu bavula pa kyo kya kimye baubilenga byatama kabiji batemenwe bingi bumbanzhi. Yehoba wafuukwilepo kuleta muyulo kuba’mba onaune bantu babi pano pa ntanda. Pano bino, wapulwishe bantu banji bakishinka. (Ntendekelo 7:17, 23) Bamalaika batama nabo bapulukile mambo babwelele mwiulu. Baibolo utela bano bamalaika batama amba bandemona. Basajilepo kukwatankana ne Satana wasatukile, kabiji Diabola waikele ntangi wabo.—Mateo 9:34.

9. (a) Ki ka kyamwekejile bandemona byo babwelele mwiulu? (b) Tusakwisamba pa ka mu uno mutwe?

9 Na mambo a kuba’mba basatukile, Yehoba kechi wibaswishishe bano bandemona kubwela mu kisemi kyanji ne. (2 Petelo 2:4) Luno bandemona kechi baluka ne kwikala bantu ne, pano bino batwajijila “kujimbaika bantu ba pano pa ntanda ponse.” (Lumwekesho 12:9; 1 Yoano 5:19) Twayai twisambe pa byo bajimbaika nangwa’mba kongola bantu bavula.—Tangai 2 Kolinda 2:11.

BANDEMONA BYO BONGOLA BANTU

10. Bandemona bongola byepi bantu?

10 Bandemona bongola bantu mu mashinda avula bingi. Bantu bamo besamba na bandemona, nangwa kwisamba nabo kwingijisha bintu bikwabo nabiji bulozhi, bañanga nangwa bantu baponga. Bantu boba bino baji na bandemona nangwa’mba besamba na mipashi. Bino Baibolo witukambizha kubula kubako kintu nangwa kimo mwavwangwa bandemona. (Ngalatiya 5:19-21) Mambo ka? Byonka byuba kibinda uta bitewa banyama, bandemona nabo bengijisha bujimuku pa kongola bantu ne kwibateka buzha.—Monai Byambo byo Balumbulula, 26.

11. Kuponga ko kuba ka, kabiji mambo ka o twafwainwa kubujila kuba bino?

11 Jishinda jimo bandemona jo bongwelamo bantu ke kuponga. Kuponga ke kukeba kuyuka bya kulutwe nangwa bintu byabula kuyukanyikwa. Bamo boba bino kwingijisha tubangabanga, kilola, biloto ne kutala muntu mu kuboko. Bantu bavula kechi bayuka’mba kuba bino bintu kwatama ne. Kuba bino kwatama bingi. Baibolo waamba’mba, aba baponga bengijila pamo na bandemona. Kinembelo kya Byubilo 16:16-18 kyatongola “ndemona wa lubuko” walengelanga kamwale kwamba “bikamweka kulutwe.” Bino uno kamwale walekele kuponga kimye mutumwa Paulo kyo apangile uno ndemona.

12. (a) Mambo ka o kyatamina kukeba kwisamba na bafwa? (b) Mambo ka bapopweshi ba Lesa o babujila kubako bisho mwavwangwa kupopwela bandemona?

12 Kuji jishinda jikwabo bandemona jo bongwelamo bantu. Bakeba’mba tulangulukenga kuba’mba twakonsha kwisamba na bafwa ne kuba’mba bafwa kuji ko baji na bumi kabiji bakonsha kwituba kyatama. Bamo inge mulongo wabo wafwa nangwa mulunda nabo bakonsha kuya ku ñanga kuba’mba ebakwashe kwisamba nanji. Ñanga wakonsha kubulañanapo bimo nangwa kwimulengela kumvwa jiwi jibena kumvwanyika nobe ja muntu wafwile. (1 Samwela 28:3-19) Bisho byavula bya pa bijilo byaimena pa mulanguluko wa kuba’mba muntu inge wafwa waluka ke mufu. Nabiji kisho kya kulaala pa byoto, mitanda, kushinka mu kipembwe, kubwezhapo majila, kuzhikula wafwa ne kumuzhika jikwabo, kulambula bintu ku bashakulu ne butuzhi. Inge mwina Kilishitu wakana bino bisho, bakilongo ne ba mu kimasamasa batendeka kumwendeleka, kumwambila mwenga nangwa kukana kumukwasha. Bena Kilishitu bayuka kuba’mba wafwa kechi wikala ke mufu nangwa’mba kipuku ne. Kabiji wafwa kechi wakonsha kwituba kyatama ne. (Salamo 115:17) Mwafwainwa kujimuka. Kechi mwafwainwa kukebanga kwisamba na bafwa nangwa na bandemona ne kuba bintu mwavwangwa bisho bya kupopwela bandemona ne.—Tangai Mpitulukilo ya mu Mizhilo 18:10, 11; Isaya 8:19.

13. Nga luno kiji byepi ku bantu bavula bachiinanga bandemona?

13 Bandemona kechi bajimbaikatu bantu ne, pano bino bachiinyisha ne bantu. Lelo jino, Satana ne bandemona banji bayuka’mba bashalatu na “kakimye kacheche” kuba’mba Lesa ebonaune. Onkao mambo bashinta kabiji bakekela bingi. (Lumwekesho 12:12, 17) Nangwa byonkabyo, bantu bavula bajinga na moyo wa kuchiina bandemona baleka kwibachiina. Baubile byepi pa kuba’mba baleke kuchiina bandemona?

BYA KUKANA BANDEMONA

14. Kwesakana na byaubile bena Kilishitu ba mu Efisesa kala, twakonsha kukasuluka byepi ku bandemona?

14 Baibolo witubula byo twafwainwa kukana bandemona ne kukasuluka. Bamo mu muzhi wa Efisesa wa kala besambanga na bandemona saka bakyangye kufunda bya kine pe Lesa. Pano baubile byepi pa kuba’mba bakasuluke? Baibolo waamba’mba: “Bantu bavula baubanga bya buñanga bakonkenye pamo mabuku abo ne kwiasoka bonse saka bamonako.” (Byubilo 19:19) Basokele mabuku abo a bya buñanga mambo bakebelenga kwikala bena Kilishitu. Ne mu ano moba byo bya kuba. Muntu yense ukeba kwingijila Yehoba wafwainwa kutaya byonse byalamata ku kupopwela bandemona. Bino byavwangamo mabuku, magazini, bipikichala, mafilimu, bipongo, makayo, bya majikii ne nyimbo ilengela bulozhi ne bya bundemona kumweka nobe bijitu bulongo nangwa yumvwanyika bulongo kutelekako. Pa bino bintu paji ne mikano ne bintutu bikwabo bivwala bantu bya kwishiika.—1 Kolinda 10:21.

15. Ñanyi bintu bikwabo byo twafwainwa kuba pa kuba’mba tushinde Satana ne bandemona banji?

15 Byo papichile myaka kufuma kimye bena Kilishitu ba mu Efisesa kyo basokele mabuku abo a bya buñanga, mutumwa Paulo wanembele’mba bafwainwa kutwajijila kulwa “na nzhita ya bapashi batama.” (Efisesa 6:12) Nangwa kya kuba basokele mabuku, bino bandemona kechi balekele kwibalukuka ne. Pano ñanyi bintu bikwabo byo bafwainwe kuba? Paulo waambile’mba: “Shikulai jikebo jikatampe ja lwitabilo, ja kuleyelamo miketo yonse ya mujilo ya kwa aye mubi.” (Efisesa 6:16) Byonkatu jikebo byo jazhikijilanga muntu mu nkondo, ne lwitabilo byobyo lwituzhikijila. Tumukana Satana ne bandemona banji inge twaketekela na muchima yense mwi Yehoba kuba’mba uketuzhikijila.—Mateo 17:20.

16. Twakonsha kukosesha byepi lwitabilo lwetu mwi Yehoba?

16 Pano twakonsha kukosesha byepi lwitabilo lwetu mwi Yehoba? Twafwainwa kutanganga Baibolo pa juba pa juba, ne kuketekela Yehoba kwituzhikijila. Inge twaketekela mwi Yehoba na muchima yense, Satana ne bandemona kafwako kyo baketuba ne.—1 Yoano 5:5.

17. Ñanyi kintu kikwabo kyakonsha kwituzhikijila ku bandemona?

17 Ñanyi kintu kikwabo kyo bafwainwe kuba bena Kilishitu ba mu Efisesa? Mu muzhi mo baikalanga mwavujile bingi bantu bapopwelanga bandemona. O ene mambo Paulo o ebabujile’mba: ‘Saka mulomba milombelo kimye kyonse.’ (Efisesa 6:18) Balombanga kimye kyonse Yehoba kwibazhikijila. Nga atweba kiji byepi? Ne atweba tubena kwikala mu ntanda mwavula bantu bapopwela bandemona. Onkao mambo, twafwainwa kulombanga Yehoba kwitukwasha kimye kyonse kabiji twafwainwa kwingijishanga jizhina janji kimye kyo tubena kulomba. (Tangai Byambo bya Maana 18:10.) Umvwe twatwajijila na kulomba Yehoba kwituzhikijila kwi Satana, ukakumbula milombelo yetu.—Salamo 145:19; Mateo 6:13.

18, 19. (a) Twakonsha kushinda byepi Satana ne bandemona? (b) Ñanyi bwipuzho bukakumbulwa mu kitango kyalondelapo?

18 Twakonsha kushinda Satana ne bandemona inge twaketekela Yehoba kwituzhikijila, ne kutaya bintu byonse bilengela kupopwela bandemona. Kechi twafwainwa kwibachiinanga ne. (Tangai Yakoba 4:7, 8.) Yehoba uji bingi na bulume kukila bandemona. Wibakambwile mu moba ajingako Nowa, kabiji katatakatu akebazhiye. (Yuda 6) Vulukainga kuba’mba kechi tuji bunke mu ino nkondo ne. Yehoba ubena kwituzhikijila kwingijisha bamalaika banji. (2 Bamfumu 6:15-17) Twafwainwa kuketekela kuba’mba Yehoba uketukwasha kushinda Satana ne bandemona.—1 Petelo 5:6, 7; 2 Petelo 2:9.

19 Pano Satana ne bandemona inge bo babena kuleta buyanji, mambo ka Lesa o abujila kwibonauna? Buno bo bwipuzho bukakumbulwa mu kitango kyalondelapo.