Skip to content

Skip to table of contents

MUTU 10

Ubwanaloli Ubwakukwafyannya na Bantumi

Ubwanaloli Ubwakukwafyannya na Bantumi

1. Choni cho tubaghiye ukumanyila ivyakukwafannya na bantumi?

 U YEHOVA akulonda ukuti tuyimanye akiza imbumba yache. Abantumi bope lubazu lumo ulwa mbumba iya Chala. Mu Bayibolo bakwitiziwa ukuti “abana aba Chala.” (Jobu 38.7) Ka abantumi bakubomba ichoni? Ka bakavwapo lumo abantu pakabalilo akakwisinda? Ka bangatwavwa pakabalilo kano?​—Ennya Ivya Kubumalilo 8.

2. Ka abantumi bakafuma kwiyi? Ka abantumi balipo balinga?

2 Chakulondiwa nkani ukumanya akiza ko abantumi bakafuma. Isimbo ilya Aba Kolosi 1.16 likutubuzya ukuti, bo u Yehova amupela u Yesu, “akapela ivintu vyosi ivya kumwanya nivya muchisu ichapasi ichi,” ukonjelezyapo na bantumi bulo. Ka abantumi balipo balinga? Ibayibolo likunena ukuti pali amamiliyoni aghinji agha bantumi.​—Masalimo 103.20; Ubuvumbuli 5.11.

3. Nkimba isimbo ilya Jobu 38.4-7 likutubuzya ichoni ivyakukwafyannya na bantumi?

3 Ibayibolo likutumanyisya sona ukuti u Yehova akapela tasi abantumi bo achili atapelite ichisu ichapasi. Ka bakiyivwa buli-buli bo bennya ichisu ichapasi? Ibuku ilya Yobu likutubuzya ukuti bakaba bakuhoboka hee! Abantumi bosi bakamubombelagha u Yehova ngati yo mbumba yoka.​—Jobu 38.4-7.

ABANTUMI BAKWAVWA ABANTU ABA CHALA

4. Ka tukumanya buli-buli ukuti abantumi babaghanite abantu?

4 Ukwanda kale abantumi babaghanite abantu sona nu bwighane ubwa Chala ku chisu ichapasi. (Isya Mbupingamu 8.30, 31; 1 Pitala 1.11, 12) Abantumi ichitima chikabakola bo bennya ukuti u Adamu nu Eva basambuka. Pakabalilo aka ichitima chikubakola nkani nanti bennya abantu bakumusambukila u Yehova. Waghe umuntu yumo alapa nukunyokela kwa Chala, abantumi bakuhoboka hee! (Luka 15.10) Abantumi babaghanite nkani abantu bo bakumubombela u Chala. U Yehova akubombezya abantumi pakubavwa abantu bache nukubafighilila pachisu ichapasi. (Aba Hebeli 1.7, 14) Pakabalilo aka zatwennye ivifwanikizyo.

“U Chala wane atuma uwantumi wache ighalila imilomo iya nkalamu.”​—Danieli 6.22

5. Ka abantumi bakabavwa buli-buli ababombi aba Chala abakwisinda?

5 U Yehova akabatuma abantumi babili ukuti baye bamufumyemo u Loti ni mbumba yache pakabalilo ko akalondagha ukunangannya u Sodomu nu Gomola. (Ubwandilo 19.15, 16) Bo pendapo imyaka amahandiledi aghinji, inchimi u Daniyeli bakamusumbila mu chibwina cho mukaba inkalamu, loli atakavulala chifukwa ‘u Chala akatuma uwantumi wache yo akighalila imilomo iya nkalamu.’ (Danieli 6.22) Sona pakabalilo kamo ko umutumiwa u Pitala akaba mujele, u Yehova akatuma sona uwantumi ukuti amusatule. (Imbombo 12.6-11) Abantumi bakamwavwa sona u Yesu bo ali pachisu ichapasi. Umwakufwanikizya, bo u Yesu oziwa bulo, “abantumi aba kumwanya bakiza pakumwavwa.” (Maliko 1.13) Bo u Yesu achili pakufwa abantumi “bakamubonekela nukumukazya.”​—Luka 22.43.

6. (a) Ka tukumanya buli-buli ukuti abantumi bakwavwa ababombi aba Chala amasiku ghano? (b) Nkimba inti twamule malalusyo buli?

6 Amasiku ghano, abantumi batakubabonekela sona abantu. Loli u Chala achili akubabombezya abantumi ukwavwa ababombi bache. Ibayibolo likuti: “Uwantumi uwa Yehova akubazengela ulupaso bosi bo bakoghopa u Yehova, sona akubapoka.” (Masalimo 34.7) Choni cho tukulondiwa ukufighililiwa? Chifukwa tuli na balwani aba maka nkani bo bakulonda ukutuvulazya. Ka bo bawenu? Ka bakufuma kwiyi? Ka bakulonda ukutuvulazya muzila buli? Ukuti twamule amalalusyo agha, zatwennye vyo vikabombiwa lyo u Adamu nu Eva bapeliwa bulo.

ABALWANI BITU BO BATAKUBONEKA

7. Nkimba abantu babomba ichoni chifukwa cha njomba izya Satana?

7 Mu Mutu 3 tukamanyila ukuti uwantumi yumo akamusambukila u Chala chifukwa akalondagha ukuti alaghilaye abamwabo. Ibayibolo likumutambula ukuti we Satana Umubibi. (Ubuvumbuli 12.9) U Satana akalondagha sona ukuti abantumi abamwabo bamusambukile u Chala. U Satana akamwenda injomba u Eva. Po ukufuma akabalilo kala-kala abenda injomba abantu abinji. Nangabuli vikaba bunubu, loli abantu bamo ngati u Abelo, u Enoki, sona nu Nowa bakabukilila ukuba basubaliwa kwa Yehova.​—Aba Hebeli 11.4, 5, 7.

8. (a) Ka abantumi bamo bakapilighuka buli-buli ukuba imizimu imibibi? (b) Ka imizimu imibibi yikapona buli-buli ukusefukila ukwa mizi mukabalilo ka Nowa?

8 Mukabalilo aka Nowa, abantumi bamo bakasambuka nukuleka akaya kabo kumwanya nukwikala pachisu ichapasi ngati bantu. Chifukwa buli? Ibayibolo likutubuzya ukuti bakanyonywa abakolo. (Belenga Ubwandilo 6.2.) Chitakaba chakulondiwa ukuti abantumi basende abakolo. (Yuda 6) Abantu abinji pakabalilo kala, bakaba bakatangale sona bankaza ngati mo bakabela abantumi ababibi bala. U Yehova akinong’ona ukubapyuta abantu ababibi bala na mizi. Loli akabafighilila ababombi bache abasubaliwa. (Ubwandilo 7.17, 23) Ukuti babukilile ukuba nu bumi, abantumi ababibi bala bakanyokela kumwanya. Ibayibolo likubatambula abantumi ababibi ukuti imizimu imibibi. Abantumi aba bakasala ukuba kulubazu ulwa Satana pakumusambukila u Chala. Ukufuma panapo u Satana akaba mulaghili wabo.​—Matayi 9.34.

9. (a) Choni cho chikabombiwa bo imizimu imibibi yanyokela kumwanya? (b) Nkimba inti tumanyile ichoni pakabalilo aka?

9 U Yehova akayikana imizimu imibibi ukuti yiwe poka ni mbumba yache kumwanya chifukwa yikamusambukila. (2 Pitala 2.4) Imizimu imibibi yitangasinta sona ukuti yibe bantu, loli yikubukilila “ukuchizimbula ichisu chosi ichapasi.” (Ubuvumbuli 12.9; 1 Yohani 5.19) Pakabalilo aka zatumanyile mo imizimu imibibi yikuzimbulila abantu abinji.​—Belenga 2 Aba Kolinti 2.11.

KA IMIZIMU IMIBIBI YIKUBAZIMBULA BULI-BULI ABANTU?

10. Ka imizimu imibibi yikubazimbula buli-buli abantu?

10 Imizimu imibibi yili nizila izyinji izyakuzimbulila abantu. Abantu banganenezannya ni mizimu imibibi amaso na maso pamo ukwendela mu muntu yumo, ngati abaghanga. Loli Ibayibolo likutulamula ukuti, tube kubutali ni chintu chilichosi ichakukwafyannya ni mizimu imibibi. (Aba Galatiya 5.19-21) Chifukwa buli? Ngati mo uwakubinga inyama akubombezya ichipingo pakutegha inyama, momo yope imizimu imibibi yikubombezya injomba pakubalema abantu nu kubalaghila.​—Ennya Ivya Kubumalilo 25.

11. Nkimba ukulaghula cho choni? Sona choni cho tubaghiye ukuvikana?

11 Injomba yoka yo imizimu yikubombezya imbombo ko kulaghula. Ukulaghula kukung’anamula nanti umuntu aya ku ng’anga ukuti aye amanye ivintu vyo inti vibombiwe muntazi sona ukuti amanye vyo atavimenye. Pakulaghula bamo bakwennya intondwa, bamo bakusubila ivintu ivyabumyasi, ngati nanti inkitwa yalila bakuti chimo inti chibombiwe, ukwennya pagalasi, ukukwennya utumizele utwamunyobe, ni vinji ivyamwabo. Abantu abinji bakwinong’ona ukuti ukulaghula kwiza, loli te momo vibeleye awe. Ivintu ivi vyakoghofya hee! Umwakufwanikizya, Ibayibolo likulangizya ukuti imizimu imibibi na baghanga bakubombela poka. Isimbo ilya Imbombo 16.16-18, tukubelenga ukuti “umuzimu umubibi” ghogho bukamwavwagha umulindu ukuti “anene ivyamuntazi.” Bo umutumiwa u Pabuli abufumya umuzimu umubibi, umulindu yula akaleka ukunena ivyamuntazi.

12. (a) Choni cho chakoghofya ukuyezya ukunenezannya na bafwe? (b) Choni cho ababombi aba Chala bakukana ukubombako imiteto iyakukwafyannya ni mizimu imibibi?

12 Imizimu imibibi yikubombezya sona injomba izyamwawo ukuzimbula abantu. Yikuyezya-yezya ukutuzimbula ukuti tusubilaye ukuti tunganena na bafwe sona yikuti abafwe babumi kumalo aghanji sona bangatuvulazya. Umwakufwanikizya, umuntu yo umukamu wache afwa angabuka ku ng’anga ukuti aye alaghule. Ing’anga yingamubuzya ivintu ivyakukwafyannya nu muntu yo afuye. Yinganena amazyu aghakuyana nagha muntu yo afuye. (1 Samueli 28.3-19) Inyiho [imiteto] iyinji yo yikuba pampungo yikulangizya ukuti abantu bakusubila ukuti abafwe bakuba nu bumi ku malo aghanji. Vimo vyo vikubombiwa nanti umuntu afwa vyo ivi: ukuzinda, bakupemba umoto pazi ukuti bachimbizye umuzimu uwa muntu yo afuye, impyana, ukumeta, ichililo, sona ni vinji ivyamwabo. Nanti aba Kilisitu bakana ukubombako imiteto iyi, aba mumbumba yawo pamo abantu abamukaya bakubanyoza sona bakukana ukubomba nabo poka ivintu vimo. Loli aba Kilisitu bakumanya ukuti abafwe bate nu bumi kumalo aghanji. Bakumanya ukuti chitangabombiwa ukuti banenezyannye nabo pamo ukubavulazya. (Masalimo 115.17) Muchebe! Mutakachele napanandi ukuyezya ukunena na bafwe pamo imizimu imibibi sona ukubombako imiteto yo yikubombiwa pa mpungo.​—Belenga Ukukumbusya Indaghilo 18.10, 11; Yesaya 8.19.

13. Nkimba abantu bo pabwandilo bakayoghopagha imizimu imibibi babomba ichoni?

13 Imizimu imibibi yitakubazimbula bulo abantu loli sona yikuboghofya. Amasiku ghano u Satana sona ni mizimu yache imibibi bakumanya ukuti ‘basyala na kabalilo akanandi bulo’ ukuti u Chala abafumyepo pachisu ichapasi, cho chifukwa bizuye nu bukali nkani. (Ubuvumbuli 12.12, 17) Abantu abinji bo pabwandilo bakayoghopagha imizimu imibibi, pakabalilo aka balekite ukuyoghopa. Ka bakasatuliwa buli-buli?

KANA IMIZIMU IMIBIBI UKUTI MUSATULIWE

14. Ngati aba Kilisitu aba ku Efeso, ka nuswe tungabomba ichoni ukuti tusatuke ku mizimu imibibi?

14 Ibayibolo likutubuzya mo tungayikanila imizimu imibibi sona nacho chingatusatula. Umwakufwanikizya, abantu bamo aba ku Efeso bakanenezannyanga ni mizimu imibibi bo bachili ukuba Bakilisitu. Ka bakabomba ichoni ukuti basatuliwe? Ibayibolo likuti: “Abinji abamayele bakabunganika poka amabuku ghabo nukughocha pamaso pa bantu bosi.” (Imbombo 19.19) Pakuti bakalondagha ukuba Bakilisitu bakabunganika amabuku ghosi aghamayele nukughocha. Amasiku ghano nuswe bulo vyovyo tubaghiye ukubomba. Aliwesi yo akulonda ukumubombela u Yehova abaghiye ukocha chilichosi ichakukwafyannya ni vyamasalamusi pamo ivya mayele. Ivintu ivi vingaba amabuku, amagazini, amafilimu, inyimbo, amagemu sona na chilichosi cho chikunena ivya mizimu imibibi. Pamo ivintu vimo vyo bakuvwala musingo ukuti vibafighilile ku mizimu imibibi.​—1 Aba Kolinti 10.21.

15. Chintu buli ichamwabo cho tubaghiye ukubomba ukuti tumukane u Satana poka ni mizimu imibibi?

15 Bo pendapo imyaka ukufuma po aba Kilisitu aba ku Efeso bakochela amabuku ghabo, umutumiwa u Pabuli akasimba ukuti babaghiye ukubukilila ‘ukulwa’ ni mizimu imibibi. (Aba Efeso 6.12) Napo bakaba ukuti bocha kale amabuku agha mayele, loli imizimu imibibi yikabukilila ukubatamya. Ka bakalondiwanga ukubomba sona ichoni? U Pabuli akababuzya ukuti: “Mubanje nu lwitiko pakuba ngulu yinyu iyakuzimya nayo utulasilo utwakwaka umoto utwa mubibi yula.” (Aba Efeso 6.16) Ngati mo ingulu (ichisyango) yikufighilila umusilikali ku nkondo, ulwitiko lwitu lope lungatufighilila. Nanti tuli nu lusubilo ukuti u Yehova angatufighilila, tungamukana u Satana poka ni mizimu imibibi.​—Matayi 17.20.

16. Ka tungabomba ichoni ukuti ululwitiko lwitu mwa Yehova lughome?

16 Ka tungabomba ichoni ukuti ulwitiko lwitu mwa Yehova lughome? Tubaghiye ukumanyila Ibayibolo isiku lililyosi sona nukumusubila ukuti inti atufighilile. Nanti tuli nulusubilo ulwakughoma mwa Yehova, u Satana poka ni mizimu imibibi yitangatuvulazya.​—1 Yohani 5.5.

17. Nkimba chintu buli ichamwabo cho chingatufighilila ku mizimu imibibi?

17 Ka aba Kilisitu aba ku Efeso bakalondiwanga ukubomba sona ichoni? Bakikalagha mu tawuni yo yikizula ni mizimu imibibi. U Pabuli akababuzya ukuti: “Akabalilo kosi mwiputaye.” (Aba Efeso 6.18) Bakalondiwanga ukumulaba u Yehova ukuti akabalilo kosi abafighililaye. Nga uswe? Nuswe bulo tukwikala muchisu cho chizuye ni mizimu imibibi. Nuswe bulo tubaghiye ukumulaba u Yehova ukuti atufighililaye sona tubaghiye ukubombezya izina lyache pakwiputa. (Belenga Isya Mbupingamu 18.10.) Nanti tukubukilila ukumulaba u Yehova ukuti atufighilile kwa Satana, u Yehova akwiza pakwamula inyiputo zyitu.​—Masalimo 145.19; Matayi 6.13.

18, 19. (a) Ka tungawina buli-buli inkondo iyakulwa nu Satana poka ni mizimu imibibi? (b) Ka mu mutu uwakukonkapo lalusyo buli lyo likwiza pakwamuliwa?

18 Nanti tungachileka chilichosi ichakukwafyannya ni mizimu imibibi, u Yehova akwiza pakutufighilila sona tungamukana u Satana poka ni mizimu imibibi. Tutakayoghopaye. (Belenga Yakobo 4.7, 8.) U Yehova ali na maka nkani ukuchila imizimu imibibi. Mukabalilo aka Nowa u Yehova akayipa ichilango imizimu imibibi. (Yuda 6) Tubaghiye ukukumbuka ukuti pa nkondo iyi tute swebene. U Yehova akubombezya abantumi bache ukuti batufighilile. (2 Banyafyale 6.15-17) Pala tuli nu lusubilo ukuti u Yehova angatwavwa, tukwiza pakuwina inkondo iyakulwa nu Satana poka ni mizimu imibibi.​—1 Pitala 5.6, 7; 2 Pitala 2.9.

19 Nanti u Satana ni mizimu iyibibi bobo bakupangisya intamyo, choni cho u Yehova akubennya bulo? Tukwiza pakunenezannya ilalusyo ili mu mutu uwa kukonkhapo.