Tolokeleni

Tolokeleni muye pa filukusangwamo

ICAPITALA 10

Ukwishiba Bucine pa Nkalamba

Ukwishiba Bucine pa Nkalamba

1. Nindo twelelwe ukusambilila pa nkalamba?

BAYAWE balafwaya fwebo ukwishiba icisoolo cabo. Inkalamba shili mu cisoolo cabo. Muli Baibolo inkalamba shiletwa ati ‘abana ba baLesa.’ (Jobo 38:7) Kani findo inkalamba shipyunga? Kani shalyofweleko shani abantu akale? Kani shingatofwako buno bukumo?—Boneni Ifyebo na Fimbi 8.

2. Kani inkalamba shalifumine pi? Kani inkalamba ishalengelwe shali shinga?

2 Tulyelelwe ukwishiba ukwafumine inkalamba. Pa AbaKolosai 1:16 tulapendapo ati panuma ili baYawe balengele baYesu, ‘ifintu fyonse ifya mwiulu na pa calo fyalilengelwe.’ Inkalamba nasho shili pali fyefyo ifyalengelwe. Ni nkalamba shinga ishalengelwe? Baibolo ilalabila ati kuli inkalamba ishakuti ibwingi.—Amasamo 103:20; Ukufisulula 5:11.

3. Pali Jobo 38:4-7, findo tupendapo ukulosha ku nkalamba?

3 Baibolo nakabili ilatusambisha ati baYawe balilengele inkalamba ili tabangalenga icalo. Kani shalyumfwile shani ili shabwene icalo? Mwi buuku lyakwe Jobo tulapendamo ati shalisangalele. Shali cisoolo icalukupyungila baYawe mu kwikatana.—Jobo 38:4-7.

INKALAMBA SHILOFWAKO ABANTU BA BALESA

4. Kani tulishi shani ati inkalamba shilibikileko akalango ku bantunshi?

4 Inkalamba sha bucetekelo shilalangisha ati shilitemenwe makosa abantunshi ne kufwaya kwa baYawe ukulosha ku calo ne bantunshi. (Ifisimpi 8:30, 31; 1 Petilo 1:11, 12) Cipale shalibombomene ili shabwene Adama na Efa bafutukila baYawe. Kabili shilabombomana ukwakuti ukubona ati abantunshi abengi ino mpindi balukufutukila baYawe. Pano ili umuntu alapila ne kubwelela kuli baLesa, inkalamba shilasangalala. (Luku 15:10) Inkalamba shilibikileko akalango kuli babo abapyungila baLesa. BaYawe balapyungisha inkalamba ukulama ne kofwako abapyungishi babo pa calo. (AbaEbeya 1:7, 14) Ngatulabileko pa fyakubwenako fimo fimo.

“BaLesa banji baali batuma inkalamba yabo, ne kufumbatisha kutunwa twa nkalamu.”—Danyeli 6:22

5. Kani inkalamba shilyofweleko shani abapyungishi ba baLesa ku mpindi ya kukale?

5 BaYawe baalitumine inkalamba shibili ukuya mukofwako Loti ne cisoolo cakwe ukupuluka ukonaalwa kwa mishi ya Sodoma na Gomola. (Ifyakutanga 19:15, 16) Ili papitile imyaka iingi, uwakushimika Danyeli aliposelwe mu cilindi ca nkalamu, pano inkalamu tashamusomeshepo ni pakuti ‘baLesa balitumine inkalamba yabo, ne kufumbatisha ku tunwa twa nkalamu.’ (Danyeli 6:22) Panuma ili intangishi Petilo aali mu jele, baYawe baalitumine inkalamba yabo mu kumukakulula. (Ifyacitilwe 12:6-11) Kabili Inkalamba, shalyofweleko baYesu ili baali pa calo. Ku cakubwenako, panuma ili babatishiwe, ‘inkalamba nasho shalukubatabatabila.’ (Mako 1:13) Ili baYesu baali apepi ne kubepaya, ‘inkalamba ya kwiulu yalibakoseshe.’—Luku 22:43.

6. (a) Tulishi shani ati inkalamba shilofwako abantu ba baLesa pali bulelo? (b) Kani nifisa ifyakwipusha twakwasuka pano?

6 Pali bulelo, inkalamba tashibonekapo ku bantunshi. Nangabe’fyo, baLesa bacipyungisha inkalamba ku kofwako abapyungishi babo. Baibolo ilalabila ati: ‘Inkalamba ya baYawe ilabalama abo aba batiina, ne kubapulusha.’ (Amasamo 34:7) Mba nindo tupengela ukutulama? Nipakuti tulikwete abapate besu abamakosa abafwaya ukutusomesha. Nibani abo? Kani balifumine pi? Kani balesha shani ukutusomesha? Pa kwasuka ifi ifyakwipusha, nga tubone ifyacitilwe panuma lukoso ili Adama na Efa balengelwe.

ABAPATE BESU ABA TABABONEKAPO

7. Kani abantu balicitile shani pakuti pa kutumpaika kwakwe Satana?

7 Mu Capitala 3 twalisambilile ati inkalamba yalifutukiile baLesa kabili yalukufwaya ukwikalika pali bambi. Baibolo ileta iyi inkalamba ati Satana Umusenseshi. (Ukufisulula 12:9) Satana aalukufwaya ati na bambi bafutukile baLesa. Aalitumpaikile Efa, kabili ukufuma ako kasuba abantu abakuti ubwingi balitumpaikilwe. Nangabe’fyo, bambi abali koti ni Ebeli, Enoci, na Noa, baalipitilishe ukuba ababucetekelo kuli baYawe.—AbaEbeya 11:4, 5, 7.

8. (a) Kani inkalamba shimbi shalibeele shani ifibanda? (b) Kani ifibanda fyalicitile shani pakweba ati fipuluke ubulobe bwa menda?

8 Mu mpindi yakwe Noa, inkalamba shimbi shalifutukile ne kufuma kwiulu uku shalukwikala ne kwisa mu kwikala koti bantu pa calo. Nindo shacitile’fyo? Baibolo ilatubuula ati shalukufwaya ukuupa abana ba bantunshi abanakashi. (Pendeni Ifyakutanga 6:2.) Pano inkalamba tashaelelwepo ukucita ifyakube’fyo. (Juda 6) Koti ni shishi inkalamba imbifi, abantunshi abengi baalibele ni mbifi kabili abongwa. Popele baYawe balisalulwilepo ukonaala abantunshi imbifi mu calo conse, ukupyungisha ubulobe bwa menda. Pano kabapulusha abapyungishi babo. (Ifyakutanga 7:17, 23) Pakweba ati shipuluke, ishi inkalamba imbifi shalibwelele kwiulu. Baibolo ileeta ishi inkalamba imbifi ati ifibanda. Shalisalulwilepo ukuba ku kabeya kakwe Satana pa kufutukila baLesa, kabili Umusenseshi aalitatikile ukushiikalika.—Matayo 9:34.

9. (a) Nindo yacitikile ku fibanda ili fyabweleele kwiulu? (b) Findo twakusambililapo?

9 Pakuti ifibanda fyalifutukiile baLesa, ili fyabweleele kwiulu, baYawe tabasumiinepo ati fibe kabeya ka cisoolo cabo. (2 Petilo 2:4) Ifibanda tekuti fyalukepo bantu nakabili, pano ficili ‘filatumpaika abantu bonse aba mu calo ca panshi.’ (Ukufisulula 12:9; 1 Yoane 5:19) Pano nga tusambilile ifi ifibanda fitumpaika abantu abakuti ubwingi.—Pendeni 2 AbaKolinto 2:11.

IFI IFIBANDA FITUMPAIKA ABANTU

10. Kani ifibanda filatumpaika shani abantu?

10 Ifibanda filatumpaika abantu mu nshila ishakuti ubwingi. Ili abantu balukulabila ne fibanda, balacite’fyo abene neli ukupitila mu muntu umbi, uuli koti mulaye wa fisoko. Ukumfwana ne fibanda kuletwa ati ukupupe’mipashi. Pano Baibolo ilatubuula ukutalamuka ku fili fyonse ifingatulengesha ukumfwana ne mipashi. (AbaGalatya 5:19-21) Mba nindo? Koti ni fyefyo uwikate’nama apyungisha icakwikasha inama, ifibanda filatumpaika abantu ukupyungisha ifyakwikasha ifilekenelekene.—Boneni Ifyebo na Fimbi 26.

11. Kani ishiwi ukubuka lilaalule’ndo, kabili nindo tatwelelwepo ukubuka?

11 Inshila imo fipyungisha pa kutumpaika iletwa ati ukubuka. Ukubuka, kupyungisha amakosa aatabonekapo aafibanda pakwesha ukwishiba ifikacitika kuntangiile neli ukufwaya ukwishiba ifintu fimbi. Umuntu umbi angesha ukucite’fi pa kulonda ukutela kwa tubangabanga, ukupupe’mipashi, ukubuulishisha imiloto, neli ukulabila ifi utushilwa twa mulupi tulukwalula. Abantu abengi balabona ati ukucite’fyo kuli lukoso bwino. Pano kulaleta amakatasho aakulu. Baibolo ilalabila ati ifibanda ne bantu abacita ifyakube’fi balapyungila pamo. Pa Ifyacitilwe 16:16-18 tulapendapo ifi umupashi wa kubuka walukulengesha moye ukulukubuka. Panuma, ili intangishi Paulu atamfishe icibanda, moye alilekelo’kubuka.

12. (a) Nindo cibipile ukwesha ukwambaala ne bafwile? (b) Nindo abapyungishi ba baLesa bakaanina ukwikala amekalilo aasankenemo ifya fibanda?

12 Ifibanda filapyungisha inshila naimbi iya kutumpaikilamo abantu. Filesha ukutulengesha ukucetekela ati tungalabila ne bafwile, kabili ne kutulengasha ukusumina ati abafwile bacili balabi ku mupunda umbi kabili ati bangalabila na fwebo neli ukutusomesha. Ku cakubwenako, umuntu woyo icibusa cakwe neli umukwabo afwa angaya ku muntu umbi, cipale uulabila ne fibanda, uungamubuula ati; “nebo ningambaala ne bafwile.” Uyo muntu angamubuulako ifyebo ifilukuboneka koti fya cinenene pa mukwabo neli icibusa icifwile kabili angalukutenteka ne shiwi lya wenka ulya umufwile. (1 Samweli 28:3-19) Ifingi ificitwa pa cililo, filyeamine pa kucetekela ati abafwile balaba ne mweo ku mupunda umbi. Ifi filisankenemo ifitenje fya pa cililo, ukwanuka uwafwile ukwa pa mwaka, ukwipaila abafwile imilambu, neli ukulubuka. Ili abaKlistu bakaana ukusefyako fyonse ifi, aba mu cisoolo cabo neli aba mu mushi bekala bangabalengulula, ukubatongaala, neli ukukaana ukupyungila pamo nabo. Pano abaKlistu balishi ati abafwile tabalipo ne mweo ku mupunda umbi. Tekuti cicitwepo ukwambaala ne bafwile, kabili tekuti batusomeshepo. (Amasamo 115:17) Mulukucenjela pakweba ati tamwiketwe kuli fifi ifiteyo. Tekweshapo ukufwaya ukutatika ukwambaala ne bafwile neli ifibanda kabili tekweshapo ukwikala amekalilo aasankenemo ifya fibanda.—Pendeni Ndutelonomi 18:10, 11; Yisaya 8:19.

13. Findo abantu abengi abaalukutiina ifibanda bacitile?

13 Ifibanda tafitumpaikapo lukoso abantu sombi filabatiinisha. Pali bulelo, Satana ne fibanda fyakwe balishi ati ‘bali ne mpindi iice lukoso’ iisheleko ili tabangabonaala kuli baLesa, kanshi balikalipile makosa ukucila ifi baali akale. (Ukufisulula 12:12, 17) Nangabe’fyo, abantu abengi abaalukutiina ifibanda balilekele ukufitiina pali ino mpindi. Kani balicitile shani pakuleka ukutiina ifibanda?

KAANENI IFIBANDA

14. Koti baKlistu bakutanga, tungaleka shani ukwambaala ne fibanda?

14 Baibolo ilatubuulishisha ifya kukaana ifibanda na fyefyo tungaleka ukufitiina. Ku cakubwenako, bambi mu mushi wa baEfesa balukwambaala ne fibanda ili tabangasambilila bucine. Kani balilekele shani ukwambaala ne fibanda? Baibolo ilalabila ati: “abenji abakubuka balibunganishe amabuuku abo, ne kuoca pa menso abantu bonse.” (Ifyacitilwe 19:19) Pakuti balukufwaya ukuba abaKlistu, balyonawile amabuuku onse aabufwiti. Efyelelwe ukucitwa na ino mpindi. Onse lukoso uulukufwaya ukupyungila baYawe alyelelwe ukonaala fyonse ifisankenemo ukwambaala ne fibanda. Ifi filisankenemo amabuuku, ama makashini, amafilimu, inyimbo, ifyangalo, ne fintu lukoso fimbi ifya bufwiti, ifilengesha ukwambaala ne fibanda ukuboneka ati kuli lukoso bwino. Kabili filisankenemo na fyefyo abantu bafwala ku kuciicila ifibipile.—1 AbaKolinto 10:21.

15. Findo fimbi twelelwe ukucita pa kukaana Satana ne fibanda?

15 Panuma ya myaka iingi ili abaEfesa baonawile amabuuku abufwiti, intangishi Paulu alilembele ati baali bacili balukukaana ne ‘kulwa’ ne ‘balukwikalike’mfinshi.’ (AbaEfesa 6:12) Inya, nangaba ati balyocele amabuuku onse, ifibanda fyalukwesha ukulukubasomesha. Popele, findo fimbi baelelwe ukucita? Paulu alibabuulile ati: ‘Buuleni kabili ne ngabo ya kucetekela, kuli yo eko mukeshiba ukushimya imifwi yonse iya mulilo iya wakubifya.’ (AbaEfesa 6:16) Koti ni fyefyo ingabo ilama umushilikani mu nkondo, ukucetekela kwesu kungatulama. Kani tuli ne kucetekela ukukulu ati baYawe bakatulama, tukakonsha ukukaana Satana ne fibanda.—Matayo 17:20.

16. Kani tungakosha shani ukucetekela kwesu?

16 Kani tungalengesha shani ukucetekela kwesu ukukosa muli baYawe? Tulyelelwe ukupenda Baibolo akasuba ne kasuba ne kusambilila ifyakucetekela baYawe ati bangatulama. Kani tuli ne kucetekela ukukulu muli baYawe, Satana ne fibanda bakafilwa ukutusomesha.—1 Yoane 5:5.

17. Findo fimbi ifingatulama ku fibanda?

17 Findo fimbi abaKlistu ba ku Efesa baelelwe ukucita? Balukwikala mu mushi umwali abantu abasumine makosa mu fibanda. Popele Paulu alibabuulile ati: “Mulukutembela impindi shonse.” (AbaEfesa 6:18) Baalyelelwe ukulukutembela kuli baYawe lyonse pakweba ati balukubalama. Mba pano fwebo? Nafwebo tulekala mu calo iciswilemo ukusumina mu fibanda. Nafwebo tulyelelwe ukutembela kuli baYawe pakweba ati batulame, kabili tulyelelwe ukupyungisha ishina lyabo ili tulukutembela. (Pendeni Ifisimpi 18:10.) Kani twapitilisha ukutembela kuli baYawe pakweba ati batupulushe kuli Satana, baYawe bakomfwa amatembelo esu.—Amasamo 145:19; Matayo 6:13.

18, 19. (a) Tungacimfya shani Satana ne fibanda fyakwe? (b) Nicisa ca kwipusha tukaasuka mu capitala cakonkapo?

18 Kani twaonaala fyonse lukoso ifisankenemo ukumfwana ne fibanda ne kutatika ukucetekela baYawe ati bakutulama, tukakaana Satana ne fibanda fyakwe. Tatwelelwepo ukutiina Satana ne fibanda fyakwe. (Pendeni Jakobo 4:7, 8.) BaYawe bali ne makosa ukucile’fibanda. Baalifipanikile pa mpindi yakwe Noa, kabili kuntangiile bakafyonaala. (Juda 6) Anukeni ati tatubapo fwenka ili tulukulwa, nipakuti baYawe balatulama ukupyungisha inkalamba shabo. (2 Imfumu 6:15-17) Tungacetekela ati pakuti pa kofwako kwa baYawe, tungacimfya inkondo yesu iya kulwisha Satana ne fibanda fyakwe.—1 Petilo 5:6, 7; 2 Petilo 2:9.

19 Pakuti Satana ne fibanda fyakwe balukulengesha abantu ukupenga makosa ino mpindi, nindo baLesa tabonawililepo Satana ne fibanda fyakwe? Ici icakwipusha cikasukwa mu capitala cakonkapo.