1. Mwanda waka twifunde myanda ya bamwikeulu?

YEHOVA usakanga tuyuke kisaka kyandi. Mu kisaka kyandi mudi ne bamwikeulu. I batelwe mu Bible bu “bana ba Leza.” (Yoba 38:7) Le bamwikeulu bengilanga mwingilo’ka? I muswelo’ka obākweshe bantu pa kala? Ne le babwanya netu kwitukwasha dyalelo?​—Tala Bilembwa bya ku Mfulo 8.

2. Le bamwikeulu i batambe kwepi? Ne abo bene i banga?

² Tufwaninwe kuyuka kutambile bamwikeulu. Kolose 1:16 witusapwila amba Yehova pa kupwa’tu kupanga Yesu, “bintu bikwabo byonso byāpangilwe mūlu ne pano pa ntanda pene.” Ko kunena’mba i ne bamwikeulu bene. Le i banga? Bible unena’mba kudi bamwikeulu midiyo tutwa na tutwa.​—Ñimbo ya Mitōto 103:20; Kusokwelwa 5:11.

3. Le Yoba 38:4-7 witusapwila bika pa bamwikeulu?

³ Kadi Bible witufundija’mba Yehova wāpangile bidi bamwikeulu kumeso kwa kupanga ntanda. Le bēivwene namani pobāmwene ntanda? Mukanda wa Yoba witusapwila’mba bāsangele. Bādi mu kisaka kīkutyile umbumo kadi kingidila Yehova pamo.​—Yoba 38:4-7.

4. Le tubayuka namani amba bamwikeulu batele bantu mutyima?

⁴ Bamwikeulu batele nyeke bantu mutyima kadi batele’o ne ku mpango ya Yehova itala ntanda ne bantu. (Nkindi 8:30, 31; 1 Petelo 1:11, 12) Nanshi ye bano bāfītyilwe pātombokele ba Adama ne Eva. Kadi ye bano  bafītwanga pa kumona dyalelo bantu bavule bapela kukōkela Yehova. Inoko shi muntu wesāsa ne kujokela kudi Leza, bamwikeulu basangalanga. (Luka 15:10) Bamwikeulu batele mutyima bantu bengidila Leza. Yehova wibatumanga kukakwasha ne kukinga bengidi bandi pano pa ntanda. (Bahebelu 1:7, 14) Tutalei’ko bidi bimfwa bimo.

5. I muswelo’ka bamwikeulu obākweshe bengidi ba Leza pa kala?

 ⁵ Yehova wātumine bamwikeulu babidi bakakwashe Lota ne kisaka kyandi bapande ku bonakani bwa kibundi kya Sodoma ne kya Ngomola. (Ngalwilo 19:15, 16) Myaka tutwa pa kupita’po, mupolofeto Danyele wāelwa mu mutá wa bantambo, ino kebāmusanshijepo, mwanda ‘Leza wātumine mwikeulu wandi, kumuma kyakanwa kya bantambo.’ (Danyele 6:22) Mwenda mafuku, kitatyi kyākutyilwe Petelo mu buloko, Yehova wātumine mwikeulu amunyongolole’mo. (Bilongwa 12:6-11) Kadi bamwikeulu bākweshe Yesu paādi pano pa ntanda. Kimfwa, aye pa kupwa’tu kubatyijibwa, ‘bamwikeulu bāiya kumwingidila.’ (Mako 1:13) Kadi kumeso’tu kwa Yesu kwipaibwa, mwikeulu umo wāile “kamukomeja.”​—Luka 22:43.

6. (a) Le tubayuka namani amba bamwikeulu bakwashanga bantu ba Leza dyalelo? (b) Le i bipangujo’ka byotusa kulondolola pano?

⁶ Dyalelo, bamwikeulu kebakimwekelangapo bantu. Inoko Leza ukibatumanga bakwashe bengidi bandi. Bible unena’mba: “Mwikeulu wa Yehova ujokolokele boba bamwakaminwe, kadi wibakūlanga.” (Ñimbo ya Mitōto 34:7) Mwanda waka tusakilwa kulamibwa? I mwanda tudi na balwana bakomo basaka kwitusanshija. Le i bāni? I batambe kwepi? Le basakanga kwitusanshija muswelo’ka? Pa kulondolola ku bino bipangujo, tutalei byālongekele kinondanonda na kupangibwa kwa ba Adama ne Eva.

7. Le Satana i mulengeje bantu balonge bika?

⁷ Twefundile mu Shapita 3 amba mwikeulu umo wātombokēle Leza kasake kuludika bakwabo. Bible umutela bu Satana Dyabola. (Kusokwelwa 12:9) Kadi Satana wāsakile bakwabo nabo batombokele Leza. O mwanda  wābwenye kongola Eva, ne tamba penepa, ongolanga bantu bavule bene. Inoko, bantu bamo, kimfwa Abele, Enoke, ne Noa, bāshele bakōkele Yehova.​—Bahebelu 11:4, 5, 7.

8. (a) Le bamwikeulu bamo bāikele namani ke bandemona? (b) Le bandemona bālongele namani pa kupanda ku Dilobe?

⁸ Mu mafuku a Noa, bamwikeulu bamo bātombokele, bāshiya bīkalo byabo mūlu ne kwiya kwikala bu bantu pano pa ntanda. Mwanda waka? Bible witulombola’mba bāsakile kusonga bakaji. (Tanga Ngalwilo 6:2.) Kino i kintu kibi ku bamwikeulu. (Yude 6) Bantu bavule ba mu kine kitatyi’kya bāonekele, bāikala ba bukalabale pamo bwa bano bamwikeulu babi. O mwanda Yehova wākwete butyibi bwa konakanya babi na kulobeja ntanda yonso. Ino wāpandije bengidi bandi ba kikōkeji. (Ngalwilo 7:17, 23) Pa kusaka kwipandija, bano bamwikeulu babi bājokēle mūlu. Bible utela bano bamwikeulu babi bu bandemona. Bātongele kwilunga na Satana Dyabola mu butomboki, nandi wāikala ke muludiki wabo.​—Mateo 9:34.

9. (a) I bika byāfikīle bandemona pobājokēle mūlu? (b) I bika bikwabo byotusa kwifunda?

⁹ Bandemona byobātombokele, Yehova nandi wāpelele bajokele mu kisaka kyandi. (2 Petelo 2:4) Bandemona kebakibwanyapo nansha dimo kwialamuna bu bantu, inoko bakyongolanga “ntanda yonso ikelwe na bantu.” (Kusokwelwa 12:9; 1 Yoano 5:19) Twifundei bidi miswelo yobongolanga nayo bantu bavule.​—Tanga 2 Kodinda 2:11.

10. Le bandemona bongolanga bantu namani?

¹⁰ Bandemona bongolanga bantu mu miswelo mivule. Bantu bengilanga na bandemona abo bene nansha  kupityila ku muntu kampanda, kimfwa ñanga nansha kilumbu. Kwingila na bandemona kwitwanga bu bundemona nansha majende. Inoko Bible witusoñanya tusonsoloke kulampe na kintu kyonso kidi ku mutamba wa bandemona. (Ngalatea 5:19-21) Mwanda waka? Monka mutelanga kiluwe dikinga mwanda wa kukwata banyema, mo monka mwingidijijanga bandemona byongo mwanda wa kukwata bantu ne kwibabikala.​—Tala Bilembwa bya ku Mfulo 26.

11. Lelo lubuko i bika, ne mwanda waka ketufwaninwepo kubuka nansha kubukwa?

¹¹ Kyongo kimo bidi i lubuko. Lubuko i kukimba kuyuka bya kumeso nansha bintu bifyame na kwingidija bukomo bwa bandemona. Bamo babukanga lubuko lwa malumba a ñenyenye, lwa musheta, lwa mwavi, lwa mishiko ya mu bikasala, lwa milōto, ne lwa kushintulula bilotwa. Bantu bavule balañanga’mba bino bilongwa ke bibipo, inoko byobalañanga ke bya binepo. Bino bilongwa biletanga kyaka. Kimfwa, Bible ulombola’mba bandemona ne bilumbu bengidilanga pamo. Tutanga mu Bilongwa 16:16-18, myanda ya “ndemona wa lubuko” wādi ukwasha mwana-mukaji umo alonge bya “bulumbu.” Polo pa kupwa kupanga ndemona, uno mwana-mukaji kākishelepo na bukomo bwa kuyuka bya kumeso.

12. (a) Mwanda waka i bibi kutompa kwisamba na bafwile? (b) Mwanda waka bengidi ba Leza kebekujangapo mu bisela bya bundemona?

¹² Bandemona bengidijanga ne kyongo kikwabo mwanda wa kukwata bantu. Batompanga kwitukulupija’mba tubwanya kwisamba na bafwile ne amba boba bafwile i bōmi ku kifuko kikwabo kadi amba babwanya kwisamba netu nansha kwitusanshija. Kimfwa, muntu ufwidilwe mulunda nansha mubutule, ubwanya  kwenda kudi muntu kampanda, kimfwa, kudi kilumbu witela’mba wisambanga na bafwile. Kilumbu ubwanya kulombola muntu’wa myanda isangaja itala mulunda nansha mubutule ufwile enka ne kwiula diwi dya ufwile’wa. (1 Samwele 28:3-19) Bisela bivule bya pa madilo nabyo bitambanga ku mulangwe wa amba boba bafwile i bōmi ku kifuko kikwabo. Mu bino bisela mudi fetyi ya pa madilo, fetyi ya kuvuluka difuku dya kufwa, kulambula ufwile bintu, kusubila, ne kulāla-ntanda. Bene Kidishitu pobapelanga kulonga bino bisela, bantu ba mu kisaka nansha ba mu kibundi bebafutululanga, bebatuka, ne kwibela. Inoko bene Kidishitu bayukile amba, bafwe ke bōmipo ku kifuko kikwabo. Kebibwanikapo kwisamba nabo, kadi kebabwanyapo kwitusanshija. (Ñimbo ya Mitōto 115:17) Dyumuka. Kokatompa kwisamba na bafwile nansha na bandemona kadi kokasomonwa kwikuja mu bisela bya bandemona.​—Tanga Kupituluka 18:10, 11; Isaya 8:19.

13. Le bantu bavule badi batyina bademona, pano badi namani?

¹³ Bandemona kebongolangapo bitupu bantu, ino kadi bebazakajanga. Dyalelo, Satana ne bandemona bandi bayukile amba kubebashadila “kakitatyi katyetye” Leza ebatalule pano pa ntanda, nanshi o mwanda badi na bukalabale ne nsungu bininge. (Kusokwelwa 12:12, 17) Inoko, bantu tununu ne tununu badi batyina bandemona pano kebakibatyinangapo. Le benyongolwele namani ku moyo wa kutyina bandemona?

14. I muswelo’ka otubwanya kwinyongolola ku bandemona na mwālongēle bene Kidishitu ba mu myaka katwa kabajinji?

¹⁴ Bible witulombola muswelo wa kukomena bandemona ne kwinyongolola mu lupusa lwabo. Kimfwa,  bantu bamo mu kibundi kya Efisesa bādi bengila na bandemona kumeso kwa kuyuka bubine. Le bēnyongolwele namani? Bible amba: “Bantu bavule badi balonga bya maleñanya babungila mabuku abo pamo basōka’o ku meso a bonso.” (Bilongwa 19:19) Byobādi basaka kwikala bene Kidishitu, bāonakenye bitabo byabo byonso bya majende. Mo mwa kulongela ne dyalelo. Yewa yense usaka kwingidila Yehova ufwaninwe kufundula bintu byonso bikwatañene na bandemona. Kimfwa bitabo, majulunale, mafilime, minjiki, makayo, ne bifwatulo bya ku lubumbu ne byonso bimwekeja majende, bandemona pamo ne bukomo bwabo bu bya kubulwa kyaka ne bisangaja. Mubadilwa kadi ne bintu bivwalanga bantu mwanda wa kwikinga ku bibi.​—1 Kodinda 10:21.

15. Le i bika bikwabo byotufwaninwe kulonga pa kukomena Satana ne bandemona bandi?

¹⁵ Myaka mityetye pa kupita’po na pāonakenye bene Efisesa bitabo byabo bya majende, mutumibwa Polo wālembele amba, bādi ‘bakilwa’ ne kwikonda “na bibumbo bya mishipiditu mibi.” (Efisesa 6:12) Bine, nansha byobāsōkele kala bitabo byabo, bandemona bādi’nka bakikimba kwibasanshija. Penepo, i kika kikwabo kyobādi bafwaninwe kulonga? Polo wēbasapwidile amba: “Tekunai ngabo mikatampe ya lwitabijo, mine yomukabula [nansha kwimika] nayo miketo yonso ya mudilo ya yewa mubi.” (Efisesa 6:16) Ngabo, monka moikingilanga sola mu bulwi, lwitabijo lwetu nalo lubwanya kwitukinga. Shi tukulupile binebine amba Yehova ubwanya kwitukinga, nabya tukabwanya kukomena Satana ne bandemona bandi.​—Mateo 17:20.

16. I muswelo’ka otubwanya kukomeja lwitabijo lwetu mudi Yehova?

¹⁶ I muswelo’ka otubwanya kukomeja lwitabijo lwetu mudi Yehova? Tufwaninwe kutanga Bible difuku ne difuku  ne kukulupila amba Yehova usa kwitukinga. Shi tudi na kikulupiji kikomo mudi Yehova, nabya Satana ne bandemona bandi kebakabwanyapo kwitusanshija.​—1 Yoano 5:5.

17. Le i kintu’ka kikwabo kiketukinga ku bandemona?

¹⁷ Le bene Kidishitu ba mu Efisesa bādi bafwaninwe kulonga kintu’ka kikwabo? Bādi mu kibundi muyudile bya majende. O mwanda Polo wēbasapwidile amba: “[Zenzai] kyaba kyonso mu mushipiditu.” (Efisesa 6:18) Bādi bafwaninwe kulomba Yehova ebalame kyaba kyonso. Le batwe netu? Netu tudi mu ntanda muyudile bya majende. O mwanda tufwaninwe kulomba Yehova etukinge, kadi tufwaninwe kutela dijina dyandi potulombela. (Tanga Nkindi 18:10.) Shi tulombe nyeke Yehova, nandi ukalondolola milombelo yetu na kwitunyongolola kudi Satana.​—Ñimbo ya Mitōto 145:19; Mateo 6:13.

18, 19. (a) I muswelo’ka otukanekenya bulwi botulwa na Satana ne bandemona? (b) Le i kipangujo’ka kikalondololwa mu shapita ulonda’ko?

¹⁸ Shi tufundule kintu kyonso kikwatañene na bandemona ne kukulupila amba Yehova usa kwitukinga, nabya tukakomena Satana ne bandemona. Ketufwaninwepo kwibazakala. (Tanga Yakoba 4:7, 8.) Yehova i mukomo bininge kupita bandemona. Wēbapele mfuto mu mafuku a Noa, kadi kumeso’ku usa kwibonakanya. (Yude 6) Vuluka’mba, ketudipo bunka mu buno bulwi. Yehova utumanga bamwikeulu mwanda wa kwitukinga. (2 Balopwe 6:15-17) Nanshi tukulupilei amba, na bukwashi bwa Yehova, tukanekenya bulwi botulwa na Satana ne bandemona.​—1 Petelo 5:6, 7; 2 Petelo 2:9.

¹⁹ Ino shi Satana ne bandemona bo balengeja ano masusu mavule nenki, mwanda waka Leza wibalekele kwibonakanya mpika? Kino kipangujo kikalondololwa mu shapita ulonda’ko.