1. ¿Tiko jyëjpˈamëty nˈixyˈäjtëmë anklëstëjk?

JYOBAA yëˈë fyamilyëˈajtypyë anklëstëjk. Biiblyë ja ttijy “Diosë yˈuˈungëty” (Job 38:7). Etsë Dios tsyojkypy nˈixyˈäjtëmë fyamilyë. ¿Ti tyuundëbë anklëstëjk? ¿Wiˈix tpudëjkëdë jäˈäy diˈib tëëyëp jukyˈäjttë? ¿Mbäät tyam xypyudëjkëm? (Ixë notë 7).

2. 1) ¿Pën ojts dyajkojˈyë anklësëty? 2) ¿Ets ninääk jyamˈattë?

² Min jawyiin nˈokˈijxëm pën yajkojë anklëstëjk. Mä Kolosʉ 1:16 jyënaˈany ko Jyobaa yëˈë diˈib tim jawyiin yajkojë Jesus, ets ok “tëgekyë diˈibë jam tsäjpotm es yä naxwiiny”. Ko jyënaˈany “tëgekyë diˈibë jam tsäjpotm”, nan yëˈë yˈandijpyë anklëstëjk. Per, ¿ninäägë Jyobaa ojts dyajkojˈyë anklës? Biiblyë jyënaˈany ko kanäk mëgoˈpx miyonk (Salmo 103:20; Diˈibʉ Jatanʉp o Apocalipsis 5:11).

3. ¿Wiˈix yajnimaytyaˈagyë anklëstëjk mä Job 38:4-7?

³ Biiblyë nanduˈun jyënaˈany ko Jyobaa yëˈë jawyiin yajkojë anklëstëjk mä tkayajkojynyëmë Naxwinyëdë. ¿Wiˈixë anklëstëjk nyayjyäˈäwëdë ko Jyobaa ojts dyajkojˈyë Naxwinyëdë? Mä liibrë diˈib xëwˈäjtp Job, jap tnigajpxy ko jyantsy tyukxondaktë. Niˈamukë anklëstëjk tuk familyë nety yˈittë ets tmëdundë Jyobaa (Job 38:4-7).

4. ¿Wiˈix nnijäˈäwëm ko anklëstëjk naytyukjotmaytyuunëdëbë naxwinyëdë jäˈäy?

⁴ Anklëstëjk pyudëkëyandëbë naxwinyëdë jäˈäy ets nan tsyojktëp yˈadëwët diˈibë Dios të ttuknibëjtäägë yä Naxwiiny (Proverbios 8:30, 31; 1 Peedrʉ 1:11, 12). Seguurë  ko tyäˈädë anklëstëjk jantsy mon tuk nyayjyäˈäwëdë ko tˈijxtë wiˈixë Adán mëdë Eva kyaj tmëmëdoowdë Jyobaa. Ets tyam, nan mon tuk nyayjyawëdë ko tˈixtë wiˈix mayë jäˈäy kyaj tmëmëdowdë Dios. Per tyukxondaktëp ko tuˈugë jäˈäy jyodëmbity ets tmëwingonyë Jyobaa (Lukʉs 15:10). Anklëstëjk xëmë yˈittë listë parë tpudëkëyäˈändë pënaty myëduundëbë Jyobaa (Hebreos 1:7, 14, TNM). Min nˈokˈijxëm tuˈuk majtskë ijxpajtën.

5. ¿Wiˈixë anklëstëjk tpudëjkë ja Dios mëduumbëty diˈib tëëyëp jukyˈäjttë?

 ⁵ Jyobaa kyajx nimajtskë anklës parë tˈanmääyë Lot mëdë fyamilyë ets kyaˈaktët, mët ko kutëgoyäämbë nety ja käjpn diˈib Sodoma ets Gomorra (Génesis 19:15, 16). Ko kanäk mëgoˈpx jëmëjt nyajxy, ta tuˈugë kugajpxy diˈib xyëwˈäjt Daniel ojts yajkujëduwë kää jutoty. Per kyaj wiˈix ja kää tyuunë, pesë Daniel jyënany: “Yëˈë nDiosëts të tkexyë yˈanklës ets të tˈamäjtstäˈäy ja kää” (Daniel 6:22). Ets mä primer siiglë, ta Dios tkejxy tuˈugë anklës parë dyaˈˈawäˈätspëtsëëmy ja apostëlë Pedro pujxndëgoty (Apostʉlʉty 12:6-11). Jesus nan ojtsë anklëstëjk pyudëkëty ko jyukyˈajty yä Naxwiiny, extëm ko nyëbajtäˈäy (Markʉs 1:13). Ets ko nety yˈooganë, ta nyimiinë tuˈugë anklës ets “jyotmëkmooyë” (Lukʉs 22:43).

6. 1) ¿Wiˈix nnijäˈäwëm ko anklëstëjk pyudëjkëdëp tyamë Dios mëduumbëty? 2) ¿Tijaty yaˈˈatsoowëmbitäämp?

⁶ Tyam kyaj nekyˈijxëmë anklëstëjk. Per duˈunyëmë Dios dyajtuny parë tpudëkëdë pënaty mëduunëp. Biiblyë jyënaˈany: “Jyobaa yˈanklës të dyajnadujktäˈäy pënatyë Dios tsyëˈkëp ets dyaˈˈawäˈätspëtsëmy” (Salmo 34:7). ¿Tiko nyajtëgoyˈäjtëm ets duˈun nyajkuwäˈänëm? Yëˈko taaˈäjtpë mëtsip diˈib jantsy kumëjääw ets xyˈaxëktunäˈänëm. ¿Pënatyëty? ¿Mä tsyoondë? ¿Wiˈix xyˈaxëktunäˈänëm? Parë nnijäˈäwëm, min nˈokˈijxëm ti tuun jäjtë ko netyë Dios të dyajkojˈyë Adán mëdë Eva.

7. ¿Ti tyuumbyë Satanás parë tmëmadaˈagyë naxwinyëdë jäˈäy?

⁷ Mä kapitulo 3 të nˈijxëm ko tuˈugë anklës tnibëdëˈkyë Dios ets yˈanaˈamany. Biiblyë jaˈa ttijˈyë tyäˈädë anklës: “Mëjkuˈugopk es Satanás” (Diˈibʉ Jatanʉp 12:9). Satanás nan tsyojk etsë naxwinyëdë jäˈäy tnibëdëˈëktëdë Dios. Pääty twinˈëënyë Eva ets desde mä tadë tiempë, nimay  kujkë jäˈäy twinˈëˈënë. Per tam diˈib kyaj tmastuttë Jyobaa, extëmë Abel, Enoc etsë Noé (Ebreeʉsʉty 11:4, 5, 7).

8. 1) ¿Wiˈix näägë anklës jyëmbijttë kaˈoybyëty? 2) ¿Ti tyuundë ja kaˈoybyëty parë kyaj kyutëgooytyë mä ja Ayoˈonduu?

⁸ Mä Noé jyukyˈajty, tamˈäjt näägë anklëstëjk diˈib kyaj tnekymyëmëdoowdë Dios, ta kyëdaktë yä Naxwiiny ets jyukyˈäjttë extëmë naxwinyëdë jäˈäy. ¿Tiko? Biiblyë jyënaˈany ko pääty kyëdaktë mët ko ttsojktë toxytyëjkëty (käjpxë Génesis 6:2). Perë anklëstëjk kyaj nety mbäät duˈun yˈadëˈëtstë (Juudʉs 6). Duˈun extëmë tyäˈädë anklësëty kyaj tmëmëdoowdë Dios, nanduˈun mayë jäˈäy jyëmbijttë jantsy axëkjäˈäyëty ets kyaj myëdoowdë. Päätyë Jyobaa tkejxy ja Ayoˈonduu ets dyajkutëgooytyaay ja axëkjäˈäy (Génesis 7:17, 23). Per ja axëk anklës kyaj kyutëgooytyë, ta jyëmbijttë jatëgok jam tsäjpotm. Biiblyë ja ttijˈyë tyäˈädë anklëstëjk “kaˈoybyë”. Yëˈëjëty ta tpuwäˈkëdë Satanás diˈib ojts yˈanaˈamëndë (Matewʉ 9:34).

9. 1) ¿Ti Jyobaa tyuun ko ja kaˈoybyëty jyëmbijttë tsäjpotm? 2) ¿Ti nˈaknijawëyäˈänëm mä kaˈoybyëty?

⁹ Ko ja kaˈoybyëty jyëmbijttë tsäjpotm, Jyobaa kyaj tnekykyupëjky ets tyëkëdët jatëgok mä ja fyamilyë (2 Peedrʉ 2:4). Oy tyamë kaˈoybyëty kyaj mbäät tnekymyëdattë nyiniˈkx kyëbäjk extëmë naxwinyëdë jäˈäy, duˈunyëm twinˈëëndë “nidëgekyë ja naxwinyëdë jäˈäy” (Diˈibʉ Jatanʉp 12:9; 1 Fwank 5:19). Min nˈokˈijxëm wiˈixë mayjyaˈay twinˈëëny (käjpxë 2 Korintʉ 2:11).

10. ¿Wiˈixë kaˈoybyëty twinˈëënyë jäˈäy?

¹⁰ Kaˈoybyëtëjk wiˈixëmë jäˈäy twinˈëëny. Taa näägë jäˈäy diˈib nyinëjkxtëbë brujëtëjk o kurandeerë, diˈib mëët kyäjpx myaytyäˈäktë kaˈoybyëty o tsuu poj. Perë Dios xyˈanmäˈäyëm parë njëjpkudijëm tukëˈëyë diˈib tsoˈomp mä kaˈoybyëty (Galasyʉ 5:19-21). Duˈun extëm tuˈugë jäˈäy  dyajtuny kanäk pëkyë trampë parë tmatsyë jëyujk animal, nanduˈunë kaˈoybyëty wiˈixëmë jäˈäy twinˈëëny parë dyajkäˈäy ets tjaˈabëky (ixë notë 24).

11. 1) ¿Ti tyuundëbë xëwëj xëmaabyë o brujë? 2) ¿Ets tiko mbäät njëjpkudijëm?

¹¹ Tuk pëky diˈibë yajtuumbyë kaˈoybyëtëjk yëˈë xëwëj xëmaabyë o brujë. Tyäˈädë jäˈäyëty yëˈë yajtuundëbë kaˈoybyë myëjääw parë yajtsoybyattë o tˈaxëktundë wiinkpë. Nan nyasjäˈäwëdëp ti miin këdakp ko dyajtundë orakëlë, baräjë, twëjtë mok päjk, tkäjpxtë këˈë, dyajniwij dyajnikajtë tsuu kumäˈäy ets ko tˈixtë horóscopos. Mayë jäˈäy jyënäˈändë ko tyäˈädë tuˈunën kyaj yˈaxëëgëty, per mëjwiin kajaa yˈaxëktuny. Biiblyë jyënaˈany ko xëwëj xëmaabyë yëˈë mëët tyundë kaˈoybyëty. Extëm nˈokpëjtakëm, mä Apostʉlʉty 16:16-18 yajmaytyaˈaky tuˈugë kiixy diˈib “myëdäjt ja mëjkuˈu wyinmäˈäny es yëˈë mët xyëmay”. Per ko ja apostëlë Pablo tˈëxkejxy ja kaˈoybyë, ta ja kiixy kyaj tnekymyëdäjtyë mëjääw parë xyëmayët.

12. 1) ¿Tiko kyutsëˈëgëty nmaytyakëm mëdë oˈkpë? 2) ¿Tiko mbäät njëjpkudijëm tukëˈëyë diˈib tsoˈomp mä kaˈoybyë?

¹² Ja tuk nax wiˈixë kaˈoybyëty twinˈëënyë jäˈäy, yëˈko xytyukmëbëkäˈänëm ko mbäät nmaytyakëm mëdë oˈkpë. Yëˈëjëty tsyojktëp ets nmëbëjkëm ko pënaty të yˈooktë jukyˈäjtˈadëtstëp wiinktsoo ets ko mbäät xymyëtmaytyakëm, xypyudëjkëm o xyˈaxëktuˈunëm. Ko tuˈugë jäˈäy yˈoogyë jyiiky myëguˈuk o myëtnaymyaayëbë, mbäät tninëjkxy tuˈugë brujë diˈib jënäämp ko mbäät tmëtmaytyaˈagyë oˈkpë. Etsë tyäˈädë brujë, mbäät tnimaytyaˈaky ti ja oˈkpë tyuun diˈib kyaj nëgoo pën tnijawë, o kyäjpxët extëm ijty ja jäˈäy kyajpxy. Mbäät ja jäˈäy tmëbëky ko yëˈë mëët myaytyaˈaky ja oˈkpë, per yëˈë mëët myaytyäˈäktë ja kaˈoybyë o tsuu poj (1 Samuel 28:3-19). Ta mayë kostumbrë diˈibë jäˈäy tyuundëp mët ko tmëbëktë  ko oˈkpë jukyˈäjtˈadëtsp wiinktsoo. Extëm tnigäjpxtäägëdë parë pyoˈkxtët ja yˈanmë, dyajmaduugëdë, dyajjuxytsyikxyëbattë, dyajjëmëjtëdë, ttundë oˈkpë anmë xyëëw ets ttundë tijaty mä yajwintsunaxy ja oˈkpë. Ko Dios mëduumbëty tkapanëjkxtë tyäˈädë kostumbrë, mbäädë jyiiky myëguˈuk o myëjjëmbäˈä myëdëjkpäˈä yˈëbäät kyäjpxpäädëdë, tyuknibëtsëmëdë ääw ayukë mëkatypyë o axtë kyaj nyekymyëgäjpxëdë. Perë Dios mëduumbëty nyijäˈäwëdëp ko oˈkpë kyaj nyekyjyukyˈäjtˈadëˈëtsy wiinktsoo, kyaj mbäät tmëtmaytyäˈäktë, pyudëkëdë o yˈaxëktunëdë (Salmo 115:17). Pääty mëk mnaygyuentˈatëdët, këdii xyajnidëwë parë mmaytyäˈägët mëdë oˈkpë o ja kaˈoybyëty, ets jëjpkudijë tukëˈëyë diˈib tsoˈomp mä kaˈoybyë o tsuu poj (käjpxë Deuteronomio 18:10, 11; Isaías 8:19).

13. ¿Ti mayë jäˈäy të ttundë diˈib ijty atsëˈk ajäˈäwëdëbë kaˈoybyëty?

¹³ Yëˈë kaˈoybyëty kyaj jeˈeyë twinˈëëndë jäˈäy, nanduˈunën tˈatsëˈëk tˈajawëdë. Satanás mëdë kyaˈoybyëty, nyijäˈäwëdëp “ko tyim patypyë duˈun ja tiempë” mä Dios pyëjkëyäˈänëdë ja kutujkën yä Naxwiiny. Pääty niˈigyë jyotˈambëktë ets jantsy axëëk yˈadëˈëtstë (Diˈibʉ Jatanʉp 12:12, 17). Milˈamë jäˈäy kujk yˈawäˈätspëtsëmdë diˈibë nety atsëˈk ajäˈäwëdëbë kaˈoybyëty. ¿Wiˈix?

14. ¿Wiˈix mbäät nˈawäˈätspëtsëˈëmëm mä kaˈoybyëty o tsuu poj?

¹⁴ Biiblyë xyˈanmäˈäyëm wiˈix njëjpkudijëmë kaˈoybyëty ets wiˈix nˈawäˈätspëtsëˈëmëm. Mä primer siiglë ja jäˈäyëty diˈib tsënääytyë Éfeso käjpx maytyaktëbë nety mëdë kaˈoybyëty o tsuu poj mä nety tkapanëjkxtënëmë Kristë. Per ¿wiˈix yˈawäˈätspëtsëëmdë? Biiblyë jyënaˈany: “May yëˈë jäˈäyëty diˈibë të ttuny yëˈë brujë winmäˈäny,  dyajmiindë nyeky es tninoˈktë mayjyaˈay wyinduuy” (Apostʉlʉty 19:19). Kom pyanëjkxandëbë netyë Kristë, ta tninoˈktääytyë tukëˈëyë ja neky diˈib mëët bryujëˈattë. Nanduˈun tyam mbäät nduˈunëm. Pes parë mbäät nmëduˈunëmë Jyobaa, tsojkëp nyajkutëgoˈoyëm tukëˈëyë diˈib tsoˈomp mä kaˈoybyë extëmë liibrë, rebistë, pelikula, ëy yaˈaxy, diˈib yajtukˈëyëˈk yajtukuyäjtp o oy tyim tiijëty diˈib myëmiimbyë majia, o diˈib myëdäjtypyë kaˈoybyë myëjääw diˈib këxëˈkp ko kyaj wyiˈixëty o kyaj yˈaxëktuny. Nanduˈun tukëˈëyë diˈibë jäˈäy yajtuundëp parë nyaygyuwäˈänëdë mëdë kaˈoybyëty o tsuu poj, extëmë këjiits o këjan (1 Korintʉ 10:21).

15. ¿Ti mbäät nˈaktuˈunëm parë nnaygyuentˈäjtëm mä Satanás etsë kyaˈoybyëty?

¹⁵ Të nety nyaxy naa tuk jëmëjt majtsk jëmëjtën mä ja jäˈäyëty diˈib Éfeso të tnoˈktäˈäytyë ja neky diˈib mëët bryujëˈattë, ko apostëlë Pablo ojts tkujayë ko duˈunyëmë nety myëtsipˈatëdë “mëjkuˈu esë kaˈoybyë” (Éfesʉ 6:12). Oyë nety të tnoˈktäˈäytyë ja lyiibrë, duˈunyëmë nety yˈaxëktunäˈänëdë ja kaˈoybyëty. Pääty, ¿ti nety mbäät tˈaktundë ja Dios mëduumbëty? Parë mbäät niˈigyë nyaynyitsiptunëdë mä tijatyë Satanás yajtuumpy, Pablo yˈanmääyëdë: “Extëmë soldäädë tmëdaty ja yˈeskuudë, mmëbëktë miitsëty” (Éfesʉ 6:16). Duˈun extëm ja eskuudë tkuwäˈäny tuˈugë soldäädë mä nyijkxy tsiptuumbë, nanduˈun mbäät ja mëbëjkën xykyuwäˈänëm mä ntsiptuˈunëm mëdë kaˈoybyëty. Pën nmëbëjkëm amumduˈukjot ko Jyobaa mbäät xykyuwäˈänëm, ta nëjkx njëjpkudijëmë Satanás mëdë kyaˈoybyëty (Matewʉ 17:20).

16. ¿Ti mbäät nduˈunëm parë niˈigyë nyajkëktëjkëmë mëbëjkën mä Jyobaa?

¹⁶ ¿Ti mbäät nduˈunëm parë niˈigyë nyajkëktëjkëmë mëbëjkën mä Jyobaa? Ko nˈëxpëjkëmë Biiblyë bom bom  ets ko nmëbëjkëm ko Jyobaa xykyuentˈatäˈänëm. Pën nmëdäjtëm mëk ja mëbëjkën mä Jyobaa, kyaj mbäädë Satanás mëdë kyaˈoybyëty xyˈaxëktuˈunëm (1 Fwank 5:5).

17. ¿Ti mbäät nˈaktuˈunëm parë nnaygyuentˈäjtëm mëdë kaˈoybyëty?

¹⁷ Jam Éfeso mayë nety ja jäˈäy ttuunkˈattë brujëˈäjtk, pääty ja diˈibë nety pyanëjkxtëbë Kristë niˈigyë nety ttsoktë etsë Dios kyuwäˈänëdët. Päätyë Pablo yˈanmääyëdë: “Dëˈënyëm amdow pëjktsowdë ja Dios” (Éfesʉ 6:18). Ëtsäjtëm nanduˈun tyam njukyˈäjtëm mä mayë jäˈäy ttuunkˈattë brujëˈäjtk, pääty tsojkëp nmënuˈkxtakëmë Jyobaa parë xykyuwäˈänëm ets ndukmëgäjpxëmë xyëëw (käjpxë Proverbios 18:10). Pën janääm jatsojkë Jyobaa nmënuˈkxtakëm parë xyˈagëˈëdujk xyˈaxäjtujkëm mä Satanás, yëˈë yˈatsoowëmbitaambyë nuˈkxtakën (Salmo 145:19).

18, 19. 1) ¿Wiˈix mbäät nmëmadakëmë Satanás mëdë kyaˈoybyëty? 2) ¿Ti yaˈˈatsoowëmbitäämp mä ja tuˈukpë kapitulo?

¹⁸ Pën nyajkutëgoˈoyëm tukëˈëyë diˈib tsoˈomp mä kaˈoybyëty ets ndukˈijxpajtëmë Jyobaa ko yëˈë xykyuwäˈänäˈänëm, ta kyaj mbäädë Satanás mëdë kyaˈoybyëty xyˈaxëktuˈunëm ets nan kyaj ntsëˈk njäˈäwëm (käjpxë Santya̱ˈa̱gʉ 4:7, 8). Jyobaa niˈigyë kyumëjääwëty ets kyaj dyuˈunëtyë kaˈoybyëty o tsuu poj. Të nˈijxëm ko ja tiempë mä Noé jyukyˈajty ojts yajtukumëdowdë, ets nnijäˈäwëm ko mä tiempë myiny kyëdaˈaky yajkutëgoyaampy (Juudʉs 6). Jamyats nanduˈun ko kyaj naytyuˈuk nyajpatëm, Jyobaa xykyuwäˈänäˈänëm mët yëˈëgyëjxmë yˈanklëstëjk (2 Reyes 6:15-17). Mëdë Jyobaa nyaybyudëkë mbäät nmëmadakëmë Satanás etsë kyaˈoybyëty (1 Peedrʉ 5:6, 7; 2 Peedrʉ 2:9).

¹⁹ Të nˈijxëm ko Satanás mëdë kyaˈoybyëty nëgoo tˈokˈaxëktuunë naxwinyëdë jäˈäy. Pääty waˈan nnayajtëˈëwëm: “¿Tiko Dios kyajnëm dyajkutëgoy?”. Mä ja tuˈukpë kapitulo yaˈˈatsoowëmbitäˈäny.