1. N’chifukwa n’chinji tufunika kuziŵa vinthu vinyinji vokhuza angelo?

YEHOVA ofuna kuti ŵanthu aiziŵe banja yake. Angelo amene aŵa ni mbali ya banja ya Mulungu, ndipo Baibolo yunena kuti ni “ŵana a Mulungu.” (Yobu 38:7) Kansi Angelo okata ntchito yotyani? Kansi ove enzeyavya tyani ŵanthu m’nthawe yakuvuli? Kansi ove angatiyavye soti masiku ŵano?—Onani Mawu Akumapeto 8.

2. Kansi niŵani elenga angelo? Soti alipo angani?

² Tufunika kuziŵa kuti angelo efumila kuni. Lemba ya Akolose 1:16 yutiuja kuti pavuli pakuti Yehova walenga Yesu, “elenga soti vinthu viyakine vonse, va kululu na va pachalo”. Ivi vuwonesha kuti Yehova niye elenga angelo. Kansi Yehova elenga angelo angani? Baibolo yunena kuti pali angelo mamiliyoni anyinji.—Salimo 103:20; Chivumbulutso 5:11.

3. Kansi lemba ya Yobu 38:4-7 yutiuja chinji vokhuza angelo?

³ Baibolo yutiuja kuti Yehova eyambilila kulenga angelo akaliye lenga chalo. Kansi ove echimvwa tyani pechiwona kuti Yehova walenga chalo? Buku ya Yobu yutiuja kuti ove ekondwela ngako. Angelo onse enze banja imozi yokatijana potumikila Yehova.—Yobu 38:4-7.

4. Kansi tuziŵa tyani kuti angelo ochita chidwi na ŵanthu?

⁴ Angelo nthawe zonse ochita chidwi na ŵanthu komasoti cholinga cha Yehova chokhuza chalo na ŵanthu. (Miyambo 8:30, 31; 1 Petulo 1:11, 12) Mosakaikila, angelo ekalipa ngako pechiwona kuti Adamu na Hava apandukila Yehova, ndipo vuwoneka kuti masiku ŵano, ove ni okalipasoti ngako chifukwa ŵanthu anyinji opandukila Yehova. Koma munthu muyakine akachinja nojokela kwa Mulungu, angelo okondwela  ngako. (Luka 15:10) Angelo ochita chidwi ngako na ŵala otumikila Mulungu, ndipo Yehova okatishila ntchito angelo amene aŵa kuti ayavye komasoti kuteteza atumiki ŵake pano pachalo. (Aheberi 1:7, 14) Tiyeni tiwone visanzo viyakine mwa vamene ivi.

5. Kansi angelo eyavya tyani atumiki a Mulungu m’nthawe yakuvuli?

⁵ Yehova akaliye wononga tauni ya Sodomu na Gomora,  etumija angelo aŵili kuti akayavye Loti na banja yake kuthaŵamo. (Genesis 19:15, 16) Papita vyaka vinyinji, Mneneli Danieli eponyewa m’chisengu mwenze mphondolo, koma aliye lyewe chifukwa chakuti “Mulungu etumija mngelo wake kuzavala pakamwa pa mphondolo.” (Danieli 6:22) Papita nthawe, ntumwi Petulo penze mudjeli, Yehova etumija mngelo kuti amumasule. (Machitidwe 12:6-11) Angelo eyavyasoti Yesu penze pano pachalo. Mwachisanzo, pavuli pakuti Yesu wabatiziwa, “angelo enzemutumikila.” (Maliko 1:13) Pasala masiku atontho kuti Yesu apaiwe, mngelo “emulimbikisa.”—Luka 22:43.

6. (a) Kansi tuziŵa tyani kuti angelo oyavya ŵanthu a Mulungu masiku ŵano? (b) Kansi lomba tifwane mayankho a makonsho otyani?

⁶ Masiku ŵano angelo owonekelalini soti ku ŵanthu, koma Mulungu akali katishila ntchito angelo poyavya atumiki ŵake. Baibolo yunena kuti: “Mngelo wa Yehova omanga nsasa mozenguluka onse oyopa Mulungu, soti oŵapulumusha.” (Salimo 34:7) N’chifukwa n’chinjii tufunikila chitetezo? Chifukwa chakuti tili na adani amphamvu amene ofuna kutiwononga. Kansi adani amene aŵa niŵani? Kansi adani amene aŵa efuma kuni? Kansi ove ochita chinji pofuna kutiwononga? Kuti tiyankhe makonsho amene aŵa, tufunika kuziŵa chinthu chimozi chichitika pachiyambi pavuli pakuti Yehova walenga Adamu na Hava.

7. Kansi ŵanthu ayakine achita chinji chifukwa chosemphewa na Satana?

⁷ M’Mutu 3 wa buku ino tiphunzila kuti mngelo muyakine epandukila Mulungu pofuna kuti yove akolamulila mmalo mwa Mulungu. Ndipo Baibolo yumuita kuti Satana Mdyelekezi. (Chivumbulutso 12:9) Satana ofuna soti kuti ŵanthu ayakine akopandukila Mulungu. Yove etalija wenye Hava ndipo akalipitilija kutalija wenye ŵanthu anyinji masiku ŵano. Koma ayakine monga, Abele, Inoki, na Nowa epitilija kunkhala okhulupilika kwa Yehova.—Aheberi 11:4, 5, 7.

8. (a) Kansi chichitika n’chinji kuti angelo ayakine ankhale viŵanda? (b) Kansi viŵanda vichita chinji kuti vipulumuke pa nthawe ya Chigumula?

 ⁸ M’nthawe ya Nowa, angelo ayakine epanduka ndipo esiya malo ŵawo kululu nakuzankhala n’nga ni ŵanthu pano pachalo. Ndaŵa yanji ove echita vamene ivi? Baibolo yunena kuti ove echita vamene ivi ndaŵa yakuti enzefuna kuti alungule anakazi. (Ŵelengani Genesis 6:2.) Koma kwenze kuifya angelo kuchita vamene ivi. (Yuda 6) Ŵanthu anyinji pa nthawe yamene iyo enzetolelako minkhalidwe iipa ya angelo mwakuti eyamba kuchita vinthu mwaukhuluku komasoti enzechita vinthu vachiwawa. Yehova pechiwona vamene ivi, esimikijila kuleta chigumula pachalo chonse. Koma epulumusha atumiki ŵake okhulupilika. (Genesis 7:17, 23) Kuti osati afwe, ŵala angelo aipa ejokela kululu. M’Baibolo angelo aipa amene aŵa oziŵika na zina yakuti viŵanda. Angelo amene aŵa esankha kukatijana na vochita va Satana, ndipo vamene ivi vichitisha kuti Mdyelekezi ankhale wotonga wawo.—Mateyu 9:34.

9. (a) Kansi n’chinji chichitikila viŵanda pevijokela kululu? (b) Kansi lomba tiwone chinji?

⁹ Kansi n’chinji chichitikila viŵanda pevijokela kululu? Vove vilangiwa. Yehova aliye ŵalekelele angelo amene ŵala aipa kuti akankhalesoti pamozi monga banja yake. (2 Petulo 2:4) Viŵanda vingachinjelini soti kunkhala ŵanthu. Koma olo n’tetyo, vove vupitilija “kusempha ŵanthu pachalo chonse.” (Chivumbulutso 12:9; 1 Yohane 5:19) Lomba tiyeni tiwone mwamene viŵanda mwavukwanishila kusempha ŵanthu anyinji.—Ŵelengani 2 Akorinto 2:11.

10. Kansi viŵanda vuŵasempha tyani ŵanthu?

¹⁰ Viŵanda vili na njila zinyinji zosemphelako ŵanthu. Ŵanthu ayakine olaŵila na viŵanda kupitila mu munthu muyakine monga ng’anga olo ŵanthu ayakine amasenga, ndipo nthawe ziyakine ŵanthu olaŵila navo ŵeka. Kulaŵijana  na viŵanda kwamene uku Baibolo yukunena kuti niye kukhulupilila mizimu. Koma Baibolo yutilamula kuti osati tikochita chinthu chilichonse chukatijana na vamizimu. (Agalatiya 5:19-21) Ndaŵa yanji? Ndaŵa kukhulupilila mizimu, niye njila yavukatishila ntchito viŵanda pofuna kusempha ŵanthu komasoti kuti vikolamulila vochita va ŵanthu.—Onani Mawu Akumapeto 26.

11. Kansi kuyombeja n’kuchita tyani, lomba ndaŵa yanji tufunikalini kuyombeja?

¹¹ Njila imozi yavukatishila ntchito viŵanda pofuna kusempha ŵanthu ni kuyombeja. Kuyombeja kutanthauza kukatishila ntchito masenga pofuna kuziŵa vinthu va kusogolo olo vinthu viyakine vovuta kuviziŵa. Ayakine ochita vamene ivi polola pavilola vamasenga, kutanthauzila mizela ya kumanja, kulila kwa tunyoni, kumasulila maloto kapena kukhulupilila nyenyezi. Ŵanthu anyinji oganiza kuti kuchita vamene ivi kuliye vuto iliyonse, koma wamene uyu niwenye ndipo ni ngozi ngako. Mwachisanzo, Baibolo yuwonesha kuti ŵanthu olosela vinthu va kusogolo oyavyiwa na viŵanda. Lemba ya Machitidwe 16:16-18, yutiuja za “chiŵanda chamene chenzelosela va kusogolo” chamene chenzechitisha msimbi muyakine kuti “akolosela vinthu va kusogolo.” Koma pavuli pakuti ntumwi Paulo wachichosa chiŵanda chameneicho, msimbi wameneuyo aliye kwanishesoti kulosela vakusogolo.

12. (a) Kansi kulaŵila na akufwa n’koyofwa tyani? (b) Ndaŵa yanji atumiki a Mulungu ochitalini nawo miyambo iliyonse yukatijana na viŵanda?

¹² Viŵanda vukatishila ntchito njila iyakine pofuna kusempha ŵanthu. Vufuna kuti tikokhulupilila kuti tingakwanishe kulaŵila na ŵanthu echifwa kale. Vufuna kuti tikokhulupilila soti kuti ŵanthu ŵala echifwa akali na moyo kuyakine ndipo angakwanishe kulaŵila nase olo kutichitila vinthu viyakine viipa. Mwachisanzo, ŵanthu ayakine muyawo olo mwenekwawo akafwa, oluta kuli munthu wamasenga wamene oŵauja kuti angakwanishe kulaŵila na munthu  wamene echifwa kale. Munthu wamasenga wamene uyo angaŵauje nkhani yokondwelesha yokhuza munthu echifwa olo kulaŵila lizu yolingana na ya munthu echifwa kale. (1 Samueli 28:3-19) Miyambo iyakine yuchitika pa malilo yuwonesha kuti ŵanthu okhulupilila kuti munthu wakufwa opitilija kunkhala na moyo ku malo ayakine. Miyambo yamene iyi yupamikijapo kupanga phwando pa nsiku ya malilo, kuchita mwambo wokumbukila nsiku yechimwalila munthu muyakine, kupeleka nsembe kuli ŵanthu echifwa kale, kulindilila malilo komasoti mwambo wa mwangalilile munthu pamalilo a mwanalume olo mwanakazi wake. Keno Akhilisitu akana kuchita nawo miyambo yamene iyi, enekwawo komasoti ŵanthu ayakine ŵa mmunzi mwawo oyamba kuŵanena, kuŵakalipila olo payakine kuleka kuchita nawo vinthu viyakine. Koma Akhilisitu oziŵa kuti munthu akafwa onkhalalini soti na moyo ku malo ayakine ndipo vingakwanishike lini kulaŵila naye, soti angatichitelini chilichonse chiipa. (Salimo 115:17) Koma tufunika kusamala ngako ndipo tufunikalini kuyeja kulaŵijana na ŵanthu akufwa olo viŵanda komasoti kuchita miyambo iliyonse yukatijana na viŵanda.—Ŵelengani Deuteronomo 18:10, 11; Yesaya 8:19.

13. Kansi palipano vinthu vili tyani kuli ŵanthu anyinji amene poyamba enzeyopa viŵanda?

¹³ Viŵanda vusempha lini tyala ŵanthu, komasoti vuŵayofya. Masiku ŵano, Satana na viŵanda vake oziŵa kuti “asala na kanthawe katontho” kuti awonongewe na Mulungu, tetyo ni okalipa ngako komasoti ali na nkhanza kupambana kale. (Chivumbulutso 12:12, 17) Koma olo n’tetyo, ŵanthu anyinji amene poyamba enzeyopa viŵanda, palipano emasuka ndipo oviyopa linisoti. Kansi n’chinji chiŵayavya kuti osati akoyopa soti viŵanda?

14. Potolela chisanzo cha Akhilisitu oyambilila a ku Efeso, kansi tingachite chinji kuti timasuke ku viŵanda?

¹⁴ Baibolo yutiuja mwatingapewele viŵanda komasoti  mwatingachitile kuti timasuke keno tiyamba kale kuvikhulupilila. Mwachisanzo, ŵanthu ayakine m’tauni ya Efeso enzechita vinthu vokatijana na viŵanda akaliye phunzila choonadi. Kansi emasuka tyani? Baibolo yunena kuti: “Anyinji amene enzechita vamasenga eunjika mabuku ŵawo pamozi noŵashoka pamenso pa ŵanthu onse.” (Machitidwe 19:19) Chifukwa chakuti enzefuna kunkhala Akhilisitu, ove eshoka mabuku ŵawo a vamasenga. N’chimozi-mozi na masiku ŵano, aliyense ofuna kutumikila Yehova ofunika kutaya chinthu chilichonse chukatijana na vinthu vamizimu. Vamene ivi vuyangijilapo mabuku, magazini, mafilimu, nyimbo, masoŵela a pa kompyuta na vithunzi-thunzi vamene vuchitisha munthu kuganiza kuti kuchita vinthu vamasenga kuliye vuto iliyonse komasoti n’kuweme. Vuyangijilaposoti vithumwa olo vinthu viyakine vakuvwala ŵanthu kuti aliteteze ku vinthu viipa.—1 Akorinto 10:21.

15. Kansi n’chinji chiyakine chatingachite kuti tipewe Satana na viŵanda vake?

¹⁵ Papita vyaka vitontho, pavuli pakuti Akhilisitu a ku Efeso ashoka mabuku ŵawo a vamasenga, ntumwi Paulo elemba kuti ove enzefunikila mphela “kulimbana” na “magulu a mizimu iipa mmalo akululu.” (Aefeso 6:12) Olo kuti enze eshoka kale mabuku ŵawo, viŵanda venze vikali ŵavutisha. Tetyo, n’chinji chiyakine chenzefunika kuchita? Ntumwi Paulo eŵauja kuti: “Takulani chishango chikulu chachikhulupililo, chakuti muzakwanishe kuzimyilako [olo kuti, kuvalilako] mikondo yonse yuyaka mulilo ya Satana.” (Aefeso 6:16) Kale msodja enzekatishila ntchito chishango kuti aliteteze, n’chimozi-mozi soti na masiku ŵano tingakatishile ntchito chikhulupililo chasu monga chishango. Keno tili na chikhulupililo chotang’a kuti Yehova angatiteteze, tikwanishe kupewa Satana na viŵanda vake.—Mateyu 17:20.

16. Kansi tingachite tyani kuti titang’ishe chikhulupililo chasu mwa Yehova?

¹⁶ Kansi tingachite tyani kuti titang’ishe chikhulupililo  chasu mwa Yehova? Tufunika kuŵelenga Baibolo nsiku iliyonse nodalila yove kuti atiteteze. Keno tili na chidalilo chotang’a mwa Yehova, Satana na viŵanda vake angatiwononge lini yayi.—1 Yohane 5:5.

17. Kansi n’chinji chiyakine chingatiteteze ku viŵanda?

¹⁷ Kansi n’chinji chiyakine chenzefunikila kuchita Akhilisitu a ku Efeso? Ove enzenkhala m’tauni yamene ŵanthu anyinji enzekhulupilila vamizimu. Tetyo ntumwi Paulo eŵauja kuti: “Mukopemphela pa chochitika chilichonse.” (Aefeso 6:18) Enzefunikila kusenga Yehova kuti akoŵateteza nthawe zonse. N’nga tyani kuli sewo? Nase tunkhala m’chalo chamene ni chozula na vinthu vamizimu. Tetyo nase tufunika kusenga Yehova kuti akotiteteza, soti tufunika kukatishila ntchito zina yake popemphela. (Ŵelengani Miyambo 18:10.) Keno tupitilija kupemphela kwa Yehova kuti atipulumushe kwa Satana, Yehova ayankhe mapemphelo ŵasu.—Salimo 145:19; Mateyu 6:13.

18, 19. (a) Kansi tingapambane tyani nkhondo yolimbana na Satana komasoti viŵanda? (b) Kansi ni konsho yotyani yatikuti tizakambilane m’mutu wokonkhapo?

¹⁸ Keno tataya chinthu chilichonse chukatijana na vamizimu nodalila Yehova kuti atiteteze, tingakwanishe kupewa Satana na viŵanda vake. Tufunika lini kumuyopa Satana na viŵanda vake. (Ŵelengani Yakobo 4:7, 8.) Yehova ali na mphamvu ngako kupambana viŵanda. Yove evilanga m’nthawe ya Nowa, soti kusogolo azaviwonongeletu. (Yuda 6) Tufunika soti kukumbukila kuti tili lini seka pa nkhondo yolimbana na viŵanda. Yehova okatishila ntchito angelo ŵake kuti atiteteze. (2 Mafumu 6:15-17) Tingaŵe na chidalilo chakuti Yehova atiyavye, soti tipambane nkhondo yolimbana na Satana komasoti viŵanda.—1 Petulo 5:6, 7; 2 Petulo 2:9.

¹⁹ Koma keno Satana na viŵanda vake niye ochitisha mavuto anyinji teti, ndaŵa yanji Mulungu oŵawononga lini? Konsho yamene iyi izayankhiwe m’mutu wokonkhapo.