1. ¿Toꞌo ne Jeoba gä pädihu̱?

RÄ Biblia enä ge yä e̱nxe̱ «yä tꞌu̱ Äjuä» (Job 38:7). Hää, yä e̱nxe̱ ꞌnehe pertenese ha rä familia Jeoba, ꞌne näꞌä ne gä pädihu̱ toꞌoꞌu̱. ¿Te mä ꞌme̱fi xä tꞌumbäbi yä e̱nxe̱? ¿Hanja bi matsꞌi yä ꞌme̱go Äjuä mäyaꞌmu̱? ¿Dä za dä maxkägihu̱ yä e̱nxe̱ mäpaya? (Hyandi rä nota 8, «Yä e̱nxe̱»).

2. a) ¿Toꞌo bi hyoki yä e̱nxe̱? b) ¿Hängu yä e̱nxe̱ bi hyoki Jeoba?

² ¿Toꞌo bi hyoki yä e̱nxe̱? Rä Biblia enä ge Jeoba mꞌe̱tꞌo bi hyoki rä Hesu. Mꞌe̱fa ko rä mfatsꞌi rä Hesu bi hyoki «gatꞌho nuꞌu̱ märꞌa yä tꞌo̱tꞌe ha mähetsꞌi ꞌne ha rä xiꞌmhai» (Colosenses 1:16, TNM). Hää, ha mähetsꞌi Jeoba bä hoki yä miyontho yä e̱nxe̱ (Salmo 103:20; Apocalipsis 5:11).

3. ¿Te udi Job 38:4-7 de yä e̱nxe̱?

³ Rä Biblia ꞌnehe udi ge Jeoba bi hyoki yä e̱nxe̱ änte de xä hyoki rä Xiꞌmhai. ¿Te bi senti yä e̱nxe̱ ora bi hyandi ge Jeoba bi uadi bi hyoki rä Xiꞌmhai? Rä mfistꞌofo Job enä ge nuꞌu̱ xa bi johya. Pa geꞌmu̱, gatꞌho yä e̱nxe̱ mi pe̱päbi rä Zi Dada Jeoba (Job 38:4-7).

4. ¿Hanja di pädihu̱ ge yä e̱nxe̱ xa tuyämu̱i po yä jäꞌi?

⁴ Yä e̱nxe̱ xa tuyämu̱i po yä jäꞌi ꞌne po dä tꞌo̱tꞌe rä bolunta Jeoba nuua ha rä Xiꞌmhai (Proverbios 8:30, 31; 1 Pedro 1:11, 12, TNM). Zäi ge yä e̱nxe̱ xa bi duyämu̱i mi hyandi ge Adán ꞌne Eva himbi yꞌo̱te Jeoba. Mäpaya,  zäi ge tobe mänꞌa xa tuyämu̱i ora handi ge kasi gatꞌho yä jäꞌi hingi ne dä yꞌo̱te rä Zi Dada Jeoba. Pe yä e̱nxe̱ xa di johya ora nꞌa rä jäꞌi di arrepenti ꞌne honi rä Zi Dada Jeoba (Lucas 15:10). Koꞌmu̱ yä e̱nxe̱ xä ꞌñudi hängu tuyämu̱i po gatꞌho nuꞌu̱ pe̱päbi rä Zi Dada Jeoba, hänge Jeoba di usa nuꞌu̱ yä e̱nxe̱ pa di su ꞌne di ñäni yä ꞌme̱go (Hebreos 1:7, 14). Ma gä hanthu̱ rꞌa yä ejemplo.

5. ¿Te bi me̱fi yä e̱nxe̱ pa bi matsꞌi yä ꞌme̱go Jeoba de mäyaꞌmu̱?

 ⁵ Änte de xä huati rä hnini Sodoma ꞌne Gomorra, Jeoba bi me̱hni yoho yä e̱nxe̱ pa bi matsꞌi Lot ꞌne rä familia dä bo̱ni de näꞌä hnini habu̱ mi ꞌmu̱i ꞌne njabu̱ bi ñäni yä te (Génesis 19:15, 16). Nꞌa rä pa, rä profeta Daniel bi tꞌe̱ntꞌi habu̱ mi jotꞌi yä lion, pe rä Zi Dada Jeoba bä pe̱hni nꞌa «rä e̱nxe̱ ꞌne bi gotpäbi rä ne yä lion» pa njabu̱ hinte bi yꞌo̱tpäbi Daniel (Daniel 6:22). Ha nuꞌu̱ yä pa yä apostol, Jeoba bä pe̱hni nꞌa rä e̱nxe̱ pa bi gu̱ki de rä fadi rä apostol Pedro (Hechos 12:6-11). Yä e̱nxe̱ ꞌnehe bi matsꞌi rä Hesu mꞌe̱fa de bi nxixtehe (Marcos 1:13, TNM). ꞌNe änte de dä tho rä Hesu, nꞌa rä e̱nxe̱ bi nupäbi rä mfeni ꞌne «bi umbäbi rä tsꞌe̱di» (Lucas 22:43).

6. a) ¿Hanja di pädihu̱ ge yä e̱nxe̱ fatsꞌi mäpaya yä ꞌme̱go Jeoba? b) ¿Te mä ntꞌani ma gä thädihu̱?

⁶ Mäpaya, yä e̱nxe̱ ya hingi ñäui yä jäꞌi. Pe rä Biblia enä: «Rä e̱nxe̱ Jeoba yꞌo ha gatꞌho rä nthetsꞌi de nuꞌu̱ pe̱ꞌspäbi nꞌa rä hogä ntsu Äjuä ꞌne di ñäni» (Salmo 34:7). Hää, rä Zi Dada Jeoba sigi usa yä e̱nxe̱ pa dä matsꞌi ꞌne dä ñäni yä ꞌme̱go. Nuju̱ di honihu̱ toꞌo dä ñängägihu̱ ngeꞌä ꞌmu̱i ndunthi mä nkontrahu̱ nuꞌu̱ xa ja yä tsꞌe̱di. ¿Xi toꞌoꞌu̱ ꞌne de habu̱ xpä ehe? ¿Te mä trampa huskägihu̱? Pa gä pädihu̱, mꞌe̱tꞌo ma gä handihu̱ te bi thogi mꞌe̱fa de nuꞌmu̱ Äjuä bi hyoki Adán ꞌne Eva.

7. ¿Te xä me̱fi rä Zithu ko yä jäꞌi?

⁷ Ya dä pädihu̱ ha rä ntheke 3 de nunä mfistꞌofo ge nꞌa rä e̱nxe̱ bi nju̱tsꞌi kontra Jeoba ꞌne go bi ne bi mända. Rä Biblia embäbi Diablo ꞌne Satanas (Apocalipsis 12:9). Rä Zithu ne dä kadi märꞌaa pa dä nju̱tsꞌi ꞌnehe kontra Jeoba, hänge bi hyatꞌi Eva ꞌne dende geꞌmu̱ xä hyatꞌi kasi gatꞌho  yä jäꞌi. Pe rꞌa yä jäꞌi hinxä deha ꞌne xä ñꞌo mänjuäntho ha rä ꞌñuu Jeoba. Rä Biblia no̱ni rꞌa yä jäꞌi ngu Abel, Enoc, Noé ꞌne märꞌa nuꞌu̱ nzäntho bi mꞌu̱i ngu di mända Jeoba (Hebreos 11:4, 5, 7).

8. a) ¿Hanja bi zo̱ho̱ bi tꞌembi yä u̱xjua rꞌa yä e̱nxe̱? b) ¿Te bi me̱fi nuꞌu̱ yä u̱xjua pa himbi du nuꞌmu̱ Äjuä bä pe̱hni nꞌa rä Däta däyꞌe?

⁸ Ha yä pa rä Noé, rꞌa yä e̱nxe̱ bi huahni hindä yꞌo̱te rä Zi Dada Jeoba. Nuꞌu̱ yä e̱nxe̱ꞌu̱ bä käi ha rä Xiꞌmhai ꞌne bi mpu̱ngä jäꞌi pa bi mꞌe̱ngui yä ꞌme̱hñä (hñeti Génesis 6:2). ¡Xi nꞌa rä däta pekado näꞌä bi me̱fiꞌu̱! (Judas 6). Kasi gatꞌho nuꞌu̱ yä jäꞌi mi ꞌmu̱i ha näꞌä tiempoꞌä, xa myä bo̱ka ꞌne mi o̱tꞌe yä däta pekado. Hänge rä Zi Dada Jeoba bä pe̱hni nꞌa rä Däta däyꞌe pa bi huati nuꞌu̱ yä tsꞌomꞌu̱i jäꞌi, pe nuꞌu̱ yä jäꞌi mi o̱te yä mhända Jeoba geꞌu̱ bi bongi (Génesis 7:17, 23). ¿Te bi thogi ko nuꞌu̱ yä tsꞌo e̱nxe̱ xki gäi de mähetsꞌi pa xki mpu̱ngä jäꞌi? Mi nja näꞌä rä Däta däyꞌe, nuꞌu̱ yä tsꞌo e̱nxe̱ꞌu̱ bi zopu̱ yä ndoyꞌo de gä jäꞌi pa bi mengi mänꞌaki ha mähetsꞌi. Nuꞌu̱ yä tsꞌo e̱nxe̱ꞌu̱ tꞌembäbi yä u̱xjua ngeꞌä nuꞌu̱ bi huahni go dä de̱ni rä Zithu (Mateo 9:34).

9. a) ¿Te bi thogi ko nuꞌu̱ yä tsꞌo e̱nxe̱ mi mengi ha mähetsꞌi? b) ¿Te ma gä pädihu̱?

⁹ Mi mengi ha mähetsꞌi nuꞌu̱ yä tsꞌo e̱nxe̱ꞌu̱, Jeoba ya himbi nuu ngu yä bätsi (2 Pedro 2:4, TNM). Mäske nuꞌu̱ yä u̱xjua ya hingi tsa dä mpu̱ngä jäꞌi, nuꞌu̱ tobe sigi kadi yä jäꞌi (Apocalipsis 12:9; 1 Juan 5:19). Nubye̱, ma gä pädihu̱ hanja hatꞌi yä jäꞌi (hñeti 2 Corintios 2:11).

10. ¿Te pe̱fi yä u̱xjua pa hatꞌi yä jäꞌi?

¹⁰ Ndunthi yä jäꞌi honi yä bruho o yä ꞌñete, o honi dä ñäui yä espiritu. Pe nuꞌu̱ yä jäꞌiꞌu̱ hingi pädi ge di nthintꞌi  ko yä u̱xjua. Hänge rä Biblia di mändagihu̱ gä ꞌuegehu̱ de nuya yä tsꞌo tꞌo̱tꞌe (Gálatas 5:19-21). ¿Por hanja? Ngeꞌä nuya go yä ꞌme̱fi yä u̱xjua. Ja ngu nꞌa rä jäꞌi ora huxä yä trampa pa dä gu̱ yä zuꞌue, rä Zithu ꞌne nuꞌu̱ yä u̱xjua usa nuya yä tsꞌo tꞌo̱tꞌe pa dä kadi yä jäꞌi. (Hyandi rä nota 26, «Yä espiritismo ꞌne yä ntꞌete»).

11. ¿Te me̱ꞌä rä adivinación ꞌne por hanja mähyoni gä ꞌuegehu̱ de geꞌä?

¹¹ Yä u̱xjua di usa rä adivinación pa hatꞌi yä jäꞌi. Ndunthi yä jäꞌi tagi ha nunä trampa ora honi yä bruho o yä ꞌñete pa dä adibinäbi yä suerte, pa dä bädi te ma dä thogi mꞌe̱fa o märꞌa yä tꞌo̱tꞌe. Rꞌa yä ꞌñete enä ge pädi dä hñeti yä karta, yä tso̱o̱, yä yꞌe̱ yä jäꞌi, o enä ge pädi te di signifika yä tꞌi. Ndunthi yä jäꞌi huyämu̱i ge xä ñho nuya yä tꞌo̱tꞌe, pe nuꞌu̱ hingi pädi ge xi nꞌa rä däta peligro. Por ejemplo, rä Biblia no̱ni nꞌa rä nxutsi näꞌä mi pe̱ꞌtsi «nꞌa rä tsꞌondähi» ꞌne geꞌä mi japi dä adibinäbi yä suerte yä jäꞌi (Hechos 16:16-18). Pe ora rä apostol Pablo bi yꞌe̱ni näꞌä u̱xjua de rä ndoyꞌo näꞌä nxutsi, näꞌä nxutsiꞌä ya himbi za bi adibinä.

12. a) ¿Por hanja xa nꞌa rä däta peligro gä honi gä ñäuihu̱ nuꞌu̱ yä jäꞌi xä du? b) ¿Por hanja nuꞌu̱ pe̱päbi Äjuä, di ꞌuege de gatꞌho nuꞌu̱ yä ꞌme̱fi yä u̱xjua?

¹² Yä u̱xjua usa mä nꞌa rä trampa fädi ngu rä espiritismo. Yä u̱xjua ne dä jakägihu̱ gä mbenihu̱ ge tsa gä ñähu̱ ko nuꞌu̱ yä jäꞌi xä du, ge tsa dä maxkägihu̱ o ge tsa te dä yꞌo̱tkägihu̱. Ndunthi yä jäꞌi ora tu yä amigo o yä familia, honi nuꞌu̱ yä jäꞌi enä ge tsa dä ñäui nuꞌu̱ yä jäꞌi xä du. Nuyu̱ yä jäꞌi rꞌabu̱ asta tsa dä ñä ngu mi ñä näꞌä jäꞌi xä du. Hänge ndunthi hää kamfri ge geꞌä rä amigo o rä familia näꞌä ñä. ¡Pe hingä mäjuäni! Go geꞌu̱ yä u̱xjua nuꞌu̱ ñä (1 Samuel 28:3-19). ¿Por hanja ndunthi yä jäꞌi hoki yä  dängo, hutsꞌi yä ofrenda o pe̱fi märꞌa yä tꞌo̱tꞌe ora tu nꞌa rä jäꞌi o pa dä beni nuꞌu̱ xä du? Ja ngu ya dä handihu̱, ngeꞌä kamfri ge nuꞌu̱ xä du, po̱ni rä alma o rä espiritu ꞌne bi ꞌmu̱i ha mä nꞌa rä luga. Pe nuꞌu̱ xa mäjuäni yä kristianu pädi ge hingä mäjuäni, hänge nuꞌu̱ di ꞌuege de nuya yä nzäi mäske yä familia o yä besinu di nkue̱ kongeꞌu̱. Rä Biblia udi ge nuꞌu̱ xä du, ya hinte di senti ꞌne ya hingi tsa te dä me̱fi (Salmo 115:17). ¡Hänge xa dä su näꞌä gi pe̱fi! Ogi honi gi ñäui yä u̱xjua ꞌne ꞌuege de gatꞌho nuꞌu̱ yä ꞌme̱fi (hñeti Deuteronomio 18:10, 11; Isaías 8:19).

13. ¿Te xä me̱fi ndunthi de nuꞌu̱ yä jäꞌi mä mꞌe̱tꞌo mi tsu yä u̱xjua?

¹³ Yä u̱xjua hingä ho̱nse̱ hatꞌi yä jäꞌi, ꞌnehe honi hanja dä pidi. Mäpaya, rä Zithu ꞌne yä u̱xjua pädi ge «tsꞌu̱tho yä pa di ꞌme̱di pa drä huatiꞌä» (Apocalipsis 12:12, 17). Hää, pädi ge Äjuä nguntꞌä ma dä huatiꞌu̱ hänge nuꞌu̱ xa di nkue̱ ꞌne xa o̱tꞌe yä ntsꞌomꞌu̱i. ¿Pe gi pädi? Ndunthi yä jäꞌi nuꞌu̱ mä mꞌe̱tꞌo xa mi tsu yä u̱xjua, xä za xä kꞌotꞌi de näꞌä rä ntsu. ¿Te xä matsꞌi nuꞌu̱ yä jäꞌiꞌu̱?

14. ¿Hanja dä za gä kꞌotꞌihu̱ de yä trampa yä u̱xjua?

¹⁴ Rä Noya Äjuä xikägihu̱ hanja gä täpäbihu̱ yä u̱xjua ꞌne gä kꞌotꞌihu̱ de yä trampa. Por ejemplo, mäyaꞌmu̱ ha rä hnini Éfeso, mi ꞌmu̱i rꞌa yä jäꞌi nuꞌu̱ myä ꞌñete änte de xä bädi Äjuä. ¿Pe hanja bi kꞌotꞌi nuꞌu̱ yä jäꞌi de yä trampa yä u̱xjua? Rä Biblia enä ge mi bädi de Äjuä nuꞌu̱ yä jäꞌiꞌu̱, «bi hñäxä yä tꞌofo [o yä libro] pa bi tsätꞌä ha yä thandi yä jäꞌi» (Hechos 19:19). Koꞌmu̱ nuꞌu̱ yä jäꞌiꞌu̱ mi ne dä me̱päbi rä bolunta Äjuä, nuꞌu̱ bi tsätꞌi gatꞌho nuꞌu̱ yä libro de gä mäjia mi pe̱ꞌtsi. Njabu̱ ꞌnehe mäpaya, mu̱ di  ne gä pe̱päbihu̱ rä bolunta Äjuä, mähyoni gä tsätꞌihu̱ gatꞌho nuꞌu̱ yä kosa di pädihu̱ ge bi ehe de yä ꞌme̱fi yä u̱xjua; ngu yä mfistꞌofo, yä he̱ꞌmi habu̱ mää de yä horóscopo, yä pelikula, yä disco, yä ntꞌeni, ꞌne gatꞌho nuꞌu̱ yä tꞌo̱tꞌe di ñꞌoui yä espiritismo, yä adivinación o yä ntꞌete. Mäpaya ja ndunthi yä kosa nuꞌu̱ enä ge faxte pa dä hä rä hogä suerte o pa dä gui yä tsꞌondähi. Mäske yä jäꞌi handi xä ñho nuya yä kosa, nuyu̱ bi ehe de yä u̱xjua. Hänge mu̱ di pe̱ꞌtsihu̱ nꞌa de nuꞌu̱ yä kosaꞌu̱, mähyoni gä tsätꞌihu̱ (1 Corintios 10:21).

15. ¿Te mähyoni gä pe̱fihu̱ pa gä ntakihu̱ de nuꞌu̱ yä trampa ꞌne de nuꞌu̱ yä nkꞌahni pe̱hni rä Zithu ꞌne yä u̱xjua?

¹⁵ Mäske nuꞌu̱ yä jäꞌi bi bädi de Äjuä ꞌne bi tsätꞌi nuꞌu̱ yä libro de gä mäjia mi pe̱ꞌtsi, nuꞌu̱ yä kristianuꞌu̱ tobe hixki kꞌotꞌi de yä yꞌe̱ yä u̱xjua (Efesios 6:12). Hää, yä u̱xjua tobe himi he̱gi dä mꞌu̱i xä ñho nuꞌu̱ yä kristianuꞌu̱. Hänge rä apostol Pablo bi ꞌñembäbiꞌu̱: «Ngu nꞌa rä soldado di hñä rä nthaki [o escudo] ha rä yꞌe̱ pa dä ntaki, ꞌnekhu̱ mähyoni gä pe̱ꞌtsihu̱ rä jamfri pa gä ntakihu̱ de yä nthate rä tsꞌondähi» (Efesios 6:16). ¿Te dä za gä pädihu̱ de nunä tsꞌofo? Mäyaꞌmu̱, yä soldado mi ndude nꞌa rä däta escudo ora mi pa ha yä gerra ꞌne njabu̱ himi tsu̱di yä flecha ha yä ndoyꞌo. Njabu̱ ꞌnehe, mä jamfrihu̱ o mä komfiansahu̱ po Äjuä, geꞌä mä escudohu̱ ꞌne kongeꞌä dä za gä ntakihu̱ de nuꞌu̱ yä trampa ꞌne de nuꞌu̱ yä nkꞌahni pe̱hni rä Zithu ꞌne yä u̱xjua (Mateo 17:20).

16. ¿Te debe gä pe̱fihu̱ pa mänꞌa dä ze̱di mä jamfrihu̱ po rä Zi Dada Jeoba?

¹⁶ ¿Te debe gä pe̱fihu̱ pa mänꞌa dä ze̱di mä jamfrihu̱ po rä Zi Dada Jeoba? Mähyoni gä nxadihu̱ rä Mäkä Tꞌofo hyaxtho ꞌne gä kamfrihu̱ ge rä Zi Dada Jeoba pe̱ꞌtsi rä tsꞌe̱di pa dä maxkägihu̱ ꞌne dä ñängägihu̱. Mu̱ xa di  pe̱ꞌspäbihu̱ rä komfiansa rä Zi Dada Jeoba, rä Zithu ꞌne nuꞌu̱ yä u̱xjua hinte ma dä yꞌo̱tkägihu̱ (1 Juan 5:5).

17. ¿Te mä nꞌa di debe gä pe̱fihu̱ pa gä ntakihu̱ de nuꞌu̱ yä ꞌme̱fi yä u̱xjua?

¹⁷ Koꞌmu̱ ha rä hnini Éfeso xa xki ñudi de yä ꞌme̱fi yä u̱xjua ngu yä ntꞌete ꞌne yä mäjia, ¿te mä nꞌa mi debe dä me̱fi nuꞌu̱ yä kristianu? Rä apostol Pablo bi ꞌñembäbi ge mi debe xa dä xatuäbi Äjuä (Efesios 6:18). Mäpaya rä Xiꞌmhai xä ñudi ꞌnehe ko yä ꞌme̱fi yä u̱xjua, hänge mähyoni xa gä apäbihu̱ ꞌnehe rä Zi Dada Jeoba ge dä maxkägihu̱ ꞌne dä sugägihu̱. Ora di xatuäbihu̱ Jeoba, xa mähyoni gä no̱mbäbihu̱ rä thuhu (hñeti Proverbios 18:10). Mu̱ xa gä apäbihu̱ rä Zi Dada Jeoba ge dä ñängägihu̱, Jeoba ma dä yꞌo̱de ꞌne ma dä maxkägihu̱ (Salmo 145:19; Mateo 6:13).

18, 19. a) ¿Hanja dä za gä täpäbihu̱ rä Zithu ꞌne yä u̱xjua? b) ¿Te mä ntꞌani ma gä thädihu̱ ha näꞌä rä ntheke xä ꞌñepu̱?

¹⁸ Mu̱ gä tsätꞌihu̱ gatꞌho nuꞌu̱ yä kosa usa rä Zithu ꞌne yä u̱xjua pa kadi yä jäꞌi, ꞌne mu̱ gä pe̱ꞌtsihu̱ rä komfiansa ge rä Zi Dada Jeoba ma dä maxkägihu̱, rä Zithu ꞌne yä u̱xjua hinte ma dä yꞌo̱tkägihu̱ (hñeti Santiago 4:7, 8). Hää, hingi debe gä tsuhu̱, ¡rä Zi Dada Jeoba mänꞌa ja rä tsꞌe̱di ke rä Zithu ꞌne yä u̱xjua! Ha yä pa rä Noé, Jeoba bi kastiga nuꞌu̱ yä e̱nxe̱ bi de̱ni rä Zithu, ꞌne hinte mä duda ja ge Jeoba ma dä huatiꞌu̱ pa nzäntho (Judas 6). Beni, rä Zi Dada Jeoba ꞌne yä e̱nxe̱ ꞌmu̱i de mä ladohu̱ (2 Reyes 6:15-17). ꞌNe ko rä mfatsꞌiꞌu̱, ma gä täpäbihu̱ rä Zithu ꞌne yä u̱xjua (1 Pedro 5:6, 7; 2 Pedro 2:9).

¹⁹ Pe zäi ge gi ñꞌanise̱: «Mu̱ rä Zithu ꞌne yä u̱xjua japäbi dä sufri yä jäꞌi, ¿por hanja Jeoba tobe hinxä huatitho?». Nunä ntꞌani ma gä thädihu̱ ha näꞌä rä ntheke xä ꞌñepu̱.