1. Ha yini hi fanela ku dondzra mayelanu ni tintsrumi?

YEHOVHA a djula hi tiva ndangu wakwe. A tintsrumi i xiyenge xa ndangu wakwe. A Bibeleni ti vitaniwa ‘vana va Xikwembu Nkulukumba’. (Yob 38:7) Xana tintsrumi ti tizra yini? Ti va pfunise kuyini vhanu a nkameni lowu khalutiki? Xana ta hi pfuna namunhla?​—Yana ka “Dondzra Swin’wana”, 8.

2. Xana tintsrumi ti pfa kwini, nakone i tingani ti vumbiwiki?

² Swi djula hi tiva lomu tintsrumi ti pfaka kone. Ba-le-Kolosa 1:16 yi hi byela leswaku a ntsrhaku ka loko Yehovha a vumbe Yesu, ‘ka vumbiwe hinkwaswu leswi nga matilwini ni le misaveni’, ku patsra ni tintsrumi. Xana i tintsrumi tingani leti vumbiwiki? Bibele dzri li i ta ntsrandzra-vahlayi.​—Amapsalma 103:20; Apfuletelo 5:11.

3. Xana Yob 38:4-7 yi hi byela yini mayelanu ni tintsrumi?

³ Bibele dzri tlhela dzri hi byela leswaku Yehovha a vumbe tintsrumi na a nga si na vumba misava. Xana ti titwise kuyini loko ti vona misava? A buku dzra Yob dzri hi byela leswaku ti be nkulungwana. A ti li ndangu wun’we, ti tizrela Yehovha xikan’we.​—Yob 38:4-7.

4. Hi swi tivisa kuyini leswaku tintsrumi ta zron’weka hi vhanu?

⁴ Ku sukela khale, tintsrumi ta zron’weka hi vhanu ni hi nkongometo wa Yehovha mayelanu ni vhanu ni misava. (Amaproverbia 8:30, 31; 1 Petros 1:11, 12) Ti vaviseke ngopfu loko Adamu na Evha va pfukele Yehovha. Nambi namunhla, ti vaviseka ngopfu hi ku vona vhanu vanyingi lava yalaka ku yingiseta Yehovha. Kambe loko mhunu a tisola, a tlhelela ka Xikwembu Nkulukumba, ti nyonxa  ngopfu swinene. (Luka 15:10) Tintsrumi ti zron’weka swinene hi vatizreli va Xikwembu Nkulukumba. Yehovha a tizrisa tintsrumi ku pfuna ni ku sizrelela malandzra yakwe la misaveni. (Ba-Heberu 1:7, 14) A hi voneni swikombiso swa ku kazri.

5. Xana tintsrumi ti ma tiyise hi ndlela yini malandzra ya Yehovha a nkameni lowu khalutiki?

⁵ Yehovha a zrumele tintsrumi tibidzri akuva ti pfuna  Loti ni ndangu wakwe leswaku va huluka ku suvisiwa ka miti ya Sodoma na Gomora. (Genesis 19:15, 16) Ntsrhaku ka malembe ya madzana, muprofeta Daniyele a txukumeteliwe a kheleni dzra tinghonyama kambe a ti mu danga hikusa ‘Xikwembu Nkulukumba . . . a zrume xizrun’wa xakwe, a sive milomu ya tindzrawu [kumbe tinghonyama]’. (Daniel 6:22) Ntsrhaku, mupostola Petro a pfaleliwe a djele. Yehovha a zrumele ntsrumi leswaku yi mu ntsrhunxa. (Amintiṛo 12:6-11) Tintsrumi ti tlhele ti pfuna Yesu loko a li la misaveni. Hi xikombiso, loko a huma ku babatisiweni ‘swizrun’wa ifa swi mu tizrela’. (Marka 1:13) Loko a li kusuhi ni ku dlayiwa, ku tlhase ntsrumi yi ‘ta mu tiyisa’.​—Luka 22:43.

6. a) Hi swi tivisa kuyini leswaku a tintsrumi ta ma pfuna malandzra ya Xikwembu Nkulukumba namunhla? b) Hi swini swivutiso leswi hi taka swi hlamula swoswi?

⁶ Namunhla tintsrumi a ta ha humeleli vhanwini. Nambitanu, Yehovha a ha ti tizrisa leswaku a pfuna malandzra yakwe. Bibele dzri li: ‘A xizrun’wa xa Yehovha xi tsrandzrela lava mu txhavaka, kutani xi va tizrula.’ (Amapsalma 34:7) Ha yini hi djula nsizrelelo? Hikusa hi ni valala va ntamu lava va djulaka ku hi vavisa. I vamani? Va pfa kwini? Va djula ku hi vavisa hi ndlela yini? Akuva hi hlamula swivutiso leswo, a hi voneni leswi humeleliki ntsrhakunyana ka loko Adamu na Evha va vumbiwile.

7. Xana Sathana a kutxetela vhanu leswaku va yentxa yini?

⁷ Ka Ndzrima 3 hi dondzre leswaku ku ve ni ntsrumi leyi pfukeliki Xikwembu Nkulukumba, yi djula ku fuma vambeni. Bibele dzri yi vitana Sathana Diyavulosi. (Apfuletelo 12:9) Sathana a a navela leswaku ni vambeni va pfukela Xikwembu Nkulukumba. Ku sukela loko a kote ku kanganyisa Evha, a lwela ku kanganyisa ni lava ku tala.  Nambitanu, vhanu va ku fana na Abele, Enoki na Nowa va tsrhame va dumbekile ka Yehovha.​—Ba-Heberu 11:4, 5, 7.

8. a) Xana tintsrumi timbeni ti ndzrulukise kuyini ti va mademona? b) Xana mademona ma yentxe yini akuva ma nga fi hi ndhambhi?

⁸ A nkameni wa Nowa, ku ve ni tintsrumi leti tsrhikiki muti wa tone a matilweni, ti ta ta hanya swanga vhanu va nyama a misaveni. Ha yini? A Bibele dzri li ti navele ku va ni vasati. (Dondzra Genesis 6:2.) Leswo a swi bihe ngopfu. (Yuda 6) Ku fana ni tintsrumi leta ku biha, vhanu vanyingi a nkameni wolowo a va zrandzra wubihi ni wugevengu. Xileswo, Yehovha a va helise hi ndhambhi leyi tatiki misava hinkwayu. Nambitanu, a huluxe malandzra yakwe ya ku dumbeka. (Genesis 7:17, 23) Tintsrumi leta ku biha a ti fanga hikusa ti tlhelele a matilweni. Bibele dzri li tintsrumi leta ku biha i mademona. Ma hlawule ku seketela wupfukeli bya Sathana, xileswo Diyavulosi a ve hosi ya wone.​—Mattheo 9:34.

9. a) Ku yentxeke yini hi mademona loko ma tlhelela a matilweni? b) Hi ta dondzra yini swoswi?

⁹ Swanga hi leswi mademona ma viki vapfukeli, Yehovha a nga ma pfumelelanga leswaku ma tlhela ma lumba ndangu wakwe. (2 Petros 2:4) A mademona a ma nge he tlheli ma va vhanu va nyama, kambe ma ha ‘kanganyisa misava hinkwayu’. (Apfuletelo 12:9; 1 Yohan 5:19) A hi dondzreni leswaku ma kanganyisa vhanu va ku tala hi ndlela yini.​—Dondzra 2 Ba-le-Korinte 2:11.

10. Xana mademona ma kanganyisa vhanu hi ndlela yini?

¹⁰ A mademona ma kanganyisa vhanu hi tindlela tinyingi. Vhanu va nga ha vulavula ni mademona hi ku kongoma kumbe hi ku tizrisa mhunu mumbeni, ku fana ni tin’anga kumbe vangoma. Ku vulavula ni mademona  swi vitaniwa wudemona kumbe wungoma. Bibele dzra hi basopisa leswaku hi fambela kule ni xin’wana ni xin’wana lexi yelanaka ni mademona. (Ba-le-Galatia 5:19-21) Ha yini? Ku fana ni muphasi wa swihazri lweyi a tizrisaka ntlhamu, a mademona ma tizrisa wukanganyisi leswaku ma phasa vhanu ma tlhela ma va lawula.​—Yana ka “Dondzra Swin’wana”, 26.

11. Xana i yini ku hlahluva nakone ha yini hi fanela ku ku bakanya?

¹¹ Wun’we wa mintlhamu ya mademona i ku hlahluva. Ku hlahluva i ku tizrisa ntamu lowu nga tolovelekangakiki leswaku u tiva wumundzruku kumbe swimbeni. Mhunu a nga ha hlahluva hi ku tizrisa tinyeleti, ku hlwanya tinhlolo kumbe ku nyanga xiyandla xa mhunu. Vhanu vanyingi va pimisa leswaku mintxhumu leyi a yi na khombo, kambe vo tikanganyisa. Yi ni khombo swinene. Hi xikombiso, Bibele dzri hlaya leswaku mademona ni vapfhumbi i tampa ni xikandarinya. Ka Amintiṛo 16:16-18, ku vulavuliwa hi ‘moya wa wungoma’ lowu a wu pfuna nhwanyana mun’we ‘ku pfhumba’. Loko mupostola Pawulo a hlongole demona ledzro, nhwanyana lweyo a nga ha swi kotanga ku pfhumba.

12. a) Ha yini swi li ni khombo ku dzringisa ku khanela ni vafi? b) Ha yini malandzra ya Yehovha ma nga tipatsri ka swihena swa wudemona?

¹² A mademona ma tizrisa ntlhamu wun’wana leswaku ma phasa vhanu. Ma hi yentxa hi kholwa leswaku swa koteka ku khanela ni vafi ni leswaku lava fiki va ha hanya a mbangwini wun’wana nakone va nga khanela na hine kumbe va hi vavisa. Hi xikombiso, mhunu lweyi a feliwiki hi munghanu kumbe xaka a nga ha ya ka mhunu wa kukazri, ku fana ni mungoma, ku nga mhunu lweyi a liki a khanela ni vafi. Mungoma a nga byela mhunu ntxhumu wa ku nyonxisa hi munghanu wakwe kumbe xaka nambi ku  yetisela zritu dzra mhunu lwa fiki. (1 Samuel 28:3-19) Swihena swinyingi swa malahlela ya vafi swi fambisana ni ku kholwa leswaku vafi va ha hanya a mbangwini wun’wana. Swihena swoleswo swi nga patsra ntizro wa ku hangalasa xikuma, ku hamba xidzrilo, ku phahla kumbe ku hamba timhamba, ku yambala ni ku susa malopa, kumbe muzrindzrelo. Loko vakriste va yala ku tipatsra ka swihena leswo, maxaka yavu kumbe vavundzramani, va nga ha va sola, va va zruketela kumbe va nga ha va pfuni hi ntxhumu. Kambe vakriste va swi tiva leswaku a vafi a va ha hanyi mbangwini wun’wana. A swi koteki ku khanela navu, nakone a va nge hi vavisi. (Amapsalma 115:17) Tivonele swinene. U nga txhuke u dzringisa ku khanela ni mufi kumbe mademona mfuzri u nga tipatsre ka swihena swa wudemona.​—Dondzra Deuteronoma 18:10, 11; Ezaya 8:19.

13. I yini leswi vhanu va ku tala lava samiki va txhava mademona va kotiki ku swi yentxa?

¹³ A mademona a ma phasi vhanu ntsena kambe ma tlhela ma va txhavisa. Namunhla, Sathana ni mademona yakwe va swi tiva leswaku va ni nkama wutsrongo wa kuva Xikwembu Nkulukumba a va helisa, xileswo va ni tihanyi ni ku leva lokukulu ku tlula ku sunguleni. (Apfuletelo 12:12, 17) Nambitanu, vhanu va ntsrandzra-vahlayi lava samiki va txhava mademona, swoswi a va ha ma txhavi. Xana va swi kotise kuyini ku ntsrhunxeka ka ku txhava mademona?

14. Ku fana ni vakriste va dzana dzra ku sungula, hi nga tihambanisa ni mademona hi ndlela yini?

¹⁴ Bibele dzri hi byela ndlela ya ku lwa ni mademona ni ya ku tintsrhunxa ka wone. Hi xikombiso, van’wana lava a va tsrhama a doropeni dzra le Efesa a va vulavula ni  mademona na va nga si dondzra ntiyiso. Xana va swi kotise kuyini ku tintsrhunxa? A Bibele dzri li: ‘Lava ku talanyana lava tizriki swa wungoma, va buyise mabuku ya vu, va ta ta ma hisa a mahlweni ka hinkwavu.’ (Amintiṛo 19:19) Leswi a va djula ku va vakriste, va hise mabuku yavu ya wungoma. Ni namunhla ku djuleka leswi fanaka. Mani na mani lweyi a djulaka ku tizrela Yehovha a fanela ku txukumeta mintxhumu hinkwayu leyi yelanaka ni mademona. Leswi swi patsra tinsimu, mabuku, marevhixta, mafilme, majogu lawa ma humexaka swipoko ni swa masalamusi. Van’we va nga ha ku vo hungata ha swone ntsena, kambe swoswo swi ni khombo hikusa swi yelana ni mademona. Swin’wana i ku tsrimba swifungu kumbe switsrhungulu akuva mhunu a tivhikela ka makhombo kumbe akuva a kuma tindjombo.​—1 Ba-le-Korinte 10:21.

15. I yini leswi djulekaka akuva hi lwisana na Sathana ni mademona yakwe?

¹⁵ Malembenyana a ntsrhaku ka loko va le Efesa va hise mabuku yavu ya wungoma, mupostola Pawulo a tsrale leswaku a va ha fanela ku ‘lwa . . . ni mimoya lemimfani’, kumbe leya ku biha. (Ba-le-Efesa 6:12) Ina, nambi leswi a va hise mabuku yavu, mademona a ma ha dzringisa ku va xanisa. Kutani, xana a va fanela ku yentxa yini? Pawulo a va byele leswi: ‘Tlhomani xitlhangu xa ku pfumela, lexi mi taka kota ku tima ha xone a mintumbana hinkwayu lemi pfuzraka ya nala.’ (Ba-le-Efesa 6:16) Swanga hi leswi xitlhangu xi sizrelelaka musotxha a yimpini, lipfumelo dzrezru na dzrone dzra hi sizrelela. Loko hi dumba leswaku Yehovha a nga hi sizrelela, hi ta yima hi tiyile hi lwa na Sathana ni mademona yakwe.​—Mattheo 17:20.

16. Hi nga dzri tiyisisa kuyini lipfumelo dzrezru ka Yehovha?

¹⁶ Hi nga dzri tiyisisa kuyini lipfumelo dzrezru ka Yehovha? Hi fanela ku dondzra Bibele siku ni siku ni ku dondzra  ku tiseketela ha yene akuva a hi sizrelela. Loko hi dumba Yehovha hi mbilu yezru hinkwayu, Sathana ni mademona yakwe va nge hi vavisi.​—1 Yohan 5:5.

17. I yini swin’wana leswi nga hi sizrelelaka ka mademona?

¹⁷ I yini swin’wana leswi vakriste va le Efesa a va fanela ku swi yentxa? A va hanya a doropeni ledzri taliki hi wudemona. Kutani Pawulo a te a va fanela ku ‘khongota hi minkama hinkwayu’. (Ba-le-Efesa 6:18) A va fanela ku kombela nsizrelelo ka Yehovha nkama hinkwawu. Hine ke? Na hine hi hanya a misaveni leyi taliki hi wudemona. Kutani ke, hi fanela ku kombela Yehovha leswaku a hi sizrelela hi tlhela hi tizrisa vito dzrakwe loko hi khongota. (Dondzra Amaproverbia 18:10.) Loko hi khinyela ku kombela Yehovha leswaku a hi huluxa ka Sathana, a ta hlamula swikhongoto swezru.—Amapsalma 145:19; Mattheo 6:13.

18, 19. a) I yini lexi nga hi pfunaka ku hlula a yimpini yezru na Sathana ni mademona? b) Hi xini xivutiso lexi taka hlamuliwa ka ndzrima leyi landzrelaka?

¹⁸ Loko hi txukumeta hinkwaswu leswi fambisanaka ni wudemona kutani hi tiseketela ha Yehovha akuva a hi sizrelela, hi ta kota ku lwa na Sathana ni mademona. A hi fanelanga ku va txhava. (Dondzra Yakob 4:7, 8.) Yehovha a ni ntamu lowukulu ku tlula mademona. A ma khatisile a masikwini ya Nowa nakone a nkameni lowu taka a ta ma helisa. (Yuda 6) Dzrimuka leswaku a hi wuswezru ka yimpi leyi. Yehovha a tizrisa tintsrumi leswaku ti hi sizrelela. (2 Tihosi 6:15-17) Hi nga tiyiseka leswaku hi ku pfuniwa ha Yehovha, hi nga hlula a ku lweni na Sathana ni mademona.​—1 Petros 5:6, 7; 2 Petros 2:9.

¹⁹ Kambe leswi Sathana ni mademona va vangaka ku xaniseka loukulu, ha yini Xikwembu Nkulukumba a nga si na va helisa? Xivutiso lexi xi ta hlamuliwa ka ndzrima leyi landzrelaka.