1. Ntchifukwa wuli tikhumbika kusambira za angelu?

YEHOVA wakhumba kuti tiziŵi za banja laki. Angelu nawu ŵe mubanja laku Chiuta. Bayibolu litiŵadana kuti “ŵana aku Chiuta.” (Jobu 38:7) Kumbi angelu agwira ntchitu wuli? Kumbi aŵawovyanga wuli ŵanthu a mu nyengu yakali? Kumbi nasi mazuŵa nganu angatiwovya?—Wonani Fundu Yakukumaliya ya nambala 8.

2. Kumbi ndiyani yo wakulenga angelu, nanga alipu alinga?

² Tikhumbika kuziŵa yo wakulenga angelu. Lemba la Ŵakolose 1:16 lititikambiya kuti Yehova wati walenga Yesu, “vinthu vinyaki vosi vingulengeka, va kuchanya ndi va pacharu chapasi.” Angelu ŵe mugulu la vinthu venivi. Kumbi alipu alinga? Bayibolu likamba kuti alipu mamiliyoni nganandi.—Sumu 103:20; Chivumbuzi 5:11.

3. Kumbi lemba la Jobu 38:4-7 lititikambiyanji za angelu?

³ Bayibolu lititisambiza kuti Yehova wechendalengi charu chapasi wangwamba dankha kulenga angelu. Kumbi yiwu anguvwa wuli ŵati awona charu chapasi? Buku la Jobu lititikambiya kuti angukondwa ukongwa. Yiwu ateŵetiyanga Yehova mwakukoliyana.—Jobu 38:4-7.

4. Kumbi tiziŵa wuli kuti angelu akondwa kovya ŵanthu?

⁴ Kwambiya kali angelu akondwa ndi vo ŵanthu achita. Yiwu akondweseka ndi vo Yehova wakhumba kuchita pacharu chapasi kweniso kuchitiya ŵanthu. (Nthanthi 8:30, 31; 1 Petro 1:11, 12) Angelu atenere kuti anguguŵa Adamu ndi Eva ŵati aleka kuvwiya Chiuta. Ndipu aguŵa so mazuŵa nganu kuwona kuti ŵanthu anandi akana kuvwiya  Yehova. Kweni asani munthu walapa ndi kuwere kwaku Chiuta, angelu akondwa. (Luka 15:10) Yiwu akondwa ukongwa asani awona ŵanthu wo ateŵete Chiuta. Yehova watiŵagwirisiya ntchitu kuti wawovyi ndipuso wavikiriyi ateŵeti ŵaki pacharu chapasi. (Ŵahebere 1:7, 14) Tiyeni tiwoni vakuyeruziyapu vinyaki.

5. Kumbi angelu anguwovya wuli ateŵeti aku Chiuta mu nyengu yakali?

 ⁵ Yehova wangutuma angelu ŵaŵi kuti akapozomosi Loti ndi banja laki pa nyengu yo wakhumbanga kunanga tawuni ya Sodomu ndi Gomora. (Chiyambo 19:15, 16) Pati pajumpha vyaka vinandi, mchimi Danyele angumuponya muzenji la nkharamu kweni zingumurya cha chifukwa “Chiuta . . . wangutuma mungelu waki ndipu wangujala pa milomu ya nkharamu.” (Danyele 6:22) Nyengu yinyaki wakutumika Petro wanguŵikika mujeri, Yehova wangutuma mungelu kuchimufwatuwa. (Machitidu 12:6-11) Angelu anguwovya so Yesu po wenga pacharu chapasi. Mwakuyeruziyapu, pavuli pa ubatizu waki, “angelu amuteŵetiyanga.” (Marko 1:13) Yesu we pafupi kubayika, mungelu wanguza ‘kuzimuchisa.’—Luka 22:43.

6. (a) Tiziŵa wuli kuti angelu atovya ateŵeti aku Chiuta mazuŵa nganu? (b) Kumbi tikambisanengi mafumbu nanga?

⁶ Mazuŵa nganu, tingaŵawona cha angelu. Chinanga kuti ve viyo, Chiuta walutiriza kuŵagwirisiya ntchitu kuti wawovyi ateŵeti ŵaki. Bayibolu likamba kuti: “Mungelu waku Yehova wavikiliya ŵanthu wosi wo atopa Chiuta ndipu watiŵatasa.” (Sumu 34:7) Ntchifukwa wuli tikhumbika kuvikilirika? Chifukwa pe arwani anthazi wo akhumba kutipweteka. Kumbi arwani ŵenaŵa mbayani? Nanga akutuliya pani? Kumbi akhumba kutipweteka wuli? Kuti timuki mafumbu ngenanga, tiyeni tiwoni dankha vo vinguchitika Yehova wati walenga Adamu ndi Eva.

7. Kumbi Satana wakhumba kuti ŵanthu achitenji?

⁷ Mu Mutu 3, tikusambira kuti mungelu yumoza wangugarukiya Chiuta ndipu wakhumbanga kuti walamuliyengi anyaki. Bayibolu lidana mungelu mwenuyu kuti ndi Satana Dyaboli. (Chivumbuzi 12:9) Satana wakhumbanga so kuti ŵanthu agarukiyi Chiuta. Mwaviyo, wangupusisa Eva  ndipu kutuliya nyengu yeniyo walutiriza kupusisa ŵanthu anandi. Chinanga kuti ve viyo ŵanthu anyaki nge Abelu, Hanoke ndi Nowa angulutiriza kuja akugomezeka kwaku Yehova.—Ŵahebere 11:4, 5, 7.

8. (a) Kumbi angelu anyaki anguja wuli viŵanda? (b) Kumbi angelu aheni anguchita wuli kuti aleki kubayika ndi Chigumula?

⁸ Mu nyengu yaku Nowa, angelu anyaki angugaruka ndipu angutuwaku kuchanya kuzija pacharu chapasi nge ŵanthu. Ntchifukwa wuli angutuwaku? Bayibolu lititikambiya kuti akhumbanga kuto anthukazi. (Ŵerengani Chiyambo 6:2.) Vo anguchita venga viheni chifukwa angelu akhumbika cha kuto anthukazi. (Yuda 6) Mwakuyanana ndi angelu aheni ŵenaŵa, ŵanthu anandi achitanga vinthu viheni ndipuso vankhaza. Pavuli paki, Yehova wanguŵanaŵana kuti wabayi ŵanthu wosi aheni ndi chigumula. Kweni ateŵeti ŵaki akugomezeka wanguŵapozomosa. (Chiyambo 7:17, 23) Kuti angelu ŵenaŵa aleki kubayika, anguwere kuchanya. Bayibolu litiŵadana angelu aheni ŵenaŵa kuti, viŵanda. Yiwu angulondo Satana ndipu iyu wanguja mulongozi wawu.—Mateyu 9:34.

9. (a) Ntchinthu wuli cho chinguchitikiya angelu aheni ŵati awere so kuchanya? (b) Kumbi tikambisanengenji?

⁹ Chifukwa chakuti angelu ŵenaŵa angugaruka, Yehova wanguŵazomereza cha kuti aje so mubanja laki. (2 Petro 2:4) Viŵanda pamwenga kuti angelu aheni angasintha so cha kuja ŵanthu kweni alutiriza mbwenu ‘kulandiza charu chosi chapasi.’ (Chivumbuzi 12:9; 1 Yohane 5:19) Tiyeni tikambisani mo yiwu achitiya kuti apusisi pamwenga alandizi ŵanthu anandi.—Ŵerengani 2 Ŵakorinte 2:11.

10. Kumbi viŵanda vipusisa wuli ŵanthu?

¹⁰ Viŵanda vipusisa ŵanthu mu nthowa zinandi. Nyengu zinyaki ŵanthu akambisana navu ŵija viŵanda pamwenga kuziya kwa ang’anga ndipuso wo alose vakunthazi. Kuchita  venivi, nkhugomeza viŵanda pamwenga kuti, kuchita vamasenga. Bayibolu lititikambiya kuti tikhumbika cha kuchitaku chechosi cho chikwasana ndi viŵanda. (Ŵagalatia 5:19-21) Chifukwa wuli? Nge mo wakuŵinga nyama wagwirisiya ntchitu chiŵana kuti wako nyama, viŵanda navu vipusisa ŵanthu kuti viŵako ndipuso viŵalongozengi.—Wonani Fundu Yakukumaliya ya nambala 26.

11. Kumbi ŵanthu agwirisiya ntchitu vinthu wuli kuti alose vamunthazi?

¹¹ Pe nthowa yinyaki yo angelu aheni agwirisiya ntchitu kuti apusisi ŵanthu. Yiwu achitisa ŵanthu kuti ajengi ndi nthazi zakuziziswa zo zichitisa kuti alosengi vamunthazi kweniso vinthu vinyaki. Munthu wangalose vo vichitikengi kunthazi mwakuleresa nyenyezi, kuvwa kuliya kwa viyuni, kuwombeza kweniso kugwirisiya ntchitu mizeri ya mukati mwajanja. Ŵanthu anandi agomeza kuti kuchita venivi nkhwakofya cha kweni ivi vaboza. Kugwirisiya ntchitu vinthu venivi nkhwakofya ukongwa. Mwakuyeruziyapu, Bayibolu likamba kuti viŵanda vigwiriya ntchitu limoza ndi ŵanthu wo alose vamunthazi. Pa lemba la Machitidu 16:16-18 tiŵerengapu za “chiŵanda” cho chawovyanga msungwana munyaki kuti ‘walosengi vamunthazi.’ Wakutumika Paulo wati wadikisa chiŵanda cho, msungwana yo wanguleka kulose vamunthazi.

12. (a) Ntchifukwa wuli kukambisana ndi ŵanthu wo akufwa nkhwakofya? (b) Ntchifukwa wuli ateŵeti aku Chiuta achitaku cha miyambu yinyaki yakukwasana ndi ŵanthu akufwa?

¹² Angelu aheni agwirisiya so ntchitu nthowa yinyaki kuti apusisi ŵanthu. Angelu ŵenaŵa achitisa kuti tigomezengi kuti akufwa mbamoyu ku malu nganyaki ndipu tingalongoro nawu kweniso angatipweteka asani taleka kuchita vo yiwu akhumba. Mwakuyeruziyapu, munthu yo mubali waki pamwenga munyaki wakutayika wangaluta kuti wakawombezi ku ng’anga yo yikamba kuti yilongoro ndi ŵanthu akufwa. Ng’anga yo, yingakamba vinthu  vakukopa vakukwasana ndi munthu yo wakufwa ndipu panyaki yingakamba mwakuyanana ndi mazu nga munthu yo. (1 Samuele 28:3-19) Miyambu yinandi yo yichitika pa maliru yilongo kuti ŵanthu agomeza kuti wo akufwa mbamoyu kumalu nganyaki. Yiwu achita miyambu nge sadaka, kupereka sembi ku ŵanthu wo akufwa kweniso kuchita mwambu wa choko. Miyambu yeniyi, yikoliyana ndi viŵanda. Asani Akhristu akana kuchitaku miyambu yeniyi, abali ŵawu pamwenga ŵanthu a mumuzi angayamba kuŵasusa, kuŵanyoza pamwenga angaleka kuchitiya nawu vinthu limoza. Akhristu aziŵa kuti ŵanthu wo akufwa alutiriza cha kuja ndi umoyu kumalu nganyaki. Tingalongoro nawu cha ndipuso angatipweteka cha. (Sumu 115:17) Titenere kuphwere ukongwa kuti tingachitangaku cha mwambu wewosi wo ukoliyana ndi viŵanda ndipu tikhumbika cha kukambisana ndi akufwa kweniso viŵanda.—Ŵerengani Marangu 18:10, 11; Yesaya 8:19.

13. Ntchinthu wuli cho ŵanthu anandi wo kali awopanga angelu aheni akuchita?

¹³ Angelu aheni apusisa ŵaka ŵanthu cha kweni awofyeza so ŵanthu. Mazuŵa nganu, Satana ndi angelu ŵaki aheni aziŵa kuti aja ndi “kanyengu kamanavi” kuti Chiuta waŵatuzepu pacharu chapasi. Mwaviyo, achita vinthu vankhaza ukongwa kweniso mbakukwiya kuphara kali. (Chivumbuzi 12:12, 17) Chinanga kuti ve viyo, pe ŵanthu masawuzandi wo kali awopanga angelu ŵenaŵa kweni sonu akuleka kuŵawopa. Kumbi yiwu anguchita wuli kuti aleki kopa angelu aheni?

14. Tingachita wuli kuti tileki kulongozeka ndi angelu aheni nge mo anguchitiya Akhristu a mu nyengu ya akutumika?

¹⁴ Bayibolu lititikambiya vo tingachita kuti timikirani ndi angelu aheni kweniso tileki kulongozeka nawu.  Mwakuyeruziyapu, mutawuni ya Efeso, anyaki akambisananga ndi viŵanda ŵechendasambiri unenesa. Kumbi anguleka wuli? Bayibolu likamba kuti: “Ŵanthu anandi wo achitanga vamasenga anguwunganisa mabuku ngawu ndipu angungawotcha ŵanthu achiwona.” (Machitidu 19:19) Yiwu akhumbanga kuja Akhristu ndipu anguwotcha mabuku ngawu ngosi ngo ngakonkhosanga vamasenga. Venivi ndivu tikhumbika so kuchita mazuŵa nganu. Weyosi yo wakhumba kuteŵete Yehova watenere cha kusunga chechosi cho chikwasana ndi viŵanda. Mwakuyeruziyapu, vinthu nge mabuku, magazini, mafilimu, sumu, magemu kweniso vithuzi vo vilongo kuti kuchita vamasenga, vinthu vakuziziswa ndipuso viŵanda vakofya cha kweni vakukondwesa. Ŵanthu anyaki avwala vinthu muchiwunu, mukhosi, mumanja ndipuso mumalundi kuti ajivikiliyi ku vinthu viheni, isi tikhumbika cha kuvwala vinthu venivi.—1 Ŵakorinte 10:21.

15. Ntchinthu wuli chinyaki cho tikhumbika kuti tileki kopa Satana ndi angelu ŵaki?

¹⁵ Pati pajumpha vyaka kutuliya pa nyengu yo ŵanthu a ku Efeso anguwotche mabuku ngawu ngo ngakonkhosanga vamasenga, wakutumika Paulo wangulemba kuti akhumbikanga kulutiriza ‘kulimbana’ ndi “mizimu yiheni.” (Ŵaefesu 6:12) Chinanga kuti anguwotcha mabuku ngenanga, angelu aheni akhumbanga mbwenu kuŵapweteka. Kumbi yiwu akhumbikanga kuchitanji? Paulo wanguŵakambiya kuti: ‘Toni chakuvikiliya cho ntchivwanu, chifukwa ndichu chingakuwovyani kuzimwa [pamwenga kuti, kumika] mivi yosi yakukore motu yakutuliya ku muheni yo.’ (Ŵaefesu 6:16) Nge mo viŵiya ndi msilikali yo wavikilirika pa nyengu ya nkhondu chifukwa cha cho wavwala pa chifuŵa, chivwanu chidu chingativikiliya. Timuwopengi cha Satana ndi angelu ŵaki asani tigomeza ndi mtima wosi kuti Yehova wangativikiliya.—Mateyu 17:20.

16. Kumbi tingachita wuli kuti tigomezengi ukongwa Yehova?

 ¹⁶ Kumbi tingachita wuli kuti tigomezengi ukongwa Yehova? Tikhumbika kuŵerenga Bayibolu zuŵa lelosi ndipuso kumugomeza kuti wativikiliyengi. Asani tigomezengi ukongwa Yehova, Satana ndi angelu ŵaki atipwetekengi cha.—1 Yohane 5:5.

17. Ntchinthu wuli chinyaki cho chingativikiliya kwa angelu aheni?

¹⁷ Ntchinthu wuli chinyaki cho Akhristu a ku Efeso akhumbikanga kuchita? Yiwu ajanga mutawuni yo ŵanthu anandi achitanga vamasenga. Ndichu chifukwa chaki Paulo wanguŵakambiya kuti: “Lutirizani kupemphera pa chakuchitika chechosi.” (Ŵaefesu 6:18) Yiwu akhumbikanga kupempha Yehova kuti waŵavikiliyengi nyengu zosi. Nanga isi? Tija mucharu cho ŵanthu anandi achita vamasenga. Mwaviyo, nasi tikhumbika kupempha Yehova kuti wativikiliyi kweniso titenere kugwirisiya ntchitu zina laki pakupemphera. (Ŵerengani Nthanthi 18:10.) Asani tilutirizengi kupempha Yehova kuti wativikiliyi kwaku Satana, iyu wativikiliyengi nadi.—Sumu 145:19; Mateyu 6:13.

18, 19. (a) Tingachita wuli kuti titheresi Satana ndi angelu ŵaki? (b) Kumbi ndi fumbu nili lo limukikengi mu Mutu 11?

¹⁸ Asani tichitaku cha chechosi chakukwasana ndi viŵanda ndipu tigomeza kuti Yehova wativikiliyengi, timikiranengi nayu Satana ndi angelu ŵaki. Tikhumbika cha kuŵawopa. (Ŵerengani Yakobe 4:7, 8.) Yehova ngwanthazi ukongwa kuphara angelu aheni. Iyu wanguŵalanga mu nyengu yaku Nowa ndipu pambula kuswera waŵabayengi. (Yuda 6) Titenere kukumbuka kuti te tija cha pa nkhondu yeniyi. Yehova wagwirisiya ntchitu angelu ŵaki kuti ativikiliyi. (2 Ŵakaronga 6:15-17) Tikhumbika kugomeza ndi mtima wosi kuti Yehova watiwovyengi ndipu titheresengi Satana ndi angelu ŵaki.—1 Petro 5:6, 7; 2 Petro 2:9.

¹⁹ Satana ndi angelu ŵaki achitisa masuzu nganandi. Ntchifukwa wuli Chiuta watiŵabaya cha? Tikambisanengi fumbu lenili mu Mutu 11.