1. Ha yini hi fanele hi dyondza hi tintsumi?

YEHOVHA u lava hi tiva ndyangu wakwe. Tintsumi i swirho swa ndyangu wa Xikwembu. EBibeleni ti vitaniwa “vana va Xikwembu.” (Yobo 38:7) Hi wihi ntirho lowu tintsumi ti wu endlaka? Ti va pfune njhani vanhu enkarhini lowu hundzeke? Xana ti nga hi pfuna namuntlha?—Vona Nhlamuselo ya le hansi 8.

2. Tintsumi ti huma kwihi? I tintsumi tingani leti tumbuluxiweke?

² Hi fanele hi tiva laha tintsumi ti humaka kona. Vakolosa 1:16 yi hi byela leswaku endzhaku ka loko Yehovha a vumbe Yesu, “swilo hinkwaswo swi tumbuluxiwile ematilweni ni le henhla ka misava.” Swilo sweswo swi katsa ni tintsumi. I tintsumi tingani leti tumbuluxiweke? Bibele yi vula leswaku ku ni tintsumi ta madzana ya timiliyoni.—Pisalema 103:20; Nhlavutelo 5:11.

3. Yobo 38:4-7 yi hi byela yini hi tintsumi?

³ Bibele yi tlhela yi hi dyondzisa leswaku Yehovha u tumbuluxe tintsumi emahlweni ko va a tumbuluxa misava. Ti titwe njhani loko ti vona misava? Buku ya Yobo yi hi byela leswaku a ti tsakile swinene. A ti ri ndyangu lowu nga ni vun’we lowu tirhelaka Yehovha.—Yobo 38:4-7.

4. Hi swi tiva njhani leswaku tintsumi ta khathala hi vanhu?

⁴ I khale tintsumi ti ri karhi ti khathala hi vanhu ni hi xikongomelo xa Yehovha hi misava ni vanhu. (Swivuriso 8:30, 31; 1 Petro 1:11, 12) Ti fanele ti ve ni gome loko ti vona Adamu na Evha va sungula ku ka va nga ha yingisi. Nakambe titwa ku vava swinene loko ti vona vanhu vo tala namuntlha va nga n’wi yingisi Yehovha. Kambe loko munhu a hundzuka ivi a  tlhelela eka Xikwembu tintsumi ta tsaka. (Luka 15:10) Tintsumi ta khathala swinene hi vanhu lava gandzelaka Xikwembu. Yehovha u tirhisa tona ku pfuna ni ku sirhelela malandza yakwe emisaveni. (Vaheveru 1:7, 14) A hi vone swin’wana swa swikombiso leswi.

5. Tintsumi ti ma pfune njhani malandza ya Xikwembu ya le nkarhini lowu hundzeke?

⁵ Yehovha u rhumele tintsumi ku pfuna Lota ni ndyangu  wakwe leswaku va baleka ku lovisiwa ka muti wa Sodoma na Gomora. (Genesa 19:15, 16) Endzhaku ka madzana ya malembe, muprofeta Daniyele u lahleriwe ekheleni ra tinghala, kambe a nga vavisekanga hikwalaho ka leswi ‘Xikwembu xi rhumeke ntsumi ya xona leswaku yi pfala nomu wa tinghala.’ (Daniyele 6:22) Endzhakunyana ka loko muapostola Petro a khotsiwile, Yehovha u rhume ntsumi leswaku yi ya n’wi ntshunxa. (Mintirho 12:6-11) Tintsumi ti tlhele ti pfuna Yesu loko a ri emisaveni. Hi xikombiso, endzhaku ka loko a khuvuriwile, “tintsumi a ti n’wi tirhela.” (Marka 1:13) Emahlweninyana ko va Yesu a dlayiwa, ntsumi yi ‘n’wi tiyisile.’—Luka 22:43.

6. (a) Hi swi tiva njhani leswaku tintsumi ta va pfuna vanhu va Xikwembu namuntlha? (b) Hi swihi swivutiso leswi hi nga ta swi hlamula sweswi?

⁶ Namuntlha tintsumi a ta ha humeleli eka vanhu. Kambe Xikwembu xa ha ti tirhisa ku pfuna malandza ya xona. Bibele yi ri: “Ntsumi ya Yehovha yi aka nxaxa ku rhendzela hinkwavo lava n’wi chavaka, naswona ya va ponisa.” (Pisalema 34:7) Ha yini hi lava ku sirheleriwa? Hikuva hi ni valala lava nga ni matimba swinene lava lavaka ku hi vavisa. I vamani valala va kona? Va huma kwihi? Va ringeta ku hi vavisa njhani? Leswaku hi hlamula swivutiso leswi, a hi kambisise leswi humeleleke endzhakunyana ka loko Adamu na Evha va vumbiwile.

7. Vanhu va sungule ku endla yini hikwalaho ko kanganyisiwa hi Sathana?

⁷ Eka Ndzima 3 hi dyondze leswaku ntsumi yi sungule ku ka yi nga yingisi Xikwembu naswona a yi lava ku fuma vanhu. Bibele yi yi vitana Sathana Diyavulosi. (Nhlavutelo 12:9) Sathana a a lava leswaku vanhu va nga xi yingisi Xikwembu. U swi kotile ku kanganyisa Evha naswona ku sukela kwalaho u kanganyise vanhu vo tala. Hambiswiritano,  vanhu van’wana vo tanihi Avele, Enoko na Nowa va tshame va tshembekile eka Yehovha.—Vaheveru 11:4, 5, 7.

8. (a) Swi tise ku yini leswaku tintsumi tin’wana ti va madimona? (b) Madimona ma endle yini leswaku ma pona Ndhambi?

⁸ Emasikwini ya Nowa, tintsumi tin’wana ti sungule ku ka ti nga ha yingisi kutani ti suka ekaya ra tona etilweni leswaku ti ta hanya tanihi vanhu va nyama emisaveni. Ha yini? Bibele yi hi byela leswaku a ti lava ku teka vasati. (Hlaya Genesa 6:2.) Kambe a swi hoxile leswaku tintsumi ti endla tano. (Yudha 6) Ku fana ni tintsumi teto to biha, vanhu vo tala enkarhini wolowo a va endla swilo swo biha ni ku va ni madzolonga. Kutani Yehovha u lovise vanhu vo biha hi ku tisa ndhambi emisaveni hinkwayo. Kambe u ponise malandza yakwe yo tshembeka. (Genesa 7:17, 23) Leswaku tintsumi to biha ti pona ti tlhelele etilweni. Bibele yi vitana tintsumi teto to biha madimona. Ti hlawule ku yima na Sathana Diyavulosi leswaku ti xandzukela Xikwembu kutani u ve mufumi wa tona.—Matewu 9:34.

9. (a) Ku endleke yini loko madimona ma tlhelela etilweni? (b) Hi ta dyondza hi yini?

⁹ Leswi tintsumi teto ti nga yingisangiki, Yehovha a nga ha ti amukelanga endyangwini wakwe. (2 Petro 2:4) Madimona a ma ha swi koti ku tihundzula vanhu va nyama, kambe ma ya emahlweni ma ‘xisa misava hinkwayo leyi akiweke.’ (Nhlavutelo 12:9; 1 Yohane 5:19) A hi dyondze ndlela leyi ma yi tirhisaka leswaku ma hambukisa kumbe ku xisa vanhu vo tala.—Hlaya 2 Vakorinto 2:11.

10. Xana madimona ma va xisa njhani vanhu?

¹⁰ Madimona ma tirhisa tindlela to tala leswaku ma xisa vanhu. Loko vanhu va tihlanganisa ni madimona va swi endla hi ku kongoma kumbe hi ku tirhisa munhu un’wana, wo tanihi n’anga kumbe mungoma. Ku tihlanganisa ni madimona  swi vitaniwa vudimona kumbe vungoma. Kambe Bibele yi hi khutaza ku tihambanisa ni nchumu wun’wana ni wun’wana lowu fambisanaka ni madimona. (Vagalatiya 5:19-21) Ha yini? Ku fana ni muhloti loyi a tirhisaka xirimbana leswaku a phasa swiharhi, madimona ma tirhisa vuxisi leswaku ma phasa ni ku lawula vanhu.—Vona Nhlamuselo ya le hansi 26.

11. I yini ku hlahluva naswona ha yini hi fanele hi ku papalata?

¹¹ Ndlela yin’wana leyi madimona ma yi tirhisaka leswaku ma xisa vanhu i ku hlahluva. Leswi i ku tirhisiwa ka matimba lama nga tolovelekangiki leswaku ku kumisisiwa leswi nga ta endleka enkarhini lowu taka kumbe ku tiva nchumu lowu nga tivekiki. Van’wana va nga ha ringeta ku endla leswi hi ku languta tinyeleti, ku lava ku tiva swilo leswi nga ta humelela, ku tirhisa makhadi yo vhumbha, ku languta bolo yo vonikela kumbe ku nyanga xandla xa munhu. Vanhu vo tala va anakanya leswaku mikhuva leyi a yi na khombo, kambe a swi tano. Yi ni khombo swinene. Hi xikombiso, Bibele yi kombisa leswaku madimona ni vavhumbhi va tirhisana. Eka Mintirho 16:16-18 hi hlaya hi “dimona ra vungoma” leri pfuneke nhwanyana leswaku a ‘vhumbha.’ Endzhaku ka loko muapostola Pawulo a hlongole dimona rero, nhwanyana yoloye a nga ha swi kotanga ku vhumbha.

12. (a) Ha yini swi ri ni khombo ku ringeta ku vulavurisana ni vanhu lava feke? (b) Ha yini malandza ya Xikwembu ma nga fanelanga ma katseka eka mikhuva ya vudimona?

¹² Madimona ma tirhisa ndlela yin’wana leswaku ma phasa vanhu. Ma ringeta ku hi endla hi tshemba leswaku swa koteka ku vulavula ni vanhu lava feke ni leswaku lava feke va ha hanya endhawini yin’wana naswona va nga swi kota ku vulavula na hina kumbe ku hi vavisa. Hi xikombiso, munhu loyi a feriweke hi munghana kumbe xaka a nga ya eka xingomantanda, lexi vulaka leswaku xa swi kota ku vulavula ni vanhu lava feke. Xingomantanda xi nga ha byela  munhu yoloye swilo swo tsakisa hi munghana wakwe loyi a feke kumbe xaka naswona xi nga ha ringeta ku tekelela rito ra munhu loyi a feke. (1 Samuwele 28:3-19) Nakambe mikhuva yo tala leyi endliwaka loko munhu a file yi sekeriwe eka ntshembo wa leswaku vanhu lava feke va hanya kun’wana. Mikhuva leyi yi nga ha katsa minkhuvo ya nkosi, swinkhubyana swa lembe ni lembe swo tlangela nkosi, ku phahla ni mihivahivani leyi endliwaka eka tinoni kumbe mirindzelo. Loko Vakreste va ala ku katseka eka mikhuva leyi, mindyangu ya vona kumbe vaaki va le ndhawini leyi va tshamaka eka yona va nga ha vulavula ku biha hi vona, va va tseketsela kumbe va nga ha lavi no va vona. Kambe Vakreste va swi tiva leswaku vafi a va hanyi. A swi koteki leswaku hi vulavula na vona naswona a va nge hi vavisi. (Pisalema 115:17) Vana ni vuxiyaxiya swinene. U nga tshuki u ringeta ku vulavurisana ni vanhu lava feke kumbe madimona naswona u nga tshuki u katseka eka mikhuva ya vudimona.—Hlaya Deteronoma 18:10, 11; Esaya 8:19.

13. Xana vanhu lava eku sunguleni a va chava madimona va kote ku endla yini?

¹³ Madimona a mo xisa vanhu ntsena kambe ma tlhela ma va chavisa. Namuntlha Sathana ni madimona yakwe va swi tiva leswaku ku sale “nkarhi wo koma” leswaku Xikwembu xi va herisa emisaveni, kutani va vanga madzolonga yo tala naswona va hlundzukile swinene. (Nhlavutelo 12:12, 17) Hambiswiritano, vanhu va magidi lava eku sunguleni a va chava madimona a va ha ma chavi sweswi. Va swi kotise ku yini ku endla leswaku va nga ha ma chavi?

14. Ku fana ni Vakreste vo sungula, hi nga ma fularhela njhani madimona?

¹⁴ Bibele yi hi byela ndlela yo lwisana ni madimona ni yo ma fularhela. Hi xikombiso, van’wana aEfesa a va vulavula  ni madimona emahlweni ko va va dyondza ntiyiso. Xana va swi kotise ku yini ku tshika ku vulavurisana na wona? Bibele yi ri: “Vo hlaya swinene lava a va hanya hi masalamusi va hlengeleta tibuku ta vona kutani va ti hisa emahlweni ka vanhu hinkwavo.” (Mintirho 19:19) Leswi a va lava ku va Vakreste, va hise tibuku ta vona hinkwato ta masalamusi. Ninamuntlha hi fanele hi endla leswi fanaka. Munhu un’wana ni un’wana loyi a lavaka ku tirhela Yehovha u fanele a lahla swilo hinkwaswo leswi fambisanaka ni madimona. Leswi swi katsa tibuku, timagazini, rungula leri hlamuselaka leswi nga ta humelela hi ku ya hi siku leri munhu a tswariweke ha rona, tifilimi, mintlango hambi ku ri swifaniso swa masalamusi, madimona kumbe nchumu wun’wana ni wun’wana lowu fambisanaka ni madimona lowu nga ha vonakaka wu nga ri na khombo kumbe wu ri lowu tsakisaka. Swi tlhela swi katsa swilo leswi vanhu va swi bohaka leswaku va tisirhelela eka swilo swo biha.—1 Vakorinto 10:21.

15. I yini swin’wana leswi hi faneleke hi swi endla leswaku hi lwisana na Sathana ni madimona?

¹⁵ Endzhaku ka loko ku hundze malembe yo tala Vaefesa volavo va hise tibuku ta vona ta masalamusi, Muapostola Pawulo u tsale leswaku a va ha fanele va ‘lwisana’ ni ‘mimoya yo biha.’ (Vaefesa 6:12) Hambileswi a va hise tibuku ta vona madimona a ma ha ringeta ku va vavisa. Kutani, i yini swin’wana leswi a va fanele va swi endla? Pawulo u te: “Rhwalani xitlhangu lexikulu xa ripfumelo, lexi mi nga ta kota ku timela [kumbe ku siva] ha xona miseve hinkwayo leyi pfurhaka ya lowo homboloka.” (Vaefesa 6:16) Tanihi leswi xitlhangu xi sirhelelaka socha enyimpini, ripfumelo ra hina ri nga hi sirhelela. Loko hi tshemba hilaha ku heleleke leswaku Yehovha a nga hi sirhelela, hi ta swi kota ku lwisana na Sathana ni madimona.—Matewu 17:20.

16. Hi nga ri tiyisa njhani ripfumelo ra hina eka Yehovha?

¹⁶ Hi nga ri tiyisa njhani ripfumelo ra hina eka Yehovha?  Hi fanele hi hlaya Bibele siku ni siku ni ku dyondza ku titshega hi yena leswaku a hi sirhelela. Loko hi tshembela eka Yehovha hilaha ku heleleke, Sathana ni madimona a va nge swi koti ku hi vavisa.—1 Yohane 5:5.

17. I yini swin’wana leswi nga ta hi sirhelela eka madimona?

¹⁷ I yini swin’wana leswi Vakreste va le Efesa a va fanele va swi endla? A va tshama emutini lowu eka wona vudimona a byi tinyike matimba. Kutani Pawulo u va byele leswi: “Mi hamba mi khongela nkarhi hinkwawo.” (Vaefesa 6:18) A va fanele va kombela Yehovha leswaku a va sirhelela minkarhi hinkwayo. Ku vuriwa yini hi hina? Na hina hi hanya emisaveni leyi vudimona byi tinyikeke matimba. Kutani na hina hi fanele hi kombela Yehovha leswaku a hi sirhelela naswona hi fanele hi tirhisa vito rakwe loko hi khongela. (Hlaya Swivuriso 18:10.) Loko hi hambeta hi kombela Yehovha leswaku a hi sirhelela eka Sathana, U ta swi hlamula swikhongelo swa hina.—Pisalema 145:19; Matewu 6:13.

18, 19. (a) Hi nga swi kotisa ku yini ku hlula Sathana ni madimona? (b) Hi xihi xivutiso lexi nga ta hlamuriwa eka ndzima leyi landzelaka??

¹⁸ Loko hi lahla swilo hinkwaswo leswi fambisanaka ni vudimona kutani hi titshega hi Yehovha leswaku a hi sirhelela hi nga swi kota ku lwisana na Sathana ni madimona. A hi fanelanga hi ma chava. (Hlaya Yakobo 4:7, 8.) Yehovha u ni matimba swinene ku tlula madimona. U ma xupurile enkarhini wa Nowa naswona u ta ma herisa enkarhini lowu taka. (Yudha 6) Tsundzuka leswaku a hi lwi hi ri hexe. Yehovha u tirhisa tintsumi takwe leswaku ti hi sirhelela. (2 Tihosi 6:15-17) Loko hi tiyiseka leswaku hi pfuniwa hi Yehovha hi ta swi kota ku hlula Sathana ni madimona.—1 Petro 5:6, 7; 2 Petro 2:9.

¹⁹ Kambe loko Sathana ni madimona va hi xanisa swinene, ha yini Xikwembu xi nga va lovisanga? Xivutiso lexi xi ta hlamuriwa eka ndzima leyi landzelaka.