1. Hikuyini hi faneleko ku gonza xungetano hi tingelosi?

JEHOVA i lava lezaku hi tiva ngango wakwe. A tingelosi ti maha xipanze xa ngango wa Nungungulu. A Biblia gi ti vitana ku i “vana va Nungungulu.” (Joba 38:7) Hi wihi a ntiro wa tona? Kona ti va vunisile kuyini vanhu xikhatini xi hunzileko? Ahati hina ke, ti nga hi vunawu inyamutlha?— Wona Tlhamuselo wa wu 8.

2. a) A tingelosi tita hi kwihi? b) Tingelosi tingani ti nga kona?

² Hi fanele ku tiva ku a tingelosi tita hi kwihi. A bhuku ga Va Le Kolosi 1:16 gi wula lezaku anzhako ka kuva Jehova a vangile Jesu, i lo vanga “zilo zontlhe . . . le tilweni ni laha misaveni.” Kwalaho ku patsiwa ni tingelosi. Makunu, tingelosi tingani ti vangilweko? A Biblia gi wula lezaku ku vangilwe tingelosi ta tsanza-vahlayi. — Tisimu 103:20; Kuvululelwa 5:11.

3. Zini lezi a bhuku ga Joba 38:4-7 gi hi byelako xungetano hi tingelosi?

³ A Biblia kambe gi hi gonzisa lezaku Jehova i rangile hi ku vanga tingelosi na a nga se vanga misava. Maku, a tingelosi ti ti zwisile kuyini a xikhati lexi ti nga wona misava? A bhuku ga Joba gi wula lezaku ti tsakile nguvu. Xikhatini lexo, ti wa tirela Jehova hi kuzwanana kota ngango wunwe.— Joba 38:4-7.

4. Hi zi tivisa kuyini lezaku a tingelosi ta khatala hi vanhu?

⁴ A tingelosi ta khatala nguvu hi vanhu. Ta khatala kambe hi kungo ga Jehova hi misava ni vanhu. (Mavingu 8:30, 31; 1 Pedro 1:11, 12) A tingelosi ti bayisekile nguvu a  xikhati lexi Adamu na Eva va nga tsika ku ingisa Jehova. Ni nyamutlha kambe ta bayiseka nguvu hi ku wona vanhu vo tala na va tsika ku ingisa Jehova. Kanilezi, loku a wokari a ti sola a sangula ku ingisa Jehova, ta tsaka nguvu. (Luka 15:10) A tingelosi ta khatala nguvu hi lava va tirelako Nungungulu. Jehova wa tirisa tingelosi kasi ku vuna ni kuvikela malanza yakwe laha misaveni. (Maheberu 1:7, 14) A hi wone zikombiso zo kari.

5. A tingelosi ti ma vunisile kuyini a malanza ya Nungungulu xikhatini xi hunzileko?

 ⁵ Jehova i rumele tingelosi timbiri kasi ti ya vuna Loti ni ngango wakwe lezaku va pona a xikhati lexi ku nga loviswa a doropa ga Sodoma ni ga Gomora. (Genesisi 19:15, 16) Loku ku hunzile malembe yo kari, muprofeti Danieli i lo hoxiwa lomu nkeleni wa tinghala. Kanilezi, ‘Nungungulu i lo rumela a ngelosi yakwe yi ta vala milomu ya tinghala.’ Hikwalaho, Danieli a nga bayisiwangi. (Danieli 6:22) Hi nzhako ka xikhati, Pedro i lo valelwa paxweni. Kanilezi, Jehova i lo rumela ngelosi yo kari yi ta mu tlhatlhisa. (Mitiro 12:6-11) A tingelosi kambe ti vunile Jesu a xikhati lexi a nga hi laha misaveni. Hi xikombiso, anzhako ka loku a bapatizilwe, “a tingelosi ti lo mu tirela.” (Marku 1:13) Na ku kiyela xikhati xitsongwani kambe lezaku Jesu a dawa, ku lota ngelosi “yi ta mu tiyisa.” — Luka 22:43.

6. a) Hi zi tivisa kuyini lezaku a tingelosi ta vikela vanhu va Nungungulu inyamutlha? b) Ziwutiso muni hi to zi kambisisa zezi?

⁶ Inyamutlha, a tingelosi a ta ha woneki mahlweni ka vanhu. Kanilezi, Nungungulu wa ha simama ku ti tirisa kasi ku vuna malanza yakwe. A Biblia gi ngalo: “A ngelosi ya Jehova yi gova yi ranzela lava va mu chavako, yi va tlhatlhisa.” (Tisimu 34:7) Hikuyini hi lavako ku vikelwa? Hi lezaku hi na ni valala vo biha va nga ni ntamu, lava va lavako ku hi mahela zo biha. Hi vamani a valala lavo? Kona vata hi kwihi? Va zamisa kuyini a ku hi mahela zo biha? Kasi ku hlamula ziwutiso lezo, a hi kambisise lezi zi nga maheka zalezi Adamu na Eva va nga vangiwa.

7. Zini lezi a vanhu va mahako hi kota ya ku kanganyiswa hi Satani?

⁷ Lomu ka Xipimo 3 hi gonzile lezaku a ngelosi yo kari yi lo tsika ku ingisa Nungungulu yi tlhela yi navela ku fumela vanwani. A Biblia gi yi vitana aku hi Satani. (Kuvululelwa 12:9) Satani i wa lava lezaku ni vanhu vonawu va tsika  ku ingisa Nungungulu. Hikwalaho, i lo kanganyisa Eva, niku kusukela kwalaho i kari a kanganyisa vanhu vo tala kambe. Kanilezi, ku na ni vanhu vo kari va nga simama kutsumbeka ka Jehova, vo kota Abeli, Enoki, na Noa. — Maheberu 11:4, 5, 7.

8. a) Zi mahisile kuyini a kuza a tingelosi to kari ti maha madimoni? b) Zini lezi a madimoni ma nga maha kasi ma nga dawi hi Ndambi?

⁸ Masikwini ya Noa, a tingelosi to kari ti lo tsika ku ingisa, ti ti maha vanhu va nyama zonake ti suka le tilweni ti ta hanya laha misaveni. Hikuyini? A Biblia gi hi byela lezaku ti wa lava vavasati. (Gonza Genesisi 6:2.) Kanilezi, lezo zi wa bihile. (Juda 6) A kufana ni tingelosi leto to biha, a kutala ka vanhu xikhatini lexo va lova ni xapi va tlhela va kanganyisa. Jehova i lo lovisa vanhu vo biha hi Ndambi. Kanilezi, i lo ponisa malanza yakwe yo tsumbeka. (Genesisi 7:17, 23) Hambulezo, a tingelosi leto to biha ti lo tlhela le tilweni kasi ti ngafi. Lomu ka Biblia, a tingelosi leto to biha ti vitaniwa ku madimoni. Ti lo tsika ku ingisa Nungungulu, ti hlawula ku ti patsa na Satani, loyi a nga maha hosi ya tona. — Mateu 9:34.

9. a) Zini zi humeleleko a tingelosi to biha a xikhati lexi ti nga tlhela tilweni? b) Zini hi to zi kambisisa zezi xungetano hi madimoni?

⁹ Kota lezi a tingelosi leto ti nga tsika ku ingisa, Jehova a nga ti amukelangi ngangweni wakwe a xikhati ti nga tlhela. (2 Pedro 2:4) Inyamutlha, a madimoni a ma ha zi koti ku ti maha vanhu va nyama, kanilezi ma ha simama ku ‘khohlisa tiko gontlhe.’ (Kuvululelwa 12:9; 1 Johani 5:19) A hi wone lezi ma kanganyisisako zona a vanhu vo tala. — Gonza 2 Va Le Korinte 2:11.

10. Xana a madimoni ma va kanganyisisa kuyini vanhu?

¹⁰ A madimoni ma kanganyisa vanhu hi tindlela to tala.  Loku a vanhu va tirisana ni madimoni, va maha lezo hi kukongoma kutani hi ku tirisa munhu munwani wo kota n’anga kutani muhlahluvi. A ku wulawula kutani ku tirisana ni madimoni, zi vitaniwa ku wudimoni kutani wungoma. Kanilezi, a Biblia gi hi laya lezaku hi potsa ni wihi nchumu wu yelanako ni madimoni. (Va Le Galatia 5:19-21) Hikuyini? Hakuva a kufana ni lezi a muhloti a tirisako ntlhamu kasi ku phasa zihari, a madimoni wonawu ma kanganyisa vanhu hi zilo lezo kasi ku va phasa ni ku va fumela. — Wona Tlhamuselo wa wu 26.

11. Xini kuvumba, niku hikuyini hi faneleko ku ku potsa?

¹¹ A munwe wa mitlhamu leyi a madimoni ma yi tirisako kuvumba. A kuvumba, ku zama ku tiva nchumu na wu nga se maheka kutani wu kalako wu nga tiviwi, hi ku tirisa ntamu wa madimoni. A munhu a nga zama ku vumba hi ku hlahluva tihlolo, hi kuba bhuku, hi kufemba, hi wuloyi, ku hlahluva hi tinyeleti, ni ku zama ku tlhamusela miloro. A vanhu vo tala va alakanya lezaku a zilo lezi a zi na mhango. Kanilezi, zi na ni mhango ya hombe nguvu. Hi xikombiso, a Biblia gi komba lezaku a madimoni ni vavumbi zi tirisana ku khwatsi i tapa ni kandarinya. Lomu ka bhuku ga Mitiro 16:16-18 ku wulawuliwa hi “moya wa kuvumba” lowu wu nga kari wu vuna a nhwana wo kari lezaku a ‘vumba.’ Loku mupostoli Paule a hlongolile dimoni lego, a nhwana loye a nga ha zi kotangi ku vumba zilo zi nga hata.

12. a) Hikuyini zi nga ni mhango a ku zama ku wulawula ni vafileko? b) Hikuyini a malanza ya Nungungulu ma nga ti ngheniseliko ka mikhuwo yi yelanako ni madimoni?

¹² A madimoni ma tirisa ntlhamu wunwani kasi ku phasa vanhu. A madimoni ma zama ku hi kalavela kasi hi kholwa lezaku loku a vanhu vafa va simama ku hanya ka wutshamu go kari, niku kwalomo va nga kona va nga wulawula na hina kutani ku hi mahela zo biha. Hi xikombiso, a munhu a nga felwa hi xaka kutani munghana, a nga haya ka  n’anga kutani munhu munwani a nge wa zi kota ku wulawula ni lava va fileko. A n’anga kutani munhu loye, a nga ha mu hlawutela mahungu yo khwatsi mo zwala xungetano hi xaka kutani munghana wakwe a fileko, hambu ku tlhela a pimanyisa ni gezu ga loyi a fileko futsi. (1 Samueli 28:3-19) A mikhuwo yo tala yi yelanako ni kulahla kambe, yi seketelwa ka gonzo ya lezaku a munhu a fileko i simama ku hanya ka wutshamu go kari. A mikhuwo leyo yi nga patsa, kureleta mufi, mubuzo wa ku tlhanganyisa lembe munhu na a file (mhamba), kuphahla tinguluve, kubasiswa xivenze xa wunoni, ni kupileka ni xirumbi. Yontlhe a mikhuwo leyo yi yelana ni madimoni. Loku a muKristu a ala kuva kona ka mikhuwo leyo, a maxaka yakwe kutani vaakelane, va nga mu honokela, va mu rukatela, kutani ku mu chokola futsi. Kanilezi, a maKristu ma zi tiva lezaku a vafileko a va ha hanyi. A zi koteki ku bhula navo, niku a va nge hi maheli zo biha. (Tisimu 115:17) Ti wonele, u nga tshuki u zama ku wulawula ni munhu a fileko kutani madimoni, niku u nga tshuki u ti nghenisela ka mikhuwo ya wudimoni. — Gonza Deuteronome 18:10, 11; Isaya 8:19.

13. A vanhu vo tala va nga kari va hanya na va chava madimoni, zezi va ti zwisa kuyini?

¹³ A madimoni ma kanganyisa vanhu. Kanilezi a hi lezo ntsena, ma tlhela ma va dzukisela. Inyamutlha, Satani ni madimoni yakwe va zi tiva lezaku va no ‘salelwa hi xikhati xi tsongwanyani’ basi kasi Nungungulu a va lovisa, niku zezi va bihile nguvu a ku hunza kale. (Kuvululelwa 12:12, 17) Hambulezo, ku na ni vanhu vo tala va nga hanya na va chava madimoni lava zezi va ti tlhatlhisileko ka wona. Niku a va ha ma chavi kambe. Zini va nga maha kasi va ti tlhatlhisa?

14. Hi nga ti tlhatlhisisa kuyini ka madimoni, a ku fana ni maKristu ya zana ga malembe go sangula?

¹⁴ A Biblia gi hi komba ndlela ya kulwa ni madimoni  ni ya ku ti tlhatlhisa ka wona. Hi xikombiso, a vokari le doropeni ga Efesusi va wa tirisana ni madimoni na va nga se gonza lisine. Zini va nga maha kasi va ti tlhatlhisa? A Biblia gi ngalo: “Ni vanyingi lava va tirileko za wutumbe, va lo neha mabhuku yabye, va ta ma hisa mahlweni ka vontlhe.” (Mitiro 19:19) Kota lezi va nga lava kuva maKristu, va lo hisa mabhuku yabye ma nga yelana ni wudimoni. Hi zalezo zi lavekako ni nyamutlha. Lava va lavako ku tirela Jehova va fanele ku tsawukana ni zontlhe zi yelanako ni madimoni. Lezo zi patsa mabhuku, marevista, zibotorana, zithombe, mafilme, tisimu, ni mihlakano yi mahako wungoma ni wudimoni zi ku khwatsi zilo za zi nene ni zo tsakisa. A zilo lezo kambe zi patsa zitshungulo ni zilo zinwani zi bohelwako ku ti vikela za kubiha. — 1 Va Le Korinte 10:21.

15. Zini kambe hi faneleko ku maha kasi kulwa na Satani ni madimoni yakwe?

¹⁵ Loku ku hunzile malembe yo kari a maKristu ya le Efesusi na ma hisile mabhuku yabye ya za wudimoni, mupostoli Paule i ma tsalele lezaku ma wa ha fanele “kulwa  . . . ni mimoya ya kubiha.” (Va Le Efesusi 6:12) Kunene, hambu lezi va nga hisile mabhuku ya wudimoni, a madimoni ma wa ha zama ku va xanisa. Makunu, zini va nga ha fanele ku maha? Paule i lo va byela lezi: “Hlomani a xitlhangu xa kukholwa, lexi mu ta nga zi kota ku tima ha xona a zijulu zontlhe za nzilo za loyi wa kubiha.” (Va Le Efesusi 6:16) A kufana ni lezi a xitlhangu xi vikelako musochwa yimpini, na hinawu a kukholwa ku nga hi vikela. Loku hi kholwa hi mbilu ya hina yontlhe lezaku Jehova a nga hi vikela, hi ta zi kota kulwa na Satani ni madimoni yakwe.— Mateu 17:20.

16. Hi nga ku tiyisisa kuyini a kukholwa ka hina?

¹⁶ Zini hi faneleko ku maha kasi ku tiyisa a kukholwa ka hina? Hi fanele ku lera Biblia siku ni siku, hi tlhela hi gonza  ku tsutsumela ka Jehova kasi a hi vikela. Loku hi tsumba Jehova hi mbilu ya hina yontlhe, Satani ni madimoni yakwe va nga ta zi kota ku hi mahela zo biha. — 1 Johani 5:5.

17. Zini zinwani zi to hi vuna ku ti vikela madimoni?

¹⁷ Zini zinwani lezi a maKristu ya le Efesusi ma nga fanele ku zi maha? A maKristu lawo, ma wa hanya ka doropa gi nga tele hi wudimoni. Hikwalaho, Paule i lo ma byela lezi: “Khongelani zikhati zontlhe.” (Va Le Efesusi 6:18) Xontlhe xikhati va wa fanele ku kombela Jehova lezaku a va vikela. Hina ke? Hinawu hi hanya tikweni gi teleko hi wudimoni. Hikwalaho, hi fanele ku kombela Jehova lezaku a hi vikela, hi tlhela hi tirisa vito gakwe a xikhati lexi hi mahako mukombelo. (Gonza Mavingu 18:10.) Loku hi simama ku kombela Jehova lezaku a hi ponisa ka Satani, i ta hlamula mikombelo ya hina. — Tisimu 145:19; Mateu 6:13.

18, 19. a) Hi nga hlulisa kuyini a yimpi leyi hi lwako na Satani ni madimoni yakwe? b) Xiwutiso muni xi to hlamuliwa ka xipimo xi lanzelako?

¹⁸ Loku hi tsawukana ni zontlhe zi yelanako ni madimoni hi tlhela hi kombela Jehova lezaku a hi vikela, hi nga zi kota kulwa na Satani ni madimoni yakwe. A hi na xigelo xa ku chava Satani ni madimoni yakwe. (Gonza Jakobe 4:7, 8.) Jehova i na ni ntamu wa hombe a ku hunza madimoni. I ma tsayisile masikwini ya Noa, niku xikhatini xi tako, i ta ma lovisa maku bhi. (Juda 6) U nga rivali kambe lezaku yimpini ya hina, a hi hoce. Jehova wa tirisa tingelosi takwe kasi ku hi vikela. (2 Tihosi 6:15-17) Ngha hi tiyiseka lezaku hi ku vuniwa hi Jehova, hi nga hlula yimpi leyi hi lwako na Satani ni madimoni yakwe. — 1 Pedro 5:6, 7; 2 Pedro 2:9.

¹⁹ Kanilezi, lezi Satani ni madimoni yakwe va vangako kuxanisa ka hombe, hikuyini Nungungulu a kalako a nga se va lovisa ke? A xiwutiso lexi, xi ta hlamuliwa ka xipimo xi lanzelako.