1. Kaia e ‵tau ei o tauloto tatou e uiga ki agelu?

E MANAKO a Ieova ke iloa ne tatou tena kāiga. A agelu ne vaega o te kāiga o te Atua. E taku latou i te Tusi Tapu me ko ‘tama a te Atua.’ (Iopu 38:7) Ne a mea e fai ne agelu? Ne fesoasoani atu pefea latou ki tino i aso mua? E mata, e mafai o fesoasoani mai latou ki a tatou i aso nei?—Onoono ki te Fakamatalaga Fakaopoopo i te 8.

2. Ne o‵mai mai fea a agelu? E tokofia agelu ne faite?

² E ‵tau o iloa ne tatou me ne o‵mai mai fea a agelu. E fai mai te Kolose 1:16 ki a tatou me mai tua o te faitega ne Ieova a Iesu, “ne faite a nisi mea katoa i te lagi mo te lalolagi.” E aofia i mea konā a agelu. E tokofia a agelu ne faite? E fai mai te Tusi Tapu me e lau i te fia selau miliona o agelu.—Salamo 103:20; Fakaasiga 5:11.

3. Se a te mea e fakaasi mai i te Iopu 38:4-7 e uiga ki agelu?

³ E akoako mai foki te Tusi Tapu ki a tatou me ne faite ne Ieova a agelu mai mua o faite ne ia te lalolagi. Ne a olotou lagonaga i te laveaga ne latou te lalolagi? E fai mai te tusi ko Iopu me ne fia‵fia malosi latou. A latou se kāiga kolā e tapuaki fakatasi atu ki a Ieova.—Iopu 38:4-7.

4. E iloa pefea ne tatou me e fia‵fia a agelu ki tino?

⁴ E fia‵fia faeloa a agelu ki tino mo te fuafuaga a Ieova mō te lalolagi mo tino. (Faataoto 8:30, 31; 1 Petelu 1:11, 12) Kāti ne fanoa‵noa malosi latou i te taimi ne ‵teke atu ei a  Atamu mo Eva. Kae kāti ko sili atu nei te lotou fanoa‵noa ke ‵kilo atu ki te tokoukega o tino ko se faka‵logo ki a Ieova. Kae kafai e salamō se tino kae foki ki te Atua, e fia‵fia eiloa te kau agelu. (Luka 15:10) E fia‵fia malosi a agelu ki tino kolā e tavini atu ki te Atua. E fakaaoga ne Ieova a agelu ke fesoasoani kae puipui ne latou ana tavini i te lalolagi nei. (Epelu 1:7, 14) Ke onoono nei tatou ki nai fakaakoakoga.

5. Ne fesoasoani atu pefea a agelu ki tavini a te Atua i aso mua?

 ⁵ Ne uga mai ne Ieova a agelu e tokolua ke faka‵sao a Lota mo tena kāiga i te fakaseaiga o fakai ko Sotoma mo Komolo. (Kenese 19:15, 16) E fia selau tausaga mai tua ifo, ne ‵pei te pelofeta ko Tanielu ki te lua leona, kae e seai se mea ne tupu ki a ia, me i te “Atua ne uga mai ne ia tena agelu ke ‵pono a gutu o leona.” (Tanielu 6:22) Fakamuli ifo, i te taimi ne ‵pei ei a te apositolo ko Petelu ki te falepuipui, ne uga mai ne Ieova se agelu ke fakasaoloto a ia. (Galuega 12:6-11) Ne fesoasoani atu foki a agelu ki a Iesu i te taimi ne nofo ei i te lalolagi. E pelā me se fakaakoakoga, mai tua o tena papatisoga, “ne tavini atu a agelu ki a Iesu.” (Maleko 1:13) Mai mua malie loa o tamate a Iesu, ne “fakamalosi atu a ia” ne se agelu.—Luka 22:43.

6. (a) E iloa pefea ne tatou me e fesoasoani atu a agelu ki tino o te Atua i aso nei? (e) Ne a fesili ka tali aka nei ne tatou?

⁶ I aso nei, ko se faka‵sae mai sāle a agelu ki tino. Kae koi fakaaoga eiloa ne te Atua a agelu ke fesoasoani atu ki ana tavini. E fai mai te Tusi Tapu: “A te agelu a Ieova e nofo i tafa o latou kolā e ma‵taku ki a Ia, kae faka‵sao ne ia latou.” (Salamo 34:7) Kaia e ma‵nako ei tatou ki se puipuiga? Me isi ne fili ma‵losi o tatou kolā e ma‵nako o fakalogo‵mae tatou. Ko oi latou? E o‵mai latou mai fea? E fakalogo‵mae pefea ne latou a tatou? Ke tali aka a fesili konā, ke onoono tatou ki mea ne ‵tupu mai tua malie o te faitega o Atamu mo Eva.

7. Ne a mea ko oti ne fai ne tino ona ko togafiti a Satani?

⁷ Ne tauloto tatou i te Mataupu e 3 me ne ‵teke atu se agelu ki te Atua kae manako ke pule atu a ia ki nisi tino. E taku ne te Tusi Tapu a ia ko Satani te Tiapolo. (Fakaasiga 12:9) Ne manako foki Satani ke ‵teke atu a nisi tino ki te Atua. Ne mafai o fakatogafiti ne ia a Eva, kae talu mai te taimi tenā ko oti ne fakatogafiti ne ia a te tokoukega o tino.  Kae ko nisi tino e pelā mo Apelu, Enoka mo Noa ne tumau i te fakamaoni ki a Ieova.—Epelu 11:4, 5, 7.

8. (a) Kaia ne fai ei a nisi agelu pelā me ne temoni? (e) Ne a mea ne fai ne temoni ke ‵sao latou i te Lolo?

⁸ I aso o Noa, ne ‵teke atu a nisi agelu kae tiaki te lotou koga ‵nofo i te lagi ke ola e pelā me ne tino i te lalolagi. Kaia? E fai mai te Tusi Tapu me ne ma‵nako latou ke fai ne olotou avaga. (Faitau te Kenese 6:2.) Kae e se ‵tau mo agelu o fai ne latou te mea tenei. (Iuta 6) E pelā mo agelu ma‵sei konā, ne faivalevale kae amio fakasaua te tokoukega o tino i te taimi tenā. Tenā ne fakaiku aka ei ne Ieova ke fakaseai atu a tino ma‵sei mai te faiga ke poko te lolo i te lalolagi kātoa. Kae ne faka‵sao ne ia ana tavini fakamaoni. (Kenese 7:17, 23) Ne ‵foki a agelu ma‵sei ki te lagi ko te mea ke ‵sao latou. Ne taku ne te Tusi Tapu a agelu ma‵sei konā ko temoni. Ne filifili latou ke ‵kau atu ki te ‵tekeatuga a Satani, kae ne fai ei te Tiapolo mo fai te lotou pule.—Mataio 9:34.

9. (a) Ne a mea ne ‵tupu ki temoni i te ‵fokiatuga ki te lagi? (e) Ne a nisi mea ka tauloto ne tatou?

⁹ Ona ko latou ne tino ‵teke, ne seki talia ne Ieova latou ki loto i tena kāiga. (2 Petelu 2:4) Ko se mafai nei o toe ‵fuli a temoni ke liu tino, kae koi tumau latou i te “takitaki ‵se . . . te lalolagi nofoaki kātoa.” (Fakaasiga 12:9; 1 Ioane 5:19) Ke tauloto nei tatou ki auala e fakatogafiti, io me takitaki ‵se ei ne latou a tino e tokouke.—Faitau te 2 Kolinito 2:11.

10. E fakatogafiti pefea ne temoni a tino?

¹⁰ E uke auala e fakatogafiti ei ne temoni a tino. Kafai e fesokotaki atu a tino ki temoni, e mafai o fesokotaki ‵tonu atu latou ki ei io me e auala i se isi tino, pelā mo tino faivailakau io me ko tino fakamatala mea ‵tupu. A te fesokotaki atu ki temoni e taku me ne faifaiga fakatemoni io me ne faifaiga faivailakau. Kae e fakatonu mai te Tusi Tapu ki a  tatou ke faka‵mao kea‵tea mai so se mea telā e isi sena sokoga ki temoni. (Kalatia 5:19-21) Kaia? E pelā eiloa me se tino afuli manu telā e fakaaoga ne ia a matasele ke ‵poa ki ei a manu, e fakaaoga ne temoni a togafiti ke malei kae ke pule atu ki tino.—Onoono ki te Fakamatalaga Fakaopoopo i te 26.

11. Se a te fakataulaitu, kae kaia e ‵tau ei o ‵kalo kea‵tea tatou mai i ei?

¹¹ A te togafiti e tasi a latou ko mea fakataulaitu. A te mea tenā ko te fakaaogaga o malosi fai fakaa‵tea ke iloa aka a mea ka ‵tupu i aso mai mua io me ko mea kolā e seki iloa atu. E mafai o fakaaoga ne se tino a te mea tenei mai te iloiloga o fetū, salasalaga ki fakailoga, ‵tala te lamī, milimili io me ko te faitauga o lima o tino. E mafau‵fau a tino e tokouke me e ‵lei a faifaiga konei, kae ko mea konā e se ‵lei. E fakama‵taku ‵ki. E pelā me se fakaakoakoga, e fai mai te Tusi Tapu me e ga‵lue tasi a temoni mo tino fakamatala mea ‵tupu. I te Galuega 16:16-18, e fai‵tau tatou e uiga ki “se temoni telā e ‵valo ne ia a mea ka ‵tupu” kae ne fesoasoani atu ki se tamaliki fafine ke fai “ana valoaga.” I te otiga ne uga kea‵tea ne te apositolo ko Paulo te temoni, ne galo atu foki ei te malosi o te tamaliki fafine ke ‵valo ne ia a mea ka ‵tupu.

12. (a) Kaia e fakamataku ei te taumafai o fesokotaki atu ki tino ‵mate? (e) Kaia e se ma‵nako ei a tavini a te Atua ke aofia latou i faifaiga fakatemoni?

¹² E fakaaoga ne temoni se suā togafiti ke malei ei a tino. E taumafai latou o fai ke tali‵tonu tatou me e mafai o fai‵pati tatou ki tino ‵mate kae ko tino kolā ko oti ne ‵mate koi ola eiloa i se isi koga kae mafai o fesokotaki mai io me fakalogo‵mae mai ki a tatou. E pelā me se fakaakoakoga, kāti e fanatu se tino telā ko oti ne mate sena taugasoa io me se kāiga ki se tino faivailakau, telā e fai mai me e mafai ne ia o faipati ki tino ‵mate. E mafai o fai atu ne te tino faivailakau  ki te tino tenā se mea gali e uiga ki tena taugasoa io me ko tena kāiga telā ko oti ne mate io me faipati mai i te leo o te tino telā ko mate. (1 Samuelu 28:3-19) E uke a faifaiga o mate, e pelā mo ‵kaiga e fai mō te tino mate, fakamanatuga o te tausaga ne mate ei se tino, ofoatuga o taulaga ki tino ‵mate, io me ko nisi faifaiga aka, e fakavae mai te talitonuga me koi ola a tino ‵mate i se isi koga. Kafai e ita a Kelisiano ma aofia i faifaiga masani konei, e se fia‵fia a kāiga io me ko tino o te fenua ki a latou, e taku fakamasei ne latou, io me ita ma fesoasoani atu ki a latou. Kae e iloa ne Kelisiano me e seai se isi koga e ola i ei a tino ‵mate. E se mafai o fesokotaki atu ki a latou, kae e se mafai o fai ne latou se mea ki a tatou. (Salamo 115:17) Ke fakaeteete malosi koe. Ke mo a eiloa ma fesokotaki atu ki tino ‵mate io me ko temoni kae ke mo a eiloa ma aofia i faifaiga fakatemoni.—Faitau te Teutelonome 18:10, 11; Isaia 8:19.

13. Ne a mea ne mafai o fai ne tino kolā ne ola muamua mo te ma‵taku ki temoni?

¹³ E se ma‵nako fua a temoni ke fakatogafiti ne latou a tino kae ke fakamatakutaku atu foki ki a latou. I aso nei, e iloa ne Satani mo ana temoni me i te lotou “taimi ko toetoe” kae ko pili fua o tapale kea‵tea ne te Atua latou mai te lalolagi, tela la, ko sili atu nei te lotou fakasaua mo te lotou kaitāua i lō aso mua. (Fakaasiga 12:12, 17) Kae e lau i afe a tino kolā ne ola muamua mo te ma‵taku ki temoni ko se fai nei penā. Ne fakasaoloto pefea latou mai te lotou ‵nofo ma‵taku ki temoni?

14. E pelā mo Kelisiano i te senitenali muamua, e mafai pefea o saoloto tatou mai temoni?

¹⁴ E fakaasi mai i te Tusi Tapu a te auala ke ‵teke atu ki temoni mo te auala ke saoloto mai i a latou. E pelā me se fakaakoakoga, e isi ne tino i te fakai o Efeso ne fesokotaki  muamua ki temoni kae koi tuai o tauloto latou ki te munatonu. Ne saoloto pefea latou mai i ei? E fai mai te Tusi Tapu: “E tokouke a tino faivailakau ne ‵luku fakatasi olotou tusi kae ‵sunu ne latou i mua o tino katoa.” (Galuega 19:19) Ona ko te lotou ma‵nako ke fai pelā me ne Kelisiano, ne fakamasei ne latou olotou tusi katoa e uiga ki faifaiga faivailakau. E mafai foki o fai se mea penā i aso nei. A tino katoa kolā e ma‵nako ke tavini atu ki a Ieova e ‵tau o fakaseai ne latou a mea kolā e isi se lotou sokoga ki temoni. E aofia i ei ko tusi, mekesini, fakamatalaga ki te gasue‵suega o fetū, ata vitiō, pese, tafaoga ke oko ki ata ‵lasi kolā e fakafoliga mai me e ‵lei kae ‵gali a faifaiga faivailakau, temoni, io me ko ma‵losi fai fakaa‵tea. E aofia foki i ei a mea kolā e pei ne tino ke puipui ei latou mai mea ma‵sei.—1 Kolinito 10:21.

15. Ne a nisi mea e ‵tau o fai ne tatou ke ‵teke atu a Satani mo ana temoni?

¹⁵ I se fia tausaga mai tua o te fakamaseiga ne tino i Efeso olotou tusi faivailakau, ne tusi mai te apositolo ko Paulo me koi tumau eiloa latou i te “taua” atu ki “agaga ma‵sei.” (Efeso 6:12) Ao, e ui eiloa ko oti ne ‵sunu ne latou olotou tusi, koi taumafai eiloa a temoni o fakalogo‵mae latou. Tela la, ne a nisi mea e ‵tau o fai ne latou? Muna a Paulo ki a latou: “Puke ki te talita lasi o te fakatuanaki, telā ka mafai o tamate [io me, fakagata] ne koutou ki ei a matasana ‵ka a te tino masei.” (Efeso 6:16) E pelā eiloa mo te talita telā e puipui ei se sotia i te taua, e mafai ne ‵tou fakatuanaki o puipui tatou. Kafai e tali‵tonu katoatoa tatou me mafai ne Ieova o puipui tatou, ka mafai foki ne tatou o ‵teke a Satani mo ana temoni.—Mataio 17:20.

16. E fakamalosi aka pefea ne tatou te ‵tou fakatuanaki ki a Ieova?

¹⁶ E fakamalosi aka pefea ne tatou te ‵tou fakatuanaki ki a Ieova? E ‵tau o fai‵tau tatou ki te Tusi Tapu i aso katoa kae taumafai o fakalagolago faeloa ki a ia ke puipui tatou. Kafai  e malosi te ‵tou loto talitonu ki a Ieova, ka se mafai eiloa ne Satani mo ana temoni o fai se mea ki a tatou.—1 Ioane 5:5.

17. Se a te suā mea ka puipui ei tatou mai temoni?

¹⁷ Ne a nisi mea ne ‵tau o fai ne Kelisiano i Efeso? Ne ‵nofo latou i se fakai e ‵fonu i faifaiga fakatemoni. Tela la, ne fai atu a Paulo ki a latou: “Ke ‵talo faeloa koutou i taimi katoa.” (Efeso 6:18) Ne ‵tau o fakamolemole atu latou ki a Ieova ke puipui mai latou i taimi katoa. Kae pefea tatou? E ola foki tatou i se lalolagi telā e ‵fonu i faifaiga fakatemoni. Tela la, e ‵tau o fakamolemole atu tatou ki a Ieova ke puipui mai tatou, kae e ‵tau o fakaaoga ne tatou tena igoa i te taimi e ‵talo ei. (Faitau te Faataoto 18:10.) Kafai e tumau tatou i te fakamolemole atu ki a Ieova ke faka‵sao tatou mai i a Satani, ka tali mai ne Ieova ‵tou ‵talo.—Salamo 145:19; Mataio 6:13.

18, 19. (a) E mafai pefea o manumalo tatou i ‵tou taua atu ki a Satani mo ana temoni? (e) Se a te fesili ka tali aka i te suā mataupu?

¹⁸ Kafai e fakamasei ne tatou so se mea i ‵tou olaga telā e isi sena sokoga ki temoni kae fakalagolago ki a Ieova ke puipui tatou, e mafai eiloa o ‵teke atu tatou ki a Satani mo ana temoni. E se ‵tau o ma‵taku tatou i a latou. (Faitau te Iakopo 4:7, 8.) E malosi fakafia atu a Ieova i lō temoni. Ne fakasala ne ia latou i aso o Noa, kae i aso mai mua nei ka fakaseai ne ia latou. (Iuta 6) Ke masaua, me e se ko tatou fua e taua atu. E fakaaoga ne Ieova ana agelu ke puipui tatou. (2 Tupu 6:15-17) E mafai o loto tali‵tonu tatou me fakatasi mo te fesoasoani o Ieova, e mafai o manumalo tatou i ‵tou taua atu ki a Satani mo ana temoni.—1 Petelu 5:6, 7; 2 Petelu 2:9.

¹⁹ Kae kafai e māfua mai i a Satani mo ana temoni a logo‵maega e uke, kaia la ne seki fakaseai atu ei ne te Atua a latou? Ka tali aka a te fesili tenei i te suā mataupu.