1. ¿Atsi mʼak toj tamenej toj is che nalechufwenej mʼayhay toj talhejla ángeles?

HEOWA tʼuhlak natafwelej lewʼet lheley. Iyhaj hopehen ángeles. ¿Atsi mʼak toj iwoye hop ángeles? ¿Atsi mʼak toj iwoye pʼante lewhayis toj pajche toj tachʼote wichi? ¿Ha iwoyek tachʼot namehen ifwalasna? (Tetshan Nʼosilot 8).

2. a) ¿Atsi nʼoelh toj yenwetha pʼante ángeles? b) ¿Chihatefwas (ep hote toj ihi) ángeles toj iche?

² Toj ichun, iwatlak nahanej atsi toj yenwetha pʼante ángeles. Colosenses 1:16 yome toj Heowa ichunkat pʼante toj yenlhi Jesús, wet toj tafwaytshi «yenlhi nilhokej mʼayhay, häp mʼak tä iche puleye lhäyʼe honhat». Hate hop ángeles. ¿Chihatefwas (ep hote toj ihi) ángeles toj Heowa yenwetha pʼante? Biblia yome toj wujpey millones ángeles toj iche (Salmo 103:20; Apocalipsis 5:11).

3. ¿Atsi mʼak toj yome Dios Lhomtes toj ihi Job 38:4-7 toj talhejla ángeles?

³ Biblia hate yome toj Dios yenwetha pʼante ángeles toj kamaj nenalhi honhat. ¿Atsi mʼak toj ilate pʼante lhamel lewhay toj Heowa yenlhi honhat? Dios Lhomtes toj ihi Job yome toj matche pʼante toj lekajyaj ihi. Nilhokej lhamel lhahipʼajtitwek toj lhalewʼetfwas toj tachumhoplhi Heowa (Job 38:4-7).

4. ¿Atsi mʼak ta inʼalit namejen toj ángeles ihumin toj tachʼote wichi?

⁴ Hop ángeles tʼuhlak tachʼote wichi wet lhamel tʼuhlak ihanej atsi mʼak toj Dios iwohiyela hopkhilak iwoye  lenechʼethayaj toj iʼpe honhat (Proverbios 8:30, 31; 1Pedro 1:11, 12). Kalelhaj toj lefwitajayaj ihi pʼante ángeles lewhay toj Adán wet Eva tatayhla Dios. Athana nʼalej toj tʼaytshi toj lefwitajayaj ihi toj hiwʼen toj wujpe iyhaj wichi tachʼahuhiyetʼa Dios. Mat che lhamel hiwʼen toj iche nʼoelh toj iwo elha lehusek wet yaple Dios, lekajyaj ihi tʼat (Lucas 15:10). Hop ángeles pajche wakʼalhen tʼat hopkhilak tachʼote wichi toj nʼokwiyej Heowa (Hebreos 1:7, 14). Natetshana iyhajfwas ejemplos.

5. ¿Atsi mʼak toj iwoye pʼante ángeles lewhayis toj pajche toj tachʼote Dios lakawos?

⁵ Heowa ichene pʼante takwfwas ángeles hopkhilak tachʼote Lot wet lewʼet lheley yamlek tafwayej che nʼotayhat Sodoma wet Gomorra (Génesis 19:15, 16). Wujpey nekchomis toj paj, hop profeta Daniel nʼotate pʼante chowej toj pitoj toj iche pʼante tʼowalhas toj ihi. Mat mʼak ihiyejtʼa pʼante, hop toj Dios ichene pʼante «laka ángel wet hipʼohiche lakʼas häp tʼowalhas» (Daniel 6:22). Elh ejemplo hope toj, lewhay toj apóstol Pedro nʼopʼohi, Heowa ichene pʼante laka ángel hopkhilak itompha (Apóstoles Lhenhay 12:6-11). Ángeles hate tachʼote pʼante Jesús lewhay toj iʼpe honhat. Toj tafwaytshi toj lhaiwo pʼante bautisaya, iche pʼante iyhaj ángeles toj tachʼote (Marcos 1:13). Wet lewhay toj tottʼaye che yʼil, iche pʼante ángel toj «ikhajyen» (Lucas 22:43).

6. a) ¿Atsi mʼak toj tamenej toj nahanej toj ángeles tachʼote Dios lakawos ifwalasna? b) ¿Atsi nʼoyʼatshanhay toj nachulhihola?

⁶ Hop ángeles nemhit lhainʼaltej wichi ifwalasna. Mat kamaj Dios yikchufwi toj ichumyenwetha hopkhilak tachʼote lakawos. ¿Atsi mʼak toj tamenej toj nahanej? Dios Lhomtes yok: «Lhawuk laka ángel yikhitʼachʼoye  tä tʼuyehen wet ifwayhthen häp lhamel tä ihumin Lhawuk wet iwoye lhämtes» (Salmo 34:7). Nawatla che nʼotʼu namehen, hop toj iche lhatayhfwas toj matche toj takhajayhen toj tʼuhlak iti namejen lhawitʼay. ¿Atsi toj hopehen lhatayhfwasna? ¿Atsi mʼak toj tamenej toj iche? ¿Atsi mʼayhay toj iwoye hopkhilak iti namejen lhawitʼay? Hopkhilak nahanej tajtso, natetshan mʼak toj iche pʼante toj tafwaytshi toj nʼoyenlhi Adán wet Eva.

7. ¿Atsi mʼak toj Satanás ikalhi pʼante toj wujpe wichi iyhaj iwoye?

⁷ Toj ihi nʼochufwenyaj 3, nalechufwenej naji toj  iche pʼante hatefwajni ángel toj tatayhla pʼante Dios wet tʼupʼantehlak niyatej iyhaj. Dios Lhomtes yen lheya «Ahättaj wet [...] Satanás» (Apocalipsis 12:9). Satanás hate tʼupʼantehlak wichi tatayhla Dios. Ikalhi pʼante toj ifwechʼenlhi Eva, wet toj talhe lewhaytso ikalhi toj ifwechʼenwetha wujpe wichi iyhaj. Mat iche pʼante wichi toj tʼifwtiyej Heowa, malhyej Abel, Enoc wet Noé (Hebreos 11:4, 5, 7).

8. a) ¿Atsi mʼak toj iwoye pʼante iyhaj ángeles toj tamenej toj lhayen hopeya ahot lhayis? b) ¿Atsi toj iwoye pʼante ahot lhayis hopkhilak Pelhay toj wuj ilanhihentʼa?

⁸ Toj ihi pʼante lewhayis toj Noé iche, iyhaj ángeles tatayhla pʼante Dios wet ileyej pʼante toj ihi pele hopkhilak ihoho honhat malhyej iwoye wichi. ¿Atsi mʼak toj tamenej? Biblia yome toj tʼupʼantehlak iwo lechʼefwasa (yahyen Génesis 6:2). Isitʼa pʼante toj lhamel iwoye tajtso (Judas 6). Malhyej iwoye pʼante ángeles toj iche lewhaytso toj tachʼahuhiyetʼa Dios, wujpey wichi iyhaj lhaikanchiyej pʼante mʼak toj niʼisa wet fwitses. Heowa itayhat pʼante wichi toj niʼisa, ichumyenlhi pʼante Pelhay toj wuj toj hipʼoʼpe pʼante nilhok honhat. Mat ifwayhat pʼante lakawos toj tʼifwtintses (Génesis 7:17, 23). Angelestso yaple pʼante pele hopkhilak Pelhay toj wuj ilanhihentʼa. Biblia yen lheya «Ahät lhayis» hop angelestso toj fwitses. Lhamel itshupyene pʼante toj lhaitatche Satanás toj tatayhla Dios, wet nechʼe hope laka niyat (Mateo 9:34).

9. a) ¿Atsi mʼak toj iyej pʼante hop ahot lhayis lewhay toj yaple pele? b) ¿Atsi mʼak toj natetshanla?

⁹ Lewhay toj ahot lhayis yaple pʼante pele, Heowa inuhla pʼante toj lhamel hopehen iyhaj lewʼet lheley. Tej toj ahot lhayis nemhit iwoyek tʼisan malhyej at iwoye hinʼu, kamaj yikchufwi toj «ikanej nilhokej wichi tä  iʼpe honhat» (Apocalipsis 12:9; 1 Juan 5:19). Natetshana atsi toj iwoye hopkhilak ikalhi toj ifwechʼenwetha wujpe wichi (yahyen 2 Corintios 2:11).

10. ¿Atsi mʼayhay toj ahot lhayis ichumyenlhi toj ifwechʼenwetha wichi?

¹⁰ Wujpe lenʼayij toj ahot lhayis ifwechʼenwetha wichi. Iche iyhaj wichi toj lhamel tʼat toj tahuyej ahot lhayis wok ichumyenlhi elh, malhyej hiyawu. Toj wichi tahuyej ahot lhayis nʼoyen lheya «hiyawul chumtes». Mat Dios neʼtek naleyej nilhokej mʼayhay toj talhejla ahot lhayis (Gálatas 5:19-21). Malhyej iwoye nʼoelh toj ichowalh itshawet toj ichumyenlhi wujpe mʼayhay hopkhilak ikatej, ahot lhayis ichumyenlhi tʼakhanyahay hopkhilak ikatej wichi wet iwoye mʼak toj lhamel ihuminche (tetshan Nʼosilot 26).

11. a) ¿Atsi mʼak toj iwoye wichi hopkhilak ihanej mʼak toj ihichela? b) ¿Atsi mʼak toj tamenej toj is che natekawayhla?

¹¹ Ahot lhayis ichumyenlhi nʼaltshantsaj toj ifwechʼenwetha wichi, toj hope lhamel lakhajyhayaj hopkhilak nʼoyʼatshane mʼak toj ihichela wet mʼak toj iwohiyetʼa che nʼotafwelej. Malhyej toja, iche iyhaj wichi toj yenek afwenchey wet iyhaj itshatay yome mʼayhay toj ihichela, iyhaj wichi imatitche mʼayhay toj ihi lefwilhey wet iyhaj mʼayhay. Wujpe wichi yenek mʼayhayna toj lhamel iwoye hopkhitʼa mʼayhay toj niʼisa, mat hope mʼayhay toj matche toj iwoyek iwitʼayen. Dios Lhomtes inʼalit toj ahot lhayis tachʼote nʼaltshantses. Malhyej toja, toj ihi Apóstoles Lhenhay 16:16-18 nʼoyome toj iche pʼante «atsinha lhutsha tä ahät ihi wet äp nʼältshantsaj». Ahot lhayistso  tachʼote pʼante hopkhilak inʼalte mʼak toj ihichela. Lewhay toj apóstol Pablo inuhatpha pʼante ahot, atsinha lhutshatso nemhit hiwʼen lakhajyhayaj toj iwoye tajtso.

12. a) ¿Atsi mʼak toj tamenej toj lhayʼe lhip toj niʼisa che nʼoelh tʼuhlak tahuyej hop nʼopʼitseyhay? b) ¿Atsi mʼak toj tamenej toj Dios lakawos takawayhla nilhokej mʼayhay toj talhejla ahot lhayis?

¹² Hop ahot lhayis tʼakanyaj elh, hope toj tʼuhlak namatitche toj iwoyek natahuyej nʼopʼitseyhay. Tʼuhlak namatitche toj nʼopʼitseyhay kamaj yikchufwi toj ilayhiche toj ihi lhip elh wet iwoyek tahuy namejen, tachʼot namehen wok iti namejen lhawitʼay. Lewhay toj yʼil elh toj ihumin wok lewʼet lhele, wichi iyhaj ihoye hiyawu hopkhilak ihanej mʼak toj tʼuhlak iwoye elh toj tafwaytshi toj yʼil. Iwoyek hiyawu ikatla pʼiya mʼayhay toj iyej nʼoelh toj yʼil wok iten lepak. Nʼalej toj wichi toj iwoye tajtso, yenek tahuyej nʼopʼitsek, mat tahuyej tʼat ahot lhayis (1 Samuel 28:3-19). Wujpe nʼokeyis toj nʼotiyej nʼopʼitseyhay, talhe tʼat toj nʼomatitche toj nʼopʼitseyhay kamaj yikchufwi toj ilayhiche toj ihi lhip elh. Nʼokeyistso malhyej tahesna, lewhay che iche nʼoelh toj yʼil iyhaj ichaje inat toj nʼotiʼpe lhip toj ihi, iyhaj yenek is che nʼowasti nʼoelh toj yʼil lewukwe, nʼowunho lakay wok iyhaj mʼayhay toj malhyejenna. Iyhaj imatitche toj elh toj yʼil iwoyek ichaj elh, wet iyhaj mʼayhay toj wichi iwoye lewhay che iche elh toj yʼil. Dios lakawos toj iwohiyetʼa mʼayhaytso, iwoyek lewʼet lheley wet iyhaj toj iwhaye lewʼet itiyej lhomtes toj niʼisa wok ileyej toj tahuyej. Nʼopʼitseyhay iwohiyetʼa che natahuyej, iwohiyetʼa che tachʼot namehen wet iwohiyetʼa che iti namejen lhawitʼay (Salmo 115:17). Toj malhyejtso yej tʼukwe lenʼayij hopkhilak letahuyej nʼopʼitseyhay wok ahot lhayis, wet tiyej kanhi nilhokej mʼayhay toj talhejla ahot lhayis, hop toj iwoyek iti amej awitʼay (yahyen Deuteronomio 18:10, 11; Isaías 8:19)..

13. ¿Atsi mʼak toj ikalhi wujpey wichi toj nowaye pʼante ahot lhayis?

 ¹³ Ahot lhayis, tsʼilakhitʼa toj ifwechʼenweta wichi, hate istunwetha. Ifwalasna, Satanás wet laka ahot lhayis ihanej tʼat toj «tatäy lhimphaj wet nofwila lewhäy» toj iwoye mʼayhay toj niʼisa toj iʼpe honhatna, hop toj Dios atofwiyetʼa che inuhla. Hop toj tamenej toj tʼaytshi toj lhamel matche toj iwoyeje mʼak toj niʼisa wichi wet fwitses (Apocalipsis 12:12, 17). Mat wujpey wichi toj iche pʼante lewhayis toj pajche toj nowaye pʼante ahot lhayis, athana nemhit lhamel nowaye. ¿Atsi mʼak toj lhamel iwoye hopkhilak ikalhi toj iwoye tajtso?

14. Malhyej iwoye Dios kawos toj pajche, ¿atsi mʼak toj iwoyek nawoye hopkhilak natumla ahot lhayis wet ile namejen?

¹⁴ Hop Biblia ifwel namhohen atsi mʼak toj iwoyek nawoye hopkhilak natumla ahot lhayis wet ile namejen. Malhyej toja, lewhay toj iche apóstoles, iche pʼante iyhaj wichi toj ihi Éfeso toj tahuyej ahot lhayis lewhay toj kamaj hopkhitʼa Dios kawos. ¿Atsi mʼak toj lhamel iwoye pʼante toj inʼalit toj ileyej ahot lhayis? Biblia yok: «Iyhäj tä pajche lhayen hiyawula, ihän alhoho laka libros wet iwunhomche tä ihi tä wichi itayche» (Apóstoles Lhenhay 19:19). Toj lhamel tʼuhlak hopehen Dios lakawos, iwunhomche nilhokej libros toj yome hiyawul chumtes. Malhyej at iwoye tajtso mʼak toj is che namel nawoye ifwalasna. Che natʼuhlak nachumhoplhi Heowa, is che nawom nilhokej mʼayhay toj talhejla ahot lhayis. Mʼayhaytso malhyej libros, mʼayhay toj iwoyek nʼoyahyen, horóscopos, películas, nʼotenkay, juegos, carteles wok iyhaj mʼayhay toj inʼalit magia, ahot lhayis wok  nʼokajyhayajay toj ihichetʼa nʼoelh che iwoyek ikalelhat, toj malhyej at iwoye che matche toj is. Hate hipʼakej mʼayhay toj wichi ichumyenlhi hopkhilak nʼotihiyejtʼa mʼak toj niʼisa (1 Corintios 10:21).

15. ¿Atsi mʼak elh toj is che nawoye hopkhilak Satanás wet ahot lhayis isakanhitʼa namejen?

¹⁵ Tafwaytshi iyhaj nekchomis toj wichi toj ihi pʼante Éfeso iwunhomche laka libros toj yome hiyawul chumtes, hop apóstol Pablo ilesayen pʼante toj lhamel kamaj tatayhla «nʼokhajyhayajay tä ninʼäla tä niʼisahen» (Efesios 6:12). Tej toj lhamel iwunhomche pʼante laka libros, ahot lhayis kamaj yikchufwi toj tʼuhlak itiyej lewitʼay. ¿Atsi mʼak elh toj is che lhamel iwoye pʼante hop Dios lakawostso? Hopkhilak mʼayhay toj Satanás tʼuhlak itiyej lhamel iwohitʼa witʼaya, Pablo ifwenho pʼante toj yok: «Tumtejlä achayaj häp ahättaj chʼähal tä lakʼehen» (Efesios 6:16). Malhyej iwoye mʼak toj sipʼa ichajlhi toj itumtejla nʼokaʼtshayajchal, lhatʼekhahyaj iwoyek tʼu namehen toj natatayhla ahot lhayis. Che namalhetwek lhahusek toj natʼekhaye toj Heowa iwoyek tʼu namehen, iwohiyela che natumla mʼayhay toj Satanás wet ahot lhayis iti namejen (Mateo 17:20).

16. ¿Atsi mʼak toj is che nawoye hopkhilak nakhajyen lhatʼekhahyaj toj natiyej Heowa?

¹⁶ ¿Atsi mʼak toj is che nawoye hopkhilak nakhajyen lhatʼekhahyaj toj natiyej Heowa? Nayahyen Biblia ifwalapej wet nalechufwenej toj natʼekhaye toj lham tʼuhla namehen. Che matche toj takhajay lhatʼekhahyaj toj natiyej Heowa, Satanás wet laka ahot lhayis iwohiyetʼala che iti namejen lhawitʼay (1 Juan 5:5).

17. ¿Atsi elh mʼak toj is che nawoye hopkhilak ahot lhayis itihitʼa namejen lhawitʼay?

¹⁷ Dios lakawos toj ihi Éfeso kamaj iche pʼante mʼak  toj lhamel is che iwoye. Lhamel ihi pʼante honhat toj hiyawul chumtes tapoyej. Hop toj tamenej toj Pablo ifwenho pʼante lhamel toj is che iwo tʼalhyaja «fwalapej» (Efesios 6:18). Nilhok ifwalas toj is pʼante che tʼalhchʼoye che Heowa tʼuye lhamel. Namel hate nehi honhat toj hiyawul chumtes tapoyej. Hop toj tamenej toj is che natʼalheje Heowa che tʼu namehen wet nachumyenlhi lhey lewhay che nawo tʼalhyajaye (yahyen Proverbios 18:10). Che natʼalhe Heowa ifwalapej toj is che ifwayhat namejen Satanás, nichulhihola lhatʼalhyajay (Salmo 145:19; Mateo 6:13).

18, 19. a) ¿Atsi mʼak toj tachʼotla namehen hopkhilak nakalhi toj natayhla Satanás wet ahot lhayis? b) ¿Atsi nʼoyʼatshanek toj nʼochulhihola toj ihi elh nʼochufwenyaj toj ihan elhna?

¹⁸ Che nawom nilhokej mʼayhay toj talhejla ahot lhayis wet natʼekhaye toj Heowa tʼuhla namehen, Satanás wet ahot lhayis iwohiyetʼala che iti namejen lhawitʼay. Ihichetʼa mʼak toj tamenej che nanowaye (yahyen Santiago 4:7, 8). Heowa inuʼpe ahot lhayis toj takhajay. Natetshan naji toj itiyej pʼante letasnhayaj lewhay toj iche pʼante Noé wet nahanej toj lewhay toj tatay alhoho Heowa itayhthihena (Judas 6). Is che letichunla toj lhachʼotyaj ihi toj nehi nʼokaʼtshayajna. Heowa tʼu namehen, ichumyenlhi laka ángeles (2 Reyes 6:15-17). Toj Heowa tachʼotla namehen, nakalhihla Satanás wet ahot lhayis toj natatayhla (1 Pedro 5:6, 7; 2 Pedro 2:9).

¹⁹ Pajchene natetshan toj Satanás wet laka ahot lhayis iwoyeje tʼat wujpe mʼak toj niʼisa wichi toj iʼpe honhatna. Toj malhyejtso nʼalej toj nayʼatshan lhamehen: ¿Atsi mʼak toj tamenej toj Dios kamaj itayhthitʼa? Nʼoyʼatshanekna nʼochulhihola toj ihi nʼochufwenyaj toj ihan elhna.