1, 2. ¿Pje nee ra mba̱ra̱ na punkjꞹ ntee?

GO KJOGꞸ dʼa tsunami kʼꞹ go kjuatꞹ naja jñiñi. Naja bʼɇzo go pjongꞹ o zapjꞹ, go pjatrʼꞹ ñe go mbøtrʼꞹ na punkjꞹ ntee kja na nitsjimi. Na ndinxu ke mi søʼø cáncer go nrru̱u̱ ñe go zogꞹ tsichʼa tsʼitrʼi.

² Ma kjogꞹ kʼo na sʼoo kja ne xoñijomꞹ, na punkjꞹ ntee ønꞹji, “¿pjenga kjogꞹ kʼo na sʼoo?”. Xo ønꞹji, “¿pjenga bʼꞹbʼꞹ ntee kʼo me ꞹmbꞹ in minte ñe pjenga ri supjreji?”. ¿Gi kjage yo trʼønꞹ?

3, 4. a) ¿Pje bo dyønꞹ e Habacuc e Jehová? b) ¿Pje go nrrꞹrꞹ e Jehová?

³ Kja ne Biblia mama ke go bʼꞹbʼꞹ bʼɇzo kʼo mi enchʼeji kja o mꞹbʼꞹ Mizhokjimi, angezeji xo mi kjaji trʼønꞹ. Nzakja kʼe profeta Habacuc ke go dyønꞹ e Jehová: “¿Pjenga i jɇzi ra janrrgø kʼo na sʼoo? ¿Ñe pjenga i jɇzi ra bʼꞹbʼꞹ kʼo kjapꞹ ra supjre yo dyaja? ¿Pjenga i jɇzi ra bʼꞹbʼꞹ kja in jmigø kʼo chjotꞹji texe ñe kʼo chu̱ji? ¿Ñe pjenga chjⱥmaji ñe me bʼꞹbʼꞹ kʼo jodʼꞹ chu̱ʼu̱?” (Habacuc 1:3).

⁴ Kja Habacuc 2:2, 3 ri tøtrʼꞹji ja ba nrrꞹrꞹ Mizhokjimi kʼo trʼønꞹ kʼo go tsjaa e Habacuc ñe kʼo ro tsjaa Mizhokjimi ngekʼua ro jokꞹ kʼo mi kjogꞹ. E Jehová me sʼiya yo ntee. Ne Biblia mama: “Angeze me mbentsʼeji ga mbøkʼꞹji” (1 Pedro 5:7). Me sichʼi kja in mꞹbʼꞹji ma supjre yo ntee, pe e Mizhokjimi xenrra sichʼi kja o mꞹbʼꞹ ma janrra ke ri supjreji (Isaías 55:8, 9). Ngekʼua ra  trjꞹrꞹji ne trʼønꞹ: ¿Pjenga me supjre yo ntee kja ne xoñijomꞹ?

5. ¿Pje xipji yo xøpꞹte kja yo religión yo ntee ma supjreji? ¿Pje mama ne Biblia?

⁵ Yo pastor, yo mbøkjimi ñe yo xøpꞹte kja yo religión ga xipjiji yo ntee ke e Mizhokjimi kjakꞹji ra supjreji. Bʼꞹnkʼo manji ke e Mizhokjimi mama pje ra kjogꞹ yo ntee, xo manji ke dya søø ra pa̱ra̱ji pjenga Mizhokjimi kjaa ga kjanu. Xo bʼꞹnkʼo manji ke tu̱u̱ yo ntee ñe yo tsʼitrʼi ngekʼua ra mimiji ajensʼe nu ja bʼꞹbʼꞹ Mizhokjimi. Pe dya na kjuanakʼo, e Jehová dya penkoji kʼo na sʼoo. Ne Biblia mama ga kjaba: “¡E Mizhokjimi kʼꞹ na kjuana dya kjaa kʼo na sʼoo! Angeze me na zɇzhi ñe dya kjaa kʼo na sʼoo” (Job 34:10).

6. ¿Pjenga mama na punkjꞹ ntee ke e Mizhokjimi penkøji kʼo na sʼoo?

⁶ Na punkjꞹ ntee manji ke e Mizhokjimi penkøji yo na sʼoo nange mbeñeji ke nge Mizhokjimi kʼꞹ manda kja ne xoñijomꞹ. Pe kja nu xørꞹ 3, ro nuji ke nge e Satanás kʼꞹ dya joo kʼꞹ manda kja ne xoñijomꞹ.

7, 8. ¿Pjenga me supjre yo ntee kja ne xoñijomꞹ?

⁷ Kja ne Biblia mama ke “kʼo ntee kʼo dya enchʼe o mꞹbʼꞹ e Jesucristo, je nge e Satanás kʼꞹ dya joo kʼꞹ mandakʼo” (1 Juan 5:19). E Satanás nge kʼꞹ manda kja ne xoñijomꞹ, me mⱥjⱥ ma kjapꞹ ra supjre yo ntee. Angeze “ompꞹ texe yo ka̱ra̱ kja ne xoñijomꞹ” (Apocalipsis 12:9). Na punkjꞹ ntee kjaji ja ga tsjaa e Satanás, na mbɇchjineji, ꞹmbꞹji o minte ñe me mⱥji ma kjapꞹ ra supjreji.

⁸ Xo bʼꞹbʼꞹ kʼo kjakꞹji ra supjreji kja ne xoñijomꞹ. Ma  e Adán ñe e Eva go tsjabi nzhubꞹ, kʼo o trʼii kʼo go ñʼejebi mi pɇsʼiji nzhubꞹ, ngekʼua bʼꞹbʼꞹ ntee kʼꞹ kjapꞹ ra supjre o minte. Na punkjꞹ ntee xo mbeñeji ke me ni mubi ke nangeje yo dyaja ntee. Bʼꞹnkʼo chjⱥmaji, poji kja chu̱ʼu̱ ñe kjapꞹji ke ra zu̱ji yo ntee (Eclesiastés 4:1; 8:9). Bʼꞹbʼꞹ ntee kʼo supjre ‘nangeje dya pa̱ra̱ji nu nrrajme ma pje ra kjogꞹji’ (Eclesiastés 9:11). Ra bʼꞹbʼꞹ paa nu ja kʼo ra bʼꞹnkʼøji, bʼꞹma pje kʼo ra kjogꞹzꞹji.

9. ¿Pjenga ri mangøji ke e Jehová pa̱ra̱ na joo yo ri supjreji?

⁹ E Jehová dya kjakꞹji ra supjreji. Dya nge angeze kʼꞹ kjapꞹ ra chu̱ʼu̱ yo ntee, ra mbøtrʼꞹnteji ñe kʼꞹ dya ra neji o dyoji. E Mizhokjimi dya penkøji yo na sʼoo nzakja ma mbii ne xoñijomꞹ, yo huracán ñe ma ñe̱je̱ na punkjꞹ dyebʼe. Bʼꞹma nutsʼkʼe gi mbeñe ke ma e Jehová me na zɇzhi kja texe ne xoñijomꞹ ñe ajensʼe, ¿pjenga jɇzi ke ra kjogꞹ yo na sʼoo? Ri pa̱rgøji ke e Mizhokjimi me sʼiyazꞹji, ngekʼua angeze pa̱ra̱ na joo pjenga jɇzi ke ra kjogꞹyo (1 Juan 4:8).

10. ¿Pje ma bʼɇchjine go xosbʼꞹ e Satanás nu e Jehová?

¹⁰ Kja kʼe jardín Edén, nu Diablo go jyotrʼꞹ e Adán ñe e Eva. E Satanás go xosbʼꞹ bʼɇchjine e Mizhokjimi, go mama ke e Mizhokjimi dya mi nee ro unꞹ kʼo ma joo e Adán ñe e Eva. E Satanás mi nee ke ro ñenchʼebi kja o mꞹbʼꞹbi kʼꞹ xenda ro manda na joo angeze ke e Jehová ñe dya mi mubi ke e Adán ñe e Eva ro jyodʼꞹbi Mizhokjimi (Génesis 3:2-5; jñanrra nu nota 27 kja nu página 222).

11. ¿Pje ma trʼønꞹ kʼꞹ ni mubi ra trjꞹrꞹji?

¹¹ E Adán ñe e Eva dya go dyⱥtⱥbi e Jehová, go tsjabi  kʼo na sʼoo. Angezebi mi mbeñebi ke mi søø ro juajnꞹbi pje mi mbe kʼo ma joo ñe pje mi mbe kʼo ma sʼoo. ¿Pje ro tsjaa e Jehová kʼꞹ ro jñetse ke dya ma joo kʼo go tsjaji ñe ke me pa̱ra̱ na joo kʼo ni jyongøji?

12, 13. a) ¿Pjenga dya go mbøtrʼꞹ e Jehová dabadiji kʼo dya go dyⱥtⱥji? b) ¿Pjenga o jyɇzi e Jehová ke e Satanás ro manda kja ne xoñijomꞹ ñe yo ntee ro mandatsjɇji?

¹² E Jehová dya go chjotꞹ e Adán ñe e Eva nzi ba tsjabi kʼo na sʼoo. Kʼo go tsjaa e Jehová nge ke go jyɇzibi ro ñʼejebi trʼii. Nuʼma e Jehová o unꞹ kʼo o trʼii e Adán ñe e Eva ro juajnꞹji kjo nge kʼꞹ ro dyⱥtⱥji ngekʼua ro mandaji angezeji. E Jehová mi nee ke ro iji kja ne xoñijomꞹ na punkjꞹ ntee kʼꞹ dya ro mbɇsʼiji nzhubꞹ, ro kjogꞹ ga kjanu zø pje nrre ro tsjaa nu kʼꞹ dya joo (Génesis 1:28; Isaías 55:10, 11).

¹³ Ma e Satanás o xosbʼꞹ bʼɇchjine e Jehová o dyⱥrⱥ na punkjꞹ millón anxe (Job 38:7; Daniel 7:10). Nuʼma e Jehová go jyɇzi ke ro kjogꞹ yo paa ngekʼua e Satanás ro unꞹ nguenrra ma na kjuana kʼo bi mama. Xo go jyɇzi ke yo ntee ro juajnꞹji kjo ro manda ñe ke ro dyⱥtⱥji e Satanás, ga kjanu ro jñetse ma na kjuana ro søø ro mimiji na joo, ma dya ro jyodʼꞹji Mizhokjimi ke ro mbøsʼꞹji.

14. ¿Pje jitsʼkøji yo na kjogꞹ kja ne xoñijomꞹ?

¹⁴ Ya kjogꞹ na punkjꞹ kjɇɇ, yo ntee nee ra mandatsjɇji, pe dya søø ra tsjajikʼo. Kʼo na kjogꞹ jñetse ke na mbɇchjine e Satanás. Ni jyodʼꞹ ke yo ntee ra jyodʼꞹji Mizhokjimi ngekʼua ra mbøsʼꞹji. Na kjuana kʼo go mama kʼe profeta Jeremías, angeze go mama ga kjaba: “Ri pa̱ra̱gø na joo, oh Jehová, ke yo ntee dya søø ra nzhodʼꞹtsjɇji kja o ñʼiji. Yo ntee dya pa̱ra̱ji ra juajnꞹji ja ra nzhodʼꞹji” (Jeremías 10:23).

15, 16. a) ¿Pjenga jɇzi e Jehová ra kjogꞹ na punkjꞹ paa ke ri supjreji? b) ¿Pjenga dya bʼe jokꞹ e Jehová yo nrrumꞹ kʼo o tsjaa e Satanás?

¹⁵ ¿Pjenga jɇzi e Jehová ra kjogꞹ na punkjꞹ paa ke ri supjreji? ¿Pjenga dya kjuatꞹ kʼo na sʼoo? Ya kjogꞹ na punkjꞹ paa kʼꞹ jñetse ke e Satanás dya søø ra manda na joo. Ga potʼꞹji kʼo manda kja ne xoñijomꞹ ngekʼua ra tsjaji na joo, pe dya ngeje ga kjanu. Zø bʼꞹbʼꞹ ntee kʼo pa̱ra̱ji na punkjꞹ ñe pje nrre ⱥtrʼⱥji, xenda kjaji kʼo na sʼoo, pøtrʼꞹnteji, chu̱ji, kjogꞹji trjijmi ñe dya pje pɇsʼiji. Ni jyodʼꞹ ra mandazꞹji Mizhokjimi ngekʼua ra ka̱ra̱ji na joo.

¹⁶ E Jehová dya bʼe jokʼꞹ yo nrrumꞹ kʼo go tsjaa e Satanás. Ma ro jokʼꞹ kʼo nrrumꞹ ro jñetse ke e Mizhokjimi pjøsʼꞹ e Satanás ra manda, pe e Mizhokjimi dya ra tsjakʼo. Yo ntee mbeñeji ke søø ra mandatsjɇji na joo ñe ra mbedye na joo kʼo manji. Pe dya kjuana ke søø ra mandaji na joo. E Jehová dya ra mbøsʼꞹji ra tsjaji ga kjanu nange e Jehová dya søø ra mama bʼɇchjine (Hebreos 6:18, TNM).

17, 18. ¿Pje ra tsjaa e Jehová ngekʼua ra jokꞹ yo nrrumꞹ kʼo a go tsjaa e Satanás?

¹⁷ ¿Søø ra jokʼꞹ e Jehová yo nrrumꞹ kʼo a go tsjaa e Satanás ñe yo ntee? Ja̱a̱, e Mizhokjimi søø ra tsjaa texe. E Jehová pa̱ra̱ jingua ra jñetse ma na kjuana nrrexe kʼo go mama e Satanás. Nuʼma ra kjogꞹ ja nzi ma nee Mizhokjimi mi jingua, ra nge ne xoñijomꞹ me rga zøø ñe “texe yo añima yo bʼꞹbʼꞹji kja o trʼoji” ra xosꞹji (Juan 5:28, 29, NTD). Yo ntee dya kja ra zødyeji ñe dya kja ra ndu̱ji. E Jesús ra kjuatꞹ texe kʼo na sʼoo kʼo a go tsjaa e Satanás. E Jehová ra tsjaa ke e Jesús ra “juapkʼꞹ o bʼɇpji e Satanás kʼꞹ dya joo” (1 Juan 3:8). Nudya ra unꞹji pøjø e Jehová nange me pɇskøji paciencia, ngekʼua søø ra pa̱ra̱ji na joo angeze ñe ra juajnꞹji ra mandazꞹji (xørꞹ 2 Pedro  3:9, 10, TNM). * E Mizhokjimi xo pjøxkꞹji ma ri supjreji ngekʼua ra sɇchiji (Juan 4:23; xørꞹ 1 Corintios 10:13).

¹⁸ E Jehová dya kjakꞹji ke ra juajnꞹji angeze ra mandazꞹji. O jyɇzgiji ke ra juajnꞹji pje ri nee ra kjaji. Ra nuji pjenga me ni mubi kʼo dʼakʼꞹji Mizhokjimi.

19. ¿Pje nge kʼo me ni mubi kʼo go dyakꞹji e Jehová? ¿Pjenga na joo ra unꞹji pøjø Mizhokjimi?

¹⁹ E Jehová go dyakꞹji yo me na joo, søø ra juajnꞹji pje ri nee ra kjaji, dya ri chjekjøji yo añimale. Yo añimale dya juajnꞹji pje ra tsjaji, pe nutsʼkøji søø ra juajnꞹji ja rga mimiji ñe ma ri nee ra ⱥtⱥji e Jehová (Proverbios 30:24). Dya ri chjenkøji na máquina kʼꞹ kjaa ja ga mama kʼe ntee kʼꞹ go dyⱥtrʼⱥ. Nutsʼkøji søø ra juajnꞹji pje ra kjaji, ja rga kjazgøji, kjo ra joji ñe ja rga mimiji. E Jehová nee ke ra mⱥji rga minji.

20, 21. ¿Pje nge kʼo me na joo ke søø ri tsjagedya?

²⁰ E Jehová nee ke ra sʼiyaji angeze (Mateo 22:37, 38). Angeze ngeje nzakja na tata kʼꞹ me mⱥjⱥ ma ⱥrⱥ nu o trʼii ra xipji “ri sʼiyatsʼꞹ” ñe dya kjo xipji ra tsjakʼo. E Jehová go dyⱥkⱥji na joo ngekʼua ra juajnꞹji ma ri nee ra pɇpiji angeze. E Satanás, e Adán ñe e Eva go tsjaji kʼo na sʼoo, dya o juajnꞹji ro dyⱥtⱥji e Jehová. Pe nutsʼkʼe ¿pje ri tsjage?

²¹ Tsjage kʼo mama e Jehová. Na punkjꞹ millón ntee je ga tsjaji ga kjanu ngekʼua ra mⱥpⱥji o mꞹbʼꞹ e Jehová ñe dya ⱥtⱥji e Satanás (Proverbios 27:11). ¿Pje ri tsjagedya ngekʼo ri bʼꞹnkʼe kja nu dʼadyo xoñijomꞹ nu ja dya kja ra supjreji? Kja nu xørꞹ nu ba e̱je̱ ra trjꞹrꞹji ne trʼønꞹ.