1. Mɛnɔ lɛ ha wɔ wami?

YEHOWA “ji Mawu hɛ kalɔ ɔ nɛ.” (Yeremia 10:10) Lɛ ji wa Bɔlɔ, nɛ lɛ nɛ e ha wɔ wami. Baiblo ɔ de ke: “Mo lɛ o bɔ níhi tsuo; o bɔ mɛ bɔ nɛ o suɔ kaa a hi. Nɛ a ngɛ jã pɛ!” (Kpojemi 4:11) Niinɛ, Yehowa suɔ nɛ waa hi wami mi. Wami ji nike ní nɛ he jua wa nɛ e kɛ dloo wɔ.​​—Kane La 36:9.

2. Mɛni e sa nɛ waa pee konɛ wa ná bua jɔmi ngɛ si himi mi?

² Yehowa haa wɔ niye ní kɛ nyu kɛ ní kpahi nɛ ma ha nɛ waa hi wami mi. (Bɔfo Ɔmɛ A Ní Tsumi 17:28) Pi nɛ e suɔ kaa waa hi wami mi kɛkɛ, se e suɔ nɛ wa bua nɛ jɔ ngɛ si himi mi hulɔ. (Bɔfo Ɔmɛ A Ní Tsumi 14:15-17) Loko wa ma ná bua jɔmi ngɛ si himi mi ɔ, ja wa ye Mawu mlaa amɛ a nɔ.​​—Yesaya 48:17, 18.

3. Mɛni Yehowa pee benɛ Kain gbe Habel ɔ?

³ Baiblo ɔ tsɔɔ kaa wami he jua wa ha Yehowa. Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, benɛ Kain ná e nyɛmi Habel he abofu ɔ, Yehowa de lɛ ke e sa nɛ e bɔ mɔde nɛ e ye e he nɔ. Se Kain bui tue. Mohu ɔ, e mi mi fu wawɛɛ, nɛ e ‘fia e senɔ Habel nɔ́ nɛ e gbe lɛ.’ (1 Mose 4:3-8) Yehowa gbla Kain tue ngɛ Habel muɔ si nɛ e pue ɔ he. (1 Mose 4:9-11) Enɛ ɔ tsɔɔ kaa abofu kɛ ninyɛ hí kulaa, ejakaa lɔ ɔ ma nyɛ ma ha nɛ waa pee yi wu  tso ní. Nihi nɛ a ngɛ jã a be neneene wami náe. (Kane 1 Yohane 3:15.) Enɛ ɔ he ɔ, e sa nɛ waa suɔ nimli tsuo konɛ waa sa Yehowa hɛ mi.​​—1 Yohane 3:11, 12.

4. Mɛni nɛ mlaa ko nɛ Mawu kɛ ha Israel bi ɔmɛ ɔ tsɔɔ wɔ ngɛ wami he?

⁴ Jeha babauu se ɔ, Yehowa ha Israel bi ɔmɛ Mlaa Nyɔngma amɛ kɛ tsɔɔ kaa wami he jua wa ha lɛ. Mlaa a eko de ke: “Koo gbe nɔmlɔ.” (5 Mose 5:17) Ke nɔ ko je blɔ nɛ e gbe nɔmlɔ ɔ, lɛ hu a gbeɔ lɛ.

5. Kɛ Mawu naa hɔ jemi ha kɛɛ?

⁵ Kɛ Mawu naa hɔ jemi ha kɛɛ? Bimwɔyo nɛ a fɔ we lɛ lolo po wami he jua wa ha Yehowa. Ngɛ Mlaa nɛ Yehowa kɛ ha Israel bi ɔmɛ ɔ mi ɔ, Yehowa tsɔɔ kaa ke nɔ ko ya plaa yohɔyo ko, nɛ yo ɔ mi ɔ puɛ ɔ, e sa nɛ a gbe jamɛ a nɔ ɔ. (Kane 2 Mose 21:22, 23; La 127:3) Enɛ ɔ tsɔɔ kaa hɔ jemi hí.​—Hyɛ Nyagbe Ningma 28.

6, 7. Mɛni wa ma nyɛ maa pee kɛ tsɔɔ kaa wami he jua wa ha wɔ?

⁶ Mɛni wa ma nyɛ maa pee kɛ tsɔɔ kaa wa wami kɛ ni kpahi a wami he jua wa ha wɔ? E sɛ nɛ waa pee nɔ́ ko nɛ kɛ wa wami loo ni kpahi a wami maa wo oslaa mi. Enɛ ɔ he ɔ, wa nui taba, wii, kɛ tsopa yaya kpa komɛ, ejakaa a yeɔ nɔ awi.

⁷ Mawu ha wɔ wami kɛ nɔmlɔ tso nɛ ngɛ fɛu. Enɛ ɔ he ɔ, e sa nɛ waa ngɔ wa wami kɛ wa nɔmlɔ tso ɔ kɛ pee níhi nɛ Mawu suɔ. Jehanɛ se hu ɔ, e sa nɛ waa hyɛ wa nɔmlɔ tso ɔ nɔ saminya, ke pi jã a, wa he be tsɔe ngɛ Mawu hɛ mi. (Roma Bi 6:19; 12:1; 2 Korinto Bi 7:1) Yehowa lɛ bɔ wami, lɔ ɔ he ɔ, ke wa bui wami kaa e he jua wa a, e be wa jami nɔ kplɛɛe. Su yayahi  kpami yee mohu lɛɛ, se ke wa bɔ mɔde nɛ wa pee níhi kɛ tsɔɔ kaa wami he jua wa ha wɔ ɔ, Yehowa maa ye bua wɔ.

8. Mɛni e sa nɛ waa pee konɛ wa ko ngɔ wa wami loo ni kpahi a wami kɛ wo oslaa mi?

⁸ Wa kase kaa wami ji nike ní nɛ he jua wa. Yehowa ngɛ he kɛ nɔ fɔmi ngɛ wa mi kaa wa be nɔ́ ko pee nɛ kɛ wa wami loo ni kpahi a wami maa wo oslaa mi. Enɛ ɔ he ɔ, wa hɛɛ we lɔle loo moto basabasa, nɛ wa fiɛ we fiɛmi basabasa, ejakaa wami he jua wa ha wɔ. (La 11:5) Jehanɛ se hu ɔ, wa bɔɔ mɔde kaa wa ma dla níhi nɛ ma nyɛ maa plaa nihi ngɛ wa we mi. Yehowa fa Israel bi ɔmɛ ke: “Ke o po we he ɔ, moo hyɛ nɛ o wo o tsu yi bumi ɔ he aklabatsa kɛ bɔle lɛ kɛ kpe. Ke o pee jã a, lɛɛ ke nɔ ko sane kɛ je tsu ɔ yi mi kɛ ba nɔ si nɛ e gbo ɔ, tɔmi ɔ ji mo.”​—5 Mose 22:8.

9. Mɛni e sɛ kaa waa pee lohwehi?

⁹ Bɔ nɛ wa peeɔ lohwehi ha a hu he hia Yehowa wawɛɛ. E ha wɔ he blɔ kaa wa ma nyɛ maa gbe lohwehi nɛ waa ye, loo waa ngɔ a he womi kɛ kpɛ tade, nɛ ke lohwe ko ma wɔ awi yemi ɔ, wa ma nyɛ maa gbe lɛ. (1 Mose 3:21; 9:3; 2 Mose 21:28) Se e sɛ nɛ waa wa lohwe ko yi mi, aloo waa gbe lohwe ko kɛ je wa hɛ ja.​​—Abɛ 12:10.

10. Kɛ wa peeɔ kɛɛ kɛ leɔ kaa muɔ daa si ha wami?

¹⁰ Yehowa buu muɔ kaa e ngɛ klɔuklɔu, ejakaa e daa si ha wami. Benɛ Kain gbe Habel ɔ, Yehowa de lɛ ke: “O senɔ ɔ muɔ ɔ nɛ ngɛ zugba a mi ɔ ngɛ awe nyae kɛ ngɛ mi tsɛe.” (1 Mose 4:10) Yehowa gbla Kain tue ngɛ Habel muɔ si nɛ e pue ɔ he, ejakaa Habel muɔ  daa si kɛ ha e wami. Pee se ngɛ Noa be ɔ mi ɔ, Yehowa kpale tsɔɔ kaa muɔ daa si ha wami. Yehowa ha Noa kɛ e weku ɔ he blɔ kaa a ma nyɛ maa gbe lohwehi nɛ a ye. E de ke: ‘I ngɔ lohwehi tsuo nɛ a ngɛ hɛngmengmle ɔ ngɔ ha nyɛ nɛ nyɛɛ ye, kaa bɔ nɛ i ha nyɛ ba a.’ Se Yehowa fa mɛ ke: ‘Lo nɛ muɔ ngɛ mi kɛ mwɔɔ ɔ, nyɛ ko ye, ejakaa muɔ ɔ, wami ngɛ mi.’​​—1 Mose 1:29; 9:3, 4.

11. Mɛni mlaa Mawu wo Israel bi ɔmɛ ngɛ muɔ he?

¹¹ Maa pee jeha 800 ngɛ Nyu Kpekpemi ɔ se ɔ, Yehowa wo e we bi ɔmɛ mlaa kaa: “Ke Israel fɔfɔɛ, loo nɔ ko nɛ ba to mɛ nubwɔ ya da de nɛ e gbe lohwe nane eywiɛtsɛ, loo pɛlitsɛ nɛ a yeɔ ɔ, é dɛ muɔ ɔ kɛ pue si, nɛ e ngɔ zu ngɔ pue nɔ.” Lɔ ɔ se ɔ, e de mɛ hu ke: ‘Nyɛ ko ye muɔ.’ (3 Mose 17:13, 14) Yehowa suɔ nɛ e we bi nɛ a bu muɔ kaa e ngɛ klɔuklɔu. E ha mɛ he blɔ kaa a ma nyɛ maa gbe lohwehi nɛ a ye, se e sa nɛ a plɛ muɔ ɔ kɛ pue si, loko a ye.

12. Kɛ Kristofohi buu muɔ kɛɛ?

¹² Ngɛ Yesu gbenɔ se ɔ, bɔfo ɔmɛ kɛ asafo mi nikɔtɔmahi nɛ a ngɛ Yerusalem ɔ pee kpe ko. Ngɛ kpe ɔ mi ɔ, a susu Mose Mlaa komɛ nɛ e sa kaa Kristofohi nɛ a ya nɔ nɛ a ye nɔ ɔ he. (Kane Bɔfo Ɔmɛ A Ní Tsumi 15:28, 29; 21:25.) Yehowa ye bua mɛ nɛ a na kaa loloolo ɔ, muɔ he jua wa kɛ ha lɛ, nɛ e sa nɛ mɛ hu a bu muɔ kaa e ngɛ klɔuklɔu. Yesu kaseli ɔmɛ yi muɔ, a nui muɔ, nɛ a yi lohwe nɛ a pui e kuɛ si. Ke a pee jã a, e ngɛ kaa wɔ jami loo ajuama bɔmi kɛ̃. Kɛ je jamɛ a be ɔ mi kɛ ma a, anɔkuale Kristofohi yi muɔ, nɛ a nui muɔ. Mwɔnɛ ɔ hu nɛɛ? Loloolo ɔ, Yehowa suɔ nɛ waa bu muɔ kaa e ngɛ klɔuklɔu.

13. Mɛni he je nɛ Kristofohi ngɔɛ muɔ ngɛ hiɔ tsami mi ɔ?

 ¹³ Anɛ enɛ ɔ tsɔɔ kaa ke Kristofo no ko be he wami ɔ, e sɛ nɛ e ngɔ muɔ lo? Ee, e sɛ nɛ e ngɔ, ejakaa Yehowa ke wa ko ye muɔ. Ke dɔkita ko de mo ke o ko nu dã hu ɔ, o maa ngɔ kɛ gu o pani mi lo? Tse o be jã pee? Akɛnɛ Mawu mlaa a tsɔɔ kaa e sɛ nɛ waa ye muɔ he je ɔ, wɔ hu wa be nyɛe maa ngɔ muɔ ngɛ hiɔ tsami mi.​​—Hyɛ Nyagbe Ningma 29.

14, 15. Mɛni he je nɛ Kristofohi a wami nɛ a maa hyɛ nɔ saminya kɛ Yehowa tue nɛ a maa bu ɔ he hia mɛ wawɛɛ ɔ?

¹⁴ Ke dɔkita ko de mo ke, ke o ngɔɛ muɔ ɔ, o ma gbo ɔ, kɛ o maa pee kɛɛ? E sa nɛ nɔ tsuaa nɔ nɛ mwɔ e yi mi kpɔ kaa e maa bu Mawu mlaa nɛ e kɛ ha ngɛ muɔ he ɔ tue loo e be tue bue. Kristofohi naa wami kaa e ji nike ní nɛ Mawu kɛ ha wɔ. Enɛ ɔ he ɔ, ke wa be he wami ɔ, wa ma hla tsami, se wa be muɔ ngɔe kɔkɔɔkɔ.

¹⁵ Wa hyɛɛ wa he nɔ saminya konɛ wa ko nu hiɔ. Se ke wa be he wami ɔ, wa be muɔ ngɔe ejakaa wami he jua wa ha Mawu. E he hia wawɛɛ kaa wa maa bu Yehowa tue mohu pe nɛ wa ma gbo lɛ tue konɛ waa hi je mi be bɔɔ ko kɛkɛ. Yesu de ke: ‘Nɔ tsuaa nɔ nɛ hlaa kaa e baa e klaa loo e wami yi ɔ, e maa laa lɛ; se nɔ tsuaa nɔ nɛ ngɔɔ e wami ngɔ fɔɔ he ngɛ ye he ɔ, e nine maa su nɔ ekohu.’ (Mateo 16:25) Wa suɔ nɛ waa bu Yehowa tue ejakaa wa suɔ lɛ wawɛɛ. E le nɔ́ nɛ hi ha wɔ, enɛ ɔ he ɔ, wa buɔ wami kaa e he jua wa, nɛ e ngɛ klɔuklɔu kaa bɔ nɛ Yehowa hu buu lɛ ɔ.​​—Hebri Bi 11:6.

16. Mɛni he je nɛ anɔkuale Kristofohi buɔ Mawu tue ɔ?

¹⁶ Anɔkuale Kristofohi fia a pɛɛ si kaa a maa ye mlaa nɛ Mawu wo ngɛ muɔ he ɔ nɔ. A yi muɔ nɛ a nui muɔ.  A ngɔɛ muɔ ngɛ hiɔ tsami mi hulɔ. * Se a kplɛɛɔ hiɔ tsami blɔ nɔ tomihi nɛ a kɛ muɔ tsu we ní ngɛ mi ɔ nɔ. A he ye kaa wami kɛ muɔ Bɔlɔ ɔ le nɔ́ nɛ hi ha mɛ. Anɛ mo hu o he ye kaa Mawu le nɔ́ nɛ hi ha mo lo?

17. Ngɛ blema Israel ɔ, mɛni pɛ nɛ Yehowa ha he blɔ kaa a ngɔ muɔ kɛ pee?

¹⁷ Ngɛ Mlaa nɛ Mawu kɛ ha Mose ɔ mi ɔ, Yehowa de Israel bi ɔmɛ ke: ‘Muɔ ji nɔ́ nɛ haa he lo tsuaa he lo wami. Lɔ ɔ he nɛ Yehowa fã ke a ngɔ muɔ kɛ pue bɔ sami la tɛ ɔ nɔ nɛ a kɛ kpata ha nyɛ klaahi ɔ nɛ. Muɔ ji nɔ́ nɛ a kɛ kpataa nɔ he yayami.’ (3 Mose 17:11) Blema a, ke Israel no ko tɔ̃ ɔ, e ngɔɔ lohwe kɛ sãa bɔ, nɛ osɔfo ɔ ngɔɔ lohwe ɔ muɔ ɔ eko kɛ pueɔ bɔ sami la tɛ ɔ nɔ ngɛ sɔlemi we ɔ, konɛ Yehowa nɛ ngɔ nɔ ɔ he yayami kɛ pa lɛ. Enɛ ɔ pɛ nɛ Yehowa ha Israel bi ɔmɛ he blɔ kaa a ngɔ muɔ kɛ pee.

18. Mɛni lɛ Yesu wami nɛ e kɛ sã bɔ ɔ ma ha nɛ wa ná?

¹⁸ Benɛ Yesu ba zugba a nɔ ɔ, e ngɔ e wami ɔ, loo e muɔ ɔ kɛ ha konɛ a ngɔ wa he yayamihi kɛ pa wɔ. Enɛ ɔ ba po mlaa nɛ kɔɔ lohwehi nɛ a kɛ sãa afɔle ɔ mi. (Mateo 20:28; Hebri Bi 10:1) Benɛ Yehowa tle Yesu si kɛ ho hiɔwe ya a, Yesu wami nɛ he jua wa a bli blɔ kɛ ha adesahi konɛ a nyɛ nɛ a hi si kɛ ya neneene.​​—Yohane 3:16; Hebri Bi 9:11, 12; 1 Petro 1:18, 19.

19. Mɛni e sa kaa waa pee konɛ wa ko ye nɔ ko muɔ he fɔ?

¹⁹ Wa naa Yehowa si kaa e ha wɔ wami! Wa suɔ kaa  wa ma ha nɛ nihi nɛ a le kaa ke a ná Yesu mi hemi kɛ yemi ɔ, a ma ná neneene wami. Wa suɔ nimli, lɔ ɔ he ɔ, wa maa pee nɔ́ tsuaa nɔ́ nɛ wa ma nyɛ, nɛ waa tsɔɔ mɛ níhi nɛ e sa kaa a pee konɛ a ná wami. (Ezekiel 3:17-21) Ke wa pee jã a, wa ma nyɛ ma de nɔ́ nɛ bɔfo Paulo de ɔ eko. E de ke: “Ke nyɛ ti nɔ ko hɛ mi kpata a, lɛ nitsɛ e musu tloo lɛ. Ejakaa i jaje Mawu yi mi tomi ɔ tsuo pɛpɛɛpɛ ngɔ tsɔɔ nyɛ nɛ i laa we nyɛ ba.” (Bɔfo Ɔmɛ A Ní Tsumi 20:26, 27) E sa nɛ waa tsɔɔ nihi Yehowa he ní, nɛ waa ye bua mɛ nɛ a na bɔ nɛ wami he jua wa ha. Jã nɛ wa maa pee ɔ tsɔɔ kaa wami he jua wa ha wɔ.