1. Anie ọnọ nnyịn uwem?

JEHOVAH “edi odu-uwem Abasi.” (Jeremiah 10:10) Enye okobot nnyịn, enye onyụn̄ ọnọ nnyịn uwem. Kop se Bible etịn̄de mi aban̄a Jehovah. Enye ọdọhọ ete: “Afo [okobot] kpukpru n̄kpọ, ndien ke ntak uduak fo ke mmọ ẹkedu, oro okonyụn̄ anam ẹbot mmọ.” (Ediyarade 4:11) Jehovah okoyom nnyịn idu uwem. Ndien uwem emi enye ọnọde nnyịn ọsọn̄ urua etieti.—Kot Psalm 36:9.

2. Nso ke ana inam man uwem nnyịn ọfọn?

² Jehovah ọnọ nnyịn mme n̄kpọ emi ẹdinamde ika iso idu uwem, utọ nte udia ye mmọn̄. (Utom 17:28) Enye oyom nnyịn idu uwem inyụn̄ ikop inem uwem. (Utom 14:15-17) Ndien ana inịm ibet Abasi man uwem nnyịn ọfọn.—Isaiah 48:17, 18.

3. Nso ke Jehovah akanam ke ini Cain owotde Abel?

³ Bible owụt ke uwem nnyịn ye uwem mbon en̄wen ọsọn̄ urua ke enyịn Jehovah. Ke uwụtn̄kpọ, ke ini Cain, akpan Adam ye Eve, akayatde esịt ye Abel udọeka esie, Jehovah ama ọdọhọ Cain osụhọde esịt. Edi Cain ikokopke uyo Jehovah. Enye ama ayat esịt tutu enye “eyịbi Abel eyeneka esie owot.” (Genesis 4:3-8) Jehovah ama ọnọ Cain ufen ke ntak emi enye okowotde Abel. (Genesis 4:9-11) Iyatesịt ye usua ifọnke sia mmọ ẹkeme ndinam nnyịn inam n̄kpọ afai afai m̀mê ibak ibak. Owo emi etiede ntem idinyeneke nsinsi uwem. (Kot 1 John 3:15.) Edieke imade kpukpru owo, esịt eyenem Jehovah.—1 John 3:11, 12.

4. Ibet kiet ke otu Ibet Duop emi Abasi ọkọnọde nditọ Israel owụt ke Abasi ada uwem didie?

 ⁴ Ke ediwak tọsịn isua ama ekebe tọn̄ọ Cain okowot Abel, ibet kiet ke otu Ibet Duop emi Jehovah ọkọnọde Moses ama owụt ke uwem edi ọsọn̄urua n̄kpọ ke enyịn Jehovah. Ibet oro ọkọdọhọ ete: “Kûwot owo.” (Deuteronomy 5:17) Edieke owo okokoide-koi owot owo, akana ẹwot enye n̄ko.

5. Ndi Abasi ama owo osion̄o idịbi?

⁵ Ndi Abasi ama owo osion̄o idịbi? Idem eyen emi mîmanake kan̄a ọsọn̄ urua ke enyịn Jehovah. Ke Ibet emi Jehovah ọkọnọde nditọ Israel, enye ọkọdọhọ ke edieke owo an̄wanade en̄wan akatuak n̄wan idịbi ndien eyen esịt idịbi akpa, ke ana ẹwot owo oro. (Kot Exodus 21:22, 23; Psalm 127:3.) Bible owụt ke usion̄o idịbi edi idiọkn̄kpọ.—Se Se Ẹwetde Ẹdian 28.

6, 7. Nso ke ikpanam man iwụt Jehovah ke nnyịn idaha uwem nnyịn ye uwem mbon en̄wen ibre mbre?

⁶ Nso ke ikpanam man iwụt Jehovah ke nnyịn idaha uwem nnyịn ye uwem mbon en̄wen ibre mbre? Inaha inam n̄kpọ emi ekemede ndiwot nnyịn m̀mê ndibiat nnyịn n̄kpọ ke idem, nnyịn idinyụn̄ inamke n̄kpọ emi ekemede ndiwot mbon en̄wen m̀mê emi ekemede ndibiat mmọ n̄kpọ ke idem. Nnyịn idisịnke un̄wọn̄, idin̄wọn̄ke sika, ikọn̄ekpo, cocaine, m̀mê mme n̄kpọ ntre, sia mmọ ẹkeme ndibiat nnyịn n̄kpọ ke idem mîdịghe ẹwot nnyịn.

⁷ Idịghe nnyịn inyene uwem nnyịn m̀mê idem nnyịn, Abasi okobot nnyịn onyụn̄ ọnọ nnyịn uwem. Ana idu uwem nte enye ọdọhọde. Ana itịm idem ikama. Edieke nnyịn mînamke ntre, iyedehe ke enyịn Abasi. (Rome 6:19; 12:1; 2 Corinth 7:1) Edieke nnyịn mîdaha uwem nte ọsọn̄urua n̄kpọ, nnyịn idikemeke ndikpono Jehovah emi ọkọnọde nnyịn uwem. Imọdiọn̄ọ ke esisọn̄ nditre ndiọi ido.  Edi edieke isịnde idem idomo nditre ndiọi ido ke ntak emi idade uwem nte ọsọn̄urua n̄kpọ, Jehovah ayan̄wam nnyịn.

8. Nso ke ikpanam mbak nnyịn idinọ idem nnyịn m̀mê mbon en̄wen unan?

⁸ Se ikpepde owụt ke uwem emi Abasi ọnọde nnyịn ọsọn̄ urua. Jehovah ọdiọn̄ọ ke nnyịn iyanam se ikekeme mbak nnyịn idinam n̄kpọ emi ekemede ndiwot nnyịn m̀mê ndinọ nnyịn unan, m̀mê emi ekemede ndiwot mbon en̄wen m̀mê ndinọ mmọ unan. Iyekpeme nte iwatde moto, masịn, m̀mê mme n̄kpọ ntre. Nnyịn idibreke mbre m̀mê mbuba emi etiede afai afai, m̀mê emi ekemede ndinọ owo unan. (Psalm 11:5) Iyodomo ndidiọn̄ nnyụn̄ n̄kama ufọk nnyịn ọfọn mbak owo idida unan. Jehovah ọkọdọhọ nditọ Israel ete: “Edieke ọbọpde obufa ufọk, afo enyene ndibọp ibio ibibene ke ọkọm ufọk fo, mbak ududa ubiomikpe iyịp udori ufọk fo koro owo ekeme ndidian̄ade nduọ.”—Deuteronomy 22:8.

9. Ikpanam n̄kpọ didie ye mme unam?

⁹ Jehovah imaha ẹnam n̄kpọ ibak ibak ye mme unam. Enye enyịme iwot unam ita inyụn̄ ida ikpa mmọ inam ọfọn̄ isịne, onyụn̄ enyịme iwot unam emi ekemede ndinọ owo udọn̄ọ m̀mê emi ekemede ndiwot owo. (Genesis 3:21; 9:3; Exodus 21:28) Edi inaha inam n̄kpọ ibak ibak ye mme unam m̀mê ibre mbuba uwot unam.—Mme N̄ke 12:10.

10. Isan̄a didie ifiọk ke Abasi ada iyịp nte uwem?

¹⁰ Iyịp edi edisana n̄kpọ ke enyịn Jehovah sia enye ada iyịp nte uwem. Ke Cain ama okowot Abel, Jehovah ama ọdọhọ enye ete: “Iyịp eyenuka ke ofiori ke isọn̄ okot mi.” (Genesis 4:10) Iyịp Abel akada aban̄a uwem esie. Emi akanam  Jehovah ọnọ Cain ufen ke ntak emi enye okowotde Abel. Ke Ukwọ eyo Noah ama okokụre, Jehovah ama afiak owụt ke imọ ida iyịp nte uwem. Enye ama enyịme Noah ye ubon esie ẹta unam, onyụn̄ ọdọhọ mmọ ete: “Kpukpru unam . . . emi ẹdude uwem ẹyedi udia mbufo. Mmonyụn̄ nyak kpukpru mmọ nnọ mbufo kpa nte n̄kọnọde mbufo awawa ikọn̄.” Edi enyene n̄kpọ emi Jehovah ọkọdọhọde mmọ ẹkûnam. Enye ọkọdọhọ ete: “Mbufo ẹkûta unam ye ukpọn̄ [m̀mê uwem] esie, oro edi, iyịp esie.”—Genesis 1:29; 9:3, 4.

11. Nso ke Abasi ọkọdọhọ nditọ Israel ẹnam ye iyịp?

¹¹ Ke n̄kpọ nte isua 800 ama ekebe tọn̄ọ Jehovah ọkọdọhọ Noah okûdia iyịp, enye ama ọdọhọ ikọt esie ete: “Amaedi owo ekededi ke otu nditọ Israel m̀mê esenowo emi odụn̄de ke otu mbufo emi ebịnde ikọt omụm unam m̀mê inuen oro ẹkemede ndita, enye enyene ndiduọk iyịp esie ke isọn̄ nnyụn̄ nda ntan mfụk.” Enye ama ọdọhọ mmọ n̄ko ete: “Mbufo ẹkûdia iyịp.” (Leviticus 17:13, 14) Jehovah okosụk oyoyom ikọt esie ẹda iyịp nte edisana n̄kpọ. Enye ama enyịme mmọ ẹta unam, edi ikanaha mmọ ẹdia iyịp. Ini ekededi emi mmọ ẹwotde unam ẹyom ndita, akana mmọ ẹduọk iyịp unam oro ke isọn̄.

12. Didie ke mme Christian ẹsida iyịp?

¹² Ke isua ifan̄ ama ekebe tọn̄ọ Jesus akakpa, mme apostle ye mbiowo ke esop emi okodude ke Jerusalem ẹma ẹsop idem man ẹbiere m̀mê ewe ke otu ibet emi Abasi ọkọnọde nditọ Israel ke ana mme Christian ẹka iso ẹnịm. (Kot Utom 15:28, 29; 21:25.) Jehovah ama anam mmọ ẹdiọn̄ọ ke imọ isụk ida iyịp nte ọsọn̄urua n̄kpọ, ke ana mmọ ẹnyụn̄ ẹda iyịp nte edisana n̄kpọ. Ikanaha mmọ ẹdia iyịp, ẹn̄wọn̄ iyịp, m̀mê ẹta unam emi owo mîkọyọkke itọn̄ mbemiso akpade. Ke enyịn Abasi, mme n̄kpọ emi ẹtie nte  owo ndikpono ndem m̀mê ndinam use. Toto ke ini oro, ata mme Christian isidiaha iyịp, isinyụn̄ in̄wọn̄ke iyịp. Ndi ibet oro ebehe nnyịn mfịn? Jehovah oyom nnyịn n̄ko ida iyịp nte edisana n̄kpọ.

13. Ntak emi mme Christian mîsinyịmeke ẹsịn mmọ iyịp?

¹³ Ndi emi ọwọrọ ke inaha Christian enyịme ẹsịn imọ iyịp ke idem? Ih. Jehovah iyomke nnyịn idia iyịp m̀mê in̄wọn̄ iyịp. Edieke dọkta ọkpọdọhọde fi etre ndin̄wọn̄ mmịn, ndi ekpekekịm esịn ke idem? Ukpunamke. Emi owụt ke Abasi ndidọhọ nnyịn ikûdia m̀mê ikûn̄wọn̄ iyịp ọwọrọ ke enye iyomke nnyịn isịn iyịp ke idem n̄ko.—Se Se Ẹwetde Ẹdian 29.

14, 15. Didie ke mme Christian ẹsida uwem? Tịn̄ ntak emi mmọ mîdibiatke ibet Abasi man ẹdu uwem.

¹⁴ Nso ke idinam edieke dọkta ọdọhọde ke edieke owo mîsịnke nnyịn iyịp ke nnyịn imọn̄ ikpa? Nnyịn owo kiet kiet idibiere mme iyanam se idiọn̄ọde ke ọfọn ke enyịn Abasi. Mme Christian ẹda uwem nte ọsọn̄urua n̄kpọ ukem nte Abasi adade, ndien emi ayanam iyom usọbọ en̄wen emi edinamde idem ọsọn̄ nnyịn. Edi nnyịn idinyịmeke ẹsịn nnyịn iyịp.

¹⁵ Imesinam se ededi emi ikemede man idem ọsọn̄ nnyịn, edi nnyịn isinyịmeke ẹsịn nnyịn iyịp sia imọdiọn̄ọ ke Abasi ada iyịp nte uwem, ndien uwem edi edisana n̄kpọ ke enyịn esie. Ọfọn ndikop uyo Abasi akan ndinam n̄kpọ emi enye mîmaha man idu uwem. Jesus ọkọdọhọ ete: “Owo ekededi eke oyomde ndinyan̄a ukpọn̄ esie ọyọduọk enye; edi owo ekededi eke ọduọkde ukpọn̄ esie ke ntak mi oyokụt enye.” (Matthew 16:25) Nnyịn iyom ndikop uyo Jehovah sia imade enye. Enye ọdiọn̄ọ se inen̄erede ifọn ye nnyịn, nnyịn n̄ko ida uwem nte ọsọn̄urua n̄kpọ ye edisana n̄kpọ, ukem nte enye adade.—Mme Hebrew 11:6.

16. Ntak emi mbon emi ẹnamde n̄kpọ Abasi ẹsikopde uyo Abasi?

 ¹⁶ Mme ata ikọt Abasi ẹbiere ke se Abasi ọdọhọde ẹnam ye iyịp ke mmimọ idinam. Mmọ ididiaha iyịp, idin̄wọn̄ke iyịp, idinyụn̄ inyịmeke ẹsịn mmimọ iyịp. * Edi mmọ ẹyebọ usọbọ en̄wen man idem ọsọn̄ mmọ. Mmọ ẹdiọn̄ọ ke Abasi emi okobotde owo onyụn̄ obotde iyịp ọdiọn̄ọ se inen̄erede ifọn ye owo. Ndi afo emenịm ke Abasi ọdiọn̄ọ se inen̄erede ifọn ye afo?

17. Nso idi n̄kukụre n̄kpọ emi Jehovah ekenyịmede nditọ Israel ẹda iyịp ẹnam?

¹⁷ Ke Ibet emi Jehovah ọkọnọde Moses, enye ama ọdọhọ nditọ Israel ete: “Uwem unam odu ke iyịp, ami mmonyụn̄ nda enye ndori ke itieuwa nnọ mbufo ndisio isop nnọ ukpọn̄ mbufo [m̀mê ndifen idiọkn̄kpọ mbufo], koro edi iyịp osio isop.” (Leviticus 17:11) Ke ini nditọ Israel ẹkenamde idiọkn̄kpọ, mmọ ẹma ẹsiwa unam ẹnyụn̄ ẹdọhọ oku ọduọk ndusụk iyịp unam oro ke itieuwa ke temple man Jehovah efen ọnọ mmimọ. N̄kukụre n̄kpọ emi Jehovah ekenyịmede nditọ Israel ẹda iyịp ẹnam edi oro.

18. Nso ke n̄kpa Jesus anam ọnọ nnyịn?

¹⁸ Jesus ama edi isọn̄ edikpa m̀mê edinọ uwem esie. Ndien iyịp esie emi ẹkeduọkde anam ẹfen mme idiọkn̄kpọ nnyịn. Se enye akanamde emi ama anam ẹtre ndisiwa uwa. (Matthew 20:28; Mme Hebrew 10:1) Uwem Jesus ama ọsọn̄ urua etieti. Oro akanam Jehovah ekeme ndinam kpukpru owo ẹdori enyịn ndidu uwem ke nsinsi ke enye ama akanam Jesus eset afiak ọnyọn̄ heaven.—John 3:16; Mme Hebrew 9:11, 12; 1 Peter 1:18, 19.

19. Nso ke ana inam man ‘isana ke iyịp kpukpru owo’?

 ¹⁹ Imọkọm Jehovah etieti ke uwem emi enye ọnọde nnyịn! Iyom kpukpru owo ẹdiọn̄ọ ke edieke mmọ ẹbuọtde idem ye Jesus, ke mmọ ẹyedu uwem ke nsinsi. Imama mme owo, ntre iyanam se ikekeme man ikpep mmọ se mmọ ẹkpenamde man ẹnyene uwem. (Ezekiel 3:17-21) Edieke inamde ntem, iyekeme nditịn̄ ukem se apostle Paul eketịn̄de. Enye ọkọdọhọ ete: “Mmasana ke iyịp kpukpru owo, koro mmen̄ketreke ndisian mbufo ofụri uduak Abasi.” (Utom 20:26, 27) Nnyịn ndikpep mme owo n̄kpọ mban̄a Jehovah nnyụn̄ nnam mmọ ẹdiọn̄ọ nte enye adade iyịp owụt ke nnyịn ida uwem ye iyịp nte ọsọn̄urua n̄kpọ.