1. ¿Kjo nge kʼꞹ go dyⱥkøji?

E JEHOVÁ nge nu “Mizhokjimi kʼꞹ ix na kjuana kʼꞹ ixi bʼꞹbʼꞹtjo” (1 Tesalonicenses 1:9). E Jehová go dyⱥkøji ñe go dyakꞹji kʼꞹ ra bʼꞹbʼꞹtrjoji. Kja ne Biblia mama: “Ngetsʼkʼe bi dyⱥtʼⱥ texe yo bʼꞹbʼꞹ, texe yo kjaa. Mi ñege kʼꞹ ro bʼꞹbʼꞹyo, ngekʼua bi dyⱥtʼⱥyo” (Apocalipsis 4:11). Ja̱a̱, e Jehová mi nee ke ro bʼꞹbʼꞹji ngekʼua o dyakꞹji in bida. Me na joo nu bida kʼꞹ o dyakꞹji Mizhokjimi (xørꞹ Salmo 36:9). *

2. ¿Pje ra kjaji ngekʼua ra bʼꞹbʼꞹji na joo?

² E Jehová dʼakꞹji kʼo ni jyongꞹji ngekʼua ra bʼꞹbʼꞹtrjoji, dʼakꞹji nrreje ñe pje kʼo ri siji (Hechos 17:28). Pe dya ngextrjokʼo, angeze nee ke ra mⱥji rga mimiji (Hechos 14:15-17). Ma ri nee ra bʼꞹbʼꞹji na joo, ni jyodʼꞹ ra ⱥtⱥji kʼo mandazꞹji Mizhokjimi (Isaías 48:17, 18).

3. ¿Pje go tsjaa e Jehová ma e Caín go mbøtrʼꞹ e Abel?

³ Kja ne Biblia mama ke in bidagøji ñe o bida yo dyaja ntee me ni mubi a jmii e Jehová. Nzakja ma e Caín, nu o trʼii e Adán ñe e Eva, me mi ꞹmbꞹ nu kjuarma e Abel, e Jehová o zopjꞹ e Caín go xipji ke dya ro nuu na ꞹꞹ nu kjuarma. Pe e Caín dya go dyⱥtⱥ Mizhokjimi, xe go nutrjo na ꞹꞹ ngekʼua “go mbøtrʼꞹ e Abel nu kjuarma” (Génesis 4:3-8). E Jehová go zꞹbꞹ e Caín nange bi mbøtrʼꞹ  e Abel (Génesis 4:9-11). Dya ra kjaji mbɇkuɇ ñe dya kjo ra ꞹmbꞹji, ngejyo ni mbꞹrꞹ chu̱ʼu̱ ñe pøtrʼꞹnte. Na ntee ga kjanu dya ra søø ra mimi nrrexe yo paa (xørꞹ 1 Juan 3:15, TNM). * Ma ri negøji ke ra mⱥjⱥ e Jehová, ni jyodʼꞹ ra sʼiyaji texe yo ntee (1 Juan 3:11, 12).

4. ¿Pje jitsʼkøji naja ley kʼꞹ go unꞹ Mizhokjimi kʼo mi menzumꞹ a Israel?

⁴ Ma ya bi kjogꞹ na punkjꞹ kjɇɇ, e Jehová go mama ke me ma mubi nu bida. Go mamakʼo kja kʼo ley kʼo go unꞹ e Moisés, naja ley mi mama: “Dya ri pøtrʼꞹnte” (Deuteronomio 5:17). Ma dʼa ntee ro mbøtrʼꞹ o minte xo ro mbøtrʼꞹji angeze.

5. ¿Ja ga nuu Mizhokjimi ma dʼa nrrinxu ra mbøtrʼꞹ o tsʼilele ma dya bʼe sⱥdʼⱥ ra musʼꞹ?

⁵ ¿Ja ga nuu e Mizhokjimi ma dʼa nrrinxu ra mbøtrʼꞹ o tsʼilele ma xe bʼꞹntrjo kja o pjeme? E Jehová me nuu na joo o bida kʼe tsʼilele. Kja kʼo ley kʼo bi unꞹ e Jehová kʼo mi menzumꞹ a Israel go mama ke ma dʼa ntee pje kʼo ro tsjapꞹ dʼa nrrinxu ñe ro nrru̱u̱ o tsʼimbane, ro mbøtrʼꞹji kʼe ntee kʼꞹ go tsjakʼo (xørꞹ Éxodo 21:22, 23; * Salmo 127:3). Nujyo jitsʼkøji ke dya joo ke dʼa nrrinxu ra mbøtrʼꞹ o tsʼilele ma xe bʼꞹntrjo kja o pjeme (jñanrra nu nota 28 kja nu página 222).

6, 7. ¿Pje ra kjaji ngekʼua ra jñetse ke ri pjørꞹgøji in bidaji?

⁶ ¿Pje søø ra kjaji ngekʼua ra jñetse ke ri nuji na mubi in bidaji ñe o bida yo dyaja ntee? Ra pjønguenrraji yo ra kjaji,  ga kjanu kʼo dyaja ntee xo ñezgøji dya pje ra kjogꞹji kʼo na sʼoo. Ngekʼua dya ri sꞹtʼꞹji trju̱sʼꞹ ñe droga, nangeje ri pjørꞹji in bida ngekʼua dya ra tu̱ji.

⁷ E Mizhokjimi o dyakꞹji in bida ñe in cuerpo (in nzero) ngekʼua ra pjørꞹji kʼua ja ga nee angeze. Ma dya ra kjaji ga kjanu, dya ra nukꞹji na joo Mizhokjimi (Romanos 6:19; 12:1; 2 Corintios 7:1). E Jehová go dyakꞹji in bida ngekʼua dya søø ra matrʼꞹji angeze ma dya ri pjørꞹji in bida kʼꞹ me na mubi. Zø me na sʼɇzhi ra jɇziji kʼo kjakꞹji ra tu̱ji, e Jehová søø ra mbøxkꞹji ma ra jñetse ke ri nee ra jɇziji kʼo na sʼoo ñe ra pjørꞹji in zakꞹ kʼꞹ me na mubi.

8. ¿Pje ra kjaji ngekʼua ra pjørꞹji in bidaji ñe o bida yo dyaja ntee?

⁸ A ro pjechiji ke e Mizhokjimi go dyakꞹji in bida kʼꞹ me na mubi. E Jehová nee ke ra kjaji kʼo na joo ngekʼua ra pjørꞹji in bida ñe o bida yo dyaja ntee. Ri kjagøji ga kjanu ma pje kʼo ri ɇji nzakja dʼa carro o dʼa moto. Dya ri eñegøji nu ja ra kjogꞹzꞹji kʼo na sʼoo in bida ñe dya xo ri eñeji kja yo trʼeñe nu ja tsʼaa chu̱ʼu̱ (Salmo 11:5). Ri jokꞹji na joo in nzungøji ngekʼua dya kjo pje ra kjogꞹ kʼo na sʼoo. E Jehová go xipji kʼo israelita: “Ma ri jyⱥbʼⱥ na ngumꞹ, axesʼe ri tsjo̱sbʼꞹ añꞹnꞹ ngekʼua dya kjo ra nrrogꞹ, ga kjanu dya ra jyⱥxkʼⱥji ke bi nrru̱u̱” (Deuteronomio 22:8).

9. ¿Pje ni mbe kʼo dya ra kjapꞹji yo añimale?

⁹ E Jehová me nuu ni mubi yo añimale ngekʼua ra prørꞹjiyo. Angeze jɇzgøji ra pøtrʼꞹji yo añimale ngekʼua ra saji ñe ra ⱥtrʼⱥji bʼitu kʼo ra jeji xo jɇzgøji ra pøtʼꞹji yo añimale ma pje kʼo nee ra tsjakꞹji (Génesis 3:21; 9:3; Éxodo 21:28). Pe dya søø ra kjapꞹji kʼo na sʼoo yo añimale ni xo ra eñeji rga pøtʼꞹji (Proverbios 12:10).

10. ¿Ja ga pa̱rgøji ke nu kjii ngeje nu bida?

¹⁰ E Jehová me kjapꞹ na mubi ne kjii, nange ne kjii kjakꞹji ra bʼꞹbʼꞹji. Ma e Caín go mbøtrʼꞹ e Abel, e Jehová  go xipji e Caín: “O kjii in kjuarmage matrʼkꞹgø ndeze a jomꞹ” (Génesis 4:10). O kjii e Abel mi nge o bida, ngekʼua e Jehová go jñꞹnpꞹ nguenrra e Caín nange go mbøtrʼꞹ e Abel. Ma go kjogꞹ nu trʼadyebʼe kʼꞹ go ñeje kja kʼo paa ma mi bʼꞹbʼꞹ e Noé, e Jehová xo go mama ke ne kjii nge ne bida. E Jehová go xipji e Noé ñe o pjamilia ke ro søø ro zaji tsʼinge. E Jehová o xipji ga kjaba: “Nrrexe yo añimale yo bʼꞹbʼꞹ søø ri sagejiyo. Xo ri sigeji yo pje nde ma kʼajna, ri dʼakʼꞹji nrrexeyo”. Pe xo mi bʼꞹbʼꞹ kʼo dya mi søø ro ziji, e Jehová go xipjiji: “Ngextrjo nu ngeʼe søø ri sageji, dya søø ri sigeji nu kjii” (Génesis 1:29; 9:3, 4).

11. ¿Pje go xipji Mizhokjimi kʼo mi menzumꞹ a Israel ke ro tsjapꞹji nu kjii?

¹¹ Ma ya bi kjogꞹ 800 kjɇɇ ma e Jehová go xipji e Noé kʼꞹ dya ro ziji kjii, nrro go xipji o ntee: “Ma dʼa ntee kʼꞹ menzumꞹ a Israel o dʼa ntee kʼꞹ dya ri menzumꞹnu ra zꞹrꞹ na añimale o na sʼꞹꞹ kʼꞹ søø ra zaa, ra mbøpkʼꞹ o kjii, kja rru̱ ngobʼꞹ a jomꞹ”. Kjanu angeze go mama: “Dya ri sipkʼeji o kjii ni ri naja añimale” (Levítico 17:13, 14). E Jehová xe mi nee ke o ntee angeze ro nuji me na mubi ne kjii. Angezeji mi søø ro zaji ngeʼe, pe dya mi søø ro ziji kjii. Ma mi pøtrʼꞹji na añimale kʼꞹ ro zaji, pɇskʼꞹ ro mbøpʼkꞹji o kjii.

12. ¿Ja ga nuji ne kjii yo teñe e Cristo?

¹² Ma ya bi kjogꞹ janzi kjɇɇ ke bi nrru̱u̱ e Jesús, kʼo apostole ñe kʼo mi otrʼꞹ axojñi kja kʼo kjuarma kʼo mi ka̱ra̱ a Jerusalén, go manji pje mi junsʼꞹ kja kʼe Ley kʼꞹ go unꞹji kʼo mi menzumꞹ a Israel ke xo ro tsjaji kʼo ntee kʼo mi teñe e Jesús (xørꞹ Hechos 15:28, 29; 21:25). E Jehová go mbøsʼꞹkʼo ngekʼua ro meyaji ke me na mubi ga jñanrra ne kjii ñe kʼꞹ angezeji xo ro nuji ke me na mubi nu kjii. Kʼo ntee kʼo mi teñe e Cristo dya mi søø ro ziji kjii ñe dya mi søø ro zaji ngeʼe kʼꞹ dya ro mbøpʼkꞹji o kjii. Ngekʼua ma ro ziji kjii chjenjui kʼꞹ ro xørpꞹji yo tsʼita ñe ro tsa̱ji ndinxu  ñe bʼɇzo. Ndeze kʼo paa, kʼo na kjuana mi teñe e Cristo dya mi siji kjii ñe dya mi saji ngeʼe kʼo dya ro mbøpkʼꞹji o kjii. ¿Pje kjogꞹ yo padya? E Jehová xo nee ke ra janrraji ke me ni mubi nu kjii.

13. ¿Pjenga dya ri negøji ke ra xichʼkiji kjii yo ri teñeji e Cristo?

¹³ Nujyo nee ra mama ke yo ri teñeji e Cristo dya ri sⱥkjøji ra xichʼkiji kjii kja in ñitsji. Ri kjagøji ga kjanu nange e Jehová xitsiji ke dya ra siji kjii. Nzakja ma dʼa doctor ra xitsʼi ke dya ri sige pare, ¿søø ri xichʼi kja in ñitsji? ¡Iyo, dya rgui tsjagekʼo! Xo ga kjanu ma e Mizhokjimi mama ke dya ra siji kjii, nujyo nee ra mama ke dya ra xichʼiji kjii kja in ñitsji (jñanrra nu nota 29 kja nu página 222).

14, 15. ¿Pjenga me na joo ke yo teñe e Cristo ra nuji me na mubi nu bida ñe ra dyⱥtⱥji e Jehová?

¹⁴ ¿Pje rgui tsjage ma dʼa doctor ro xitsʼi ke ri chu̱ge ma dya ri jyɇzi ke ra xichʼkʼiji kjii kja in ñitsji? Nzi dʼa ntee ra juajnꞹ ma nee ra dyⱥtⱥ o ley Mizhokjimi nu ja mama ke me ni mubi nu kjii. Yo ri teñeji e Cristo ri janrraji ke me na mubi nu zakꞹ kʼꞹ go dyakꞹji Mizhokjimi, ngekʼua ri jodʼꞹji yo ra mbøxkꞹji ga kjanu dya ra tu̱ji; pe dya ra sⱥkjøji kʼꞹ ra xichʼkiji kjii kja in ñitsji.

¹⁵ Ri nee ra bʼꞹnji na joo, nange in bidaji me na mubi a jmii e Mizhokjimi, pe dya ri sⱥkjøji kʼꞹ ra xichʼkiji kjii kja in ñitsji. Xenrra na joo ra ⱥtⱥji e Jehová ke xe ra bʼꞹbʼꞹji janzi paa ñe dya ra kjaji kʼo mama angeze. E Jesús go mama: “Ma kjo kʼo dya bʼꞹbʼꞹ dispuesto ra supjre o ra ndu̱u̱ ngekʼua dya ra nee ra ndenge ko nutsʼkø, dya ra chøtʼꞹji kʼꞹ rgi bʼꞹbʼꞹtjoji. Kʼo tenge ko nutsʼkø, zø ra mbøtʼꞹji, pe ra chøtʼꞹji kʼꞹ rgi bʼꞹbʼꞹtjoji” (Mateo 16:25). Ri sʼiyaji e Jehová ngekʼua ri ⱥtⱥji. Angeze pa̱ra̱ pje nge kʼo ra mbøxkꞹji ra minji na joo. Ra nuji na mubi ne bida kʼua ja ga nuu e Jehová (Hebreos 11:6).

16. ¿Pjenga ⱥtⱥji Mizhokjimi yo pɇpi angeze?

 ¹⁶ Kʼo pɇpiji Mizhokjimi dya ra jyɇziji ra dyⱥtⱥji nu ley ke mama ke me na mubi ne kjii. Angezeji dya siji kjii ñe dya neji ke ra xichʼpiji kjii kja o ñitsji zø ra manji yo jokꞹnte. * Zø dya sⱥjikʼo, jodʼꞹji pje ra mbøsʼꞹji ngekʼua dya ra ndu̱ji. Angezeji unꞹji nguenrra ke e Mizhokjimi o unꞹji o bida ñe nu kjii ngekʼua pa̱ra̱ angeze pje ra mbøsʼꞹji ra mimiji na joo. ¿Gi enchʼe kja in mꞹbʼꞹgeyo?

17. ¿Pje go xipji e Jehová kʼo mi menzumꞹ a Israel ro tsjaji?

¹⁷ Kja nu Ley ke e Mizhokjimi go unꞹ e Moisés, e Jehová go xipji kʼo mi menzumꞹ a Israel: “Nangeje o bida na ntee o na añimale bʼꞹbʼꞹ kja o kjii, ngekʼua ro dʼakʼꞹji nu altar nu ja ri pⱥskʼⱥji ne kjii ngekʼua ra perdonaotsʼꞹji, nangeje ne bida ke bʼꞹbʼꞹ kja ne kjii nge nu ni perdonaotsʼꞹji” (Levítico 17:11). Ma kʼo mi menzumꞹ a Israel mi kjaji kʼo ma sʼoo, mi øtꞹji e Jehová ro perdonaoji, mi pⱥsbʼⱥji dʼa añimale ñe mi øtꞹji nu mbøkjimi ke ro xisi tsʼikʼe kjii axesʼe nu altar kja nu templo. E Jehová go xipji kʼo mi menzumꞹ a Israel ke ro tsjapꞹji ga kjanu nu kjii.

18. ¿Ja rga mbøxkꞹji ke bi nrru̱u̱ e Jesús?

¹⁸ Ma e Jesús go e̱je̱ kja ne xoñijomꞹ, dya kja mi jyodʼꞹ ro mbⱥspʼⱥji añimale nangeje angeze go nrru̱u̱ por nutsʼkøji ba pjodʼꞹ o kjii, ngekʼua ro perdonaozꞹji in nzhubꞹji (Mateo 20:28; Hebreos 10:1). E Jehová go xosꞹ e Jesús ro maa ajensʼe, me na mubi o bida e Jesús ngekʼua e Jehová søø ra tsjaa ke ndexe yo ntee ra mimiji texe yo paa (Juan 3:16; Hebreos 9:11, 12; 1 Pedro 1:18, 19).

19. ¿Pje ra kjaji ngekʼua dya ra nru̱u̱ yo ntee?

 ¹⁹ ¡Me ri unꞹji pøjø e Jehová kʼꞹ o dyakꞹji in bida kʼꞹ me ni mubi! Nudya ri nee ra xipjiji yo ntee kʼꞹ ma ra ñenchʼeji kja o mꞹbʼꞹ e Jesús ra søø ra mimiji nrrexe yo paa. Ri sʼiyaji yo ntee ñe ri jodʼꞹji ja rga jichiji pje ra tsjaji ngekʼua søø ra mimiji texe yo paa (Ezequiel 3:17-21). Nuʼma ra søø ra mamaji nzakja kʼe apóstol Pablo: “Ma kjo kʼo bʼꞹbʼꞹtsʼꞹji kʼꞹ dya ra salba, [...] dya nge in sʼokꞹgo. Nange ro xitsʼkʼøji texe kʼo nee Mizhokjimi ra pa̱ra̱gøji ñe ra kjaji; dya ro kobʼꞹgø ne ri na jñaa” (Hechos 20:26, 27). Jñetse ke ri nuji me ni mubi ne bida ñe nu kjii ma ri jichiji yo ntee ja ga kjaa e Jehová ñe ja ga nuu angeze nu bida kʼꞹ me na mubi.