1. Weweni wino watupa uwumi?

E YEHOVA “we Leza wa wumi.” (Jeremiya 10:10) Awino watupa nu wumi. E Baibolo ikalanda pe Yehova ukuti: “Mwapanzile ivintu vyonsinye, swinya apa mulandu wa kulonda kwinu acino vyawezileko nu kupangwa.” (Ukuwumbulika 4:11) Fwandi kwalinji akulonda kwa kwe Yehova ukuti tuwe nu wumi. Uwumi aca wila icicindame nkaninye cino Leza watupa.​—Wazyani Amalumbo 36:9.

2. Avyani vino tuzipizile twacita pa kuti twakwikala icete?

² E Yehova akatupa ivya kulya na minzi pa kuti twatwalilila ukuwa nu wumi. (Imilimo 17:28) Lelo icikulu nkani aca kuti akalonda twayitopwa uwumi. (Imilimo 14:15-17) Pa kuti ivintu viwatuzipila, tuzipizile twakonka amasundo yakwe.​—Ayizeya 48:17, 18.

3. Avyani vino Yehova wacisile pano Kaini wakomile Abele?

³ E Baibolo ikatusambilizya ukuti e Yehova wacindamika sana uwumi witu nu wa wantu wanji. Ku ca kulolelako, pano Kaini umwana wa kwe Adamu ne Eva wafulizilwe umunyina e Abele, e Yehova wamunenile ukuti atazipizile ukutwalilila ukumufulilwa. Lelo Kaini wakanile ukwivwila Leza ica kuti wafuzilwe nu ‘kuma Abele umunyina nu kumukoma.’ (Intaliko 4:3-8) E Yehova wapanisile Kaini pano wakomile Abele. (Intaliko 4:9-11) Fwandi icipyu nu lupato vitazipa amuno vingalenga tuwe awantu awawipe swinya awankalwe. Umuntu wa musango wo-o atanga ayize awe nu wumi wa muyayaya. (Wazyani 1 Yohani 3:15.)  Acino pa kuti twasecelezya Yehova, tuzipizile ukusambilila ukukunda awantu wonsinye.​—1 Yohani 3:11, 12.

4. Uzye isundo lino Leza wapile awina Israeli likatusambilizya vyani pa wumi?

⁴ Pano papisile imyaka imivule, e Yehova walanjizizye ukuti wacindamika uwumi pano wapile Musa Amasundo 10. Isundo lyonga lyatinji: “Mutakoma.” (Amasundo 5:17) Nga ca kuti wumwi wakoma umuntu ku mufulonye, nawenye walinji nu kumukoma.

5. Uzye e Leza akalola wuli ukuponya ifuumo?

⁵ Uzye Leza akalola wuli ukuponya ifuumo? E Yehova wacindamika nu wumi wa mwana nye wino atani akwatwe. Mu masundo yano Yehova wapile awina Israeli, wawanenile ukuti nga ca kuti umuntu wuma umwanaci wino ali pa wukulu nu mwana wino ali munda wafwa, weyo umuntu nawenye wazipizile ukumukoma. (Wazyani Ukufuma 21:22, 23; Amalumbo 127:3.) Co-o cikutusambilizya ukuti ukuponya ifuumo aluwembu.​—Wazyani Amazwi na Yanji pa 28.

6, 7. Uzye tungalanjizya wuli ukuti twacindamika uwumi?

⁶ Uzye tungalanjizya wuli ukuti twacindika uwumi witu nu wa wantu wanji? Tungalanjizya ukuti twawucindika nga ca kuti tutakuwika uwumi witu nu wa wantu wanji mu wusanso. Swinya tutakupepa fwaka nu kuwomvya imilembo yino yingonona uwumi witu nanti yino yingatukoma.

⁷ E Leza awino watupa uwumi nu muwili, acino tuzipizile twaviwomvya ukulingana na vino umweneco akalonda. Fwandi cingazipa twasunga icete imiwili yitu. Amuno nga tutakuyisunga icete, e Leza aliwatulola ukuti twakombela. (Waroma 6:19; 12:1; 2 Wakorinte 7:1) Tutanga twawombela icete Yehova nga ca kuti tutacindamisile uwumi wuno watupa. Nanti aca kuti citapepuka ukuleka ukucita imiwele miwipe, e Yehova alitwavwa ukuleka nga twawombesya pa mulandu wa kuti tukalola uwumi ukuti wacindama.

8. Uzye tungacita wuli pa kuti tutawika uwumi witu nu wa wantu wanji mu wusanso?

 ⁸ Tusambilizile ukuti uwumi aca wila icicindame nkaninye. E Yehova wasuwila ukuti twandi twakwelezya na maka ukukanacita vino vingalenga uwumi witu nu wa wantu wanji ukuwa mu wusanso. Tukacita wo-o nga tukupisya icete imyotoka, izya njinga, wahonda na vinji ivikole vyo-o. Swinya tutazipizile ukutamba nanti ukwizya indwizyo muno mwawa ulombwa na vinji ivya wunkalwe. (Amalumbo 11:5) Tukasinincizya nu kuti pa ng’anda yitu pasi vyo vingaleta uwusanso. E Yehova wanenile awina Israeli ukuti: “Nga wazenga ing’anda, uyize uwikepo ica kucinjilila pa musonje, pa kuti utawisile umulandu wa wazi pa ng’anda yako wumwi nga wapona.”​—Amasundo 22:8.

9. Uzye tuzipizile ukusunga wuli ivinyama?

⁹ E Yehova wawika amano na kwe vino tukasunga ivinyama. Watuzumilizya ukukoma inyama nga tukulonda ukulya nanti nga tukulonda ukupangamo ivya kuzwala. Swinya watuzumilizya ukuzikoma nga ca kuti zikuleta uwusanso. (Intaliko 3:21; 9:3; Ukufuma 21:28) Lelo tutazipizile ukuwa nu wunkalwe ku vinyama nanti ukuvikomela vye kumufuulo.​—Imilumbe 12:10.

10. Twamanya wuli ukuti uwazi wukakwimililako uwumi?

¹⁰ Uwazi wacindama nkaninye kwe Yehova amuno wukakwimililako uwumi. Pano Kaini wakomile Abele, e Yehova wanenile Kaini ukuti: “Uwazi we munyonko wukulilila kwe nene mu musili.” (Intaliko 4:10) Pa mulandu wa kuti uwazi wimililangako uwumi, e Yehova wapanisile e Kaini pano wakomile umuzuna wakwe. Na pa nsizi ya Ntalala mu manda ya kwe Noa, e Yehova walanjizizye ukuti uwazi wukakwimililako uwumi. Wazumilizizye Noa nu lupwa lwakwe ukuti wawalya inyama. Watili: “Inyama zyonsinye izya  wumi mwize mwawalya. Vyonsinye namipa, ngati awulyanye vino namipile umusalu uwuteku.” Lelo kwalinji vye icintu conga cino Yehova wawalesizye ukulya. Watili: “Lelo inyama muno muli uwumi, [akuli ukuti] uwazi, mutawalya.”​—Intaliko 1:29; 9:3, 4.

11. Alisundo ci lino likalanda pa wazi lino Leza wapile awina Israeli?

¹¹ Pano papisile imyaka nce pamwi 800 ukufuma pano Yehova walesezizye Noa ukulya uwazi, swinyanye wizile anena wantu wakwe ukuti: “Swinya umuntu wensinye mu wana wa kwe Israeli nanti umweni wino mukakwikala nawe wino wakoma inyama nanti icinyunyi cino mukalya, azipizile ukupongololamo uwazi nu kuzicilapo amasenga.” Nga apano alanda nu kuti: “Mutawalya uwazi.” (Levitikasi 17:13, 14) E Yehova walondanga awantu watwalilile ukulola uwazi ukuti wacindama nkaninye. Wawazumilizizye ukulya inyama, lelo kusi ukulya uwazi. Nga wakoma inyama ya kulya walinji nu kupongololamo uwazi nu kuzicilapo.

12. Uzye Awina Klistu wakalola wuli uwazi?

¹² Pa nsizi ya mfwa ya kwe Yesu, awatumwa na waeluda mwi wungwe lya Wina Klistu mu Yerusalemu wasunkine nu kulanzyanya pa masundo yano wapile awina Israeli yano walolanga ukuti Awina Klistu wafwile ukutwalilila ukuyakonka. (Wazyani Imilimo 15:28, 29; 21:25.) E Yehova wawavwizye ukwivwicisya ukuti uwazi wacindama swinya wafwile ukutwalilila ukuwucindamika. Awina Klistu wa kutalicila watamwanga uwazi nanti ukulya inyama yino watalemvile pa nsingo nu kupongololamo uwazi. Nga ca kuti walya nanti ukumwa uwazi, Leza walinji nu kuwalola wulyanye vino walolanga wano wapepanga iviluwi nanti wano wacitanga uwuzelele. Ukufuma palyane Awina Klistu wa cisinka watalyanga nanti ukumwa uwazi. Nga pa mpindi yo-o cawa wuli? E Yehova acili akalonda ukuti twalola uwazi ukuti wacindama.

13. Acani cino Awina Klistu wakakanila ukuwawikamo uwazi?

 ¹³ Uzye co-o cikupiliwula ukuti Awina Klistu wafwile ukukana ukuwawikamo uwazi? Ee, avino cikupiliwula. E Yehova watulesya ukulya nanti ukumwa uwazi. Vwilani nga ca kuti dokota wamilesya ukumwa ipaala, uzye cingawa icetenye ukuyitunga insindano yipaala mu muwili nu kwelenganya ukuti mutamwile? Awe citanga cizipe! Avino cawa na kuwazi. Nga twazumilizya ukutuwikamo uwazi, acili conganye nu kumwa nanti ukulya uwazi.​—Wazyani Amazwi na Yanji pa 29.

14, 15. Uzye Umwina Klistu angalanjizya wuli ukuti wacindika uwumi nu kuti akakwivwila Yehova?

¹⁴ Uzye tungacita wuli nga ca kuti e dokota watunena ukuti nga tutamiwisilemo uwazi mwandi mufwe? Cila muntu azipizile ukusolapo nampo nga akukonka isundo lino Leza watupa pa wazi nanti poole. Awina Klistu wacindamika sana uwumi, acino pa kuti watantalizyeko uwumi wakavwambako inzila zinji zino wangawomvya pa kuti wapole ukwasowa ukuzumilizya ukuwawikamo uwazi.

¹⁵ Tukakwelezya na maka yonsinye ukusunga icete uwumi witu. Lelo pa mulandu wa kuti uwumi wacindama sana kwe Leza, tusilonda nanti katicinye ukutuwikamo uwazi. Cacindama sana ukwivwila Yehova ukucila ukukanamwivwila pa mulandu wa kuti tukulonda ukutantalizyako uwumi witu. E Yesu watili: “Wensinye wino akalonda ukupususya uwumi wakwe aliwusovya; lelo wensinye wino wasovya uwumi wakwe pa mulandu wane aliwuzana.” (Mateyu 16:25) Tuzipizile twakwivwila Yehova amuno twamutemwa. Swinya wamanya vino vingatuzipila, acino cikalenga twalola uwumi ndi vino akawulola.​—Waheberi 11:6.

16. Acani cino cikalenga awawomvi wa kwe Leza wamwivwila?

¹⁶ Awawomvi wa kwe Leza awa cisinka wakatwalilila ukwivwila isundo lya kukanawikwamo uwazi. Wasilonda nanti katicinye ukulya nanti ukumwa uwazi. Nanti walwilenye,  wasizumila ukuwawikamo uwazi pa kuti wapole. * Lelo wakazumila ukuwomvyako inzila zinji pa kuti wapoole. Wasivwilika nanti katicinye ukuti e Yehova e Kapanga wa wumi awino wamanya vino vingatuzipila. Uzye na mwemwe mwasinincizya ukuti e Yehova awino wamanya vino vingamizipila?

17. Anzila ci yonganye yino Yehova wazumilizizye ukuwomvya uwazi?

¹⁷ Mwi Sundo lino Yehova wapile awina Israeli, wawanenile ukuti: “Uwumi wa ca wumi consinye wawa mu wazi, swinya nene nawupa [akuli ukuti uwazi] kwe mwemwe pa cikomelo, pa kuti mwafutilako uluwembu, amuno uwazi awuno wukafuta uluwembu.” (Levitikasi 17:11) Awina Israeli nga waluvyanya wapanga inzuwi zya nyama pa kuti e simapepo apongololele uwazi pa cikomelo ca mwi tempile pa kuti Yehova awatetele. Yo-o ayili inzila yonganye yino Yehova wazumilizizye ukuwomvya uwazi.

18. Avizima ci vino tukapocelela pa mulandu wa kuti Yesu watufwizile?

¹⁸ Pano Yesu wizile mu nsi, wafumizyepo isundo lyakupa inyama ukuwa inzuwi pano wapile uwumi wakwe nanti uwazi pa kuti iviluwo vitu vitetelwe. (Mateyu 20:28; Waheberi 10:1) Uwumi wa kwe Yesu wuno wapile walinji awucindame nkaninye ica kuti pano wazyulupusile nu kunyocelamo kwi yulu, e Yehova wapile awantu wonsinye ulongo lwa kwikala umuyayaya.​—Yohani 3:16; Waheberi 9:11, 12; 1 Peter 1:18, 19.

19. Uzye tufwile ukucita wuli pa kulanjizya ukuti swe “wakaele ku wazi wa wantu wonsinye”?

 ¹⁹ Tukasalifya sana Yehova pa kutupa uwumi uwuzima! Swinya tukalonda nu kunenako awantu ukuti nga wasuwila mwe Yesu waliyiza wikale umuyayaya. Twatemwa awantu, acino tukatwalilila ukuwavwa ukumanya vino wangacita pa kuti wize wawe nu wumi. (Ezekiel 3:17-21) Nga twacita wo-o, apano tulilanda ngati avino umutumwa Paulo walanzile ukuti: “Ne wakaele ku wazi wa wantu wonsinye, amuno ntavizilwe ukulanda kwe mwemwe ukulonda kwa kwe Leza konsinye.” (Imilimo 20:26, 27) Tukalanjizya ukuti twacindamika uwumi nu wazi nga tukusambilizya awantu pe Yehova na pe vino wacindamika uwumi.