Ir al contenido

Ir al índice

KʼUTUNEM 13

Nim chawilaʼ wi ri sipanik re ri kʼaslemal

Nim chawilaʼ wi ri sipanik re ri kʼaslemal

1. ¿Jachin xyaʼow ri qakʼaslemal?

JEHOVÁ are «ri kʼaslik Dios» (Jeremías 10:10). Areʼ xojbʼanowik xuqujeʼ xuya qakʼaslemal. Ri Biblia kubʼij chrij ri Jehová: «Lal xebʼanow la konojel ri jastaq, rumal ri rayibʼal la e kʼolik, xebʼantajik» (Apocalipsis 4:11). Kʼo qakʼaslemal rumal che jelaʼ xraj ri Jehová. Ri kʼaslemal are jun nimalaj usipanik ri Dios (chasikʼij uwach Salmo 36:9).

2. ¿Jas rajawaxik kqabʼano rech kkʼojiʼ utzilal pa ri qakʼaslemal?

2 Jehová kuya ronojel ri kajwataj chqe rech kʼo qakʼaslemal, junam rukʼ ri qawa xuqujeʼ ri qajoron (Hechos 17:28). Ri qastzij, are che areʼ kraj che kojkikotik (Hechos 14:15-17). Rech kʼo utzilal pa ri qakʼaslemal, rajawaxik kqanimaj ri Dios (Isaías 48:17, 18).

¿LA NIM UBʼANIK RI KʼASLEMAL CHUWACH RI DIOS?

3. ¿Jas xubʼan Jehová are chiʼ Caín xukamisaj ri Abel?

3 Ri Biblia kukʼut chqawach che ri kikʼaslemal ri e winaq sibʼalaj nim ubʼanik chuwach ri Jehová. Chqilaʼ ri xkʼulmataj rukʼ Caín, ri kinabʼeʼal ri Adán xuqujeʼ Eva. Caín sibʼalaj xpe royowal rukʼ ri Abel. Rumal laʼ Jehová xubʼij che ri Caín che kresaj ri royowal. Are kʼu ri Caín xuta ta chʼabʼexik. Sibʼalaj xpe royowal rumal laʼ «ri Caín xuchʼay ri Abel, xukamisaj kʼut» (Génesis 4:3-8). Jehová xukʼajisaj uwach ri Caín rumal che xukamisaj ri Abel (Génesis 4:9-13). Wariʼ kukʼut chqawach che ri oyowal xuqujeʼ ri itzel rilik jun winaq utz taj, rumal che wariʼ kubʼano che kojux itzel taq winaq xuqujeʼ kqabʼan chʼoj. Ri e winaq che jeʼ kibʼantajik wariʼ kkiriq ta ri kʼaslemal che kʼo ta ukʼisik (chasikʼij uwach 1 Juan 3:15). Rech kojqaj chuwach ri Jehová, rajawaxik kqetaʼmaj kiloqʼoqʼexik konojel ri e winaq (1 Juan 3:11, 12).

4. ¿Jas kukʼut ri Lajuj Taqanik chrij ri kubʼan ri Jehová che rilik ri kʼaslemal?

4 Qʼaxinaq chi kʼi junabʼ, Jehová xuya ri Lajuj Taqanik che ri Moisés. Jun chke ri taqanik riʼ kubʼij: «Matkamisanik» (Deuteronomio 5:17). Ri winaq che rukʼ uchomanik kukamisaj jun winaq rajawaxik kkamisaxik. Wariʼ kukʼut chqawach che nim ubʼanik ri kʼaslemal chuwach ri Jehová.

5. ¿Jas kuchomaj ri Jehová chrij ri ukamisaxik jun alaj neʼ che majaʼ kalaxik?

5 ¿Jas kuchomaj ri Jehová chrij ri aborto? Chuwach areʼ, ri ukʼaslemal jun alaj neʼ che majaʼ kalaxik sibʼalaj nim ubʼanik. Jehová qas xuya kan uqʼalajisaxik pa ri taqanik che xuya chke ri israelitas: we jun winaq kubʼan kʼax che jun yawabʼ ixoq tekʼuriʼ kkam ri ral, ri xbʼanow ri kʼax rajawaxik kkamisaxik (chasikʼij uwach Éxodo 21:22, 23; Salmo 127:3). Wariʼ kukʼutu che are jun mak chuwach ri Jehová ri ukamisaxik jun alaj neʼ che majaʼ kalaxik. (Chawilaʼ ri nota 28, «Aborto»).

6, 7. ¿Jas kqabʼan che ukʼutik chuwach ri Jehová che nim kqil wi ri kʼaslemal?

6 ¿Jas kqabʼan che ukʼutik chuwach ri Jehová che nim kqil wi ri kʼaslemal? Kqabʼan ta jun jastaq che kubʼan kʼax che ri qakʼaslemal xuqujeʼ ri kikʼaslemal ri e nikʼaj chik. Rumal laʼ kqatij ta sikʼ, kqakachʼuj ta uxaq coca o nuez re areca (o re betel) xuqujeʼ kqatij ta drogas, rumal che ri jastaq riʼ kubʼan kʼax chqe xuqujeʼ kojukamisaj.

7 Rumal che are ri Dios xyaʼow ri qakʼaslemal xuqujeʼ ri qacuerpo, rajawaxik kqakoj che ubʼanik ri kraj areʼ. Rumal laʼ rajawaxik kqachajij ri qacuerpo. We kqachajij taj, oj chʼajchʼoj ta chuwach ri Dios (Romanos 6:19; 12:1; 2 Corintios 7:1). Kojkun taj kqaqʼijilaj ri Dios we nim ta kqil ri kʼaslemal, che are jun sipanik uyaʼom chqe. Qastzij che kʼax uyaʼik kan jun jastaq che utz taj o itzel taq naqʼatisabʼal. Are kʼu, we nim kqil wi ri kʼaslemal xuqujeʼ kqakoj qachuqʼabʼ che uyaʼik kanoq, Jehová kuya ri utobʼanik chqe.

8. ¿Jas rajawaxik kqabʼano rech kqaya ta pa kʼax ri qakʼaslemal xuqujeʼ ri kech ri e nikʼaj chik?

8 Qilom chik che ri kʼaslemal are jun sipanik che sibʼalaj nim ubʼanik. Jehová kraj che kqakoj qachuqʼabʼ rech kqaya ta pa kʼax ri qakʼaslemal xuqujeʼ ri kech ri e nikʼaj chik. Rumal laʼ, nojim kqabʼinisaj ri qachʼichʼ, ri motocicleta o jun chi chʼichʼ. Xuqujeʼ, kqaxutuj ri etzʼanem che kkiya kʼax o kʼo chʼayanik chupam (Salmo 11:5). Xuqujeʼ kqakoj qachuqʼabʼ rech ri qachoch kuya ta kʼax chke ri e nikʼaj chik. Jehová xeʼutaq ri israelitas che are chiʼ kkibʼan ri kachoch kkibʼan jun alaj tapya pa uwiʼ ri ja. ¿Jasche? Areʼ xubʼij chke: «Rech man kreqlej ta jun kamikal ri e aj ja we kʼo jun ktzaq uloq puwiʼ» (Deuteronomio 22:8).

9. ¿Jas kqabʼan che kilik ri taq chikop o awaj?

9 Jehová xuqujeʼ nim kril wi ri kqabʼan che kilik ri e chikop. Areʼ kuyaʼo che kqakamisaj chikop rech kqatijo o rech kqakoj ri kij che qatzʼyaq. Xuqujeʼ kuyaʼo che kqakamisaj jun chikop we kubʼan kʼax che ri qakʼaslemal (Génesis 3:21; 9:3; Éxodo 21:28). Are kʼu kqabʼan ta kʼax chke ri chikop, keqakamisaj taj o kqabʼan taj che kkichʼay kibʼ xa rumal etzʼanem (Proverbios 12:10).

NIM CHAWILAʼ WI RI KʼASLEMAL

10. ¿Jasche qetaʼm che ri kikʼ kraj kubʼij ri kʼaslemal?

10 Ri kikʼ nim ubʼanik chuwach ri Jehová rumal che are ri kʼaslemal. Rumal laʼ, Jehová xukʼajisaj uwach ri Caín rumal che xutix ri ukikʼel ri Abel, kraj kubʼij che Caín xukamisaj ri Abel (Génesis 4:10). Are chiʼ qʼaxinaq chi ri Nimalaj Jabʼ o ri Diluvio, Jehová qas xuya ukʼutik che ri kikʼ kraj kubʼij ri kʼaslemal. Jehová xuyaʼo che ri Noé xuqujeʼ ri ufamilia kkitij tiʼj. Xubʼij chke: «Kuya kitij iwe apachike awaj, xuqujeʼ apachike ichaj ri kiwaj, kinjach kʼu pa iqʼabʼ». Tekʼuriʼ kʼo jun jastaq che xubʼij che kkitij taj: «Tiʼj rachil ri ukikʼel, chupam kʼut ri kikʼ kʼo wi ri kʼaslemal» (Génesis 1:29; 9:3, 4).

11. ¿Jas taqanik chrij ri kikʼ xuya ri Jehová chke ri upatanelabʼ?

11 Qʼaxinaq chi 800 junabʼ are chiʼ Jehová xuya ri taqanik che ri Noé che kutij ta kikʼ, xubʼij che ri utinamit: «Apachike taneʼ aj Israel o apawijeʼ taneʼ kpe wi, ri jeqel chixoʼl, ri kuchap jun awaj pa juyubʼ o jun chikop ri kʼo uxikʼ ri yaʼtal utijik, rajawaxik xa kumuq ri ukikʼel ri awaj ri xuchapo». Xuqujeʼ xubʼij: «Man kitij ta kikʼ» (Levítico 17:13, 14). Jehová kʼa kraj na che ri upatanelabʼ nim kkil ri kikʼ. Kekunik kkitij tiʼj, are kʼu ri kikʼ kkitij taj. Are chiʼ kkikamisaj jun chikop o awaj rech kkitijo, rajawaxik kkitix kan ri ukikʼel pa ri ulew.

12. ¿Jas kkichomaj ri cristianos chrij ri kikʼ?

12 Qʼaxinaq chi jujun junabʼ che kaminaq ri Jesús, ri apóstoles xuqujeʼ ri e kʼamal bʼe re ri congregación cristiana re Jerusalén xkimulij kibʼ rech ketzijon chrij ri Taqanik che xyaʼ chke ri israelitas che rajawaxik kkinimaj na ri cristianos (chasikʼij uwach Hechos 15:28, 29; 21:25). Jehová xeʼutoʼ rech kkichʼobʼo che ri kikʼ nim na ubʼanik chuwach areʼ xuqujeʼ rajawaxik che ri cristianos nim kkilo. Rajawaxik che ri nabʼe taq cristianos kkitij ta ri kikʼ. Xuqujeʼ kkitij ta tiʼj che qas ta esam ri kikʼ che. Utijik ri kikʼ xaq junam rukʼ kiqʼijilaxik ri e tyox o ubʼanik inmoralidad sexual. Rumal laʼ, kimik ri e qastzij cristianos kkitij ta kikʼ. Jehová kraj na che nim kqil wi ri kikʼ.

13. ¿Jasche kkikoj ta kikʼ ri cristianos?

13 ¿La kraj kubʼij wariʼ che ri cristianos xuqujeʼ kkixutuj ri ukojik kikʼ pa ri kicuerpo? Jeʼ. Jehová kubʼij che kqatij ta ri kikʼ. Chatchoman chrij wariʼ: we ri kunanel kubʼij chawe che katij ta tzam, ¿la kakoj bʼi pa ri ibʼochʼ? Qastzij riʼ che kabʼan taj. Xa junam, ri utaqanik ri Dios che ktijow ta ri kikʼ xuqujeʼ kraj kubʼij che kqakoj ta kikʼ pa ri qacuerpo. (Chawilaʼ ri nota 29, «Ukojik ri kikʼ»).

14, 15. Paneʼ ri oj cristianos nim kqil wi ri kʼaslemal, ¿jasche kqabʼan ta jastaq che utz ta kril ri Dios rech kojkʼasiʼ más tiempo?

14 ¿E kʼu we jun kunanel kubʼij chqe che kojkamik rumal che kqakoj ta kikʼ? Pa qajujunal kqachaʼ we kqanimaj ri utaqanik ri Dios chrij ri kikʼ. Ri oj cristianos kqil ri kʼaslemal junam rukʼ jun sipanik che uyaʼom ri Dios chqe xuqujeʼ nim kqil wi. Rumal laʼ kqatzukuj nikʼaj chik kunabʼal che kojutoʼ rech kojkam taj, are kʼu kqakoj ta kikʼ.

15 Kqabʼan ri kojkun che ubʼanik rech utz qawach. Are kʼu, rumal che ri kikʼ kraj kubʼij ri kʼaslemal xuqujeʼ nim ubʼanik chuwach ri Dios, kqakoj ta ri kikʼ. Chqawach oj más rajawaxik kqanimaj ri utaqanik ri Jehová chuwach ubʼanik jastaq che areʼ kraj taj, paneʼ ktobʼanik rech kojkʼasiʼ más tiempo. Jesús xubʼij: «Apachin taneʼ ri kraj ukolik ri ukʼaslemal, kusachisaj na uwach, apachin taneʼ ri kusachisaj uwach ri ukʼaslemal rumal wech, kuriq na» (Mateo 16:25). Kqaj kqanimaj ri Jehová rumal che kqaloqʼoqʼej. Xuqujeʼ, areʼ retaʼm ri más utz chqe. Junam rukʼ areʼ, oj kqaloqʼoqʼej ri kʼaslemal xuqujeʼ nim ubʼanik chqawach (Hebreos 11:6).

16. ¿Jasche ri cristianos kkinimaj ri Dios?

16 Ri qastzij cristianos kkaj kkinimaj ri utaqanik ri Dios chrij ri kikʼ. Rumal laʼ, kkitij taj xuqujeʼ kkikoj ta che kunabʼal. * Are kʼu kkikoj nikʼaj chik kunabʼal che kutoʼ ri kikʼaslemal. Ri Dios xbʼanow ri kʼaslemal xuqujeʼ ri kikʼ, rumal laʼ ri cristianos qas ketaʼm che ri Dios retaʼm ri qas utz chke. E ri at, ¿la qas kakojo che ri Dios retaʼm ri kuya utzilal chawe?

RI XA JUN UKOJIK RI KIKʼ CHE XUYA BʼE RI JEHOVÁ

17. ¿Jas ri xa jun ukojik ri kikʼ xuya bʼe ri Jehová che ri ojer Israel?

17 Pa ri taqanik che xyaʼ che Moisés, Jehová xubʼij chke ri israelitas: «Rumal rech chi ronojel kʼaslik, kʼasal rumal ri ukikʼel, nuyoʼm kʼu in chiwe puwiʼ ri porobʼal rech rumal ri kikʼ kixkunik kitoj ri utoʼtajisaxik ri ikʼaslemal, areʼ kʼut ri kikʼ ktojow ri utotajisaxik ri kʼaslemal» kraj kubʼij, ksach ri makaj (Levítico 17:11). Are chiʼ ri israelitas kemakunik, rajawaxik kkikʼam bʼi jun alaj chikop pa ri templo rech ri kojol tabʼal toqʼobʼ kukamisaj xuqujeʼ kutix ri ukikʼel puwiʼ ri altar rech kkuy ri makaj. Are laʼ ri xraj ri Jehová che xkoj wi ri kikʼ pa ri ojer Israel.

18. ¿Jas kqariq rumal ri ukamikal ri Jesús?

18 Are chiʼ ri Jesús xpe cho ri uwach Ulew, xuya ri ukʼaslemal o ukikʼel rech ktojtaj ri qamak. Are chiʼ xqʼax ri tiempo, rajawaxik ta chik xeya ri chikop che tabʼal toqʼobʼ. Rajawaxik ta chik knimax wajun taqanik riʼ (Mateo 20:28; Hebreos 10:1). Ri ukʼaslemal ri Jesús sibʼalaj nim ubʼanik, rumal ri tojbʼal mak xuya ri Jesús, Jehová xkunik xuya bʼe rech qonojel ri winaq kqariq ri kʼaslemal che kʼo ta ukʼisik (Juan 3:16; Hebreos 9:11, 12; 1 Pedro 1:18, 19).

¿Jas kabʼano rech kakʼutu che nim kawil wi ri kʼaslemal xuqujeʼ ri kikʼ?

19. ¿Jas kqabʼano rech kojux ta ajmak we kkam jun winaq?

19 Sibʼalaj kqamaltyoxij che ri Jehová che xuya ri sipanik, ri kʼaslemal. Rumal laʼ, kqaj kqabʼij chke ri e winaq che, we kekojon chrij ri Jesús kkiriq ri kʼaslemal che kʼo ta ukʼisik. Rumal che keqaloqʼoqʼej ri e winaq, kqakoj qachuqʼabʼ che kitoʼik rech kqakʼut chkiwach ri kkibʼano rech kkiriq ri kʼaslemal che kʼo ta ukʼisik (Ezequiel 3:17-21). Jeriʼ kojkunik kqabʼij junam rukʼ ri apóstol Pablo: «We kʼo jun kkam pa ri umak, qas chrij kel wi, man numak ta chik in. Nutzijom kʼu ronojel ri uchomanik ri Dios chiwe» (Hechos 20:26, 27). Are chiʼ kojchʼaw chrij ri Jehová xuqujeʼ ri ubʼanik ri kʼaslemal chuwach areʼ, kqakʼutu che nim kqil wi ri kʼaslemal xuqujeʼ ri kikʼ.

^ párr. 16 We kawaj kawetaʼmaj más chrij ri kikʼ pa ri kunabʼal, chawilaʼ ri wuj «Chichajij iwibʼ pa ri loqʼoqʼebʼal ukʼuʼx ri Dios» uxaq 77 kopan 79, bʼanom kumal ri testigos rech Jehová.