1. Akatosha lɔsɛnɔ?

JEHOWA “ekɔ Nzambi kasɛna.” (Jɛrɛmiya 10:10) Nde mbele Otungi aso ndo nde mbakatosha lɔsɛnɔ. Bible mbutaka ɔnɛ: “Wɛ kakatonge diangɔ tshɛ, ndo oma lo lolango layɛ mbakadionge ndo mbakadiatongama.” (Ɛnyɛlɔ 4:11) Eelo, Jehowa nangaka dia sho monga la lɔsɛnɔ. Lɔsɛnɔ lekɔ woshasha wa nɛmɔ efula w’oma le nde.—Adia Osambo 36:9.

2. Ngande wakokaso ntondoya lo lɔsɛnɔ laso?

² Jehowa toshaka kɛnɛ keso latɔ ohomba dia ntetemala nsɛna, ɛnyɛlɔ diangɔ dia ndɛ ndo ashi. (Etsha 17:28) Koko kɛnɛ koleki ohomba ele, nde nangaka dia sho ngɛnangɛna la lɔsɛnɔ. (Etsha 14:15-17) Dia sho ntondoya lo lɔsɛnɔ, tekɔ l’ohomba wa nkitanyiya ɛlɛmbɛ wa Nzambi.—Isaya 48:17, 18.

3. Kakɔna kakasale Jehowa etena kakadiake Kɛna Aabɛlɛ?

³ Bible tetshaka dia lɔsɛnɔ laso ndo nsɛnɔ y’anto akina yekɔ la nɛmɔ efula lo washo wa Jehowa. Ɛnyɛlɔ, etena kakoomalɛ Kɛna k’ɔna Adama l’Eva kosɛnde Aabɛlɛ, Jehowa akahɛmɔla Kɛna dia nde pombaka mbahemɛ nkɛlɛ kande. Koko Kɛna kompokamɛ ndo nde akomala nkɛlɛ k’efula ndo “akakɔmɔla Aabɛlɛ w’ɔnango ko akoodiake.” (Etatelo 4:3-8) Jehowa akasha Kɛna dilanya l’ɔtɛ wakandadiake Aabɛlɛ. (Etatelo 4:9-11) Ɔnkɔnɛ, nkɛlɛ ndo lohetsho ekɔ kɔlɔ nɛ dia awui asɔ koka tokonya dia monga ngala kana esehe. Onto lele la waonga  wa ngasɔ hakoke nkondja lɔsɛnɔ la pondjo. (Adia 1 Joani 3:15.) Dia ngɛnyangɛnya Jehowa, sho pombaka mbeka woho wa nanga anto tshɛ.—1 Joani 3:11, 12.

4. Kakɔna katetsha ɔlɛmbɛ ɔmɔtshi lo ɛlɛmbɛ wakasha Nzambi ase Isariyɛlɛ lo kɛnɛ kendana la woshasha wa lɔsɛnɔ?

⁴ Ɛnɔnyi nunu l’ɔkɔngɔ, Jehowa akɛnya dia nde mbɔsaka lɔsɛnɔ oko ɛngɔ ka nɛmɔ efula etena kakandasha Mɔsɛ Ɛlɛmbɛ dikumi. Ɔlɛmbɛ ɔmɔtshi mbutaka ɔnɛ: “Todiakake.” (Eohwelo k’Ɛlɛmbɛ 5:17) Naka onto ɔmɔtshi ndjaka onto okina la lolango, nde pombaka ndjakema.

5. Ngande wɔsa Nzambi otondjelo wa diemi?

⁵ Ngande wɔsa Nzambi otondjelo wa diemi? Kaanga lɔsɛnɔ l’ɔna leke l’otema lekɔ la nɛmɔ lo washo wa Jehowa. Lo Ɛlɛmbɛ wakasha Jehowa ase Isariyɛlɛ, Jehowa akate dia naka onto ambosakanya womoto lele la diemi ko ɔnande ambovɔ l’ɔtɛ wa dikambo sɔ, onto akɔ pombaka ndjakema. (Adia Etombelo 21:22, 23; Osambo 127:3.) Kɛsɔ tetshaka dia otondjelo wa diemi ekɔ kɔlɔ.—Enda nɔtɛ ka la koma 28.

6, 7. Ngande wayotɛnya Jehowa dia sho mbɔsaka lɔsɛnɔ oko ɛngɔ ka nɛmɔ?

⁶ Ngande wakokaso mɛnya Jehowa dia sho mbɔsaka lɔsɛnɔ laso hita ndo nsɛnɔ y’anto akina la nɛmɔ? Lo mbewɔ dia nsala oseka ɛngɔ tshɛ kayodja lɔsɛnɔ laso ndo nsɛnɔ y’anto akina lo waale. Ɔnkɔnɛ, sho hatɔnɔ mfɔka kana dinɔnɔ dia wolo, nɛ dia diɔ tosalɛka kɔlɔ ndo mbeyaka todiaka.

⁷ Nzambi akatosha lɔsɛnɔ ndo demba, ndo sho pombaka nkamba la diangɔ sɔ woho walangande sho nkamba ladiɔ. Diakɔ diele sho pombaka kokɛka alemba aso. Naka hatosadi ngasɔ, kete tayonga mindo lo washo wa Nzambi. (Rɔmɔ 6:19; 12:1; 2 Kɔrɛtɔ 7:1) Hatokoke ntɛmɔla Jehowa lakatosha lɔsɛnɔ, naka hatɔshi lɔsɛnɔ oko ɛngɔ ka nɛmɔ. Kaanga mbele mbeyaka monga wolo dia  ntshika mbekelo ya kɔlɔ, Jehowa ayotokimanyiya naka sho mbidja welo l’ɔtɛ wɔsaso lɔsɛnɔ oko ɛngɔ ka nɛmɔ.

8. Kakɔna kayotosala dia ndjashikikɛ dia hatodje lɔsɛnɔ laso kana nsɛnɔ y’anto akina lo waale?

⁸ Takeke dia lɔsɛnɔ ekɔ woshasha wa nɛmɔ efula. Jehowa mbetawɔka dia tayosala tshɛ kakokaso nsala diaha mbidja lɔsɛnɔ laso kana nsɛnɔ y’anto akina lo waale. Tayosala dikambo sɔ lo yoho yakɛndjakɛndjaso mutuka aso, mututu aso kana dikalo diaso. Sho mbewɔka tɔkɛnyɔ ta waale kana ta ngala. (Osambo 11:5) Sho salaka nto kɛnɛ tshɛ kakokaso nsala dia mbetɛ dihole diodjashiso dihole diaha la waale. Jehowa akadjangɛ ase Isariyɛlɛ ɔnɛ: “Naka wɛ amboka luudu l’oyoyo, kodje ndo lokombo [kana ehele ka mondo] lo ɔtɛ wa luudu, diaha wɛ mbela onongo wa dikila lo luudu layɛ, nɛ dia onto ɔmɔtshi mbeyaka nkɔ oma lɛkɔ.”—Eohwelo k’Ɛlɛmbɛ 22:8.

9. Ngande wahombaso nsɛna la waa nyama?

⁹ Oyadi kaanga kɛnɛ kasalɛso waa nyama kekɔ ohomba lo washo wa Jehowa. Nde mbetawɔka dia sho ndjaka nyama dia nkondja onatshi wa ndɛ kana ahɔndɔ wa ndɔta ndo nde mbetawɔka sho ndjaka nyama naka tɔ koyanga mbidja lɔsɛnɔ laso lo waale. (Etatelo 3:21; 9:3; Etombelo 21:28) Koko, hatohombe monga esehe otsha le nyama kana ndjidaka paka dia tɔkɛnyɔ.—Tokedi 12:10.

10. Ngande weyaso dia dikila diekɔ didjidji dia lɔsɛnɔ?

¹⁰ Dikila diekɔ ekila lo washo wa Jehowa, nɛ dia dikila diekɔ didjidji dia lɔsɛnɔ. L’ɔkɔngɔ wa Kɛna ndjaka Aabɛlɛ, Jehowa akatɛ Kɛna ate: “Delo dia dikila di’ɔnanyɔ diele lo nkɛtɛ diambokoma polo le mi.” (Etatelo 4:10) Dikila dia Aabɛlɛ diaki didjidji dia lɔsɛnɔ ndo Jehowa akasha Kɛna dilanya l’ɔtɛ wakandadiake Aabɛlɛ. L’ɔkɔngɔ wa mvula k’Elola ka lo nshi ya Nɔa, Jehowa akɛnya  nto dia dikila diekɔ didjidji dia lɔsɛnɔ. Jehowa akasha Nɔa la nkumbo kande lotshungɔ la vɔ ndɛ nyama. Nde akate ate: “Nyu kokaka ndɛ nyama tshɛ yasɛna yakɛndakɛnda. Dimi lambonyoshayɔ tshɛ woho wakamanyosha akatshikatshi.” Koko aki ɛngɔ ɔtɔi kakawadjangɛ Jehowa diaha vɔ ndɛ ate: “Koko tanyɔlɛke emunyi wele la lɔsɛnɔ lawɔ, mbuta ate dikila diawɔ.”—Etatelo 1:29; 9:3, 4.

11. Didjango diakɔna diendana la dikila diakasha Nzambi wodja w’Isariyɛlɛ?

¹¹ Ɛnɔnyi oko 800 l’ɔkɔngɔ wa Jehowa mbutɛ Nɔa diaha ndɛ dikila, nde akadjangɛ nto ekambi ande ate: “Naka ose Isariyɛlɛ ɔmɔtshi kana ɔngɛndangɛnda wodjashi l’atei anyu ambotshɔ lo wenga ko ambotonda nyama kana fudu katowɔlɛka, nde pombaka nsedia dikila ndo difɛ nkɛtɛ.” Ko nde akate ate: “Tanyɔlɛke dikila.” (Akambo w’ase Lɛwi 17:13, 14) Jehowa aakalange dia ekambi ande mbɔsa dikila oko ekila. Vɔ koka ndɛ emunyi koko aha dikila. Etena kadiakawɔ nyama dia ndɛ onatshi, vɔ pombaka nsedia dikila diatɔ lo nkɛtɛ.

12. Ngande wɔsa Akristo dikila?

¹² Ɛnɔnyi ɛmɔtshi l’ɔkɔngɔ wa nyɔi ka Yeso, apɔstɔlɔ ndo dikumanyi diaki lo etshumanelo k’Akristo ka la Jɛrusalɛma wakasangana dia mbɔsa yɛdikɔ lo kɛnɛ kendana la Ɛlɛmbɛ ɛmɔtshi wa lo Ɛlɛmbɛ wakawasha ase Isariyɛlɛ wakahombaka Akristo ntetemala nkitanyiya. (Adia Etsha 15:28, 29; 21:25.) Jehowa akaakimanyiya dia vɔ nshihodia dia nde aakɔshi dikila la nɛmɔ ndo di’ɔnɛ vɔ pombaka ntetemala mbodiɔsa oko ekila. Akristo wa lo ntambe ka ntondo takawahombaka ndɛ kana nnɔ dikila kana ndɛ nyama kahawasedisha dikila lo yoho ya dimɛna. Otondonga wakasale ngasɔ, tshike otonga kɔlɔ oko anto watɛmɔla dikishi kana wasala awui wa mindo wa dieyanelo. Ntatɛ oma lo etena kɛsɔ, Akristo wa mɛtɛ tonaka ndɛ kana nnɔ dikila. Ko  kayotota dikambo diaso ɛlɔ kɛnɛ? Jehowa aakatetemala nanga dia sho mbɔsa dikila oko ekila.

13. Lande na kahetawɔ Akristo wodjelo wa dikila?

¹³ Onde kɛsɔ mɛnyaka dia Akristo pombaka nto ntona wodjelo wa dikila? Eelo. Jehowa akatodjangɛ diaha sho ndɛ kana nnɔ dikila. Naka dɔkɔtɛlɛ kotɛ diaha wɛ nnɔ wanu, onde wɛ ayetawɔ mbika wanu l’eshisha? Keema! Lo woho akɔ waamɛ, didjango diaha ndɛ kana nnɔ dikila nembetshiyaka dia hatohombe mbetawɔ wodjelo wa dikila.—Enda nɔtɛ ka la koma 29.

14, 15. Lande na kele ekɔ ohomba le Okristo dia nde mbɔsa lɔsɛnɔ la nɛmɔ ndo dia nde nkitanyiya Jehowa?

¹⁴ Kayotota naka dɔkɔtɛlɛ ambototɛ dia tayovɔ naka hatetawe mbidja dikila? Onto ndamɛ mbahomba mbɔsa yɛdikɔ ya nkitanyiya ɔlɛmbɛ wa Nzambi wendana la dikila. Akristo mbɔsaka la nɛmɔ di’efula woshasha waki Nzambi wendana la nɛmɔ dia lɔsɛnɔ ndo tayoyanga weho ekina w’esakelo dia sho ntetemala la nsɛna, koko hatotetawɔ wodjelo wa dikila.

¹⁵ Sho salaka la wolo dia monga la yonge ya dimɛna, koko lam’ele lɔsɛnɔ lekɔ la nɛmɔ lo washo wa Nzambi, sho hatotetawɔ wodjelo wa dikila. Ndeka dimɛna nkitanyiya Jehowa lo dihole dia nyanga ntaloya lɔsɛnɔ laso lo mboohindolɛ. Yeso akate ate: “Onto tshɛ lalanga nkokɛ lɔsɛnɔ lande ayolishisha, koko onto tshɛ lashisha lɔsɛnɔ lande l’ɔtɛ ami, ayolikondja.” (Mateo 16:25) Sho nangaka nkitanyiya Jehowa nɛ dia sho mbookaka ngandji. Nde mbeyaka kɛnɛ koleki dimɛna le so ndo sho mbɔsaka lɔsɛnɔ oko ɛngɔ ka nɛmɔ ndo ekila oko waliɔsa Jehowa.—Hɛbɛru 11:6.

16. Lande na kele ekambi waki Nzambi l’okitanyiya otsha le nde?

¹⁶ Ekambi waki Nzambi wa kɔlamelo wamboyashikikɛ dia nkitanyiya ɛlɛmbɛ ande wendana la dikila. Vɔ hawotetawɔ ndɛ kana nnɔ dikila ndo hawotetawɔ dikila  oyadi l’ɔtɛ wa woho w’osakelo tshɛ. * Koko, vɔ mbetawɔka weho ekina w’esakelo wa nshimbɛ nsɛnɔ yawɔ. Vɔ wekɔ l’eshikikelo dia Otungi wa lɔsɛnɔ ndo wa dikila mbeyaka kɛnɛ koleki dimɛna lewɔ. Onde wɛ mbetawɔka dia nde mbeyaka kɛnɛ koleki dimɛna leyɛ?

17. Lo Isariyɛlɛ, naa yoho y’okambelo ya la dikila yaketawɔ Jehowa?

¹⁷ Lo Ɛlɛmbɛ wakasha Nzambi Mɔsɛ, Jehowa akatɛ ase Isariyɛlɛ ɔnɛ: “Lɔsɛnɔ la etongami tshɛ kasɛna lekɔ lo dikila ndo dimi lakanyoshadiɔ dikambo dia elambwelo dia nkomba pɛkato yanyu, nɛ dia dikila mbakomba [kana, nɔmba edimanyielo ka] pɛkato.” (Akambo w’ase Lɛwi 17:11) Etena kakasalaka ase Isariyɛlɛ pɛkato, vɔ wakakokaka nɔmba Jehowa edimanyielo lo nambola nyama ndo lo nɔmba ɔlɔmbɛdi dia nde mɔnga yema ya dikila diatɔ lo elambwelo ka lo tɛmpɛlɔ. Ɔsɔ mbaki yoho yaamɛ yaketawɔ Jehowa dia ase Isariyɛlɛ nkamba la dikila.

18. Kakɔna kayotokondja diɛsɛ la olambo waki Yeso?

¹⁸ Lam’akaye Yeso la nkɛtɛ, nde akahɛnya ɔlɛmbɛ wendana l’olambo wa nyama lo nkimɔ lɔsɛnɔ lande kana dikila dia edimanyielo ka pɛkato yaso. (Mateo 20:28; Hɛbɛru 10:1) Lɔsɛnɔ la Yeso laki la nɛmɔ di’efula, diakɔ diele Jehowa akoolola Yeso dia tɔsɛna l’olongo, Jehowa koka mbisha anto tshɛ diaaso dia nsɛna pondjo pondjo.—Joani 3:16; Hɛbɛru 9:11, 12; 1 Petero 1:18, 19.

19. Ahombaso nsala diaha sho monga la “onongo wa dikila di’onto kaanga ɔtɔi”?

¹⁹ Tekɔ la lowando l’efula le Jehowa l’ɔtɛ wa woshasha  ande wa diambo wa lɔsɛnɔ! Ndo sho nangaka mbewoya anto dia naka vɔ monga la mbetawɔ le Yeso, kete vɔ koka nsɛna pondjo pondjo. Sho mbokaka anto ngandji ndo tayosala tshɛ kakokaso nsala dia mbaetsha woho wakokawɔ nkondja lɔsɛnɔ. (Ɛzɛkiyɛlɛ 3:17-21) Oma laasɔ, mbayotokoka mbuta l’ɛnyɛlɔ ka ɔpɔstɔlɔ Pɔɔlɔ ɔnɛ: “Dimi keema la onongo wa dikila di’onto kaanga ɔtɔi, nɛ dia dimi kotshika nyotɛ alako tshɛ wa Nzambi.” (Etsha 20:26, 27) Eelo, sho mɛnyaka dia sho mbɔsaka lɔsɛnɔ ndo dikila la nɛmɔ di’efula etena katɛso anto akina akambo wendana la Jehowa ndo woho wele lɔsɛnɔ la nɛmɔ le nde.