1. Himani a nga hi nyika wutomi?

JEHOVA “i Nungungulu loyi a hanyako.” (Jeremia 10:10) Hi yena a nga hi vanga, a tlhela a hi nyika wutomi. A Biblia gi ngalo: “Hi wena u nga vanga zilo zontlhe, hi kota ya kuranza ka wena zi kona, zi vangilwe.” (Kuvululelwa 4:11) Hakunene, Jehova i lava lezaku hi hanya. A wutomi xinyikiwo xa lisima nguvu xi tako hi ka Nungungulu. — Gonza Tisimu 36:9.

2. Zini hi faneleko ku maha loku hi lava ku a zilo zi hi fambela khwatsi wutomini ga hina?

² Jehova kambe i hi nyika zontlhe zi lavekako kasi hi hanya, zo kota zakuga ni mati. (Mitiro 17:28) Kanilezi, a zi gumelwi laho. I lava lezaku hizwa kunanziha ka wutomi kambe. (Mitiro 14:15-17) Loku hi lava ku a zilo zi hi fambela khwatsi wutomini ga hina, hi fanele ku ingisa milayo ya Nungungulu. — Isaya 48:17, 18.

3. Zini lezi Jehova a nga maha a xikhati lexi Kana a nga daya Abeli?

³ A Biblia gi hi gonzisa lezaku a wutomi ga hina ni ga vanwani ga lisima ka Jehova. Hi xikombiso, a xikhati lexi Kana, a n’wana wa Adamu na Eva, a nga zangarela a nzisana yakwe Abeli, Jehova i lo tlharihisa Kana lezaku i wa fanele ku ti khoma ka zanga yakwe. Kanilezi Kana a nga ingisangi. I lo zangara nguvu laha ka kuza a “vukela [makabye wakwe] Abeli, a mu daya.” (Genesisi 4:3-8) Jehova i lo tsayisa Kana hi lezi a nga daya Abeli. (Genesisi 4:9-11) Hikwalaho, a livengo ni zanga zi bihile nguvu hakuva zi nga hi maha hiva vanhu va tihanyi ni va xapi. A munhu wa ku tshamisa lezo, a nge gi kumi a wutomi ga pinzukelwa.  (Gonza 1 Johani 3:15.) Kasi hi tsakisa Jehova, hi fanele ku ti karatela ku ranza vanhu vontlhe. — 1 Johani 3:11, 12.

4. Zini lezi a wunwe wa milayo leyi Nungungulu a nyikileko vaIsraeli wu hi gonzisako xungetano hi wutomi?

⁴ Loku ku hunzile malembe yo tala, Jehova i lo tlhela a komba lezaku wa gi nyika nguvu lisima wutomi a xikhati lexi a nga mu nyika Milayo ya Khume Mosi. A wunwe wa kona wu wa laya lezi: “U nga dayi.” (Deuteronome 5:17) Loku munhu a daya munwani ha womu, yenawu i wo dawa.

5. Hi wahi mawonela ya Nungungulu xungetano hi kubhoxa nyimba?

⁵ Hi wahi mawonela ya Nungungulu xungetano hi kubhoxa nyimba? Hambu a wutomi ga nwanana a kalako a nga se pswaliwa, ga lisima ka Jehova. (Gonza Tisimu 127:3; 139:15.) Lezo zi hi gonzisa lezaku a kubhoxa nyimba zi bihile. — Wona Tlhamuselo wa wu 28.

6, 7. Hi nga mu kombisa kuyini Jehova lezaku ha gi nyika lisima a wutomi?

⁶ Hi nga mu kombisa kuyini Jehova lezaku hi na ni xichawo hi wutomi ga hina ni ga vanwani ke? Hi nga mu komba hi ku nga mahi zontlhe lezi zi nga wa ta veka mhangweni a wutomi ga hina ni ga vanwani. Hikwalaho, hi nga ta dzaha fole ni mbangi, kutani zilo zinwani zi popako, hakuva a zilo lezo zi onha lihanyo la hina niku zi nga hi daya.

⁷ Jehova i hi nyikile wutomi ni miri, niku hi fanele ku zi tirisisa lezi a zi lavisako zona. Hikwalaho, hi fanele ku wu hlayisa khwatsi a miri wa hina. Loku hi nga wu hlayisi, hi tava vanhu va chakileko mahlweni ka Nungungulu. (Va Le Roma 6:19; 12:1; 2 Va Le Korinte 7:1) Loku hi nga kombisi xichawo hi wutomi, a hi nge zi koti ku khozela Jehova, loyi a hi nyikileko wutomi. Hambu lezi zi nga tshukako zi hi karatela ku tsika mahanyela ya chaka, Jehova i ta hi vuna loku hi ti karata ku maha lezo hi kota ya ku gi nyika lisima wutomi.

8. Zini hi faneleko ku maha kasi hi vikela wutomi ga hina ni ga vanwani?

 ⁸ Hi gonzile lezaku a wutomi xinyikiwo xa lisima. Jehova i rinzela lezaku hi maha zontlhe hi zi kotako kasi ku vikela wutomi ga hina ni ga vanwani. Hi maha lezo hi ku fambisa khwatsi a mimova ya hina, mimota, mibhasikeni, ni zinwani. Hi potsa mihlakano ya tiholova kambe, kutani leyi yi nga hi vangelako timhango. (Tisimu 11:5) Hi maha zontlhe hi zi kotako kambe kasi a zilo zi tshamiseka khwatsi laha mutini wa hina. Jehova i layile vaIsraeli aku: “Loku u aka yindlu ya yiswa u ta yi bhiyela langwa la kona, kasi u nga ti vekeli a nkhata lomu ndlwini ya wena, loku afa munhu hi kuwa lahasi.” — Deuteronome 22:8.

9. Hi fanele ku zi hlayisisa kuyini zihari?

⁹ Lezi hi hlayisisako zona zihari, zonawu za lisima mahlweni ka Jehova. A nga hi beleteli ku daya zihari kasi higa, ku maha tinguwo kutani kasi zi nga hi vangeli timhango. (Genesisi 3:21; 9:3; Eksodusi 21:28) Kanilezi, a hi faneli ku xanisa zihari kutani ku zi dayela ku hlakana basi. — Mavingu 12:10.

10. Hi zi tivisa kuyini lezaku a nkhata wu yimela wutomi?

¹⁰ A nkhata wu basile mahlweni ka Jehova hakuva wu yimela wutomi. Anzhako ka loku Kana a dele Abeli, Jehova i mu byelile lezi: ‘A gezu ga nkhata wa makabye wa wena gi rilile misaveni gita ka mina.’ (Genesisi 4:10) A nkhata wa Abeli, wu wa yimela wutomi gakwe. Hikwalaho, Jehova i lo tsayisa Kana hi lezi a nga daya Abeli. Anzhako ka Ndambi ya masikwini ya Noa, Jehova i kombile kambe lezaku a nkhata wu yimela wutomi. Jehova i lo chusa Noa ni ngango wakwe lezaku vaga nyama ya zihari. I te: “A zilo zontlhe lezi zi fambako, zi hanyako, zi tava kuga ka nwina; nzi mu nyika zona kukotisa lezi nzi mu nyikileko a zibyalo zontlhe zo nyuka.” Kanilezi, ku na ni nchumu wunwe lowu Jehova a nga va beletela  kuga. I te: ‘A nyama leyi yi nga ni wutomi, wu nga wona nkhata, mu ngagi.’ — Genesisi 1:29; 9:3, 4.

11. I nayo muni wu yelanako ni nkhata lowu Nungungulu a nyikileko tiko ga Israeli?

¹¹ Loku ku hunzile xipimo xa 800 wa malembe Jehova na a byelile Noa lezaku a ngagi nkhata, i lo tlhela a phinda a laya vanhu vakwe aku: “Kani hi wihi munhu wa vanana va ka Israeli, hambu muluveli loyi a nga xikari kabye, loku a khomile xihari hambu xinyanyani xi giwako lomu kuhloteni, yena i ta halata a nkhata wa xona a wu seletela hi misava.” A tlhela a va byela lezi: “Mu ngagi a nkhata.” (Levi 17:13, 14) Jehova i wa ha lava lezaku a vanhu vakwe va wona nkhata kota nchumu wu basileko. Va wa chusilwe kuga nyama ya zihari. Kanilezi, a nkhata wa kona, va wa nga faneli kuga. Loku va daya xihari kasi kuga, va wa fanele ku halata a nkhata wa kona va seletela.

12. A maKristu ma wu wonisa kuyini nkhata?

¹² Loku Jesu a file zonake ku hunza malembe yo kari, a vapostoli ni madota manwani ya bandla ga wuKristu le Jerusalema, va lo tlhangana kasi ku wona ku hi zihi zipanze za Nayo wu nga nyikilwe vaIsraeli, lezi zi nga ha simama ku tira ka maKristu. (Gonza Mitiro 15:28, 29; 21:25.) Jehova i lo va vuna ku zwisisa lezaku a nkhata wu wa ha hi wa lisima kakwe niku vonawu va wa fanele ku wu wona kota nchumu wu basileko. A maKristu lawo yo sangula ma wa nga faneli kuga kutani kunwa nkhata. Va wa nga faneli kuga nyama ya xihari xi nga kala ku humesiwa nkhata hi ndlela yi faneleko kambe. Loku va nga ingisi a nayo lowu, zi wa bihile ku fana ni ku khozela zifananiso ni ku maha wubhayi. Kusukela xikhatini lexo ziya mahlweni, a maKristu ya lisine a magi ne a manwi nkhata. Ahati inyamutlha ke? Ni nyamutlha kambe, Jehova wa ha lava lezaku hi wona nkhata kota nchumu wu basileko.

13. Hikuyini a maKristu ma nga vumeliko ku cheliwa nkhata?

 ¹³ Xana lezo zi wula lezaku a maKristu ma fanele ku ala ku cheliwa nkhata kambe? Ina, zi wula zezo. Jehova i hi layile lezaku hi ngagi ne kunwa nkhata. Loku a dokodela wo kari i wo ku byela ku u nganwi byala, u wa ta vumela ku tlhaviwa gi cheliwa lomu misiheni ya wena ke? U wa nga ta vumela! Hi kufanana, a nayo wa lezaku a hi faneli kuga ne kunwa nkhata, wu komba lezaku a hi faneli ku vumela ku cheliwa nkhata. — Wona Tlhamuselo wa wu 29.

14, 15. Hambu lezi a maKristu ma gi nyikako nguvu lisima a wutomi, zini lezi ma nga vumeliko ku maha?

¹⁴ Makunu, ahati loku a dokodela a hi byela lezaku loku hi nga cheliwi nkhata i tafa ke? A munwe ni munwani i fanele ku ti mahela xiboho ha yece xa lezaku i ta ingisa nayo wa Nungungulu xungetano hi nkhata ni ku a nga ta wu ingisa. A maKristu ma xi nyika nguvu lisima xinyikiwo lexi xi tako hi ka Nungungulu — a wutomi. Hikwalaho, hi ta hlota machumela manwani kasi hi ngafi. Kanilezi, hi nga ta vumela ku cheliwa nkhata.

¹⁵ Hi maha zontlhe hi zi kotako kasi ku ti vikela mababyi. Kanilezi, hi nga ta vumela ku cheliwa nkhata, hakuva a wutomi ga lisima mahlweni ka Nungungulu. A xa lisima nguvu, ku ingisa Jehova ku hunza ku zama ku lehisa wutomi ga hina hi ku tshova milayo yakwe. Jesu i te: “Kani hi wihi a ranzako ku hlayisa a kuhanya kakwe, i ta lahlekelwa ha kona; kanilezi loyi a lahlekelwako hi kuhanya kakwe hi kota ya mina, i ta ku kuma.” (Mateu 16:25) Hi lava ku ingisa Jehova hakuva ha mu ranza. Hi yena a zi tivako lezi zi nga zi nene ka hina, niku hi wona wutomi kota nchumu wa lisima nguvu, wu basileko kambe — a ku fana ni lezi Jehova a gi wonisako zona. — Maheberu 11:6.

16. Hikuyini a malanza ya Nungungulu ma mu ingisako?

¹⁶ Lava va tirelako Nungungulu hi kutsumbeka, va ti yimisele ku lanzela nayo wakwe xungetano hi nkhata. A vagi  ne a vanwi nkhata. A va vumeli nkhata kambe hi ku lava ku tiriwa mababyi. * Kanilezi, va vumela a matirela manwani kasi va nga luzi wutomi ga vona. Va kholwa hi mbilu yontlhe lezaku Loyi a nga vanga wutomi ni nkhata, wa zi tiva lezi zi nga zi nene ka vona. Wena ke, wa kholwa lezaku Jehova wa zi tiva lezi zi nga zi nene ka wena?

17. Le Israeli, matirisela muni ya nkhata lawa Jehova a nga ma vumelela?

¹⁷ Ka Nayo lowu Jehova a nga nyika Mosi, i lo byela vaIsraeli aku: “A muhefemulo [kutani wutomi] wa nyama wu lomu nkhateni. Hikwalaho, nzi mu nyikile wona a ku maha ha wona a nzhiho [kutani ku kombelwa kutsetselelwa] wa mihefemulo ya nwina laha alatini, hakuva hi wona nkhata wu mahako nzhiho.” (Levi 17:11) Loku a vaIsraeli va onha, va wa fanele ku kombela Jehova lezaku a va tsetselela zionho zabye. Lezo va wa zi maha hi ku nyikela muphahlo hi xihari, ni ku kombela mupristi lezaku a nwatsekela a nkhata wa xona laha alatini gi nga hi lomu tempeleni. Lawo hi wona woce a matirisela ya nkhata lawa Jehova a nga ma vumelela ka vaIsraeli.

18. Zini zi kotekako a ku hi zi kuma hi lezi Jesu a nyikeleko wutomi gakwe?

¹⁸ A xikhati lexi Jesu a ngata laha misaveni, i lo valeta nayo wa ku maha miphahlo ya zihari hi ku nyikela wutomi gakwe kutani nkhata, kasi hi tsetselelwa zionho za hina. (Mateu 20:28; Maheberu 10:1) A wutomi ga Jesu ga lisima nguvu laha ka kuza Jehova a vulula hi gona ndlela ya ku zi koteka ku a vanhu vontlhe va hanya kala kupinzuka. — Johani 3:16; Maheberu 9:11, 12; 1 Pedro 1:18, 19.

19. Zini hi faneleko ku maha kasi hi ngavi ‘ni nanzu nkhateni wa vanhu vontlhe’?

 ¹⁹ Hakunene, ha mu bonga Jehova hi xinyikiwo lexi xa xi nene nguvu — a wutomi! Niku hi lava ku byela vanwani lezaku loku va kholwa ka Jesu, va nga hanya kala kupinzuka. Ha va ranza vanhu, niku hi ta maha zontlhe hi zi kotako kasi ku va gonzisa lezi va nga gi kumisako zona wutomi. (Ezekieli 3:17-21) Loku hi maha lezo, hi ta fana na mupostoli Paule, hiku: ‘A nzi na nanzu nkhateni wa vanhu vontlhe. Hakuva a nzi lovangi a kuba hungu ka nwina hi kungo gontlhe ga Nungungulu.’ (Mitiro 20:26, 27) Kunene, hi komba lezaku ha gi nyika nguvu lisima a wutomi loku hi wulawula ni vanwani hi Jehova, ni lezi a gi nyikisako zona lisima a wutomi.