1, 2. Mɛni Yehowa suɔ nɛ wekuhi nɛ a ná?

YEHOWA MAWU lɛ to kekleekle gba si himi ɔ he blɔ nya. Baiblo ɔ tsɔɔ kaa Yehowa bɔ kekleekle yo ɔ nɛ e ‘ngɔ lɛ ha nyumu ɔ.’ Adam bua jɔ wawɛɛ nɛ e de ke: “Ɛhɛɛ! Jehanɛ lɛɛ i na ye henɔ tutuutu: imi nitsɛ ye muɔ ji nɛ ɔ nɛ.” (1 Mose 2:22, 23) Enɛ ɔ tsɔɔ kaa Yehowa suɔ nɛ nihi nɛ a ná bua jɔmi ngɛ gba si himi mi.

² Aywilɛho sane ji kaa nihi fuu be bua jɔmi ngɛ a wekuhi a mi. Se sisi tomi mlaa slɔɔtohi ngɛ Baiblo ɔ mi nɛ ma nyɛ maa ye bua weku mi bi tsuo konɛ a ná bua jɔmi ngɛ weku ɔ mi.​​—Luka 11:28.

3, 4. (a) Kɛ e sa kaa huno kɛ e yo nɛ a hi si ha kɛɛ? (b) Mɛni he je nɛ e sa nɛ huno kɛ e yo nɛ a ngɔ tɔmihi kɛ pa a sibi ɔ?

³ Baiblo ɔ tsɔɔ kaa e sa nɛ huno tsuaa huno nɛ suɔ e yo, nɛ e bu lɛ. I kpa mo pɛɛ nɛ o kane Efeso Bi 5:25-29. Huno kpakpa jeɔ suɔmi kpo kɛ tsɔɔ e yo be tsuaa be. E poɔ e yo ɔ he piɛ, e hyɛɛ e nɔ saminya, nɛ e wɛ lɛ yi mi.

⁴ Ke yo ɔ tɔ̃ ɔ, mɛni e sa kaa huno ɔ nɛ pee? Baiblo ɔ de hunomɛ ke: “Nyɛɛ suɔ nyɛ yi ɔmɛ, nɛ nyɛ ko wa mɛ yi mi.” (Kolose Bi 3:19) Hunomɛ, nyɛ kai kaa nyɛ hu nyɛ tɔ̃ɔ. Enɛ ɔ he ɔ, ke o suɔ nɛ Mawu nɛ ngɔ  o tɔmihi kɛ pa mo ɔ, e sa kaa mo hu o ngɔ o yo ɔ tɔmihi kɛ pa lɛ. (Mateo 6:12, 14, 15) Ke huno ɔ kɛ e yo ɔ tɔmihi paa lɛ, nɛ yo ɔ hu ngɔɔ e huno ɔ tɔmihi kɛ paa lɛ ɔ, e ma ha nɛ bua jɔmi maa hi a gba si himi ɔ mi.

5. Mɛni he je nɛ e sa kaa huno nɛ bu e yo?

⁵ Yehowa suɔ nɛ huno fɛɛ huno nɛ bu e yo. E sa nɛ huno nɛ susu e yo hiami níhi a he. Enɛ ɔ he hia wawɛɛ. Ke huno hyɛ we e yo saminya a, Yehowa be e sɔlemi tue bue. (1 Petro 3:7) Nihi nɛ a suɔ Yehowa nɛ a buɔ lɛ tue ɔ, Yehowa hu bua jɔɔ a he wawɛɛ. Ngɛ Yehowa hɛ mi ɔ, nyumuhi a he hia we pi yihi.

6. Ke a ke huno kɛ e yo nɛ a pee “he lo kake” ɔ, mɛni e tsɔɔ?

⁶ Baiblo ɔ tsɔɔ kaa huno kɛ e yo a “pi nimli enyɔ hu se mohu he lo kake.” (Mateo 19:6) A yeɔ a sibi anɔkuale be tsuaa be, nɛ a ji a sibi a se. (Abɛ 5:15-21; Hebri Bi 13:4) E sɛ nɛ nɔ kɛ e yo nɛ a pee kpɛle ngɛ bɔmi nami blɔ fa mi. (1 Korinto Bi 7:3-5) E sa nɛ huno ɔ nɛ kai kaa “nɔ ko nyɛ́ lɛ nitsɛ e he lo, se mohu e lɛɛ e nɔmlɔ tso ɔ nɛ e baa e yi saminya.” Enɛ ɔ he ɔ, e sa kaa huno nɛ suɔ e yo nɛ e hyɛ e nɔ saminya. Nɔ́ nɛ yigbayi ngɛ hlae ji kaa a hunomɛ ma je suɔmi kɛ mi mi himi kpo kɛ tsɔɔ mɛ.​​—Efeso Bi 5:29.

7. Mɛni he je e sa kaa weku tsuaa weku nɛ ná weku yi ɔ?

⁷ Weku fɛɛ weku hia yi, aloo nɔ ko nɛ maa hyɛ weku ɔ nɔ konɛ kake peemi nɛ hi weku ɔ mi. Baiblo ɔ de ngɛ 1 Korinto Bi 11:3 ke: “Kristo ngɛ he wami ngɛ nyumuhi tsuo a nɔ kaa bɔ nɛ nyumu ji yi kɛ ha e yo, nɛ Mawu hu ji yi kɛ ha Kristo ɔ.”

8. Mɛni yogbayo maa pee kɛ tsɔɔ kaa e buɔ e huno wawɛɛ?

 ⁸ Huno ko be nɛ tɔ̃ we. Se ke yogbayo ko jeɔ e tsui mi kɛ fĩɔ yi mi kpɔhi nɛ e huno mwɔɔ se ɔ, a weku ɔ náa he se. (1 Petro 3:1-6) Baiblo ɔ de ke: ‘Yogbayo tsuaa yogbayo nɛ bu e huno wawɛɛ.’ (Efeso Bi 5:33) Ke huno kɛ e yo be jami kake mi hu nɛɛ? E sa nɛ yo ɔ nɛ ya nɔ nɛ e je bumi nɛ mi kuɔ kpo kɛ tsɔɔ e huno ɔ. Baiblo ɔ de ke: “Nyɛ yigbayihi hu, nyɛɛ ba nyɛ he si ha nyɛ hunomɛ, bɔ nɛ pee nɛ ke a ti ni komɛ he we Mawu munyu ɔ yi ɔ, nyɛ je mi bami nɛ tsake mɛ. E be hiae kaa a kɛ mɛ nɛ tu munyu po, ejakaa mɛ nitsɛmɛ a maa na kaa nyɛ je mi bami he tsɔ, nɛ nyɛ yeɔ Mawu gbeye.” (1 Petro 3:1, 2) Ke yogbayo pee nɔ hyɛmi nɔ́ kpakpa a, e he maa wa kaa e huno ɔ maa te si kɛ wo e hemi kɛ yemi ɔ.

9. (a) Ke yogbayo kɛ e huno kpa we gbi ngɛ nɔ́ ko he ɔ, mɛni e sa kaa e pee? (b) Mɛni ga womi nɛ a kɛ ha yigbayihi ngɛ Tito 2:4, 5?

⁹ Ke yogbayo kɛ e huno kpa we gbi ngɛ nɔ́ ko he ɔ, mɛni e sa kaa e pee? E sa nɛ e je e juɛmi kpo ngɛ he  si bami mi. Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, Sara de nɔ́ ko nɛ Abraham kɛ lɛ kpa we gbi ngɛ he, se Yehowa de lɛ ke: “Pee kaa bɔ nɛ Sara de mo ɔ.” (1 Mose 21:9-12) E he maa wa kaa anɔkuale Kristofo no ko maa mwɔ yi mi kpɔ ko nɛ teɔ si kɛ woɔ Baiblo ɔ. Enɛ ɔ he ɔ, e sa nɛ yogbayo ɔ nɛ fĩ e huno ɔ se. (Bɔfo Ɔmɛ A Ní Tsumi 5:29; Efeso Bi 5:24) Yogbayo kpakpa ji yo nɛ hyɛɛ e weku mi bimɛ a nɔ. (Kane Tito 2:4, 5.) Ke e huno kɛ e bimɛ na bɔ nɛ e tsuɔ ní kɛ yeɔ bua mɛ ha a, a náa suɔmi kɛ bumi kɛ haa lɛ.​​—Abɛ 31:10, 28.

10. Mɛni Baiblo ɔ deɔ ngɛ gba mi pomi kɛ gba jemi he?

¹⁰ Be komɛ ɔ, ke nyagba ko ba nɔ ko kɛ e yo a kpɛti ɔ, nɔ́ nɛ baa a yi mi kekle ji gba mi pomi loo gba jemi. Se Baiblo ɔ de ke “yo kó je gba” nɛ “nyumu ko ngmɛɛ e yo he.” (1 Korinto Bi 7:10, 11) Ngɛ si himi nɛ mi wa komɛ a mi ɔ, nɔ kɛ e yo ma nyɛ maa hi he ekpaekpa. Se e sa nɛ a kai kaa e ji nɔ́ ko nɛ hɛdɔ ngɛ he. Nɛ gba mi pomi hu nɛɛ? Ja nɔ kake ya bɔ ajuama pɛ loko Ngmami ɔ kplɛɛɔ nɔ kaa a ma nyɛ maa po gba a mi.​​—Mateo 19:9.

11. Mɛni nɛ bimɛ hia titli?

¹¹ Fɔli, e sa nɛ nyɛ ná deka kɛ ha nyɛ bimɛ. Nyɛ bimɛ hia nyɛ yemi kɛ buami, nɛ nɔ́ nɛ he hia titli ji kaa nyɛ maa tsɔɔ mɛ Yehowa he ní.​​—5 Mose 6:4-9.

12. Mɛni e sa kaa fɔli nɛ a pee kɛ po a bimɛ a he piɛ?

¹² Daa ligbi ɔ, níhi gbeyegbeye yaa nɔ ngɛ je ɔ mi. Ni komɛ ngɛ je ɔ mi nɛ a ma nyɛ maa ye o bimɛ awi loo a tua mɛ abonua. E yee ha fɔli komɛ kaa a kɛ a  bimɛ maa sɛɛ níhi kaa kikɛ a he ní. Se e sa nɛ fɔli nɛ a bɔ a bimɛ kɔkɔ ngɛ nimli nɛ ɔmɛ a he, nɛ a tsɔɔ mɛ bɔ nɛ a ma plɛ kɛ yu a he ngɛ a he. Fɔli, e sa nɛ nyɛɛ po nyɛ bimɛ a he piɛ. *​​—1 Petro 5:8.

13. Kɛ e sa kaa fɔli nɛ a tsɔse a bimɛ ha kɛɛ?

¹³ E sa nɛ fɔli nɛ a tsɔɔ a bimɛ bɔ nɛ e sa kaa a ba a je mi ha. Kɛ o maa pee kɛɛ kɛ tsɔɔ o bimɛ ní? O bimɛ ɔmɛ hia tsɔsemi, se e sɛ nɛ o wa mɛ yi mi. (Yeremia 30:11) Koo ngɔ abofu kɛ tsɔse mɛ. E sɛ nɛ  munyu nɛ o kɛ mɛ maa tu ɔ nɛ ye mɛ awi loo ‘e po mɛ kaa klaate.’ (Abɛ 12:18) Tsɔɔ o bimɛ nɔ́ he je nɛ e he hia kaa a pee tue bumi.​​—Efeso Bi 6:4; Hebri Bi 12:9-11; hyɛ Nyagbe Ningma 30.

14, 15. Mɛni he je nɛ e sa kaa bimɛ nɛ a bu a fɔli tue ɔ?

¹⁴ Yesu bu e Tsɛ ɔ tue be tsuaa be. Ke e he wa ha lɛ po ɔ, e bɔɔ mɔde kaa e maa bu lɛ tue. (Luka 22:42; Yohane 8:28, 29) Yehowa suɔ nɛ bimɛ nɛ a bu a fɔli tue.​​—Efeso Bi 6:1-3.

¹⁵ Bimɛ, ke e he wa ha nyɛ kaa nyɛ maa bu nyɛ fɔli tue po ɔ, nyɛɛ bɔ mɔde nɛ nyɛɛ bu mɛ tue, ejakaa ke nyɛ pee jã a, Yehowa bua maa jɔ, nɛ nyɛ fɔli ɔmɛ hu a bua maa jɔ. *​​—Abɛ 1:8; 6:20; 23:22-25.

16. (a) Mɛni blɔ nɔ Satan guu kɛ kaa jokuɛwi konɛ a pee nɔ́ yayami? (b) Mɛni he je nɛ e he hia kaa jokuɛwi nɛ a hla huɛmɛ nɛ a suɔ Yehowa a?

¹⁶ Abosiami ma nyɛ maa gu o huɛmɛ kɛ o juami bi a nɔ kɛ ha nɛ o pee nɔ́ nɛ dɛ. E le kaa ke o juami bi nyɛ o nɔ kaa o pee nɔ́ ko ɔ, e he maa wa ha mo kaa o ma kua. Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, Yakob biyo Dina ngɛ huɛmɛ nɛ a sɔmɔ we Yehowa. Enɛ ɔ ngɔ nyagbahi fuu kɛ ba e weku ɔ nɔ. (1 Mose 34:1, 2) Ke o kɛ nihi nɛ a sume Yehowa bɔɔ ɔ, a ma nyɛ ma ha nɛ o pee nɔ́ ko nɛ Yehowa sume. Enɛ ɔ maa dɔ Yehowa kɛ o weku li, nɛ o be bua jɔmi nae. (Abɛ 17:21, 25) Enɛ ɔ he je nɛ e he hia kaa o kɛ nihi nɛ a suɔ Yehowa pɛ nɛ bɔ ɔ nɛ.​​—1 Korinto Bi 15:33.

17. Mɛni ji nɔ fɛɛ nɔ blɔ nya ní tsumi ngɛ weku ɔ mi?

¹⁷ Ke weku ɔ tsuo kɛ Mawu blɔ tsɔɔmi tsu ní ɔ, e ma je mɛ kɛ je nyagbahi fuu a mi. Ke huno ji mo ɔ, moo suɔ o yo ɔ, nɛ o hɛɛ lɛ dɔdɔɔdɔ. Ke yogbayo ji mo ɔ, moo bu o huno ɔ, nɛ o ba o he si ha lɛ, nɛ o kase yo nɛ a tu e he munyu ngɛ Abɛ 31:10-31 ɔ. Ke fɔlɔ ji mo ɔ, moo tsɔɔ o bimɛ Yehowa he ní konɛ a suɔ lɛ. (Abɛ 22:6) Ke tsɛ ji mo ɔ, ‘hyɛ o weku ɔ nɔ saminya.’ (1 Timoteo 3:4, 5; 5:8) Bimɛ, nyɛ hu nyɛɛ bu nyɛ fɔli tue. (Kolose Bi 3:20) Nyɛ kai kaa nɔ fɛɛ nɔ ngɛ weku ɔ mi ɔ ma nyɛ ma tɔ̃, enɛ ɔ he ɔ, ke o tɔ̃ ɔ, moo ba o he si, nɛ o kpa pɛɛ. Ngɛ anɔkuale mi ɔ, ga womi kpakpahi ngɛ Baiblo ɔ mi kɛ ha nɔ tsuaa nɔ ngɛ weku ɔ mi.