1, 2. Bushe Yehova afwaya aba mu lupwa baleikala shani?

YEHOVA LESA e waufishe abantu ba kubalilapo babili. Tubelenga mu Baibolo ukuti abumbile umwanakashi uwa kubalilapo no ‘kumutwala ku muntu.’ Adamu alitemenwe nga nshi, atile: “Nomba uyu e fupa lya mu mafupa yandi kabili e munofu wa mu munofu wandi.” (Ukutendeka 2:22, 23) Aya amashiwi yalangilila ukuti Yehova afwaya abaupana baleba ne nsansa.

² Ku ca bulanda, abantu abengi tabatala abakwatapo insansa mu ndupwa shabo. Na lyo line, mu Baibolo mwaliba amashiwi ayengi ayengafwa bonse aba mu lupwa ukuba ne nsansa no kulaikala bwino.—Luka 11:28.

3, 4. (a) Bushe abaume abaupa bafwile ukulasunga shani abena mwabo? (b) Cinshi cawamina ukuti abaupana baleelelana?

³ Baibolo itila, umwaume uwaba bwino afwile ukutemwa umwina mwakwe kabili afwile ukulamucindika. Belengeni Abena Efese 5:25-29. Umwaume afwile ukulalanga ukuti alitemwa umwina mwakwe muli fyonse ifyo alecita. Afwile ukulamucingilila, ukulamusunga bwino, kabili tafwile ukulacita ifintu ifingalamukalifya.

⁴ Nomba finshi ifyo umwaume afwile ukucita nga ca kuti umwina mwakwe alufyanya? Baibolo yeba abaume abaupa aiti: “Muletemwa abakashi benu kabili mwilaba ne cipyu kuli bena.” (Abena Kolose 3:19) Mwe baume abaupa muleibukisha ukuti na imwe bene mulalufyanya. E ico nga mulefwaya ukuti Lesa alemubelela uluse,  mulingile ukulaelela abena mwenu. (Mateo 6:12, 14, 15) Abaupana nga baleelelana, kuti baleba ne nsansa mu cupo cabo.

5. Cinshi umwaume alingile ukulacindikila umwina mwakwe?

⁵ Yehova afwaya ukuti umwaume alecindika umwina mwakwe. Umwaume afwile ukubika sana amano ku fyo umwina mwakwe alekabila. Uyu umulimo walicindama nga nshi, pantu nga talesunga bwino umwina mwakwe, nalimo Yehova te kuti alekutika ku mapepo yakwe. (1 Petro 3:7) Ukutemwa e kulenga Yehova alemona ukuti abantu balicindama. Tacindamikapo abaume ukucila abanakashi.

6. Bushe amashiwi ya kuti abaupana baba “umubili umo” yalola mwi?

⁶ Yesu atile umulume no mukashi ‘tababa babili na kabili iyo, lelo baba umubili umo.’ (Mateo 19:6) Balaba ne cinshika mu cupo kabili balacetekelana. (Amapinda 5:15-21; AbaHebere 13:4) Abalume na bakashi balingile ukulapelana ifya mu cupo. (1 Abena Korinti 7:3-5) Umwaume afwile ukwishiba ukuti “takwatala akuba umuntu nangu umo uwapata umubili wakwe; lelo alauliisha no kuusunga bwino.” E ico afwile ukutemwa umwina mwakwe no kulamutetemba. Ico umwanakashi afwaisha ku mwina mwakwe, kumutemwa no kuba ne cikuku kuli ena. —Abena Efese 5:29.

7. Cinshi mu lupwa mulingile ukubela umutwe?

⁷ Aba mu lupwa balingile ukukwata umutwe wa lupwa, uwa kubatungulula pa kuti balebombela pamo. Baibolo pali 1 Abena Korinti 11:3 itila: “Umutwe wa mwaume onse ni Kristu; no mutwe wa mwanakashi mwaume; no mutwe wa kwa Kristu ni Lesa.”

8. Finshi umwanakashi afwile ukucita pa kuti alange akatiina ku mwina mwakwe?

 ⁸ Abaume bonse abaupa balalufyanya. Lelo nga ca kuti umwanakashi aletungilila umwina mwakwe mu fyo alefwaya ukucita kabili nga balebombela pamo, mu lupwa mulaba insansa. (1 Petro 3:1-6) Baibolo itila: “Umukashi na o abe na katiina ku mulume wakwe.” (Abena Efese 5:33) Inga nga ca kuti umwaume tasumina mu fyo umwina mwakwe asumina? Na lyo line, umwanakashi afwile fye ukuba na katiina ku mwina mwakwe. Baibolo itila: “Mwe bakashi, mulenakila abalume benu, pa kutila na balya abakaana ukumfwila icebo ca kwa Lesa, banashiwe apabula ishiwi nangu limo ilyo balemona imibele isuma iya bakashi babo, pantu abene bakulaimwena imyendele yenu iisuma e lyo ne fyo mwabakwatila akatiina.” (1 Petro 3:1, 2) Umwanakashi nga ali na katiina ku mwina mwakwe, kuti alenga umwina mwakwe acindika ifyo asuminamo.

9. (a) Bushe umwanakashi kuti acita shani nga ca kuti tatemenwe ifyo umwina mwakwe alefwaya ukucita? (b) Finshi abanakashi abaupwa bengasambililako ku mashiwi ayaba pali Tito 2:4, 5?

⁹ Bushe umwanakashi kuti acita shani nga ca kuti  tatemenwe ifyo umwina mwakwe alefwaya ukucita? Afwile ukulanda ifyo aletontonkanya lelo afwile alanda no mucinshi. Ku ca kumwenako, Sara alilandile amashiwi ayo Abrahamu ashatemenwe, lelo Yehova aebele Abrahamu ati: “Umfwa ishiwi lyakwe.” (Ukutendeka 21:9-12) Apo ilingi line umwina Kristu umwaume alapingulapo ukucita ifintu ifyo Baibolo yasuminisha, umwanakashi afwile amutungilila. (Imilimo 5:29; Abena Efese 5:24) Umwanakashi uwaba bwino alasunga bwino aba mu ng’anda yakwe. (Belengeni Tito 2:4, 5.) Aba mu lupwa nga bamona ifyo abombesha pa ku basunga bwino, balamutemenwako kabili balamucindika.—Amapinda 31:10, 28.

10. Finshi ifyo Baibolo yalanda pa kupatukana na pa kulekana?

¹⁰ Inshita shimo abaupana balapingulapo bwangu ukulekana nelyo ukupatukana. Lelo Baibolo itila “umukashi tafwile ukufuma ku mulume wakwe, no mulume tafwile ukufuma ku mukashi wakwe.” (1 Abena Korinti 7:10, 11) Kulaba ificitika fimo ifilenga abaupana bapingulapo ukupatukana, lelo uyu mulandu uukalamba. Inga ca kuti bapingulapo ukulekana? Baibolo itila abaupana kuti balekana fye nga ca kuti umo acita ubucende.—Mateo 19:9.

11. Finshi ifyo abana bafwaisha?

¹¹ Mwe bafyashi mulekwata inshita iikalamba iya kuba pamo na bana benu. Abana benu balafwaya ukulaba nenu, kabili bafwaisha ukuti imwe bene mulebasambilisha pali Yehova.—Amalango 6:4-9.

12. Finshi abafyashi bafwile ukucita pa kuti balecingilila abana babo?

¹² Abantu muno calo ca kwa Satana balebipilako fye, kabili abantu bamo kuti baonaula na bana besu kabili  kuti babekata no kubapatikisha fye ukulaala nabo. Abafyashi bamo cilabafya ukulanda na bana babo amalyashi ya musango uyu. Lelo abafyashi balingile ukusoka abana babo no kubafunda ifya kuicingilila ku bantu ba musango uyu. Mwe bafyashi mufwile ukulacingilila abana benu. *—1 Petro 5:8.

13. Bushe abafyashi kuti basambilisha shani abana babo?

¹³ Abafyashi balikwata umulimo wa kusambilisha abana babo imibele iisuma. Bushe kuti mwabasambilisha  shani? Mulingile ukulabakansha, lelo tamufwile ukuba no bunkalwe ilyo mulebafunda. (Yeremia 30:11) Kanshi te cakwesha ukufunda abana benu nga na mukalipa. Amashiwi yenu tayalingile ukuba ngo “lupanga ululasaula,” pantu kuti mwabakalifya. (Amapinda 12:18) Mulesambilisha abana benu ico balingile ukubela ne cumfwila.—Abena Efese 6:4; AbaHebere 12:9-11; belengeni Ifyebo na Fimbi pa 30.

14, 15. Mulandu nshi abana balingile ukulaumfwila abafyashi babo?

¹⁴ Yesu aleumfwila Wishi lyonse nangu ifintu fyafye shani. (Luka 22:42; Yohane 8:28, 29) Ifi fine Yesu ali kuli Wishi, e fyo Yehova afwaya abana ukulaumfwila abafyashi babo.—Abena Efese 6:1-3.

¹⁵ Mwe bana, nga mulemona kwati calyafya ukulaumfwila abafyashi benu, muleibukisha ukuti nga mulebomfwila, Yehova na bafyashi benu bakamutemwa. * —Amapinda 1:8; 6:20; 23:22-25.

16. (a) Ni bani abo Satana atunkilamo abaice ukucita ifyabipa? (b) Cinshi cawamina ukukwata abanenu abatemwa Yehova?

¹⁶ Satana Kaseebanya kuti alenga ifibusa fyenu nelyo abaice banenu ukumutunka ukucita ifintu ifyabipa. Alishiba ukuti nga bamutunka kuti camukosela ukukaana. Ku ca kumwenako Dina umwana wa kwa Yakobo, akwete abanankwe abashatemenwe Yehova. Ukukwata ifibusa fya musango uyu kwalimuletelele, kwaletelela no lupwa lwakwe. (Ukutendeka 34:1, 2) Abanenu nga tabatemwa Yehova, kuti bamutunka ukucita ifintu ifyo Yehova ashifwaya, kabili kuti mwailetelela, mwaletelela no lupwa  lwenu. (Amapinda 17:21, 25) Kanshi caliwama ukukwata abanenu abatemwa Yehova.—1 Abena Korinti 15:33.

17. Finshi ifyo aba mu lupwa bafwile ukulacita?

¹⁷ Nga ca kuti bonse mu lupwa baleumfwila ifyo Lesa alanda, balasengauka amafya kabili tabacula. E co mwe baume muletemwa abena mwenu kabili mulebatentemba. Mwe banakashi muleumfwila abena mwenu no kubanakila kabili mulepashanya umwanakashi uwalandwapo pa Amapinda 31:10-31. Mwe bafyashi mulesambilisha abana benu ukutemwa Lesa. (Amapinda 22:6) Mwe bafyashi abaume, muletungulula “bwino” ulupwa lwenu. (1 Timote 3:4, 5; 5:8) Na kabili, mwe bana muleumfwila abafyashi benu. (Abena Kolose 3:20) Muleibukisha ukuti bonse mu lupwa balalufyanya, e ico muleicefya kabili muleelelana. Ca cine, mu Baibolo mwaliba ifyebo ifingatungulula bonse mu lupwa.