1, 2. Jehovah oyom ubon etie didie?

JEHOVAH ABASI akadian akpa erenowo ye n̄wan ndọ. Bible ọdọhọ ke enye okobot akpa n̄wan onyụn̄ “ada enye ọsọk [Adam].” N̄kpọ emi ama enem Adam tutu enye ọdọhọ ete: “Emi ndien edi ọkpọ eke otode ọkpọ mi ye obụk eke otode obụk mi.” (Genesis 2:22, 23) Emi owụt ke Jehovah oyom ebe ye n̄wan ẹkop inem ndọ mmọ.

² Edi ata ediwak ebe ye n̄wan mfịn ikopke inem ndọ mmọ, nditọ mmọ inyụn̄ ikopke inemesịt. Bible etịn̄ nsio nsio n̄kpọ emi kpukpru owo ke ubon ẹkemede ndinam man ubon mmọ enem, man mmọ ẹnyụn̄ ẹma ndidu ọtọkiet.—Luke 11:28.

3, 4. (a) Ebe akpanam n̄kpọ didie ye n̄wan esie? (b) Ntak emi ọfọnde ebe ye n̄wan ẹsifen ẹnọ kiet eken?

³ Bible ọdọhọ ke ana eti ebe ama n̄wan esie onyụn̄ okpono enye. Mbọk kot Ephesus 5:25-29. Ana ebe esinam n̄kpọ ima ima ye n̄wan esie kpukpru ini. Ana enye ekpeme n̄wan esie, etịm enye akama, okûnyụn̄ anam n̄kpọ emi ekemede ndinọ n̄wan esie unan.

⁴ Edi nso ke ebe akpanam ke ini n̄wan esie anamde ndudue? Bible ọdọhọ mme ebe ete: “Ẹka iso ẹma iban mbufo, ẹkûnyụn̄ ẹnen̄ede ẹyat esịt ye mmọ.” (Colossae 3:19) Ti ke afo n̄ko emesinam ndudue. Edieke oyomde  Abasi efen ọnọ fi, ana afo n̄ko efen ọnọ n̄wan fo. (Matthew 6:12, 14, 15) Edieke ebe ye n̄wan ẹsimade ndifen nnọ kiet eken, ndọ mmọ eyenem etieti.

5. Ntak emi anade ebe okpono n̄wan esie?

⁵ Jehovah oyom ebe okpono n̄wan esie. Ana ebe esitịm ekere m̀mê nso ke ana inam man esịt enem n̄wan imọ. Ata akpan n̄kpọ edi emi sia edieke enye mîkamake n̄wan esie ọfọn, Jehovah ekeme nditre ndikop akam esie. (1 Peter 3:7) Jehovah isidaha owo emi amade enye ibre mbre, edide erenowo m̀mê n̄wan. Enye imaha irenowo ikan iban.

6. Bible ndidọhọ ke ebe ye n̄wan ẹdi “obụk kiet” ọwọrọ nso?

⁶ Jesus ọkọdọhọ ke ebe ye n̄wan “idịghe aba owo iba, edi ẹdi obụk kiet.” (Matthew 19:6) Sia mmọ ẹnen̄erede ẹma idemmọ, mmọ idikpọn̄ke kiet eken ibịne owo en̄wen. (Mme N̄ke 5:15-21; Mme Hebrew 13:4) Inaha owo okokoi etre ndinam ima ye ebe m̀mê n̄wan esie. (1 Corinth 7:3-5) Ana ebe eti ke “akananam baba owo kiet isuaha obụkidem esie; edi ọbọbọk onyụn̄ ama enye.” Emi ọwọrọ ke ana ebe enen̄ede ama n̄wan esie. Idụhe se isinemde n̄wan nte ebe esie ndima enye nnyụn̄ mfọn ido ye enye.—Ephesus 5:29.

7. Ntak emi anade kpukpru ubon ẹnyene owo emi edide ibuot?

⁷ Ana kpukpru ubon ẹnyene owo emi edide ibuot, m̀mê owo emi editemede mmọ se ẹkpenamde man n̄kpọ asan̄a ọfọn ke ufọk. Bible ọdọhọ ke 1 Corinth 11:3 ete: “Christ edi ibuot ọnọ kpukpru irenowo; erenowo onyụn̄ edi ibuot ọnọ n̄wan; Abasi onyụn̄ edi ibuot ọnọ Christ.”

8. Nso ke n̄wan akpanam man owụt ke imenen̄ede ikpono ebe imọ?

⁸ Idụhe ebe emi mîsinamke ndudue. Edi edieke n̄wan  enyịmede se ebe esie ebierede onyụn̄ osụkde ibuot ọnọ enye, kpukpru owo ke ubon ẹyebọ ufọn. (1 Peter 3:1-6) Bible ọdọhọ yak “n̄wan enen̄ede okpono ebe esie.” (Ephesus 5:33) Edi nso ke enye edinam edieke ebe esie mîkaha ufọkabasi emi enye akade m̀mê mîkponoke Jehovah? Ana enye osụk okpono ebe esie nte Bible ọdọhọde. Bible ọdọhọ ete: “Iban, ẹsụk ibuot ẹnọ mme ebe mbufo, man, edieke ndusụk mmọ mîsụkke ibuot inọ ikọ Abasi, ẹkpedụri mmọ ẹda itoho ke editịn̄ ikọ edi oto ke edu uwem iban mmọ, koro mmọ ẹkụtde edisana edu uwem mbufo ọkọrọ ye ntotụn̄ọ ukpono.” (1 Peter 3:1, 2) Eti uwem emi n̄wan enyenede ekeme ndinam ebe ayak enye anam n̄kpọ Abasi esie, emi onyụn̄ ekeme ndinam ebe esie ama ndidiọn̄ọ n̄kpọ mban̄a Abasi emi enye okponode.

9. (a) N̄wan akpanam n̄kpọ didie edieke enye mîmaha se ebe esie oyomde ndinam? (b) Nso ke Titus 2:4, 5 ọdọhọ iban ẹnam?

⁹ N̄wan akpanam n̄kpọ didie edieke enye mîmaha se ebe esie oyomde ndinam? Akpana enye etịn̄ ekikere  esie ukpono ukpono ọnọ ebe esie. Ke uwụtn̄kpọ, Sarah ama etịn̄ se ikesịnede enye ke esịt ọnọ Abraham. Kpa ye emi Abraham mîkamaha se Sarah eketịn̄de, Jehovah ama ọdọhọ Abraham ‘okop uyo esie.’ (Genesis 21:9-12) Ebe emi edide ata Christian isiwakke ndidọhọ ẹnam n̄kpọ emi Bible akpande, ntre ọfọn n̄wan esie esinyịme se enye ebierede. (Utom 5:29; Ephesus 5:24) Eti an̄wan esitetịm ebe esie ye nditọ esie akama. (Kot Titus 2:4, 5.) Ke ini ebe ye nditọ esie ẹkụtde nte enye esịnde idem anam n̄kpọ ọnọ mmọ, mmọ ẹyenen̄ede ẹma enye ẹnyụn̄ ẹkpono enye.—Mme N̄ke 31:10, 28.

10. Nso ke Bible etịn̄ aban̄a edidian̄ade ntie ye ndidian̄ade ndọ?

¹⁰ Ndusụk ini, esidi ekpri n̄kpọ ama etetịbe ebe ye n̄wan ẹbiere ndidian̄ade ntie m̀mê ndidian̄ade ndọ. Edi Bible ọdọhọ ‘n̄wan okûkpọn̄ ebe esie, ebe okûnyụn̄ adian̄ade ọkpọn̄ n̄wan esie.’ (1 Corinth 7:10, 11) Enyene ndusụk n̄kpọ emi ẹkemede ndinam ebe m̀mê n̄wan adian̄ade etie, edi ana enyene ata eti ntak emi anamde enye anam oro. Nso ke Bible etịn̄ aban̄a ndidian̄ade ndọ? Bible ọdọhọ ke n̄kukụre ntak emi Abasi enyịmede ẹdian̄ade ndọ edi edieke ebe m̀mê n̄wan esịnde efịbe.—Matthew 19:9.

11. Nso ke nditọ ẹnen̄ede ẹyom mme ete ye eka mmọ ẹnam?

¹¹ Mme ete ye eka, ana mbufo ẹsiwak ndidu ye nditọ mbufo. Nditọ mbufo ẹyom mbufo ẹdu ye mmimọ, mmọ ẹnyụn̄ ẹnen̄ede ẹyom mbufo ẹkpep mmimọ n̄kpọ ẹban̄a Jehovah.—Deuteronomy 6:4-9.

12. Nso ke mme ete ye eka ẹkpenam man ẹkpeme nditọ mmọ?

¹² Nte eyo esierede, ntre ke ererimbot Satan emi ọdiọk akan nte ekedide. Enyene ndusụk ndiọi owo emi ẹyomde  ndibiat nditọ nnyịn, mmọ ẹsikam ẹdan̄ nditọwọn̄. Esisọn̄ ndusụk ete ye eka ndineme n̄kpọ emi ye nditọ mmọ. Edi ana mme ete ye eka ẹnam nditọ mmọ ẹdiọn̄ọ ke utọ ndiọi owo emi ẹdu, ẹnyụn̄ ẹteme mmọ se ẹkpenamde mbak mmọ ididụk ubọk ndiọi owo emi. Mme ete ye eka, mbọk ẹkpeme nditọ mbufo. *—1 Peter 5:8.

13. Didie ke mme ete ye eka ẹkpekpep nditọ mmọ n̄kpọ?

¹³ Ana mme ete ye eka ẹkpep nditọ mmọ ido. Didie ke mmọ ẹdinam emi? Kpa ye emi edide utom mbufo  ndikpep mmọ n̄kpọ, edieke mmọ ẹnamde ndudue inaha ẹsosụn̄i mmọ, ẹmia mmọ ibak ibak, m̀mê ẹnọ mmọ ọkpọsọn̄ ufen. (Jeremiah 30:11) Mbọk ẹkûtụnọ nditọ mbufo ke ini esịt ayatde mbufo. Ẹkûtịn̄ ikọ emi ekemede ndibiak mmọ nte n̄kpọ eke ẹdọhọde ke ẹda ‘akan̄kan̄ ẹkịm mmọ.’ (Mme N̄ke 12:18) Ẹnam nditọ mbufo ẹdiọn̄ọ ntak emi anade mmọ ẹkop item.—Ephesus 6:4; Mme Hebrew 12:9-11; se Se Ẹwetde Ẹdian 30.

14, 15. Ntak emi anade nditọ ẹkop uyo ẹnọ mme ete ye eka mmọ?

¹⁴ Jesus ama esinam se Ete esie ọdọhọde kpukpru ini, idem ke ini mîkememke utom inọ enye ndinam oro. (Luke 22:42; John 8:28, 29) Jehovah oyom nditọ ẹkop uyo ẹnọ mme ete ye eka mmọ n̄ko.—Ephesus 6:1-3.

¹⁵ Idem ke ini mûmaha se ete ye eka fo ẹyomde fi anam, ti ke edieke okopde uyo mmọ ke Jehovah eyenem esịt; mmọ n̄ko ẹyenyụn̄ ẹnem esịt. *—Mme N̄ke 1:8; 6:20; 23:22-25.

16. (a) Nso ke Satan esinam man anam mme uyen ẹnam se mîfọnke? (b) Ntak emi mîfọnke idụk ndụk ye mbon emi mîmaha Jehovah?

¹⁶ Satan ekeme ndida mme ufan fo m̀mê mme ubọkn̄ka fo ndomo fi idomo man afo anam se Abasi mîmaha. Enye ọdiọn̄ọ ke esisọn̄ nditre ndinam se mme ufan nnyịn ye mme ubọkn̄ka nnyịn ẹyomde. Ke uwụtn̄kpọ, eyen Jacob emi ekekerede Dinah ama enyene mme ufan emi mîkamaha Jehovah. Emi ama esịn enye ye ubon mmọ ke mfịna. (Genesis 34:1, 2) Edieke mme ufan fo mîmaha Abasi, mmọ ẹkeme ndidọhọ fi anam se Abasi asuade. Emi ayabiak Abasi, idinyụn̄ inamke esịt enem  fi ye ubon mbufo. (Mme N̄ke 17:21, 25) Emi owụt ke ifọnke idụk ndụk ye mbon emi mîmaha Jehovah Abasi.—1 Corinth 15:33.

17. Nso ke ana owo kiet kiet ke ubon anam?

¹⁷ Ufọk emi mme ete ye eka ye nditọ ẹnamde se Abasi ọdọhọde esinem etieti, mmọ isinyụn̄ iwakke ndinyene mfịna. Edieke afo edide ebe, ma n̄wan fo nyụn̄ nam n̄kpọ ye enye ima ima. Edieke afo edide n̄wan, kpono ebe fo nyụn̄ sụk ibuot nọ enye; di utọ n̄wan emi ẹtịn̄de ẹban̄a ke Mme N̄ke 31:10-31. Edieke afo enyenede nditọ, kpep nditọ fo ndima Abasi. (Mme N̄ke 22:6) Edieke afo edide ete, da ubon fo usụn̄ ọfọn. (1 Timothy 3:4, 5; 5:8) Ndien edieke afo edide eyen, kop uyo nọ ete ye eka fo. (Colossae 3:20) Owo ekededi ke ufọk mbufo ekeme ndinam ndudue, ntem ke ini owo eduede owo, mbọk yak enye osụhọde idem ekpe ubọk ete ẹfen ẹnọ imọ. Ti ke se Jehovah oyomde kpukpru owo ke ubon ẹnam odu ke Bible.